Zestaw zagadnień do egzaminu dyplomowego

1.Znaczenie pojęć pedagogicznych:pedagog,edukacja,wychowanie,pedagogia,pedagogika.

Pedagogika - zespół nauk o wychowaniu, istocie, celach, treściach, metodach, środkach i formach organizacji procesów wychowawczych. Pedagogika jest nauką o procesach wychowawczych, czyli teorią działalności wychowawczej. Pedagogika należy do nauk społecznych, stanowi zespół nauk o wychowaniu, teorię działalności wychowawczej. Pedagogika odnosi się głównie do młodego pokolenia, które dzięki oddziaływaniom wychowawczym winno osiągnąć optymalny rozwój osobowości, ukształtować wiedzę o rzeczywistości, przygotować się do funkcjonowania w życiu społecznym. Do głównych instytucji takiego wychowania zalicza się: rodzinę, przedszkole i szkołę. Obecnie zakres zainteresowań pedagogiki jest o wiele szerszy i obejmuje: samowychowanie i samokształcenie młodzieży i dorosłych, oddziaływanie wychowawcze instytucji wychowania pozaszkolnego, głównie: środków masowej komunikacji, organizacji młodzieżowych, placówek kulturalnych (teatrów, klubów, muzeów i in.), instytucji wychowania religijnego itp.

Pedagogia - to praktyka wychowawcza; czynny proces, dzieło wychowania. Całość zabiegów wychowawczych wobec wychowanka. Odnosi się ona do praktycznej wiedzy dotyczącej oddziaływań wychowawczych (podzielanej przez wychowawców czy osoby publiczne) oraz do sposobów jej wdrażania w życie. Obecnie rozszerza się jej zakres także na doktryny i ideologie wychowawcze oraz tzw. ukryte programy wychowawcze. Przedmiotem jej stanowi działalność wychowawczą mająca na celu wyposażenie społeczeństwa w wiedzę, sprawności ogólne zainteresowania systemy norm i wartości postawy wobec tych norm, przekonania w celu przygotowania jednostki do samodzielnego życia. Pedagogika należy do nauk społecznych.

Pedagog Paidos - dziecko, Agogos - prowadzący, to osoba posiadająca ukończone wyższe studia pedagogiczne z odpowiednią specjalnością, właściwe kwalifikacje pedagogiczne w danej specjalizacji potwierdzone wymaganą dokumentacją. Pedagog przyczynia się do udzielania porad pedagogicznych polegających w szczególności na: diagnozie pedagogicznej, opiniowaniu i orzekaniu oraz na udzielaniu pomocy pedagogicznej. Pedagog bada i opisuje zjawiska wychowawcze w kontekście procesów społecznych i przy uwzględnieniu jednostkowych procesów psychicznych; określa wpływ na człowieka różnorodnych oddziaływań, warunkujących jego rozwój w poszczególnych fazach całego życia: rodziny, przedszkola, szkoły, kręgu rówieśników, otoczenia społecznego, środowiska lokalnego, zakładu pracy, służby wojskowej i policji, organizacji społecznych, placówek kulturalnych, środków masowego przekazu i innych instytucji powołanych do wywierania wpływów wychowawczych.

Wychowanie - jedna z form działalności społecznej człowieka; na tę działalność wychowawczą składa się wiele operacji, zabiegów i procesów oraz czynników, mających na celu wpływanie na fizyczny, umysłowy, duchowy i moralny rozwój człowieka. Znaczenie szerokie - to przygotowanie człowieka do zadań jakie stawia przed nim cywilizacja. Inne definicje określają wychowanie jako proces osiągania optymalnego rozwoju osobowości. Inne koncepcje określają wychowanie jako rodzaj ludzkiej działalności, która polega na wywoływaniu zmian osobowości. Ostatnie koncepcje uznają, iż wychowanie zawiera kształcenie i nauczanie.
Znaczenie wąskie - ogranicza się do wychowania moralnego i oznacza kształcenie uczuciowo emocjonalnej strony osobowości człowieka. Ogólnie ujmują wychowanie jako przygotowanie człowieka do życia w społeczeństwie i tak rozumiane wychowanie pełni dwie funkcje:
- funkcja zachowawcza, która polega na przekazywaniu tradycji, obyczajowości, wzorców określonych zachowań, charakterystycznej dla danej społeczności.
- funkcja twórcza - polega na kształtowaniu kreatywności jednostki we wszystkich sferach jej życia.

Do rodziny systemu pojęć związanych z wychowaniem należy: Środowisko wychowawcze, Nauczanie, Uczenie się, Kształcenie, Samokształcenie, Samowychowanie

Wychowanie przedmiotowe
Jest to wychowanie urabiające, uczeń traktowany jest jako surowiec, któremu nauczyciel nadaje odpowiednie kształty. Jest to wychowanie dyrektywne. Dominuje w tym wychowaniu nauczyciel, uczniowie są mu podporządkowani.
Wychowanie podmiotowe
To przeciwieństwo przedmiotowego. Wychowawca niczego nie wymusza, nie wymaga posłuszeństwa. Stwarza odpowiednie warunki wspomagające rozwój wychowania.

Edukacja - pojęcie związane z rozwojem umysłowym i wiedzą człowieka, stosowane w następujących znaczeniach: proces zdobywania wiedzy, polega na zdobywaniu wiedzy w szkole lub poza nią. W Polsce edukacja podlega dwóm ministerstwom: Ministerstwu Edukacji Narodowej (MEN) i Ministerstwu Nauki i Szkolnictwa Wyższego (MNiSW).pojęcie używane dla określenia stanu wiedzy danej osoby, społeczeństwa, narodu. W tym kontekście mówi się o dobrej lub złej edukacji, wystarczającej lub niewystarczającej. wychowanie (głównie pod względem umysłowym), wykształcenie, nauka kształcenie, ogół czynności i procesów mających na celu przekazywanie wiedzy, kształtowanie określonych cech i umiejętności.

2.Miejsce pedagogiki w poznanych systemach klasyfikacyjnych nauki i według poglądów współczesnych pedagogów polskich

3.Główne założenia i nurty w pedagogice pajdocentrycznej i didaskalocentrycznej

Pedagogika pajdocentryczna

        - dziecko w centrum

        - doskonałość zadatków wrodzonych dziecka

        - wiara w to, że dziecko rodzi się dobre i trzeba te czynniki kontynuować

        - skupienie na rozwoju naturalnym

        - interes jednostki nad interesem społeczeństwa

        - dopasowanie procesu wychowania do aktualnych potrzeb i etapu rozwoju

        - pedagog powinien akceptować dziecko takim jakie jest i niczego mu nie narzucać

Każde dziecko jest indywidualnością, rozwój dziecka ma charakter sekwencyjny, dziecko na każdym etapie rozwoju jest jednostką autonomiczną (ma swoje potrzeby, prawa takie jak człowiek, ma swoją godność, określone możliwości).

didaskalocentryzm

pogląd, zgodnie z którym nauczanie i wychowanie polega na przekazywaniu gotowej wiedzy i jej interpretacji oraz urabianiu dzieci według stałych wzorów moralnych, pracowniczych i obywatelskich, z nauczycielem i programem w centrum uwagi.

didaskalocentryzm w wersji paradygmatu funkcjonalistycznego (zorientowany na regulację)

paradygmat, zgodnie z którym procesy edukacyjne są odbiciem społecznym, nie służą one odkrywaniu nierówności społecznych, utrzymywaniu dominacji czy emancypacji.

didaskalocentryzm w wersji paradygmatu strukturalistycznego (zorientowany na radykalną zmianę)

paradygmat tworzony przez teorie krytyczne, które włączają praktykę edukacji w konflikty społeczne, czyniąc z niej narzędzie walki o dominację.

