Wprowadzanie do ekonomii

Rozdział l

osiągnięte. I to bez konieczności podejmowania decyzji, jak użyć ograniczonych zasobów.

1.4. Produkcja

Produkcja, czyli inaczej wytwarzanie, jest podstawowym działaniem gospodarczym mającym na celu przekształcenie dóbr dostarczanych przez naturę na dobra ekonomiczne. Do produkcji zaliczamy także działalność polegającą na przemieszczaniu przedmiotów w przestrzeni i w czasie oraz świadczenie usług. Wszystkie środki użyte w produkcji określa się mianem czynników produkcji, potocznie nazywane zasobami. Jest to wszystko to, co dostarcza natura lub produkcja ludzka a zostaje wykorzystane do produkcji dóbr zaspokajających potrzeby ludzkie. Pod względem rodzajowym dzielimy je na trzy podstawowe grupy:

- ziemia, inaczej dobra pierwotne, czyli wszystko to, co jest wewnątrz, na i

ponad powierzchnią ziemi, np. surowce mineralne, lasy, użytki rolne, wiatr, woda, powietrze, światło słoneczne, zwierzęta, bogactwa mineralne,

- praca, czyli wszystko to, co jest związane z człowiekiem i jest

wykorzystywane w procesie produkcji, np. praca fizyczna, zdolności, wiedza, doświadczenie,

- dobra kapitałowe, inaczej ekonomiczne dobra produkcyjne lub kapitał

rzeczowy, które zostały wyprodukowane w przeszłości i służą do produkcji innych dóbr. Są to budynki biurowe, fabryki, maszyny, wyposażenie, urządzenia, drogi, mosty, samochody.

W literaturze możemy również wyszukać wyodrębnienie czwartego zasobu nazwanego przedsiębiorczością. Jest to szczególna cecha człowieka mającego zdolność do ekonomicznego przywództwa czyli podejmowania ryzyka, wprowadzania innowacji, wykazującego zdolność zarządzania. Dzięki temu możliwe jest rozwijanie i doskonalenie produkcji. Z powyższego podziału wynika, że zasoby mogą mieć zarówno charakter rzeczowy jak i osobowy i zużywać się jednorazowo bądź wielokrotnie.

Mając na uwadze wymienione powyżej podstawowe czynniki produkcji możemy dokonać zapisu funkcji produkcji²:

Y=f(N, Z, K)

(1.1)

gdzie:

Y- rzeczywista produkcja w danym okresie,

N- zatrudnienie w danym okresie,Z- zaangażowane zasoby ziemi w danym okresie,
K- kapitał zaangażowany w danym okresie.

Funkcja ta wyznacza maksymalną wielkość produkcji, jaką przedsiębiorstwo może wytworzyć przy określonych nakładach czynników produkcji, W przypadku, kiedy przedsiębiorstwo zdecyduje się na zwiększenie rozmiarów produkcji, to musi zaangażować odpowiednio większą ilość poszczególnych czynników wytwórczych (wzrost ekstensywny) bądź zwiększyć ich wydajność (wzrost intensywny). Czynnikiem mającym wpływ na zwiększenie ilości pracy, ziemi czy kapitału są ceny poszczególnych czynników wytwórczych. Należy tutaj także brać pod uwagę czas niezbędny na pozyskanie danego czynnika produkcji. Stosunkowo szybko można zwiększyć nakłady pracy, trudniej jest w przypadku kapitału czy ziemi.

Istotnym zagadnieniem dotyczącym produkcji jest prawo malejącego produktu marginalnego, czyli stosunku przyrostu całkowitego produktu do odpowiedniego przyrostu zmiennego czynnika produkcji, np. zatrudnienia Wzrost rozmiarów produkcji w danym przedsiębiorstwie będzie możliwy tylko przy zwiększeniu liczby pracowników. Początkowe zwiększanie zatrudnienia może przynosić firmie wzrost zarówno produkcji całkowitej (AY), jak marginalnego produktu pracy (MPN = AYIAN). Może to wynikać z faktu stopniowego osiągania pełnego wykorzystania posiadanych zasobów. Nie dzieje się to jednak w nieskończoność w sposób proporcjonalny do zwiększenia liczby pracowników. Z chwilą zatrudnienia kolejnych pracowników przy stałej ilości ziemi i kapitału może wystąpić zmiana. Wynika to / wcześniej wspomnianego faktu, że stała wielkość kapitału przypada na coraz większą liczbę pracowników. W związku z tym maleje tzw. techniczne uzbrojenie pracy³ czego skutkiem jest zmniejszanie się od pewnego poziomu zatrudnienia wydajności pracy w przeliczeniu na jednego pracownika. Produkcja całkowita rośnie wówczas coraz wolniej a krańcowy produkt pracy ulega zmniejszeniu.

Cechą charakterystyczną zasobów wykorzystywanych przez przedsię­biorstwa w procesie produkcji jest ich rzadkość. Dając odpowiedź na pytania co, jak i dla kogo produkować ekonomia wyjaśnia proces alokacji rzadkich zasobów w gospodarce poprzez różne ich zastosowania. Zatem ekonomia to nauka wyboru, a każdy wybór w warunkach ograniczoności powoduje konieczność rezygnacji z określonych rzeczy na rzecz innych, tzn. konieczność ponoszenia kosztu dokonywania wyboru, inaczej kosztu alternatywnego. Koszt alternatywny to wartość najlepszej z możliwych korzyści, utraconej w wyniku określonego wyboru. Inaczej jest to wartość najbardziej preferowanej lecz nie wybranej alternatywy, druga z kolei alternatywa, to czego nie wybraliśmy albowiem wybraliśmy coś innego. Przenosząc to na grunt ekonomii jest to inna możliwość wykorzystania zasobu niż ta, która została przez nas wybrana. Nie należy utożsamiać kosztu alternatywnego z sumą wartości, które nie zostały

Bardziej szczegółowe kwestie dotyczące funkcji produkcji i rynku pracy zostaną przedstawione w dalszej części podręcznika.

³ Techniczne uzbrojenie pracy to ilość maszyn i urządzeń przypadających na jednego pracownika.

---