Administracyjno-prawne ograniczenia wolności gospodarczej
WYKŁAD 07.12.2008 r.
Bez egzaminu 3 wpisujemy na ostatnim wykładzie - 01.02.09
18.01.09 - zerówka dla części osób
Można zaliczyć na dyżurach (ostatnich przed 01.02.09):
Wtorek: 15:30, pok. 2.01
Środa: 15:30, pok. 2.01
Do egzaminu obowiązuje:
znajomość wykładu
Konstytucja w omawianym zakresie
Ustawa o swobodzie działalności gospodarczej (stan na dzień 01.10.08 r.)
Artykuł 7 i 7a Ustawy prawo działalności gospodarczej (utrzymane w mocy dopóki nie wejdą w życie przepisy rozdz. III Usdg, tj. do 31.03.09 r.)
Literatura - jak ktoś bardzo chce zabłysnąć
Będzie seminarium u prof. Pawłowicz - można się zapisać - „Publiczne prawo gospodarcze”
Zakres podmiotowy i przedmiotowy Ustawy o swobodzie działalności gospodarczej
- napisana w celu dostosowania przepisów polskich do regulacji UE
Zakres przedmiotowy - już Konstytucja zawiera podstawowe mechanizmy całego systemu gospodarczego
W ustawie:
- definicja przedsiębiorcy
- definicja koncesji
- definicja kontroli przedsiębiorców
Odrębne ustawy czasem regulują szczegóły, np. Ustawa o ochronie konkurencji i konsumentów
W Kodeksie cywilnym zawarta jest własna definicja przedsiębiorcy na potrzeby obrotu publiczno-prawnego (jednostka, a ograny państwa)
W ordynacji podatkowej znajduje się też odrębna, szersza definicja przedsiębiorcy
Definicja z Usdg ma zastosowanie tam, gdzie przepisy szczególne tego nie uregulowały.
Usdg reguluje podejmowanie, prowadzenie, zakończenie działalności gospodarczej przez obywateli polskich i cudzoziemców.
Definicja działalności gospodarczej
Art. 2. Działalnością gospodarczą jest zarobkowa działalność wytwórcza, budowlana, handlowa, usługowa oraz poszukiwanie, rozpoznawanie i wydobywanie kopalin ze złóż, a także działalność zawodowa, wykonywana w sposób zorganizowany i ciągły.
Głowna cecha - CEL ZAROBKOWY
Działalność wytwórcza czy handlowa - reguluje rozporządzenie Rady Ministrów - klasyfikacja działalności (PKD i PKU)
Sposób zorganizowany i ciągły - decyduje sąd
Można nie prowadzić działalności gospodarczej, ale płacić podatek (np. osiągać dochód raz czy kilka razy dziennie)
Działalność sezonowa jest działalnością gospodarczą; działalność można też zawiesić i wznowić (nie można wtedy nikogo zatrudniać w ramach stosunku pracy)
Zorganizowana - prowadzona zgodnie z przepisami; wystarczy informacja, ogłoszenie, nawiązanie kontaktu z klientem
Usdg nie reguluje działalności rolniczej, wytwórczej, rybołówstwa, leśnictwa, ogrodnictwa:
Art. 3. Przepisów ustawy nie stosuje się do działalności wytwórczej w rolnictwie w zakresie upraw rolnych oraz chowu i hodowli zwierząt, ogrodnictwa, warzywnictwa, leśnictwa i rybactwa śródlądowego, a także wynajmowania przez rolników pokoi, sprzedaży posiłków domowych i świadczenia w gospodarstwach rolnych innych usług związanych z pobytem turystów.
Działalność zawodowa - wcześniej niektóre zawody nie podlegały tej regulacji (adwokat, radca prawny, lekarz, architekt); teraz ma podlegać każda działalność
Wszystkie elementy definicji muszą być spełnione łącznie!
Wynajem pokoju - z Kodeksu cywilnego - najem, pobieranie pożytków, zwyczajne korzystanie z prawa własności - nie jest działalnością gospodarczą
Orzecznictwo jest tu podzielone i ostatecznie o klasyfikacji decyduje skala wynajmu - jeżeli jest to 1 pokój - nie jest to działalności gospodarcza; jeżeli mamy 2 mieszkania i 1 wynajmujemy - też nie musi to być działalność, sąd to zbada i zadecyduje.
Definicja przedsiębiorcy
Art. 4. 1. Przedsiębiorcą w rozumieniu ustawy jest osoba fizyczna, osoba prawna i jednostka organizacyjna niebędąca osobą prawną, której odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną - wykonująca we własnym imieniu działalność gospodarczą.
2. Za przedsiębiorców uznaje się także wspólników spółki cywilnej w zakresie wykonywanej przez nich działalności gospodarczej.