Didaskalocentryzm w wersji strukturalistycznej włącza praktykę edukacji w konflikty społeczne, czyniąc z niej narzędzie walki o dominację. Procesy edukacyjne służą zmianom społecznym, są obiektywne, zaplanowane i nastawione na wywoływanie określonych pożądanych ze społecznego punktu widzenia rezultatów w osobowości wychowanków. Pedagog modeluje zachowania wychowanka, przekazując mu obowiązujący sposób rozumowania i działania w świecie. Rozwój jednostki odbywa się według przyjętego wzorca. Stosowane są metody nagradzania i karania, modelowania, wpływu wychowawcy. Osobowość człowieka jest odbiciem stosunków społecznych. Nurty reprezentujące: teoria wychowania tradycyjnego (Herbarta), p. pozytywistyczna.

Wychowanie: świadome działanie edukacyjne zaangażowane w kształtowanie osobowości zdolnej do działania w warunkach strukturalnych konfliktów.

Didaskalocentryzm w wersji funkcjonalistycznej jest nastawiony na stopniową regulację procesów społecznych. Procesy edukacyjne są odbicie społecznego status quo i nie służą odkrywaniu nierówności społecznych, utrzymywaniu dominacji czy emancypacji. Nacisk na powiązanie edukacji z celami społecznymi, edukacja ma umożliwić taki rozwój jednostki, aby mogła ona przyswoić sobie społeczne status quo oraz tworzyć nowy obraz świata (zasada ciągłości i zmienności). Procesy edukacyjne mają stymulować rozwój jednostki poznawczy i moralny według przyjętych standardów - cel działań edukacyjnych. Pedagog stawia przed uczniem zadania, których wykonanie ułatwia nabywanie nowych, wyższych niż poprzednie kompetencji intelektualno-społecznych niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania w społeczeństwie.

Wychowanie: świadome działanie edukacyjne nastawione na kształtowanie osobowości zgodnie ze standardem psychologiczno-społecznym obowiązującym w danej kulturze.

4.Konsekwencje postmodernistycznych rozwiązań dla naukowych i praktycznych zadań pedagogiki

POSTMODERNIZM - nurt kulturowy zacierający różnice między kulturą popularną a kulturą wysoką. W pedagogice przyzwala na różnorodność, niejednoznaczność, odrzucenie wszelkich wzorców, autorytetów, fundamentalnych idei. Edukacja jest nie tyle oświeceniem, narzucaniem postaw niewiedzącym przez wiedzących lecz odgórnym kształtowaniem tożsamości innych. Zakłada brak jakiegokolwiek urabiania.

Postmoderniści odrzucają przekonanie o prymacie wiedzy naukowej, nauce wolnej od wartości. Ogólne i formalne prawa nie są wcale ani niezależne, ani obiektywne. Nie ma ścisłego związku między nauką a oświeceniem publicznym i postępem społecznym - upadek nadziei związanych z wykorzystaniem nauk społecznych do emancypacji ludzkości. Nie ma uniwersalnej wiedzy. Idea wielu rzeczywistości i każda społeczność ma swoją wiedzę i każda jest traktowana jako uzasadniona.

5.Kategorie pedagogiczne egzystencjalizmu

Pedagogika egzystencjalna

        - wychowanie to świadome kształtowanie osobowości wychowanka

        - wszystkie wartości przekazywane są podczas dialogu

        - wychowanie osobowe

        - autentyczność - nie udajemy tego kim jesteśmy

        - zaangażowanie aby powstała prawdziwa bezinteresowna relacja dialogowa

        - dialog - zrozumienie emocji, odczuć, empatia, wymiana myśli między nami, celem jest stać się jeszcze bardziej człowiekiem

        - rozwijanie samokontroli, samopoznania

Natura człowieka rozpatrywana jest w kontekście egzystencjalizmu, która nie wyraża się poprzez istotę jego bytu a przez zmienność i specyfikę. Ściśle z pojęciem egzystencjalizmu wiąże rozdarcie człowieka między skończonością życia, a nieskończonością transcendencji(przekraczanie czegoś). Człowiek dostrzega swoja wolność, opisuje świat w sposób subiektywny i uważa, że taki opis jest w pełni autentyczny. Filozofia egzystencjalna zakłada, że nie można do końca poznać człowieka ani samego siebie. Wielu myślicieli łączy ze sobą dwa pojęcia w jedną całość - egzystencjalizm i personalizm, które wyodrębniają człowieka jako pojedynczą jednostkę z całej zbiorowości. Pojęcia te różnią się jednak od siebie. 
Egzystencjalizm 
Kładzie nacisk na zmienność natury ludzkiej, która zmienia się przez jakieś wydarzenia mające miejsce w życiu człowieka. Egzystencjalizm-widzi człowieka w barwach pesymistycznych. Zasadniczą różnicą jest jednak to, że egzystencjalizm odrzuca substancjonalność czyli wszystko to co tworzy osoba ludzka i co jest fundamentem dla personalizmu. 
Cechą egzystencjonalizmu jest przede wszystkim 
- „PRZEKAZANIE SAMEGO SIEBIE” - transcendencja 
- indywidualność osób 
- konkretne miejsce w świecie 
- zdolność człowieka do nawiązania z kimś dialogu 
- w pełni akceptuje wolność swoją i drugiej osoby 
Wyliczone cechy można ograniczyć do trzech : 
- autentyczność ponieważ wiąże się ona z urzeczywistnieniem jedynej niepowtarzalnej egzystencji w całym wachlarzu jej zmiennych możliwość 
- zaangażowanie, które wynika z właściwego odkrycia swego konkretnego usytuowania z jego trudnościami, konfliktami, całym tragizmem 
-dialogowość opierająca się w gruncie rzeczy na uznaniu wolności zarówno własnej jak innych 

