Temat 11

PRZYGOTOWANIE LUDZI DO BEZPIECZNEJ PRACY

• Dobór pracowników i adaptacja zawodowa

• Doskonalenie zawodowe

• Motywowanie do bezpiecznej pracy

• Stres zawodowy i sposoby jego redukcji

DOBÓR PRACOWNIKÓW I ADAPRACJA ZAWODOWA

• ludzie są największym kapitałem każdego zakładu pracy

• dla osiągnięcia założonego celu ekonomicznego należy posiadać:

• dobrze wyszkoloną kadrę

• nowoczesne i dobre wyposażenie techniczne

• bezpieczne technologie

• źle wykształcona załoga może zniszczyć nowoczesną technikę i bezpieczne technologie narażając się przez to na wypadki i choroby zawodowe

• przygotowanie pracowników do bezpiecznej pracy jest procesem składającym się z następujących etapów:

• doboru pracowników i ich adaptacji zawodowej

• szkolenia

• motywowania do bezpiecznej pracy

• rozpoznania przyczyn stresu zawodowego i jego redukcji

• pracownik powinien mieć kwalifikacje potrzebne na danym stanowisku - ani wyższe, ani niższe

• przydatność pracownika do pracy w zależności od jego kwalifikacji ilustruje rysunek

• każda praca wymaga posiadania pewnego optimum wiedzy

• za niskie - praca jest zbyt trudna (niedostrzeganie zagrożenia)

• za wysokie - praca jest zbyt łatwa (lekceważenie zagrożenia)

• prace proste mogą wykonywać ludzie o niższych kwalifikacjach (w tym fizycznych)

• prace skomplikowane lub bardziej odpowiedzialne powinni wykonywać ludzie o wysokich kwalifikacjach

• przydatność do pracy określa się:

• na podstawie dokumentów (dyplom) (prognozowanie)

• na podstawie efektów pracy

• dla sformułowania prognozy przydatności zawodowej należy określić:

• rodzaj pracy, w jakiej kandydat będzie zatrudniony

• jakie wymagania w pracy będzie musiał spełnić

• czy kandydat wykazuje oczekiwane predyspozycje zawodowe (badania psychotechniczne)

• przeprowadzający badanie może określić warunki, jakie muszą być spełnione, aby badany kandydat na pracownika mógł być przydatny na oczekiwanym stanowisku (np. dodatkowe szkolenie) lub wskazać stanowisko, na którym może pracować

• okres adaptacji zawodowej pracownika powinien być odpowiednio zorganizowany (jest to rola dozoru)

• pracownik nowoprzyjęty powinien zaakceptować probezpieczne zachowania obowiązujące w zakładzie pracy - nie odwrotnie

• pracownik nowoprzyjęty z reguły chce się przypodobać pozostałym pracownikom lub zaimponować im

• okres adaptacji zawodowej to okres kształtowania osobowości przyszłego pracownika

• „starzy” pracownicy powinni być przygotowani na przyjęcie „nowego”

• dozór powinien przedstawić „nowego” pracownika „starym”

• pracownik nowoprzyjęty powinien mieć wcześniej przygotowanie miejsce pracy, aby odniósł wrażenie, że był oczekiwany

• pracownik nowoprzyjęty powinien być zapoznany z zakładem pracy, jego historią oraz obowiązującymi w zakładzie przepisami

• warunkiem szybkiej i poprawnej adaptacji pracownika jest przydzielenie mu opiekuna na ten okres oraz stała ocena postępów pracownika nowoprzyjętego i korekta jego niewłaściwych zachowań

DOSKONALENIE ZAWODOWE

• program doskonalenia zawodowego pracowników powinien zawierać:

• szkolenie

• instruowanie

• akcje bezpieczeństwa

• przekazywanie umiejętności samoratowania się

• doświadczenie pokazuje, że pracownicy dobrze wyszkoleni pracują bezpieczniej

• szkolenie powinno mieć wcześniej wytyczane cele

• nadrzędnymi celami każdego szkolenia jest:

• przekazanie wiedzy i umiejętności jej praktycznego zastosowania

• wyposażenie uczestników szkolenia w motywację do bezpiecznego stosowania zdobytej wiedzy

• każde szkolenie powinno zakończyć się oceną zdobytej wiedzy

• szkolenie powinno zawierać następujące etapy:

• rozpoznanie potrzeby szkolenia można dokonać w oparciu o:

• rozbieżności między obowiązującymi wzorcami a faktyczną realizacją zadania

• stwierdzone podczas inspekcji przypadki zaniedbań stanu bhp na stanowiskach pracy

• częstotliwości wypadków i chorób zawodowych oraz stwierdzonych ich przyczyn

• wyniki dyskusji na temat bhp (burza mózgów)

• pomocne w rozpoznaniu potrzeby szkolenia są przyczyny wypadków wymienione na tablicy (strona 10)

• cele szkolenia przedstawiają to, co pracownik powinien wiedzieć i umieć zrobić po szkoleniu

• cele szkolenia powinny być tak zapisane, aby łatwo można było sprawdzić ich realizację (przykład - tabela na stronie 11)

(xero str. 10 i 11)

• zdobytą wiedzę należy „zmierzyć” (testy, próby pracy)

• sprawdzenie osiągnięcia celu szkolenia powinno odbywać się poprzez zademonstrowanie nabytych umiejętności

• cele szkolenia i sposoby „pomiaru” wiedzy po szkoleniu powinny być znane zarówno wykładowcy jak i uczestnikom szkolenia przed rozpoczęciem szkolenia

• rozpoznanie potrzeby szkolenia określa zwykle kto powinien być przeszkolony

• program szkolenia powinien określać jego rodzaj (czas trwania, oddelegowanie, wykłady, ćwiczenia itp.)