Jednostka organizacyjna niebędąca osobą prawną - taka jednostka, która działa na podstawie odrębnych ustaw, np. wspólnota mieszkaniowa; oznacza to, że może być podmiotem w określonych sprawach (np. zawieranie umów, pozywanie do sądu)
Zakład budżetowy - nie ma zdolności prawnej, nie jest przedsiębiorcą, bo prowadzi działalność w cudzym imieniu (osobowość prawną ma organ, który zakład utworzył); własne imię = zdolność prawna lub osobowość prawna
Spółka cywilna (uregulowana w Kodeksie cywilnym) = umowa spółki cywilnej, umowa o współpracy; sama spółka cywilna nie ma osobowości prawnej, nie ma żadnych organów, nie podlega wpisowi do rejestru; każdy ze wspólników jest odrębnym przedsiębiorcą, podlega wpisowi do ewidencji działalności gospodarczej
Małżonkowie prowadzą sklep - do 1999 r. nie było jednolitego traktowania - niektóre urzędy wpisywały oboje małżonków pod jednym numerem ewidencyjnym
Powstała koncepcja „przedsiębiorstwa rodzinnego”, ale została przygaszona i w końcu odrzucona; teraz, po 1999 r. każdy z małżonków jest oddzielnym przedsiębiorcą.
Artykuły dotyczące obowiązków organów administracji - przeczytać samemu!!
Art. 5. Użyte w ustawie określenia oznaczają:
1) organ koncesyjny - organ administracji publicznej upoważniony na podstawie ustawy do udzielania, odmowy udzielania, zmiany i cofania koncesji;
2) osoba zagraniczna:
a) osobę fizyczną mającą miejsce zamieszkania za granicą, nieposiadającą obywatelstwa polskiego,
b) osobę prawną z siedzibą za granicą,
c) jednostkę organizacyjną niebędąca osobą prawną posiadającą zdolność prawną, z siedzibą za granicą;
3) przedsiębiorca zagraniczny - osobę zagraniczną wykonującą działalność gospodarczą za granicą;
4) oddział - wyodrębnioną i samodzielną organizacyjnie część działalności gospodarczej, wykonywaną przez przedsiębiorcę poza siedzibą przedsiębiorcy lub głównym miejscem wykonywania działalności;
5) działalność regulowana - działalność gospodarczą, której wykonywanie wymaga spełnienia szczególnych warunków, określonych przepisami prawa.
Art. 6. 1. Podejmowanie, wykonywanie i zakończenie działalności gospodarczej jest wolne dla każdego na równych prawach, z zachowaniem warunków określonych przepisami prawa.
2. Organ administracji publicznej nie może żądać ani uzależnić swojej decyzji w sprawie podjęcia, wykonywania lub zakończenia działalności gospodarczej przez zainteresowaną osobę od spełnienia przez nią dodatkowych warunków, w szczególności przedłożenia dokumentów lub ujawnienia danych, nieprzewidzianych przepisami prawa.
Art. 7. Państwo udziela przedsiębiorcom pomocy publicznej na zasadach i w formach określonych w odrębnych przepisach, z poszanowaniem zasad równości i konkurencji.
Art. 8. 1. Organy administracji publicznej wspierają rozwój przedsiębiorczości, tworząc korzystne warunki do podejmowania i wykonywania działalności gospodarczej, w szczególności wspierają mikroprzedsiębiorców oraz małych i średnich przedsiębiorców.
2. Organy administracji publicznej, które wdrażają programy pomocowe w rozumieniu przepisów o dopuszczalności i nadzorowaniu pomocy publicznej dla przedsiębiorców, przekazują drogą elektroniczną informacje o warunkach i formach udzielanej pomocy ministrowi właściwemu do spraw gospodarki, który je gromadzi i udostępnia na stronie internetowej.
3. Informacje, o których mowa w ust. 2, przekazywane są w terminie 30 dni od dnia ustanowienia programu pomocowego, nie później niż na 14 dni przed wyznaczonym terminem składania wniosków o udzielenie pomocy.
Art. 9. Wykonując swoje zadania, w szczególności w zakresie nadzoru i kontroli, organy administracji publicznej działają z poszanowaniem uzasadnionych interesów przedsiębiorcy.
Art. 10. 1. Przedsiębiorca może złożyć do właściwego organu wniosek o wydanie pisemnej interpretacji co do zakresu i sposobu zastosowania przepisów, z których wynika obowiązek świadczenia przez przedsiębiorcę daniny publicznej, w jego indywidualnej sprawie.
2. Przedsiębiorca nie może być obciążony jakimikolwiek daninami publicznymi, sankcjami finansowymi lub karami w zakresie, w jakim zastosował się do uzyskanej interpretacji.
