Prądy impulsowe małej częstotliwości
-składają się z ciągu impulsów elektrycznych (uderzeń prądu) o różnym kształcie
-powstają na podłożu odpowiednio przerywanego prądu stałego
-nazywa się je prądami bodźcowymi ze względu na oddziaływanie na tkanki pobudliwe (mięśnie)
Podstawowe parametry prądów impulsowych;
- czas trwania impulsu t (w ms)
-czas narastania impulsu tn (w ms)
- czas opadania impulsu top (w ms)
-amplituda impulsu i (w mA) (miara natężenia prądu)
-częstotliwość impulsów f (liczba impulsów w czasie 1min lub 1s(np. imp\min),albo czas poatarzania T .jest on równy sumie czasu trwania impulsu + czas trwania przerwy
Najczęstsze kształty prądów impulsowych to prostokąt, trójkąt, trapez.
Impulsy prostokątne, pierwsze prądy impulsowe (czas trwania 1 ms przerwa 9 ms, odpowiada to częstotliwości 100Hz. Są stosowane zgodnie z prawem Du Bois-Reymonda (pobudzenie nerwu czy mięśnia nie zależy od absolutnej wartości natężenia prądu, lecz od szybkości jej zmiany) do elektrogimnastyki (mięśni zdrowych) i elektrodiagnostyki.impulsy prostokątne charakteryzuja się gwałtownym pionowym wzrostem natężenia po czym następuje faza plateau (czyli przepływ prądu o stałej mocy), a następnie znów szybki nagły spadek natężenia. Powstają przy ręcznym przerywaniu prądu stałego. W momencie wzrostu i spadku amplitudy następuje napięcie mięśnia a podczas fazy plateau odczucia jak przy przepływie prądu stałego (mrowienie, kłucie, pieczenie). Stosuje się je do pobudzania zdrowych mięśni lub nieznacznie uszkodzonych. Podczas zastosowania na mięśnie odnerwione zabieg jest bardzo bolesny, nieprzyjemny(gdyż wymagałby użycia dużego natężenia prądu)
Współcześnie używa się impulsów prostokątnych o czasie trwania od 0,1-1200 ms i czasie przerwy od 20 do 3000ms.
Czas impulsu 2ms i przerwy 5ms wywołuje skurcze tężcowe a w ich następstwie zmniejszenie napięcia mięśniowego.
Impulsy trójkątne charakteryzują się płaskim powolnym wzrastaniem natężenia do określonej wartości maksymalnej a następnie około 2x szybszym spadkiem. Wzrastanie natężenia odpowiada przebiegowi funkcji wykładniczej, stąd nazwa „prądy wykładnicze”.Im czas trwania impulsu jest krótszy tamtym bardziej stromo wzrasta jego natężenie. Jeśli impulsy maja kształt ostrych trójkątów o czasie trwania 1ms i czasie przerwy19ms(co odpowiada częstotliwości 50Hz) tworzą wówczas tzw. prąd neofaradyczny (wywołujący skurcze tężcowe)
Zastosowanie impulsów trójkątnych: stymulacja mięśni odnerwionych(celem zapobiegania ich zanikom).
Zdrowe mięśnie nie reagują skurczem gdyz maja zdolność akomodacji, czyli przystosowania się do powoli narastającej siły bodżca. Mięśnie całkowicie lub częściowo odnerwione tracą tę zdolność więc reagują skurczem. Zaletą impulsów jest selektywne pobudzanie mięśni odnerwionych przy czym mięśnie zdrowe(będące w ich otoczeniu) nie ulegają skurczowi.
Czas trwania impulsu i jego rola. Długie impulsy i o dużym natężeniu powodują wrażenia bólowe. Impulsy długie (>1ms) są nieprzyjemne (prądy DD i Traeberta),a krótkie (<1ms)są odbierane jako przyjemne
Długość przerwy ma wpływ na powstawanie zmęczenia mięśnia jak i jego wypoczynek. Między zakończeniem jednej salwy a wystąpieniem kolejnej zachodzą procesy związane z usunięciem produktów wysiłkowej przemiany materii mm. Oraz uzupełnienie niedoboru tlenu i substratów energetycznych
Prąd diadynamiczny(Bernarda) powstaje w wyniku prostowania prądu zmiennego o częstotliwości 50Hz i nałożenia powstałych połówek sinusoidy na podprogowe natężenie prądu galwanicznego (2-4mA). Czas trwania impulsu 10ms jest równy czasowi przerwy. prądy te składają się z dwóch komponent galwanicznej i zmiennej. Wykorzystywane są ze względu na działanie przeciwbólowe, zwiekszające ukrwienie i wpływ na mięśnie szkieletowe.poprzez odpowiednie kombinacje częstotliwości i amplitudy powstaje 6 rodzajów prądu DD
MF (monofaza stała) jednopołówkowy wyprostowany prąd zmienny o częstotliwości 50Hz czas trwania impulsu i przerw miedzy nimi wynosi ok. 10ms. Silny efekt dynamogenny (po 30-40s), skurcz przy duzym natężeniu, inhibicja jest opóźniona ale efekt trwały, inhibicja wtórna opóźniona.