6.Janusz Korczak i jego dokonania w zakresie pedagogiki opiekuńczej

Janusz Korczak- lekarz, pisarz, pedagog, moralista i działacz społeczny, pochodził z zasymilowanej rodziny żydowskiej, związanej z ruchem haskali. Pedagogika Janusza Korczaka jest niezwykle rzadko spotykana w literaturze pedagogicznej typem liberalnej, rodzimej refleksji o wychowaniu, ufundowanej na idei sumienia i auto odpowiedzialności. Stanowi ona dość ostrożny i uwolniony od wszelkiego moralizmu typ myślenia o tym, jak pedagodzy powinni postępować wobec wychowanków, by nie naruszyć wzajemnego prawa do wolności i do godnego życia. Radykalizm w myśleniu Korczaka, konsekwencja w działaniu oraz miłość w odczuwaniu i obejmowaniu wzajemnych relacji z dziećmi stworzyły niepowtarzalną koncepcję Nowego Wychowania, której istotą jest poszukiwanie gwarancji dla ludzkiej, a nade wszystko dziecięcej wolności i dla sensu ludzkiego życia.
Wyróżnia się następujące idee przewodnie, na które warto zwrócić uwagę, studiując pedagogiczną i literacką spuściznę Janusza Korczaka, mianowicie:
· Szacunek dla dziecka jako człowieka rozwijającego się poprzez własną aktywność, jako podmiotu.
· Zasada (i praktyka) partnerstwa dziecka w procesie wychowania.
· Prawo dziecka do opieki oraz odpowiedzialność społeczeństwa dorosłych za warunki życia dziecka.
· Poszukiwanie syntezy wiedzy o dziecku.
· Techniki działania pedagogicznego jako konsekwencja przyjętych ogólnych założeń systemu opiekuńczo- wychowawczego.
· Koncepcja wychowawcy, wynikająca z ogólnej postawy Korczaka wobec dziecka.
Ze względu natomiast na treść pedagogiczną Nowego Wychowania podkreśla się w dziełach Janusza Korczaka 3 główne jego zakresy:
· treści ogólnoludzkie, które powinny być udostępnione całemu społeczeństwu, adresowane do rodziców i dzieci;
· treści ogólnopedagogiczne- do wykorzystania w kształceniu i doskonaleniu kadry pedagogicznej;
· treści szczegółowe- do wykorzystania szczególnie przez wychowawców zatrudnionych w placówkach opiekuńczo-wychowawczych.
Janusz Korczak był prekursorem walki o prawa dziecka, zwracał szczególną uwagę na nierównoprawną pozycję dzieci w społeczeństwie, ich zależność od dorosłych. Domagał się, by uznano, że dziecko jest pełnowartościowym człowiekiem od chwili narodzin, na każdym etapie swego istnienia i ma prawo być sobą, takim jakim jest. Idee te znalazły odbicie i rozwinięcie w stworzonym przez Korczaka nowatorskim- jak na tamte czasy- podejściu do wychowania, które respektowało potrzeby i dążenia dziecka do własnej aktywności i samodzielności, a zarazem realistycznie uwzględniało jego słabości. Szczególnie dotyczyło to niemożności przejęcia przez dzieci pełnej odpowiedzialności za świat i trudności pracy nad sobą. Integralnym elementem jego koncepcji wychowawczej były różne formy uspołecznienia i samorządności instytucji czy środowisk edukacyjnych, opiekuńczych lub wychowawczych.
Najczęściej wydobywanymi w dyskursie pedagogicznym poglądami Korczaka są te, które eksponują swoistego rodzaju imperatyw pedagogiczny, jakim jest w jego dziełach indywidualne podejście wychowawców do każdego dziecka, jego wyjątkowa rola w życiu społecznym, w tym szczególnie mocno akcentowana kategoria praw dziecka, które w perspektywie ontologicznej są tożsame z prawami osób dorosłych. Dziecko bowiem nie może być dodatkiem do życia dorosłych ani tym bardziej przedmiotem ich manipulacji, ale samoistna siłą i wartością, z którą należy liczyć. Korczak przeciwny jest generalizowaniu, absolutyzowaniu dzieci w ogóle, gdyż tak naprawdę w procesie wychowania zawsze mamy do czynienia tylko z konkretnymi indywiduum.
Był kreatorem takich wartości jak: miłość do bliźnich, sprawiedliwość, godność, szacunek, piękno i prawda. Twierdził, że dorośli często nie dopuszczają dzieci do ich spraw codziennych, uznając je za małe i niedoświadczone.
Studiując jego pisma pedagogiczne, odnajdziemy w nich apel do wychowawców, by zatroszczyli się o takie prawa dziecka, jak:
· prawo do szacunku (dla niewiedzy, dla smutku, niepowodzeń i łez; dla misterium poprawy, dla młodego wysiłku i ufności, dla pracy poznania, dla tajemnic i wahań ciężkiej pracy wzrostu, dla własnych słabości)
· prawo do miłości (do piersi matki, atmosfery ciepła i troskliwości) i przyjaźni
· prawo do tajemnicy (tajemnicy osoby, jak i własnych spraw, przeżyć i doznań)
· prawo do samostanowienia (prawo antytezy, prawo do oporu, do protestu, do upominania się i do żądania, do wypowiadania własnych myśli, do życia własnym wysiłkiem i własną aktywnością)
· prawo do własności (siebie- do samoposiadania i do swoich rzeczy)
· prawo do własnego rozwoju i dojrzewania
· prawo do ruchu, d zabawy, do pracy i badania
· prawo do sprawiedliwości w życiu

7.Główne zasady pedagogiki naturalistycznej

• wychowanie powinno być dostosowane do naturalnego rozwoju dziecka

• dziecko powinno uczyć się wtedy, gdy poczuje potrzebę zdobywania wiedzy

• nauczyciel ma stwarzać warunki do rozwoju potrzeb poznawczych i moralnych dzieci

• nauczanie powinno być zindywidualizowane

• szkoła ma pobudzać aktywność dziecka

• ocena prac indywidualnych i zbiorowych oraz testy pomiaru uzdolnień dzieci zamiast egzaminów

• udział uczniów w planowaniu programu

• nieprzywiązywanie znaczenia do nagród i kar z zewnątrz, poleganie na wewnętrznej motywacji dziecka

• położenie nacisku na kooperację i pracę zespołową oraz twórczą ekspresji

8.Teoria pedagogiki kultury

• Pedagogika kultury - dział pedagogiki, którego zadaniem jest kształcenie osobowości przez dobra kultury. Człowiek tworzy kulturę, ale i kultura tworzy człowieka, dlatego potrzebne jest zarazem wychowanie do kultury, jak i przez kulturę. Przez to człowiek odróżnia się od innych stworzeń i staje się człowiekiem.

• Podstawowym zadaniem pedagogiki kultury jest badanie zjawisk i nurtów kultury: rozpoznawanie ich, ocenianie, by w końcu wyciągać z nich wnioski do wychowania. Istotnym zadaniem jest również takie przygotowanie wychowawców, by mogli wychować młodzież do mądrego korzystania z kultury, do rozróżniania destrukcyjnych i konstruktywnych elementów kultury, oraz by mogli tworzyć kulturę opartą na wartościach wyższych.

• Pedagogika kultury kształtuje człowieka w trzech wymiarach: rozumienia dziedzictwa kulturowego, umiejętności wykorzystywania go w życiu codziennym i tworzeniu kultury dla przyszłych pokoleń.

• Jednym z zadań pedagogiki kultury jest badanie współczesnych nurtów kulturowych i wyciąganie z nich wniosków dla pedagogiki.

9.Znaczenie pedagogiki społecznej w procesie wychowania

Przedmiotem jest środowisko wychowawcze człowieka. Interesuje się nie tylko najbliższym środowiskiem, ale także tym co dociera do niego w sposób pośredni np., przez media. Skupia się na tym jak środowisko wpływa na wychowanie, analizuje warunki umożliwiające zaspokajanie potrzeb rozwojowych człowieka w różnych okresach jego życia i różnych sytuacjach, jest jednocześnie teorią i praktyką środowiska. Teoretyzuje to co dzieje się w praktyce i dostarcza teorii którą wykorzystuje się w praktyce . 
Rodzaj działalności:
działalność socjalno - wychowawcza w tym opiekuńczo - wychowawcza
działalność kulturalna w tym społeczno - kulturalna
Problemy sieroctwa: problem rodziny niepełnej, rodziny czasowo niepełnej, problem kompensacji sieroctwa poprzez rodzinne formy kompensacji np. rodziny zastępcze, kompensacja całkowita
Formy pomocy rodzinie i dziecku
Pozarządowe formy pomocy: Stowarzyszenia Społeczne, Fundacje Społeczne, Ruchy Społeczne
Problemy czasu wolnego, badanie go w aspekcie wartości wychowawczych i patologii zachowań dewiacji
Media, telewizja, multimedia w aspekcie szans rozwoju człowieka i zagrożeń
Problem przemian zachodzących w środowisku życia człowieka na skutek transformacji społ., polit., ekonomicznej, kulturowej. Skutki tej transformacji: bezrobocie, bezdomność, ubóstwo, wzrost agresji, przestępczość. Bada te problemy z punktu widzenia dziecka, funkcjonowania rodziny, jej dysfunkcjonalności
Problem wartości
Mała ojczyzna - środowisko lokalne, 
Duża ojczyzna - problem integracji Europy, kształtowania określonych postaw, tolerancji wobec inności, kształtowanie tożsamości.
rganizowanie środowiska wychowawczego. Analiza warunków umożliwiających zaspokajanie potrzeb rozwojowych człowieka (grup ludzkich) w różnych fazach jego życia i różnorodnych sytuacjach życiowych ( w pracy, nauce, zabawie, czasie wolnym, w miejscu zamieszkania, rodzinie, grupie rówieśniczej, i towarzyskiej działalności kulturalnej i w innych formach aktywności ludzkiej).
Koncentruje się na środowisku życia jednostek lub grup oraz na instytucjach celowo powołanych w społeczeństwie do realizacji zadań wychowawczych. 
Przekształcanie środowiska ze względu na cele.
zmiana niekorzystnych warunków rozwojowych
ulepszanie wpływów pozytywnych