3. Zasady udzielania interpretacji regulują odrębne ustawy.
Art. 11. Organy administracji publicznej są zobowiązane do załatwiania spraw przedsiębiorców bez zbędnej zwłoki.
Art. 12. Wykonując swe zadania, organy administracji publicznej współdziałają z organizacjami pracodawców, organizacjami pracowników, organizacjami przedsiębiorców oraz samorządami zawodowymi i gospodarczymi.
Art. 13 - cudzoziemcy
Art. 13. 1. Osoby zagraniczne z państw członkowskich Unii Europejskiej i państw członkowskich Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) - stron umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym mogą podejmować i wykonywać działalność gospodarczą na takich samych zasadach jak przedsiębiorcy polscy.
2. Obywatele innych państw niż wymienione w ust. 1, którzy otrzymali zezwolenie na osiedlenie się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, zgodę na pobyt tolerowany, status uchodźcy nadany w Rzeczypospolitej Polskiej lub korzystają z ochrony czasowej na jej terytorium, mogą podejmować i wykonywać działalność gospodarczą na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na takich samych zasadach jak obywatele polscy.
3. Osoby zagraniczne inne niż wymienione w ust. 1 i 2 mają prawo do podejmowania i wykonywania działalności gospodarczej wyłącznie w formie spółki: komandytowej, komandytowo-akcyjnej, z ograniczoną odpowiedzialnością i akcyjnej, a także do przystępowania do takich spółek oraz obejmowania bądź nabywania ich udziałów lub akcji, o ile umowy międzynarodowe nie stanowią inaczej.
Rozdz. II - Zasady podejmowania i wykonywania działalności gospodarczej
Art. 14. 1. Przedsiębiorca może podjąć działalność gospodarczą po uzyskaniu wpisu do rejestru przedsiębiorców w Krajowym Rejestrze Sądowym albo do Ewidencji Działalności Gospodarczej, zwanej dalej "ewidencją". Spółka kapitałowa w organizacji może podjąć działalność gospodarczą przed uzyskaniem wpisu do rejestru przedsiębiorców.
2. Wpisowi do ewidencji podlegają przedsiębiorcy będący osobami fizycznymi. Zasady wpisu do rejestru przedsiębiorców określają odrębne przepisy.
Art. 15. Na zasadach określonych w ustawie podejmowanie i wykonywanie działalności gospodarczej może wiązać się dodatkowo z obowiązkiem uzyskania przez przedsiębiorcę koncesji albo wpisu do rejestru działalności regulowanej, z zastrzeżeniem art. 75.
„… po uzyskaniu wpisu…”:
Osoby fizyczne - zgłoszenie do ewidencji działalności gospodarczej (prowadzi gmina w ramach zadań zleconych)
Osoby prawne i jednostki organizacyjne nieposiadajace osobowości prawnej (jeżeli prowadzą działalność gospodarczą) - wpis do KRS (rejestr przedsiębiorców)
Stowarzyszenie, fundacja, izba gospodarcza, spółdzielnia, organizacja pracodawców, ZOZ - na podstawie innych ustaw - działają na podstawie wpisu do KRS
Stowarzyszenia nie są prowadzone w celu prowadzenia działalności gospodarczej
Organizacje społeczne - środki na działanie pochodzą ze składek, darowizn, zapisów
W takich przypadkach jest w ustawach zapis, że mogą prowadzić działalność gospodarczą na potrzeby celów statutowych.
W Krajowym Rejestrze Sądowym są 3 rejestry:
- rejestr przedsiębiorców
- rejestr organizacji społecznych, zawodowych
- rejestr dłużników
Kiedy działalność gospodarcza bez wpisu? - spółka kapitałowa w organizacji
Jeżeli do prowadzenia danej działalności gospodarczej nie potrzeba koncesji czy wpisu do rejestru działalności regulowanej - można zacząć prowadzić działalność gospodarczą już po wpisie do EDG czy KRS.
Udzielenia koncesji wymaga 6 dziedzin wymienionych w art. 46:
Art. 46. 1. Uzyskania koncesji wymaga wykonywanie działalności gospodarczej w zakresie:
1) poszukiwania lub rozpoznawania złóż kopalin, wydobywania kopalin ze złóż, bezzbiornikowego magazynowania substancji oraz składowania odpadów w górotworze, w tym w podziemnych wyrobiskach górniczych;
2) wytwarzania i obrotu materiałami wybuchowymi, bronią i amunicją oraz wyrobami i technologią o przeznaczeniu wojskowym lub policyjnym;
3) wytwarzania, przetwarzania, magazynowania, przesyłania, dystrybucji i obrotu paliwami i energią;
4) ochrony osób i mienia;
5) rozpowszechniania programów radiowych i telewizyjnych;
6) przewozów lotniczych.