• materiały szkoleniowe powinny być odpowiednio przygotowane (83% informacji zapamiętujemy poprzez wzrok, 11% poprzez słuch, 6% pozostałe, po trzech dniach pamiętamy: 10% - słuch, 20% - wzrok, 65% - wzrok+słuch)

Instruowanie

• najwięcej (procentowo do ilości) wypadków zdarza się przy pracach wykonywanych sporadycznie (brak doświadczenia)

• instruowanie jest przekazywaniem wiedzy o sposobie postępowania w określonej sytuacji

• instruktaż składa się z:

• przygotowania instruktażu

• przekazania instrukcji

• sprawdzenia odbioru instrukcji

• instruktażu należy udzielać pracownikom przystępującym do pracy nietypowej, nowej, trudnej, niebezpiecznej

• w zakładzie pracy powinien być wykaz prac wymagających instruktażu

• przygotowanie instruktażu to określenie:

• celu zadania

• rodzaju narzędzi i materiałów, które będą użyte

• potrzebne kwalifikacje

• zagrożenia dla wykonawców i osób trzecich

• jak monitorować zagrożenie

• jak informować o zagrożeniu

• jak redukować ryzyko

• jakie procedury zabezpieczające należy stosować

• przekazanie instruktażu - to przekonanie pracownika o potrzebie zastosowania się do treści instruktażu

• w przekazie instruktażu należy zwrócić uwagę na kolejność czynności, miejsca szczególnie niebezpieczne, na pokusę podjęcia ryzyka, sprzęt itp.

• po przekazaniu instruktażu należy sprawdzić, czy pracownik go właściwie zrozumiał (dyskusja)

Akcja bezpieczeństwa

• profilaktyka - to działanie stałe, obejmujące także działania doraźne - akcje bezpieczeństwa

• akcje bezpieczeństwa - to ściśle zaprojektowane działanie skoncentrowane na uzyskaniu szczegółowego celu profilaktycznego

• akcje bezpieczeństwa mogą być podejmowane:

• po niebezpiecznym zdarzeniu

• wyprzedzająco - dla zapobieżenia niebezpiecznym zdarzeniom

• efekty akcji bezpieczeństwa pozostają w związku:

• z rodzajem zaprojektowanych celów

• z przyjętymi środkami oddziaływania

• z wprowadzeniem działań wzmacniających uzyskane wyniki

• akcja bezpieczeństwa jest adresowana do całej załogi lub jej części

• każda akcja bezpieczeństwa powinna być powiązana z hasłem (znak graficzny lub sygnał dźwiękowy)

• działania wzmacniające to przekazywanie efektów akcji załodze na szkoleniach, pouczeniach (nagrody)

• celem akcji może być także przygotowanie ludzi na niebezpieczeństwo, wtedy należy:

• przygotować pracowników do samoratowania się,

• ustalić procedury ratownicze

• rozwiesić w odpowiednich miejscach instrukcje postępowania

• przykład instrukcji podano w tabeli na str. 17

• poziom przygotowania pracowników do samoratowania można ocenić za pomocą listy pytań (tabela na str. 18)

(xero str. 17 i 18)

MOTYWOWANIE DO BEZPIECZNEJ PRACY

• ok. 95% wypadków popełnianych jest z winy człowieka

• z tej puli 85% powstaje na skutek złamania przepisów, a 15% to pomyłki, niewiedza

• celem motywowania do bezpiecznej pracy jest osiągnięcie takiego stanu, aby wszyscy w zakładzie pracy chcieli wykonywać swoje zadania zgodnie z bhp, nawet nie spodziewając się kontroli

• bezpieczne wykonanie zadania (B_W) jest iloczynem zdolności do bezpiecznego wykonania (Z_BW) oraz motywacji do bezpiecznego wykonania (M_BW) (Sanders, Peay 1988)

B_W = f(Z_BW x M_BW)

• z kolei

Z_BW = f [P x (W+D)]

gdzie: P - postawa wobec ryzyka

W - wiedza o zagrożeniach

D - doświadczenie w pracy w zagrożeniu

• natomiast

M_BW = f (OW_BW x OR_BW x V)

gdzie: OW_BW - oczekiwany wysiłek związany z bezpiecznym wykonaniem zadania

OR_BW - oczekiwany rezultat bezpiecznego wykonania zadania

V - wartość, jaką dla pracownika stanowi bezpieczne wykonanie

• zmienne występujące we wzorze stanowią elementy stymulacji zachowań pracowników

