WYKŁAD NR 14

Temat: Teoria równowagi i nierównowagi ekonomicznej. Asymetria nierównowagi.

Prof. Czyżewski wyznaje zasadę, że jak dwóch mówi to samo, to nie tak samo, w związku z czym postanowił powtórzyć wykład na temat omawiany przez naszego szanownego ćwiczeniowa dr Grzelaka.

Problem równowagi i nierównowagi gospodarczej został w sekwencji wykładów świadomie umiejscowiony po zaznajomieniu nas, studentów, z modelami wzrostu. Mamy wiedzieć na czym polegają procesy reprodukcji, przepływy i wzrost gospodarczy.

Wstęp:

Gospodarka, wzrost gospodarczy ma dążyć do równowagi. Ów pojęcie ma charakter mityczny! Jeśli głąbiej zastanowić się nad nim, okazuje się, że równowaga jest uniwersalnym celem działania w każdym społeczeństwie, i w rodzinie, i w gospodarstwie domowym, i narodowym, i w jakimkolwiek sektorze (wniosek: warto być w równowadze, jakiejkolwiek =D ) Dlaczego zatem aż tak pożądamy równowagi? Otóż dlatego drodzy państwo, że jej nie mamy i nigdy jej mieć nie będziemy!! Jest to stan efemeryczny, stan, do którego się dąży, i który chce się mieć, ale który zawsze pozostaje nieosiągalny. Jest to i d e a l i z a c j a, a zwłaszcza patrząc na problem równowagi gospodarczej w sensie dynamicznym. Wyobraźmy sobie, ze w czasie t zmieniają się warunki popytu, podaży oraz ceny. Ważne jest, aby przy tych zmianach w każdym okresie t być tak samo oddalonym od punktu równowagi, lub aby się do niego zbliżać (dla tych, który uważają, że stan jest dobry by odleglość była stała, a dla tych którzy uważają, ze jest źle żeby się zmniejszała). Wniosek z tych wywodów jest taki, że nawet gdyby nie było teorii równowagi gospodarczej, to bez wątpienia ktoś by ją wymyślił, aby mieć cel, do którego należy dążyć.

Podstawowe pojęcia, które na wstępie każdy student ekonomii powinien znać: równowaga ogólna, cząstkowa i idealna.

Jeśli potraktujemy stan równowagi jako zrównanie się popytu i podaży w badanym czasie t i w pewnym miejscu, to teoretycznie cały popyt można pokryć produkcją żyletek, prawda? Pytanie brzmi: czy będzie wówczas równowaga ogólna? Otóż będzie. A będzie idealna? Nie będzie! A cząstkowa? Też nie !

• równowaga idealna - równowaga na wszystkich rynkach, regionach i czasie

• równowaga ogólna - globalna podaż = globalny popyt

• równowaga cząstkowa - równowaga na określonym rynku, w określonym czasie i przestrzeni

W gospodarce centralnie zarządzanej, gdzie jak doskonale wiemy, wszystkiego brakowało, panowała nierównowaga popytowa, bo efekt był sumą nakładów. Był jeden, jedyny rynek gdzie przez cały okres PRL zawsze była nierównowaga podażowa i nigdy nie było kolejek, był to rynek kwiatów, owoców i warzyw. Ogrodnikom działo się bardzo dobrze, ponieważ byli oni w znacznej mierze prywaciarzami. Jednak z tego, że mieliśmy w tym wypadku do czynienia z nierównowagą cząstkową podażową, nie wynika, że nie było nierównowagi, Z tego oto przykładu mamy zapamiętać, że stan teoretyczny równowagi zakłada integrację równowagi ogólnej z cząstkową i wtedy mamy do czynienia z równowagą idealną. Żeby to nastąpiło należy spełnić 12 założeń, które są niezbędne dla równowagi ogólnej.

12 założeń, które są niezbędne dla równowagi ogólnej:

1. Założenie statyczności i stacjonarności.

Zakładamy, że odnosimy całą analizę badania do określonego punku w czasie (równowaga jest statyczna na dany moment) oraz że występuje stała i powtarzalna liczba elementów - stacjonarność - tak samo jak na studiach stacjonarnych występuje stały harmonogram zajęć - codziennie rano trzeba wstać, ubrać się i iść na zajęcia =D.