10.Zasady pracy z dzieckiem w pedagogice Montessori

Maria Montessori stworzyła następujące zasady pedagogiczne:
1) swobodny wybór - charakterystyczna zasada dla pedagogiki Marii Montessori. Obejmuje ona regułę wolnego wyboru zajęć, „swobodnej pracy”. W obrębie przygotowanego otoczenia dziecko wybiera sobie przedmiot działań i samo ustala tempo i czas uczenia się oraz stopień trudności. Również do dziecka należy wybór ewentualnego partnera. Ono zatem w istotnej mierze współdecyduje o przebiegu procesu kształcenia w przygotowanym do tego celu otoczeniu, samo kieruje swoim uczeniem się i działaniem. Stwarza to okazję do rozwijania się umiejętności korzystania z wolności. Nauczyciel i wychowawca musi wykonać ważne zadanie, bowiem jego praca pedagogiczna polega w znacznym stopniu na umiejętnym przygotowaniu otoczenia, a więc na oddziaływaniu pośrednim. Otoczenie dziecka musi być tak zaaranżowane, aby posiadało ciekawe propozycje poznawcze, odpowiednie dla fazy rozwoju dziecka. Musi zaspokajać potrzeby rozwojowe i poznawcze, a także wszechstronnie rozwijać dziecko. 
2) zasada swobodnego wyboru materiału - w sali przedszkolnej wszystkie materiały są zawsze dostępne, ułożone tematycznie na półkach, w zasięgu ręki dziecka. Dziecko samodzielnie podejmuje decyzję, z którym materiałem będzie pracować. 
3) zasada swobodnego wyboru miejsca pracy - dziecko pracuje tam, gdzie samo zdecyduje i gdzie pozwalają na to granice rozsądku nauczyciela i możliwości organizacyjnych. Dziecko nie ma obowiązku uczestniczenia w zajęciach grupowych, jeśli jest czymś ważnym zajęte.
4) zasada swobodnego wyboru czasu pracy - w związku z fazami chłonności decyzję o czasie pracy pozostawiamy dziecku.
5) zasada swobodnego wyboru formy pracy - lekcję podstawową przeprowadza się z każdym dzieckiem indywidualnie. Następnie zaczyna ono pracować samodzielnie. Wie, że ma prawo do pracy w ciszy, że nikt nie będzie mu przeszkadzał. Wie także, że nikt nie będzie mu pomagał, jeśli pomoc jest niepotrzebna. Samodzielnie wybrało sobie temat pracy, pracuje wtedy, kiedy zechciało, będzie pracowało tak długo, jak długo praca ta będzie dla niego atrakcyjna i będzie sprawiała mu
przyjemność. 
6) zasada porządku - każdy przedmiot w klasie ma swoje miejsce - skąd został wzięty, tam zostaje odniesiony. Podobnie - każda osoba także ma swoje miejsce i wie, co do niej należy. To proste - dzieci kochają porządek. Porządek w otoczeniu - porządek w sercu.
7) zasada ograniczenia - pedagogika Montessori nie jest ani metodą partnerską, ani bezstresową. Dzieci nie mogą robić tego co chcą i nie są partnerami nauczyciela. Ograniczeniu, regułom i zasadom postępowania, podlegają wszystkie elementy życia grupy. Metoda Montessori jest metodą bezrepresyjną, dzieci robią to, co je interesuje i co nie przeszkadza innym.
8) zasada izolowania trudności - jeśli dziecko pracuje z różową wieżą po to, aby poznać lub uporządkować znane już sobie pojęcia związane z wielkością (choćby takie jak: duży-mały, mniejszy niż-większy niż, duży-większy-największy, mały-mniejszy-najmniejszy) ma do dyspozycji:
a) nauczyciela, który wie jak i kiedy w tym pomóc,
b) różową wieżę (która jest różowa). 
Nie zajmuje się kolorami, bo do tego służy inny materiał - kolorowe tabliczki. Nie zajmuje się długościami, grubościami, temperaturami, wagami, dźwiękami i in., bo do tego służą inne materiały; czerwone belki, brązowe schody, butelki termiczne, tabliczki baryczne, puszki szmerowe i in.
9) zasada transferu - materiał Montessori jest najpełniejszym zestawem pomocy dydaktycznych. Każdy z tych materiałów to “ogniwo”, logicznie powiązane w długi “łańcuch” . Każde “ogniwo” zawiera w sobie cechy materiału poprzednio wprowadzonego plus jedna cecha więcej. Informacje, kompetencje, umiejętności opanowane podczas pracy z materiałem dziecko przenosi na otoczenie. Przenoszenie cech w obrębie materiału i przenoszenie umiejętności na otaczające dziecko środowisko, to właśnie zasada transferu.
10) zasada własnego działania i powtarzania - typowe dla nabywania nowych umiejętności jest intensywne zwrócenie się dziecka ku określonej dziedzinie ludzkich działań, a wraz z tym fenomen powtarzania. Założeniem jest, że dziecko rozwija się zgodnie z programem wyznaczonym własnymi zainteresowaniami, potrzebami, możliwościami intelektualnymi, fizycznymi, itp. Jeżeli ma potrzebę powtarzania czynności - akceptujemy to.
11) zasada samokontroli - materiał montessoriański jest tak skonstruowany, że pozwala dzieciom, samodzielnie stwierdzić, czy daną pracę wykonały dobrze czy źle, w którym miejscu nastąpiła pomyłka i jak ten błąd naprawić./3/ 
Rolą nauczyciela jest wskazywać dziecku jak korzystać z materiału dydaktycznego, wprowadzać i respektować zasady swobody wyboru, rodzaju, czasu, miejsca i formy pracy, zasady stopniowania i izolowania trudności, porządku, transferu, własnego działania i powtarzania, samokontroli i ograniczenia. 
Maria Montessori duże znaczenie przypisywała „lekcjom słownym”. Jest to kluczowy moment pracy z pomocami, gdyż nauczyciel staje się tu pośrednikiem, łącznikiem pomiędzy pomocą rozwojową a dzieckiem. Poprzez te lekcje dziecko przyswaja pojęcia i nazwy tkwiące w pomocy. Lekcja taka ma zawsze podobny przebieg, a opiera się na trzech etapach:
1) faza nazwania - asocjacji (skojarzenie konkretu z nazwą),
2) faza przyporządkowania - ćwiczeń,
3) faza kontroli.

11.Życie i myśl Komeńskiego

Jan Amos Komeński to jeden z najwybitniejszych i najważniejszych pedagogów - zwany także ojcem pedagogiki nowożytnej.

Urodził się w Niwicach na Morawach ( Czechy) w 1592 roku w biednej rodzinie. Był synem młynarza - członka sekty religijnej braci czeskich - jednej z odgałęzień husytyzmu, zorganizowanej przez P. Chelczyckiego w XV wieku. Bracia czescy, walczyli o zasady pierwotnego chrześcijaństwa, głosząc miedzy innymi idee bezwzględnej równości wszystkich ludzi. Komeński musiał się niestety pogodzić szybko ze strata rodziców, którzy zmarli w okresie jego wczesnej młodości. Początkowo uczęszczał on, do szkoły braci Czeskich w Strażnicach, później zaś kontynuował naukę w szkole łacińskiej w Przerowie.

Uczęszczać zaczął do szkoły w późnym wieku - bo dopiero w 16 roku życia, co jednak powodowało ze będąc bardziej dojrzałym i odpowiedzialnym łatwiej dostrzegał różnice i braki ówczesnego szkolnictwa. Młody Komeński uważał miedzy innymi, że szkoła wywołuje niepotrzebny strach i nienawiść do czytania książek, zwłaszcza do literatury starożytnej.