• motywowanie do bezpiecznej pracy można podzielić na etapy:

• identyfikacja zagrożeń

• informowanie o ryzyku

• motywowanie i zachęcanie

• wzmacnianie bezpiecznych zachowań

• motywowanie do bezpiecznej pracy przedstawia graficznie model:

Model działań kształtujących bezpieczne postępowanie

• motywowaniem do bezpiecznej pracy (postępowania) jest oddziaływanie na pracowników z zamiarem wywołania u nich potrzeby dostosowania się do wzorców bezpieczeństwa

• członków kierownictwa i dozoru obowiązują te same przepisy bezpieczeństwa pracy co pozostałych pracowników

• kierownictwo i dozór powinni dawać przykład przestrzegania bhp

• kary i nagrody jako elementy motywacji:

• nagroda pokazuje jak i co należy robić w przyszłości

• kara tylko blokuje niepożądane zachowania na krótki czas

• kary i nagrody należy stosować z komentarzem

• kara lub nagroda muszą być bezzwłoczne i sporadyczne

STRES ZAWODOWY I SPOSOBY JEGO REDUKCJI

• stresem jest niepożądana reakcja psychologiczna lub fizyczna człowieka na niekorzystną dla niego sytuację. Inaczej - stres oznacza ogół zmian fizjologicznych, neurologicznych i zachowawczych zachodzących w organizmie pod wpływem niekorzystnych bodźców

• na stres człowiek reaguje lękiem, strachem, gniewem lub złością

• stres jest zjawiskiem niepożądanym, gdyż obniża zdolność do pracy i może doprowadzić do wypadku

• główne elementy sytuacji stresowej obrazuje schemat:

• bodźce mające możliwość wywołania stresu nazywane są stresorami

• wyróżnia się stresory: fizyczne, chemiczne, biologiczne oraz psychologiczne

• stres bardzo silny dezorganizuje percepcję, podejmowanie decyzji i postępowanie

• stres zawodowy to reakcja na bodźce stresowe (stresory) występujące w zakładzie pracy

• stres zawodowy jest efektem błędnie zaprojektowanej organizacji w kierowaniu zespołami ludzi

• stresory w zakładzie pracy występują w fizycznym i społecznym środowisku pracy

• do najbardziej stresogennych czynników w pracy należy:

• brak narzędzi, materiałów, części zamiennych, ludzi

• brak wpływu na każdy efekt pracy przy pełnej odpowiedzialności,

• niejasne i niezrozumiałe polecenia,

• nieodpowiednie natężenia pracy,

• presja czasowa,

• za niskie wynagrodzenie,

• nieodpowiedni czas pracy,

• niekompetentni przełożeni,

• brak możliwości uczestniczenia w decyzjach,

• konflikty międzyludzkie,

• lęk przed możliwością utraty pracy,

• skutki stresu zawodowego przenoszone są do życia prywatnego i odwrotnie

• długotrwałe przebywanie w stresie może być przyczyną choroby psychicznej (stresor psychologiczny), zawału serca, choroby wrzodowej itp.

• skutkiem stresu może być również alkoholizm, objadanie się, agresja, niepewność siebie itp.

• działania redukujące stres należy koncentrować na:

• identyfikacji i eliminowaniu stresorów zawodowych

• projektowaniu warunków pracy o ograniczonym potencjale wywoływania stresu

• wyposażeniu pracowników w wiedzę i umiejętności do radzenia sobie ze stresem

• identyfikację stresorów można przeprowadzić w oparciu o rozmowy z pracownikami, wywiady, listy pytań

• zidentyfikowanym stresorom należy przeciwstawić odpowiednią profilaktykę

• ludzi będących w stresie należy odsunąć od wykonywania odpowiedzialnych funkcji lub czynności (np. sterowania maszynami)

• w redukcji stresu kluczową rolę odgrywają osoby dozoru.

14

oczekiwany poziom przydatności

kwalifikacje zawodowe

odpowiednie

za niskie

za wysokie

przydatność do pracy

Rozpoznanie potrzeby szkolenia

Przyjęcie kryteriów spełnienia celów szkolenia

Sformułowanie celów szkolenia

Wybór stanowisk do szkolenia

Wybór modelu i metod szkolenia

Przygotowanie materiałów szkoleniowych

Ocena efektywności szkolenia

korekta

• instrukcje

• pomiary

• badania wypadków

• badania chorób zawodowych

• szkolenie

• zapobieganie

• akcje zapobiegawcze

• stawianie celów

• dobry przykład

• informacja o wypadkach

• ocenianie pracowników

• propaganda bezpieczeństwa

• nagradzanie i ułatwianie bezpiecznych zachowań

• karanie i utrudnianie niebezpiecznych zachowań

identyfikacja zagrożeń

informowanie o ryzyku

wzmacnianie bezpiecznych zachowań

motywowanie i zachęcanie

kierownictwo zna zagrożenie

robotnicy i dozór znają zagrożenie

robotnicy postępują bezpiecznie

robotnicy chcą postępować bezpiecznie

stresory

stres

podmiotowe skutki stresu

społeczne i ekonomiczne skutki stresu

---