DF (diafaza stała)dwupołówkowo wyprostowany prąd zmienny o częstotliwości 100Hz czas trwania impulsu wynosi ok. 10ms. Szybko pokonuje opór skóry, szybko daje efekt inhibicji bólu, może powodować skurcz tężcowy przy zbyt dużym natężeniu. Wskazania: stany bólowe, przeczulica, jako pierwszy
CP (krótkie okresy) cechuje się naprzemiennym występowaniem w ciągu 1s prądu MF a następnie w ciągu również 1s prądu DF. Silny efekt dynamogenny, obniżenie lub zniesienie inhibicji wtórnej. Wskazania: atonia mięśni, zesztywnienie stawowe, stany pourazowe z obrzękami, zaburzenia troficzne, odmrożenia. Przeciwwskazania: mięśniówka gładka jamy brzusznej ze względu na bolesne skurcze
LP (długie okresy) powstaje przez nałożenie na prąd MF takiego samego prądu ale o zmodulowanej amplitudzie i przesuniętego w fazie o 180º przy czym część zmodulowana trwa 10s , a część niezmodulowanego prądu MF 6s. wskazania: stany bólowe, nerwobóle, mięśniobóle, lumbago, zwiotczenie mięśni gładkich jamy brzusznej
RS (rytm synkopowy) powstaje przez przerywanie co 10s prądu MF przerwą trwającą również 10s (mika 1s). efekt dynamogeniczny, daje silne skurcze mięśni, inhibicja pierwotna zniesiona lub osłabiona, inhibicja wtórna tylko przy wydłużonym zabiegu. Zachowuje działanie dynamogenne dla mm. Gładkich bez efektu bólowego. Wskazania: stymulacja mięsni, elektrodiagnostyka.
MM (monofaza modulowana) jest prądem MF o zmodulowanej amplitudzie, czas przerwy i modulacji wynosi ok. 1s, inne źródła czas impulsu 4s czas przerwy 3s).daje silne skurcze mięśni. Wskazania: stymulacja mięśni przy niedowładach, porażeniach wiotkich
Działanie biologiczne prądów DD
- MF, CP pobudzają mięśnie do skurczów tężcowych ale nie są używane w tych celach gdyż drażnią zakończenia bólowe w skórze (mika MF i CP wzmożenie aktywności naczynioruchowej)
- DF, CP, LP wyraźne działanie przeciwbólowe , CP zwiększa ukrwienie,a dodatkowo CP i LP maja działanie troficzne wykorzystywane w chorobach zwyrodnieniowych zwiększają również wchłanianie wysięków i krwiaków, zwłaszcza w stanach pourazowych
- Wpływ na naczynia krwionośne-rozszeżenie naczyń (silniejsze pod katodą) a tym samym dochodzi do usprawnienia procesów przemiany materii i odżywiania. Ma to znaczenie w leczeniu obrzęków pourazowych oraz zaburzeń ukrwienia obwodowego
- Zwiększanie przewodnictwa
- Wpływ na mięśnie szkieletowe - MF o częstotliwości 50Hz wpływa na wzmożenie napięcia mięśni zaś DF o 100Hz obniża napięcie, CP i LP powoduje gimnastyce mięśnia co w efekcie daje jego przekrwienie i rozluźnienie (zastosowanie w leczeniu zespołów bólowych przebiegających ze wzmożeniem napięcia mm. Np.choroba zwyrodnieniowa, dyskopatia)
- RS i MM wykorzystywane są do elektrostymulacji mięśni zdrowych lub nieznacznie uszkodzonych (np. w nieznacznych niedowładach lub w zaniku mm. Z nieczynności)(w czasie impulsu nastepuje skurcz a w czasie przerwy rozluźnienie)
Wskazania do stosowania
- Choroby przewlekłe i następstwa urazów narzadu ruchu z towarzyszącym rozlanym bólem. Stosuje się tu duże elektrody połączone z katodą na obszar bólowy
- ch. Zwyrodnieniowa stawów
- nerwobóle np.; splotu barkowego, międzyżebrowe, trójdzielnego
- zapalenia okołostawowe
- porażenie obwodowe nerwu twarzowego
- Odmroziny
- obrzęki na tle zaburzeń odżywczych
- zanik mm. Z nieczynności
Najczęściej stosowane zestawy:
Przeciwbólowy DF-2min CP-3min LP-4min
Na blizny DF-2min LP-10min
Odmrożenia DF-2min CP-10min
Metodyka zabiegu