2. Szczegółowy zakres i warunki wykonywania działalności gospodarczej podlegającej koncesjonowaniu określają przepisy odrębnych ustaw.
3. Wprowadzenie innych koncesji w dziedzinach działalności gospodarczej mających szczególne znaczenie ze względu na bezpieczeństwo państwa lub obywateli albo inny ważny interes publiczny jest dopuszczalne tylko w przypadku, gdy działalność ta nie może być wykonywana jako wolna lub po uzyskaniu wpisu do rejestru działalności regulowanej albo zezwolenia oraz wymaga zmiany niniejszej ustawy.
Zezwolenia wymaga wiele rodzajów działalności, jest ok. 30 ustaw, z których wynika taka konieczność.
Licencji wymaga np. transport drogowy i kolejowy.
Przy wolnych zawodach, np. lekarz, przed wpisem do ewidencji wymaganych jest kilka etapów:
- studia
- aplikacja, praktyka
- staż
- egzamin
- wpis na listę osób uprawnionych do wykonywania zawodu (walor decyzji administracyjnej)
Dla wolnych zawodów - spółka partnerska - na podstawie wpisu do KRS
Najlżejszym wymogom poddana jest działalność regulowana (około 20-tu rodzajów działalności): trzeba tylko wpisać się do rejestru działalności regulowanej (składa się wniosek o wpis, nie prośbę o zgodę; wraz z wnioskiem składamy oświadczenie, że są nam znane warunki prowadzenia tej działalności i że je spełniamy - organ może sprawdzić jak prowadzę tę działalność - jeśli nieprawidłowo - może zostać wydana decyzja o zakazie wykonywania działalności przez 3 lata. W odpowiedzi organ wydaje zaświadczenie o wpisie do rejestru działalności regulowanej. Jeżeli w ciągu 14 dni nie otrzyma się takiego zaświadczenia - można podjąć działalność, wystarczy wcześniej powiadomić pismem, że złożyliśmy wniosek. Jeżeli organ odmówi wpisu - decyzja o odmowie wpisu, jeżeli działalność się skreśla - decyzja o skreśleniu.
Dla każdej z działalności regulowanych inny organ dokonuje wpisu, np. dla pielęgniarek - Okręgowa Izba Pielęgniarek i Położnych.
Zezwolenie, licencja, zgoda (wszystkie 3 formy są właściwie zezwoleniami)
Art. 75 - ustawodawca traktuje te formy równorzędnie
- składamy wniosek o wyrażenie zezwolenia na prowadzenie określonej działalności
(nie składamy oświadczeń, wszystko musimy udokumentować)
W odpowiedzi uzyskujemy decyzję administracyjną „zezwalam”
W ustawie jest wymienione jakie warunki trzeba spełnić do prowadzenia określonej działalności, jeśli się spełnia - organ MUSI udzielić zezwolenia
Decyzje administracyjne na zezwolenia są decyzjami związanymi - jak się spełnia warunki - MUSI być zezwolenie
Koncesja - najgłębsza ingerencja w sferę działań przedsiębiorcy; koncesja dotyczy dziedzin istotnych dla bezpieczeństwa państwa i obywateli alby inny ważny interes publiczny
Państwo zanim wyda koncesję sprawdza kryterium bezpieczeństwa państwa, życia, zdrowia obywateli - pojęcia nieostre; w praktyce można nie dostać koncesji pomimo spełniania innych warunków
Decyzje uznaniowe - przy złożeniu wniosku organ może (nawet jednocześnie przyznając koncesję, np. ograniczyć zakres przedmiotowy działalności):
- może wydać, ale ograniczyć zakres przedmiotowy
- może odmówić wydania koncesji
- może w trakcie, np. po wydaniu zmienić treść koncesji
- może cofnąć koncesję
- może czasowo wstrzymać wydawanie koncesji
- może nakazać określone działania w trakcie
Na koncesje można zorganizować przetarg. W przypadku przewidywania wydania określonej liczby koncesji (ogłoszenie w Monitorze Polskim), jeżeli liczba chętnych spełniających warunki jest większa - organ może ogłosić przetarg. Oferty zawierają deklarowaną opłatę za koncesję, jeśli kilku taką samą opłatę - dogrywka.
Art. 60 - promesa koncesji (na czas nie krótszy niż 6 miesięcy), jeżeli są spełnione warunki. Koncesja po promesie też tylko w przypadku dalszego spełniania warunków.
Po co promesa? Żeby przedsiębiorca mógł przygotować się do wykonywania działalności gospodarczej.
1