2. Założenie stałości zbioru organizacji.

Liczba i zbiór elementów organizacji/ instytucji/ prawa są niezmienne w czasie.

3. Przyjmuje się, że gospodarka składa się tylko z 2 typów jednostek organizacyjnych - konsumentów i producentów. To założenie jest kontrfaktyczne, niezgodne z rzeczywistością, ponieważ nie uwzględnia pośredników (magazyniera, sklepikarzy).

4. Założenie niezmienności zbioru produktów.

Zakładamy, że system wytwarza skończoną i niezmienną w czasie t ilość produktów - ciągle mamy tą samą ofertę. Jest to również założenie kontrfaktyczne, ponieważ nie mamy tutaj uwzględnionego efektu postępu cywilizacyjnego (jakości, nowości).

5. Założenie jednoczesności działań.

1. w odniesieniu do producenta: zrównanie się planu działania ze stanem faktycznym (wykonaniem go)

2. w odniesieniu do konsumenta: plan zakupu ma być równy z realizacją konsumpcji

czyli nie ma odroczenia w czasie zamiaru do wykonania!!

6. Założenie wypukłości zbioru procesów produkcji.

Ten warunek oznacza, że zakłada się, że niepodzielne produkty nie istnieją - wszystkie produkty i zasoby są doskonale podzielne. Nie ma bryłowatości produktu i zasobu, czyli wolumen produkcji można opisać za pośrednictwem zmiennych ciągłych i różniczkowalnych- krzywej wypukłej i odpowiednio wklęsłej. Z faktu doskonałej podzielności zasobów i produktów płyną korzyści skali, jakkolwiek w teorii równowagi gospodarczej nie są one brane pod uwagę!! (wyjaśnienie: z efektem skali mamy do czynienia wtedy, kiedy zmiana jednego z elementów czynników wytwórczych powoduje bardziej niż proporcjonalne przyrosty wolumenu produkcji - jeśli zmieniamy nakłady dostajemy bardziej niż proporcjonalne przyrosty efektu). W związku z tym, iż pomija się efekty skali, krańcowa stopa substytucji w warunkach równowagi ogólnej jest stała (skoro jest doskonała podzielność produktu i zasobu to i stopa substytucji musi być stała).

7. Założenie maksymalizacji zysku.

Przyjmuje się, że każdy producent w warunkach gospodarki rynkowej i równowagi gospodarczej dąży do maksymalizacji swoich zysków (nadwyżki ekonomicznej). Jest to założenie kontrfaktyczne, ponieważ mamy do czynienia z produkcją np. „po kosztach” w celu „wykończenia konkurencji”.

8. Założenie maksymalizacji użyteczności konsumenta.

Zakłada się, ze konsument będzie zawsze maksymalizował użyteczność swoich zakupów. To założenie jest również kontrfaktyczne, gdyż często wybory dokonywane są w oparciu o kryterium demonstracji, a nie maksymalizacji użyteczności.

9. Problem skali preferencji.

Zakłada się stałą skale preferencji (wyboru) - to też jest założenie kontrfaktyczne.

10. Założenie, że informacje uzyskuje się TYLKO poprzez ceny

Warunek nie zgodny z rzeczywistością - informacje są asymetryczne, czyli nie zawsze pochodzą od cen np. samorządy planują zagospodarowanie przestrzenne terenów gminy, podejmują uchwały o tym, w którym kierunku gmina będzie się rozwijać, i które tereny będą przeznaczone pod zabudowę. Jeżeli ktoś o tym się wcześniej wie, to kupuje ziemię rolną, która następnie jest przemianowana na ziemię pod zabudowę i sprzedaje ją po cenie 10-krotnie wyższej niż ją kupiono - to jest właśnie informacja, która nie została uzyskana przez cenę tylko w jakiś inny, dziwny sposób.