-katoda w miejscu bólu, elektroda dodatnia obwodowo tak by obejmowała miejsce schorzenia
-elektrody tej samej wielkości
-należy pamiętać ze przy prądzie zmiennym powyżej 15 mA może dojść do porażeń
-dawka:prąd stały zwykle do 3mA prąd DD należy płynnie zwiększać do chwili wyraźnego jego odczuwania
-czas zabiegu 2-8 minut
-liczba serii zależy od schorzenia zwykle wynosi 6-10 zabiegów wykonywanych codziennie lub co drugi dzień do 3 serii
-dawkowanie: dawka słaba:progowy odczyn bólu, dawka średnia: dobra tolerancja bólu, mocna: powyżej odczynu progowego bólu, górna granica: odczyn ponadprogowy
-gdy pacjent się przyzwyczai należy zwiększyć komponentę prądu stałego
Prąd impulsowy Traeberta to jednobiegunowy prąd prostokątny o czasie trwania 2ms i czasie przerwy 5ms co oznacza częstotliwość 142 Hz. Prąd ten ma mniejszy komponent galwaniczny niż DD. Wykazuje działanie przeciwbólowe, szybko jednak powoduje przyzwyczajenie. Wywołuje drżenie mięśniowe powodujące rozluźnienie mięśni. Nazywa się go prądem ultrabodźcowym. Zabieg wykonuje się dwiema elektrodami różnej wielkości oddalonymi od siebie ok. 3cm. Przy zabiegach na kręgosłup stosuje podłużny przepływ pradu, aa na konczynach poprzeczny przy czym katodę umieszcza się nad miejscem o największej bolesności . stosuje się bodźce ruchowo podprogowe gdyz efektem niepożądanym jest skurcz tężcowy zupełny. Bodźce powinny wywołać uczucie wibracji, w miarę rozwoju adaptacji uczucie to zanika, należy wtedy zwiększyć dawkę. Zabieg trwa na ogół 8-15min. Pod koniec zabiegu zależy stopniowo zmniejszać natężenie prądu. Zabieg można stosowac codziennie, przy braku poprawy przerywa się terapie bo 3 zabiegu a przy poprawę stosuje się do 6 w serii. Wskazania: stany podrażnienia korzeni nerwowych w przebiegu choroby zwyrodnieniowej stawów kręgosłupa, miogelozy, zapalenie tkanki okołostawowej barku, bole w chorobie Bechterewa, stany po urazach, stłuczenie, skręcenie, bolesna sztywność stawów po urazach, operacjach, bole po nastawionych zwichnięciach, subluksacjach.
Działanie prądów impulsowych
- działanie motoryczne, powodują skurcz mięśnia działają na nie tonizująco, zwiększaja ich siłę i korzystnie wpływają na ich przemianę materii
- działanie na ukł. Krążenia-wywołują przekrwienie
- działanie przeciwbólowe
Dawkowanie na podstawie kryteriów subiektywnych
Dawkowanie pradów impulsowych ustala się indywidualnie na podstawie odczuć pacjenta.
Czuciowa dawka podprogowa-największe natężenie prądu nie wywołujące jeszcze żadnych wrażeń czuciowych. Aby ja ustalić zwiększa się natężenie do momentu wystapienia słabych wrażeń ,a następnie zmniejsza się natężenie do chwili w której pacjent powie, że już nic nie odczuwa.
Czuciowa dawka progowa-najmniejsze natężenie prądu wywołujące już u pacjenta słabe wrażenia przepływu prądu, najczęściej o charakterze delikatnego mrowienia.
Czuciowa dawka ponadprogowa -natężenie prądu wywołujące silne wrażenia przepływu prądu w postaci wibracji, pieczenia bólu. Tego rodzaju dawek nie stosuje się.
Dawkowanie na podstawie kryteriów obiektywnych
Ruchowa dawka podprogowa -największe natężenie prądu, które jeszcze nie wywołuje widocznego lub dostępnego w badaniu palpacyjnemu skurczu mięśnia. Natężenie prądu zwiększa się powoli do momentu wystąpienia najmniejszego skurczu po czym zmniejsza się do momentu w którym skurcz nie wystąpi
Ruchowa dawka progowa - najmniejsze natężenie prądu wywołujące już minimalny skurcz mięśnia.
Ruchowa dawka ponadprogowa-natężenie prądu wywołującego wyraźne skurcze mięśni
1