W wieku 20 lat wyjechał on na studia teologiczne do Niemiec. Początkowo odbywał je w Herborn (1611 - 1613) gdzie studiował pod kierownictwem profesora Jana Alsteda wybitnego autora encyklopedii powszechnej. On też miał duży wpływ na przyszłość swojego ucznia, gdyż jako pierwszy zainteresował go problemem reformy szkolnictwa. Wygłaszał on także przed Komeńskim swoje poglądy pedagogiczne, które mówiły w głównej mierze o:

• Zorganizowaniu szkól elementarnych z ojczystym językiem wykładowym

• Kształceniu chłopców i dziewcząt

• Potrzebie, aby każde dziecko otrzymywało w szkole własne podręczniki

• Aby każde dziecko było zachęcane do nauki, przez nauczyciela, dobrymi nagrodami.

W celu dalszej edukacji udał się Jan Amos Komeński do Heidelbergu gdzie studiował głownie dzieła Kopernika, Galileusza czy Keplera, które rozbudziły w nim żywe zainteresowanie naukami przyrodniczymi, a w szczególności astronomią.

W 1614 roku powraca Komeński na Morawy i pełni tam role nauczyciela, a także duchownego swojego wyznania i kierownika szkoły. Jego prace przerwała wojna 30 - letnia, kiedy to Habsburgowie zechcieli umocnić swoje wpływy polityczne i gospodarcze w Czechach.

W 1620 roku Czesi ponoszą klęskę pod Białą Górą a w 1627 roku władze cesarskie wydają zarządzenie nakazujące wszystkim braciom Czeskim przyjąć w ciągu pół roku katolicyzm, albo opuścić kraj. Na początku 1628 roku, około 30 tysięcy rodzin opuściło Czechy i udało się do Polski, do Siedmiogrodu. Komeński wraz z grupą uchodźców przybył do wielkopolskiego Leszna i tam też objął obowiązki nauczyciela i zastępcy rektora w szkole magnackiego rodu Leszczyńskich. Praca ta nie dawała mu jednak satysfakcji zawodowej gdyż świadom był bardzo niskiego poziomu kształcenia, przestarzałych metod nauczania oraz braku podręczników. Chcąc ułatwić miejscowym dzieciom naukę w języku wykładowym szkoły, w języku łacińskim, przystąpił do tworzenia odpowiednich do tego podręczników. W wyniku tego stworzył on w 1631 książkę o oryginalnym tytule: "Janua linguarum reserata sive seminarium linguarum et scientiarum omnium", która z racji swojej przestępczości, szybko została rozpowszechniona i przetłumaczona w innych krajach, jako podręcznik do nauki języków obcych. Według zasady łączenia nauki z metodami zabawowymi, zawarł Komeński w swoim dziele, bardzo wiele wiadomości rzeczowych, z dziedziny miedzy innymi: biologii czy astronomii, dzięki czemu nauka była bardziej efektywna i przebiegała na dwóch poziomach. Być może dzięki zawartym w podręczniku, tak wielu wiadomościom, nie zdołał Komeński wprowadzi do książki gramatycznych zasad językowych.

Niedługo potem, uciekł od szkoły, do badań naukowych, które doprowadziły go do stworzenia własnego systemu wychowania. Opracował w tamtym też czasie swoje główne dzieło zatytułowane "Wielka dydaktyka", której pełny tytuł brzmi: "Wielka Dydaktyka, obejmująca sztukę uczenia wszystkich wszystkiego, czyli pewny przewodnik do zakładania we wszystkich gminach, miastach i wsiach każdego chrześcijańskiego państwa takich szkół, iżby w nich cała młodzież obojga płci, bez wyjątku, mogła pobierać nauki, kształtować obyczaje, wprawiać się do pobożności i tak w latach dojrzewania przysposabiać do wszystkiego, co przydatne dla teraźniejszości i przyszłego żywota, a to w sposób szybki, przyjemny i gruntowny". W swym dziele podkreślał, że metodyka pracy opiekuńczo - wychowawczej musi pozostawać w zgodzie z tempem i rytmem rozwoju organizmu wychowanka. Nauczyciel musi tak podawać wiedzę uczniowi, aby była ona zgodna z jego poziomem rozwoju intelektualnego, bowiem tylko wtedy nauka ta jest efektywna i wykorzystuje efekt głodu wiedzy oraz naturalność zapamiętywania i zdobywania informacji przez ucznia. W przypadku, gdy proces nauczania, jest zakłócony niedostosowaniem wykładanej wiedzy do wieku i rozwoju umysłowego wychowanka, proces ten będzie nieefektywny i będzie pozostawał w sprzeczności z naturą dziecka. Właśnie tak nie dostosowana metodyka pracy pedagoga sprawia w dalszej mierze, niechęć a nawet strach dziecka w stosunku do instytucji szkoły, nauczyciela czy samego procesu nauczania. Potępiał też Komeński, wszelkie kary fizyczne w stosunku do opornych uczniów, wskazując, że pogłębia ona jedynie niechęć, i strach dziecka do nauki, a niestety nie rozwiązuje problemu. Tak się o tym wypowiadał: "Razy i plagi nie mają siły, która by wpoiła w dzieci umiłowanie nauk, ale całkiem mają dosyć wpływu, aby wszczepić w duszę, dużą odrazę i niechęć". Winę za sytuację nieporozumienia z uczniem, obarcza niekompetentnego nauczyciela. Wychowawca powinien umieć wzbudzić naturalną ciekawość dziecka wobec otaczającego go świata. Powinien prowadzić zajęcia tak, aby przedstawiały użyteczność i przyjemność danych przedmiotów, zagadnień czy pojęć. Ponadto zgodnie z zasadą, że praktyka czyni mistrza nakazywał Komeński prowadzić wychowawcom lekcje aktywne, w których dzieci mogłyby się wykazać. Nauczanie, bowiem musi odbywać się w wielu wymiarach i poziomach. Dzieci muszą mieć okazję wypróbowania, dotknięcia danego przedmiotu, sprawdzenia jego użyteczności i przetestowania swojej wiedzy praktycznej. Dlatego tez ograniczył Komeński wykładanie teorii na lekcjach i skupił się na praktyce. Dzieci powinny być stawiane więc w różnych sytuacjach problemowych które zmuszały by je do samodzielnego działania i myślenia - co w konsekwencji prowadzi do procesu samowychowania. Objaśnianiu i nauce teoretycznej poświęcać miał nauczyciel tylko piętnaście minut w ciągu całej godziny. Ale także ta nauka nie miała być bierną. Wymiana informacji powinna być wielokierunkowa. Uczeń nie może być tylko biernym słuchaczem, ale musi się też angażować w rozmowę czy wymianę doświadczeń i poglądów. Nauczyciel na ile to możliwe, powinien wciągać w dyskusje wszystkie dzieci, i w ten sposób przełamywać ich strach, niechęć i nieśmiałość. Innymi sposobami zachęcania do nauki mogły być tez twórcze zabawy czy organizacja uroczystości jak np: organizacja teatrzyku, występy dla rodziców, lub konkursy z nagrodami i pochwałami dające duże pole do popisu. Nad trudnym procesem nauczania musi czuwać odpowiedzialny nauczyciel, który będzie umiał poprowadzić proces dydaktyczny, równolegle z procesem rozwoju organizmu wychowanka i będzie się w swoich działaniach kierował punktem odniesienia, jakim jest Bóg - Stworzyciel. Wydał też Komeński, krótki memoriał "o reformie szkolnictwa". Wskazał w nim, podobnie jak w "Wielkiej Dydaktyce", że szkoła ma uczyć "tego samego na różne sposoby, a mianowicie wszystkiego tego, co może ludzi uczynić naprawdę ludźmi", niezależnie od sytuacji materialnej i płci. Cała młodzież czeska powinna uczyć się nie tylko czytania, pisania, ale tez innych rzeczy, które są przydatne w życiu. Uważał Komeński także miedzy innymi, że okres nauczania powinien trwać 6 lat a szkoły powinny być utrzymywane przez państwo. Jego poglądy dały podstawy współczesnym systemom kształcenia, wyznającym naukę bezpłatną, jednolitą powszechną dla wszystkich.