11. Założenie anonimowości stosunków rynkowych.

Ma być nam obojętne od kogo kupujemy, kto kupuje i, kto sprzedaje. Faktycznie nie jest to anonimowe, w sklepach szukamy konkretnych, wybranych marek i określonych preferencji

12. Założenie brak niepewności zbytu.

Każda jednostka zna zakres możliwości produkcyjnych, zakres swoich preferencji i to, co produkuje się sprzeda - założenie sprzeczne z rzeczywistością.

Wprowadzone przez Cornaya pojęcie nierównowagi popytowej i podażowej jest kojarzone ze stanem ssania i ciśnienia na rynku. W warunkach nadwyżki popytu nad podażą, występuje mechanizm ssania towarów, rynek wysysa wszystkie możliwe produkty końcowe i finalne tak, alby zaspokoić popyt. W przypadku nierównowagi podażowej mamy sytuację ciśnienia podaży produktów, którą powodują producenci, a w zasadzie mechanizmy redukcji kosztów i maksymalizacji zysków bez odpowiedniej kompensacji (wyrównania) w ofercie zatrudnienia.

Równowaga z punktu widzenia gospodarki rynkowej i centralnie zarządzanej

gospodarka rynkowa:

Widzimy tutaj randkę popytu (s) z podażą (d) =D. Punkt przecięcia się tych dwóch prostych rodzi nam punkt równowagi popytu i podaży za pośrednictwem cen (E) - w tym miejscu trzeba oczywiście wymienić wszystkie 12 założeń równowagi gospodarczej!! Rysunek obrazuje nam fakt, że jeśli cena jest wysoka to popyt jest względnie niski, a podaż wysoka, z drugiej strony, gdy cena jest niska na odwrót (niska podaż, wysoki popyt)

gospodarka centralnie zarządzana:

Na tym rysunku możemy zaobserwować bardzo charakterystyczne zjawisko dla gospodarki centralnie zarządzanej. Otóż jak widzimy konsument na zmianę cen reaguje normalnie (jak cena maleje to popyt wzrasta, jak cena rośnie to popyt maleje), natomiast podąż na tym rynku zachowuje się co najmniej dziwnie. Nie zależy ona od cen! Czy coś jest drogie czy tanie, to i tak się produkuje, bo produkcja zależy od PLANU. Rysunek pokazuje nam również niezależność podaży rynkowej od cen równowagi.

Punkt równowagi przedsiębiorstwa i optiumu Pareto

W warunkach równowago ogólnej (przy 12 założeniach) punkt równowagi przedsiębiorstwa występuje wtedy, kiedy krzywa kosztów krańcowych jest równa krzywej utargów przeciętnych, traktowanych jako końcowych wyznaczających cenę. Mówiąc inaczej: wtedy, kiedy utarg przeciętny równy utargowi końcowemu jest równy kosztom krańcowym występuje równowaga przedsiębiorstwa (E).

Przykład: Jest szewc, produkuje 1000 par butów (każda po jakiejś tam cenie), tak długo jak koszt krańcowy poszczególnej pary jest niższy od ceny przeciętnej (z tych 1000 par butów) to szewc zarabia. Jeśli nagle okaże się, że ta cena jest niższa od kosztów to szewc traci.

Punkt E jest nie tylko punktem równowagi przedsiębiorstwa, ale jest również punktem optimum Pareto. Pareto powiedział, że można produkować dobra w sposób ekstensywny tylko do pewnego momentu. Czyli można zwiększać produkcję przez zastosowanie dodatkowej siły roboczej, dodatkowych maszyn, urządzeń, ziemi, którą się uprawia - dodatkowego czynnika wytwórczego, ale można robić to tylko do punku E. Przejście tego punktu wymaga substytucji jednego z czynników produkcji. Trzeba zastępować maszyny lepszymi, nowocześniejszymi, ludzi zastępować bardziej wykształconymi (taką sytuację nazywamy sytuacją post paretowską). Optimum Pareto - sytuacja polegająca na tym, że podwyższenie czyjegokolwiek dobrobytu jest niemożliwe w tym sensie, że nie można przenieść kogokolwiek na bardziej preferowaną pozycję.

E

d

s

Q

P

Q

s

d

E

Q

E

KK

KPC

P

P

Nadwyżka ekonomiczna/ zysk

---