DWUPODMIOTOWY MODEL FUNKCJONOWANIA GOSPODARKI

Gospodarstwa domowe użyczają posiadane czynniki produkcji przedsiębiorstwom, które wykorzystują je do wytwarzania produktów i usług. Przedsiębiorstwa wypłacają dochody za wykorzystywane czynniki produkcji gospodarstwom domowym, które z kolei wydają zarobione pieniądze na zakup dóbr wytwarzanych przez przed­siębiorstwa.

PRODUKT KRAJOWY BRUTTO (PKB) - miara dóbr i usług wytworzonych w danym roku przez czynniki wytwórcze zlokalizowane na terytorium danego kraju, niezależnie od tego , kto jest ich właścicielem. Produkt krajowy brutto to suma produktów i usług finalnych tzn. dóbr zakupionych przez ostatecznego użytkownika. Produkt krajowy nie obejmuje tzw. dóbr pośrednich - przeznaczonych do dalszej sprzedaży lub przetworzenia. Produkt krajowy liczy się w cenach rynkowych.

Dochód inputowany - dom, w którym mieszka jego właściciel tworzy również PKB. Przyjmuje się że właściciel mieszkania sam sobie świadczy usługę. Jej wartość równa jest czynszowi dzierżawnemu, który by płacił, gdyby mieszkania nie było jego własnością. Wspomniany czynsz jest tzw. dochodem inputowanym.

PRODUKT NARODOWY BRUTTO - produkt krajowy skorygowany o saldo dochodów z tytułu własności czynników produkcji przez krajowców za granicą oraz dochodów obcokrajowców z tytułu własności czynników produkcji w danym kraju.

Produkt krajowy i narodowy występują w ujęciu brutto i netto.

Produkt krajowy i narodowy brutto to wartość pieniężna w cenach rynkowych wszystkich produktów i usług finalnych wytworzonych w gospodarce w danym roku.

Produkt krajowy i narodowy netto to ich wartość pomniejszona o amortyzacje.

Amortyzacja to zmniejszenie wartości kapitału trwałego wskutek jego fizycznego i ekonomicznego zużycia.

Najczęściej stosowana metoda amortyzacji wykorzystuje wzór:

Gdzie:

Ca - wartość rocznego odpisu amortyzacji

Ktr - wartość początkowa środka trwałego

T - przewidywany okres eksploatacji

DOCHÓD NARODOWY - suma dochodów właścicieli czynników produkcji w danym kraju z tytułu działalności gospodarczej w okresie 1 roku.

Proces wytwarzania dóbr jest równocześnie procesem powstawania dochodów. Dochody jakie faktycznie otrzymują właściciele czynników produkcji są mniejsze od wartości produktu krajowego. Po pierwsze, trzeba obniżyć dochody właścicieli o pieniądze jakie muszą przeznaczyć na wymianę zużytego kapitału (amortyzacja) aby utrzymać zasoby kapitałowe na dotychczasowym poziomie. Po drugie, o podatki pośrednie np. VAT, czy akcyza. Są to pieniądze, które trafią do budżetu a nie zostaną w kieszeniach właścicieli czynników produkcji.

Dyspozycyjne dochody osobiste - ostateczne dochody które znajdują się w kieszeni obywateli. Ludzie, którzy wypracowali sobie jakiś dochód w działalności gospodarczej muszą bowiem od niego zapłacić podatki bezpośrednie (TA).

Transfery - otrzymywana od państwa pomoc finansowa: renty, zasiłki, stypendia nie związane z wykonywaniem działalności gospodarczej (TR).

Dyspozycyjne dochody osobiste są ostatecznym dochodem gospodarstw domowych, które mogą przeznaczyć albo na konsumpcje albo oszczędności. suma tych dochodów reprezentuje potencjalną siłę nabywczą społeczeństwa.

Nagromadzone dochody przedsiębiorstw, budżetu państwa oraz gospodarstw domowych przekształcają się w ciągu roku w wydatki konsumpcyjne, inwestycyjne oraz wydatki rządowe. Suma tych wydatków tworzy globalny popyt, który z kolei decyduje o wielkości wytwarzanego PKB.

PODZIAŁ PKB WG SKŁADNIKÓW POPYTU GLOBALNEGO

PKB = Y = PILB = C + I + G + NX

C - dobra konsumpcyjne

I - dobra inwestycyjne

G - zakupy publiczne produktów i usług (wydatki rzeczowe sfery budżetowej)

NX - zakupy netto krajowych dóbr przez zagranice (saldo bilansu handlowego NX = Ex - Im)

WARUNKI RÓWNOWAGI MAKROEKONOMICZNEJ

PKB = C + I + G + NX

Pieniężnym rezultatem gospodarki jest dochód narodowy (DN), który składa się z dyspozycyjnych dochodów osobistych (DDO) i wszystkich podatków (TA). Transfery można potraktować jako swoisty zwrot części wpłacanych podatków.

DN = DDO + TA - TR

DDO = C + S

DN = C + S + TA - TR

PKB = DN

C + I + G + NX = C + S + TA - TR

NX = (S - I) + (TA - TR + G) - JEST TO RÓWNANIE TRZECH SEKTORÓW:

NX - sektor zagraniczny

S - I - sektor prywatny

TA - TR + G - sektor publiczny

W gospodarce jest równowaga jeśli wszystkie sektory są zrównoważone.

PARADYGMATY W MAKROEKONOMII

Paradygmat - zestaw podstawowych założeń teoretycznych wykorzystywanych w naukowej analizie rzeczywistości (gospodarce).

Wyróżniamy dwa paradygmaty w makroekonomii:

• Neoklasyczny - zakłada, że gospodarka rynkowa funkcjonuje efektywnie, a mechanizm rynkowy zapewnia optymalną alokacje zasobów, a niewidzialna ręka rynku zapewnia równowagę w gospodarce.

• Keynsowski - zakłada, że gospodarka rynkowa pozostawiona samemu sobie funkcjonuje nieefektywnie, rynek nie zapewnia optymalnej alokacji zasobów ani równowagi w gospodarce, stąd rząd powinien ingerować w gospodarkę.

Główne kwestie sporne między neoklasykami a keynistami:

- kształt krzywej podaży;

- czy o poziomie produktu krajowego decydują czynniki podażowe czy popytowe;

- czy ceny, płace i stopa procentowa są elastyczne czy sztywne;

- czy równowaga ogólna w gospodarce jest możliwa tylko przy pełnym czy również niepełnym wykorzystaniu czynników wytwórczych;

- czy ingerencja państwa w gospodarkę jest potrzebna lub zbyteczna.

NEOKLASYCZNA TEORIA RÓWNOWAGI OGÓLNEJ (A. Smith 1776, D. Ricardo 1817)

A - podstawowe tezy

- mechanizmy rządzące funkcjonowaniem gospodarki są transpozycją (przełożeniem na większą skalę) mechanizmów rządzących z zachowaniem pojedynczego podmiotu gospodarczego;

- analiza ekonomiczna ma charakter zarówno krótko i długoterminowy;

- akceptacja prawa Say`a (każda produkcja stwarza dla siebie odpowiedni popyt) - nie ma problemu z nadprodukcją (wartość sprzedanych towarów to dochody właścicieli czynników wytwórczych przeznaczone na zakup towarów);

- mechanizm rynkowy zapewnia utrzymanie równowagi w gospodarce na poziomie potencjalnym dzięki idealnej elastyczności cen, płac i stopy procentowej; giętkie ceny, płace i stopy procentowe zapewniają równowagę na rynku dóbr, pracy i pieniądza;

---