POGLĄDY PEDAGOGICZNE

• Komeński wierzy w moc wychowania i wykształcenia. Podziela optymizm pedagogiczny epoki Odrodzenia. Nie podziela poglądu, iż " są umysły tak tępe, że niczego w nie wpoić niepodobna".

• Domaga się powszechnego nauczania i wychowania niezależnie od płci, pochodzenia społecznego czy miejsca zamieszkania.

• Opracowuje system jednakiego szkolnictwa dla całej ludności - pierwszego w historii wychowania.

12. Wychowanie naturalistyczne Rousseau

1. Wychowanie powinno być czysto negatywne. Polega ono na strzeżeniu serca przed występkiem i umysłu przed błędem. Zaczynając od tego, że nie robiłbyś nic, dokonałbyś cudu wychowawczego. Wychowanie - jest sztuką, przy czym jest niemożliwą prawie rzeczą aby się udało, ponieważ połączenie czynników, niezbędne do jego powodzenia, niezależne jest od nikogo. WYCHOWUJĄ NAS: NATURA - rozwój wewnętrzny zdolności i organów., LUDZIE - sposób korzystania z tego rozwoju, sposób który nas uczą, RZECZY - zasób własnego doświadczenia, w stosunku do przedmiotów na nas działających.

2. CELE WYCHOWANIA NATURALISTYCZNEGO: Potrzeba wychowania: wszystko, czego nie posiadamy rodząc się, a co jest nam potrzebne, kiedy dorośniemy, wszystko co zdobywamy przez wychowanie. CEL WYCHOWANIA: chcąc ukształtować człowieka natury wystarczy, jeżeli zamknięty w wierze życia społecznego nie da się porwać namiętnością ani mniemaniom ludzkim, jeżeli będzie widział własnymi oczyma i czuł własnym sercem, jeżeli nie będzie nim rządziła żadna władza oprócz własnego rozumu. Jedyną rzeczą do której przyzwyczaić należy dziecko, jest brak wszelkich przyzwyczajeń. Rzemiosłem które należy uczyć dziecko jest życie. Najistotniejszą naszą umiejętnością jest być człowiekiem.

Wychowanie zależy od różnych czynników:

1. nie przyspieszanie tempa rozwoju różnych aspektów jednostki ( np. rozwoju umysłowego, moralnego, fizycznego) - wręcz opóźnianie dorosłości, akcentowanie naturalnego, stopniowego rozwoju.

2. Zasada odraczania środków oddziaływania wychowawczego o charakterze intelektualnym na rzecz bezpośrednich doświadczeń wychowanka w otoczeniu przyrodniczym i ludzkim (rozbudzać aktywność wychowanka - samodzielna)

3. Zasada aranżowania naturalnych sytuacji wychowawczych. (dyskretna pomoc wychowawcy)

4. Kary i nagrody - powściągliwość wychowawcy w bezpośrednim oddziaływaniu. Kary i nagrody powinny być naturalne - powinny być naturalnym następstwem zachowań wychowanków (następstwa naturalne jako kary)

13.Powstanie i działalność KEN

Powstanie KEN

Utworzona na mocy uchwały Sejmu z 14 X 1773. Powstanie KEN wiązało się z kasacją zakonu Jezuitów, który skupiał w swych rękach całe niemal szkolnictwo Rzeczpospolitej. Na jej potrzeby przeznaczono majątki po skasowanym zakonie. Przejąwszy sieć szkół jezuickich i opierając się na ich funduszach KEN przeprowadziła zeświecczenie szkolnictwa, zarówno w doborze zespołu nauczającego, jak i przedmiotów nauczania.

Zakres działalności

Stworzyła jednolity system szkolnictwa o układzie hierarchicznym, począwszy od szkół elementarnych, przez podwydziałowe i wydziałowe, po Szkoły Główne w Krakowie i Wilnie. Najważniejsza rola w tym systemie przypadła szkołom głównym, będącym w XVIII w. w stanie upadku.

Przeprowadzone reformy

Akademię Krakowską i Wileńską poddano gruntownym reformom, zsekularyzowano programy nauczania i grono pedagogiczne, jako obowiązujący język wykładów wprowadzono język polski, rozbudowano badania matematyczno-przyrodnicze. Zmieniając ich nazwy na Szkołę Główną Koronną w Krakowie i Szkołę Główną Litewską w Wilnie KEN zleciła akademiom zwierzchnictwo nad szkołami średnimi i przygotowywanie dla nich kadry nauczycielskiej. Podjęła próby stworzenia uniwersytetu w Warszawie.
Pod kierownictwem KEN pozostawały 74 szkoły średnie, podzielone na 10 szkół wydziałowych i podlegające im szkoły podwydziałowe. Komisja opracowała dla nich nowe programy, w których duży nacisk położono na nauki ścisłe, poznanie języka polskiego, historii i geografii ojczystej oraz etyki świeckiej, ograniczono natomiast rolę łaciny i usunięto teologię.
KEN zainicjowała zakładanie szkół elementarnych, zwanych parafialnymi, udostępniając je dzieciom chłopskim. Z powodu braku odpowiednich funduszy własnych podjęła nieudaną próbę opodatkowania na rzecz szkolnictwa elementarnego probostw. Fiasko tego doświadczenia kazało Komisji poprzestać na zaleceniach dla działających już szkół wiejskich. KEN żywo interesowała się ich losem, przystępując do wydawania specjalnie dla nich opracowanych podręczników.
Po raz pierwszy w Polsce zorganizowała seminaria nauczycielskie, które miały uniezależnić szkolnictwo od nauczycieli duchownych (księży i zakonników). KEN zajęła się opracowaniem nowoczesnych podręczników. Powołane przez Komisję w 1775 Towarzystwo do Ksiąg Elementarnych, złożone z pedagogów i uczonych, opracowało 27 nowych podręczników, w większości dla szkół średnich, ale także m.in. Gramatykę języka polskiegoi Elementarz.

Czołowe postacie związane z KEN

W 1783 KEN ogłosiła zbiór przepisów regulujących pracę szkół, których podstawy opracował H. Kołłątaj. Głównymi działaczami KEN byli: A.K. Czartoryski, I. Potocki, M. Poniatowski, A. Zamoyski, a współpracownikami: G. Piramowicz, H. Kołłątaj, K. Narbutt i A. Popławski.
KEN istniała do połowy kwietnia 1794, jej działalność stanowiła jedno z największych osiągnięć kulturalnych Polski czasów Oświecenia. Pod względem poziomu i organizacji szkolnictwa Polska znalazła się w czołówce krajów europejskich, jako pierwsza wcielała w życie nowe idee pedagogiczne. KEN dążyła do zmniejszenia różnic stanowych w oświacie, zajęła się domowym wychowaniem dziewcząt. Domagając się wychowania patriotycznego wpłynęła na kształtowanie się nowoczesnej świadomości obywatelskiej i narodowej.

14.Szkolnictwo na ziemiach polskich pod zaborami

15.,,Nowe wychowanie,, i jego wpływ na oświatę

Pedagogika Nowego Wychowania. Nowe wychowanie było przede wszystkim spontaniczną czasem skrajną krytyką tzw. szkoły tradycyjnej powstałej na podłożu pedagogiki J.F. Herbarta. Na poziomie przedmiotowym była to żywiołowa krytyka oderwanej od życia tradycji, na poziomie metodologicznym - niespotykany dotąd rozwój psychologii i metod eksperymentalnych, na poziomie pojęciowym - próba przedefiniowania wszystkich pojęć. Na rozwój Nowego Wychowania miały wpływ trzy wielkie prądy: Naturalizm, socjologizm, kultularyzm. Progresywizm stał się początkiem dużego ruchu nowatorskiego zwanego nowym wychowaniem. Zaczęły powstawać szkoły eksperymentalne: J. Dewey - szkoła pracy, Wiliam Heard Kilpatrick - metoda projektów, Celestyn Freinet - swobodna ekspresja dziecka, Edouard Claparède -szkoła na miarę dziecka, Owidiusz Decroly - szkoła życia przez życie, Helena Parkhurst - plan daltoński, Henryk Rowid - szkoła twórcza, Georg Kerschensteiner - szkoła pracy i inne.

Główne zasady: • wychowanie powinno być dostosowane do naturalnego rozwoju dziecka • dziecko powinno uczyć się wtedy gdy poczuje potrzebę zdobywania wiedzy • nauczyciel ma stwarzać warunki do rozwoju potrzeb poznawczych i moralnych dzieci • nauczanie powinno być zindywidualizowane • szkoła ma pobudzać aktywność dziecka • ocena prac indywidualnych i zbiorowych oraz testy pomiaru uzdolnień dzieci zamiast egzaminów • udział uczniów w planowaniu programu • nieprzywiązywanie znaczenia do nagród i kar z zewnątrz, poleganie na wewnętrznej motywacji dziecka • położenie nacisku na kooperację i pracę zespołową oraz twórczą ekspresję W Europie szkoła nowa, szkoła twórcza itp.- przeciwieństwo szkoły werbalnej. Szkoła pracy wiązała nauczanie z różnymi formami aktywności uczniów, przede wszystkim z pracą wytwórczą. Wśród wielu kierunków szkół pracy wyróżnia się: szkołę życia O. Declory'ego, szkołę twórczą H. Rowida, szkołę działania J. Deweya, szkołę pracy G. Kerschensteinera, szkołę pracy przemysłowej P.P. Błońskiego, szkołę technik C. Freineta. Głoszono: pajdocentryzm (pogląd przyznający dziecku centralne miejsce w procesie wychowawczym. Wynika z przekonania o decydującym wpływie na rozwój człowieka cech i zdolności wrodzonych. Zgodnie z nim wychowanie powinno sprowadzać się do opieki nad naturalnym (nie krępowanym) rozwojem dziecka. Pajdocentryzm nie docenia znaczenia i wpływu rzeczywistości politycznej, społecznej i kulturalnej ani też dominującej roli wychowawcy.) aktywizm (poznawanie świata jest procesem samodzielnej eksploracji, a nie biernego przyswajania z góry ustalonych treści) subiektywizm pedagogiczny - wychowanie jako proces odśrodkowy wykluczający oddziaływania zewnętrzne wywierane za pomocą nauczania w dydaktyce i przymusu w dziedzinie wychowania moralnego obiektywizm pedagogiczny - był skłonny uwzględnić w umiarkowanym wymiarze element urabiania i przymusu jako składnik dorastania do podmiotowej autonomii Główne zarzuty to: wychowanie jednostronne, oparte na nieuzasadnionych nadziejach co do rzeczywistego wpływu spontanicznej działalności ucznia na ich rozwój intelektualny, przesadne zainteresowanie dzieckiem, niedocenianie planowego wysiłku w zdobywaniu wiedzy, przedkładanie swobody nad karność, chwilowej potrzeby nad dalsze cele wychowania, doświadczenia indywidualnego nad społeczne, psychologiczną organizację nauczania nad konsekwencję logiczną, inicjatywę ucznia nad inicjatywę nauczyciela, przerost zajęć praktycznych często przypadkowych pod względem treści nad zajęciami umysłowymi, które zapewniałyby dzieciom podstawy usystematyzowanej wiedzy o świecie.

16.Szkoła alternatywna i jej odmiany
Szkoły alternatywne zrodziły się w krajach zachodnich na fali krytyki szkoły tradycyjno-konwencjonalnej. Powstawały inicjatywy stworzenia szkoły lepszej, elastyczniejszej, reagującej na zmiany dnia dzisiejszego i jutra. Szkoły te muszą w swym założeniu być otwarte na otaczającą je rzeczywistość przyrodniczą, techniczną i społeczną. Musi pobudzać uczniów do samodzielnej aktywności i sprzyjać wszechstronnemu rozwojowi. Należy dodać, że w przeciwieństwie do deschoolersów, zwolennicy szkół alternatywnych stoją na stanowisku niezbędności szkoły w społeczeństwie. Ruch szkół alternatywnych jest dość zróżnicowany o czym może świadczyć wielość funkcjonujących odmian szkół. Ze względu na kraj, w którym powstają i funkcjonują, można wskazać następujące odmiany szkół alternatywnych: niemiecką, brytyjską, północnoamerykańską i botswańską. Jednak ta klasyfikacja nie oddaje w pełni obrazu rozmaitości szkół alternatywnych. W samych tylko Niemczech jest szereg koncepcji, które w różnym stopniu realizują idee szkoły alternatywnej. W Niemczech niezależnie od siebie funkcjonują szkoły typu Waldorf, szkoły zintegrowane, szkoły praktycznego uczenia się oraz inne formy eksperymentalne. Największą popularnością cieszą się szkoły typu Waldorf, oparte na pedagogice Rudolfa Steinera. Podstawą tej szkoły jest nauka i praca dziecka w swoim środowisku, w którym wprowadzane jest w szerszy świat, w którym dokonuje się socjalizacja oraz kształtuje się postawy wobec siebie i drugiego człowieka. Treści nauczania ułożone są w sposób organiczno-genetyczny. Odstąpiono od tradycyjnego oceniania i promowania uczniów. Każde dziecko oceniane jest opisowo, w formie listu do rodziców. Nie wydaje się także rocznych świadectw z ocenami, lecz specjalne świadectwa z krótką opinią z każdego przedmiotu oraz wskazaniami co do dalszej pracy ucznia.

Winnetka: wspieranie indywidualnego rozwoju dziecka, podział przedmiotów na podstawowe i zbiorowe, przystosowanie szkoły do potrzeb dziecka, testy rozpoznawcze, czytanie indywidualne, nauczyciel-zintegrowany zewnętrznie, zachęca do pracy, uzupełnia wiadomości.

Steiner: wyrównywanie szans uczniów, wspieranie rozwoju dziecka, treści praktyczne, nauka przez dłuższy czas powiązanych treści w celu zapobiegania zapomnienia, system bezo cenowy, brak selekcji, stała obserwacja ucznia, pomocny uczniom-nauczyciel.

Petersen: podział na grupy wiekowe, uczenie przez doświadczenie, koedukacja grup, podsumowanie wyników przez starszych uczniów, nauczyciele -kierownik w grupie.

Neil: zapewnienie dzieciom radości i szczęścia, dopasowanie szkoły do potrzeb dziecka, zrezygnował z programu nauczania, brak podziału na klasy, oparcie nauki na potrzeby i zainteresowania dziecka, rezygnacja ze sprawdzianów, stopni, świadectw, nauczyciel-szczery, otwarty, nie stosuje przymusu.

17. Określ przedmiot badań dydaktyki ogólnej

Zajmuje się poszukiwaniem prawidłowości zorganizowanego procesu nauczania i uczenia się uczniów, które znajdują zastosowanie we wszystkich formach kształcenia, na każdym poziomie i wszystkich treści.

18.Głowne kategorie procesu dydaktycznego

Do podstawowych kategorii procesu edukacyjnego zaliczamy cele, treści, zasady, środki, metody, formy organizacyjne i ocenianie.     Cele kształcenia

Organizacja kształcenia

Treści kształcenia

Ocenianie

Funkcje nauczyciela

19.Modele szkoły, klasyfikacja Paulstona

Humanistyczny

Cel: samorealizacja

Treści kształcenia: wynikają z zainteresowań ucznia

Organizacja kształcenia: uczeń w centrum uwagi, metody: doświadczanie, aktywność własna

Ocenianie: diagnostyczne i ipsatywne

Nauczyciel: opiekun, usuwa blokady rozwojowe

 

Interpretatywny -
Cel: stworzenie warunków do tworzenia własnych znaczeń w osobistych doświadczeniach w kontaktach z innymi ludźmi.

Treści: muszą objąć treści wspólne dla wszystkich ludzi, umiejętności komunikacyjne, w tym językowe, oraz umiejętności interpretacji własnych doświadczeń

Organizacja: aktywność twórcza, subiektywna interpretacja, uczyć się tego, co ważne dla jednostki

Ocenianie: kształtujące, formatywne, wzmacniające

Nauczyciel: doradca

 

Strukturalistyczny

Cel: podporządkowanie postaw i zachowań dziecka przyjętemu światopoglądowi lub ideologii.

Treści: wynikają z przyjętego światopoglądu lub ideologii

Organizacja: najważniejsza jest grupa społeczna i miejsce jednostki w grupie, rywalizacja między grupami

Ocenianie: wychowawczo-społeczne

Nauczyciel: dowódca

 

Funkcjonalistyczny

Cel: socjalizacja jednostki.

Treści: przyswojenie podstawowej wiedzy naukowej - wszyscy w tym samym czasie

Organizacja: metody sprzyjające przyswajaniu i stosowaniu wiedzy przez jednostkę

Ocenianie: różnicujące, kryterialne

Nauczyciel: kierownik

20.Ogólne cele poznanych szkół alternatywnych.

Winnetka: wspieranie indywidualnego rozwoju dziecka

Steiner: wyrównywanie szans uczniów, wspieranie rozwoju indywidualnego

Petersen: wychowanie ważniejsze od nauczania, uzupełnienia wychowania przez rodzinę i społeczeństwo

Neil: zapewnienie dzieciom radości i szczęścia, dopasowanie szkoły do potrzeb dziecka

21. Przykład celu ogólnego,zadaniowego i operacyjnego

Cel ogólny

Formułowane jako kierunki dążeń pedagogicznych.

Długoterminowy, wyprowadzony z poglądów pedagogicznych, niejednoznaczny, wielointerpretowalny, np. „Ukształtowanie dumy narodowej”

Cel zadaniowy

Zawiera zadanie dla nauczyciela, konkretny temat, uszczegóławia cel ogólny.

Np. „Zapoznać ucznia z symbolami narodowymi”

 Cel operacyjny

Formułowane jako zamierzone osiągnięcia.

Końcowe i mierzalne efekty końcowe. Określa zachowanie ucznia.

Np. „Uczeń wymieni symbole narodowe”

 

Ogólne cele kształcenia:

- długoterminowy zamiar, intencja, wyprowadzony z poglądów (teorii pedag.) odwołujących się do aksjologii, antologii, socjologii i psychologii.

- zawierają określone systemy wartości

- wartość - co jest coś warte, cenne i ważne z jakiegoś powodu

- w aksjologii istnieje 7 grup poglądów na wartości

- pożądane systemy wartości tworzyły określone ideały wychowania, np. J. F. Herbart przyjmował określone ideały wychowania: wewnętrzna wolność duchowa, doskonałość, życzliwość, prawi i sprawiedliwość

- istnieje pluralizm w kwestii przyjmowania systemu wartości i z istnieniem ukrytego programu w kwestii ideały wychowawczego

- są wielointerpretacyjne, niejednoznaczne.

Przykłady: zapewnić uczniom możliwość zdobywania wiedzy o społeczeństwie i jego rozumienie; wzbudzić zrozumienie i tolerancję dla religii; rozwinąć wyobraźnię i kreatywność; nabycie umiejętności komunikacyjnych; uwrażliwić na piękno przyrody.

Zdefiniować i podać przykład zadaniowego celu kształcenia.

Cele zadaniowe/ szczegółowe: określają planowanie czynności nauczyciela; są krótkoterminowe i konkretne.

Przykłady: zapoznać uczniów z podstawowymi cechami skrzypiec; powtórzyć przyczyny wybuchu II wojny światowej; zapoznać uczniów z treścią wiersza; przygotować klasę do malowania plakatu farbami wodnymi.

22.Pojęcie pomiaru dydaktycznego.

Opis zachowania uczniów lub ich wyników za pomocą liczb. Obiektywność oceniania, zachowanie formy informacyjnej.

23.Funkcje formalne oceniania w szkole

• funkcja selekcyjna; służy w pierwszej kolejności do wyłonienia w klasie uczniów wybitnych i szczególnie uzdolnionych;

• funkcja dyscyplinująca; pomaga w utrzymaniu samodyscypliny i porządkuje pracę na lekcji;

• funkcja różnicująca; służy do przydzielania uczniów do grup o podobnym poziomie osiągnięć poznawczych, określenia pozycji danego ucznia w grupie

w porównaniu z pozostałymi;

• funkcja wychowawcza; związana jest ze wspomaganiem rozwoju postaw uczniów wobec uczenia się, wobec swoich obowiązków, ukierunkowania ku osiąganiu satysfakcji z osiągniętych sukcesów;

• funkcja diagnostyczna; pozwala ona na przewidywanie dalszego rozwoju intelektualnego ucznia na podstawie przeprowadzonej analizy efektów kształcenia;

• funkcja informacyjna; dostarczenie informacji zwrotnej głównym podmiotom;

• funkcja kontrolna; powinna umożliwić ustalenie faktycznego stanu świadomości

i umiejętności uczniów w stosunku do wymagań programowych;

• funkcja metodyczna; dzięki niej możliwe staje się usprawnianie procesu edukacyjnego poprzez analizę i krytyczną samoocenę własnej działalności dydaktyczna - wychowawczej. Umożliwia ona również wdrażanie odpowiednich środków zaradczych, korygujących proces edukacyjny;

• funkcja motywacyjna; powinna zapewnić właściwy stosunek do pracy, uczenia się, jako podstawowych źródeł zaspokajania potrzeb edukacyjnych;

• funkcja dydaktyczna; polegająca na porządkowaniu wiedzy uczniów
  i wskazywaniu sposobów usuwania ewentualnych błędów.

24. Koncepcja wielostronnego kształcenia wg Okonia

Metoda kształcenia jest metodą kształcenia uczniów, zmieniania ich osobowości, a nauczanie to organizowanie racjonalnego uczenia się. Nauczyciel jest kierownikiem i organizatorem oraz przewodnikiem po świecie wartości i celów.

Istnieją 4 strategie kształcenia Okonia:

1.strategia przyswajania wiedzy gotowej (lekcja podająca)

2.strategia problemowa- samodzielne dochodzenie uczniów do wiedzy, rozwiązywanie problemów.

3.strategia oddziaływania na rzeczywistość: praktyka ,ćwiczenia, zadania (ekspozycja)

4.strategia oddziaływania na ucznia, na jego podstawy, system wartości np. muzyka, plastyka, sztuka.

Stosownie do wyróżnionych w tej teorii 4 strategii kształcenia wyodrębniono 4 grupy metod.

1. metody asymilacji wiedzy - uczenie się przez przyswajanie: pogadanka, dyskusja, wykład, praca z książką;

2. metody samodzielnego dochodzenia do wiedzy - uczenie się przez odkrywanie; klasyczna metoda problemowa, metoda przypadków, metoda sytuacyjna, giełda pomysłów mikro nauczanie, gry dydaktyczne;

3. metody waloryzacyjne - uczenie się przez przeżywanie; metody impresyjne, metody ekspresyjne;

4. metody praktyczne - uczenie się przez działanie; metody ćwiczebne, metody realizacji zadań wytwórczych.

Okoń metody te podzielił na :

1.Metody podające zwane też metodami asymilacji wiedzy. Stosowane w szkole i masowej komunikacji. Cechuje je pozorna prostota i łatwość stosowania. Istotny jest dobór treści, sposób przekazywania.

I.Metody asymilacji wiedzy ,należą do niej:

pogadanka - polega na rozmowie nauczyciela z uczniem. W pogadance nauczyciel zna odpowiedzi na wszystkie zadawane uczniom pytania. Ze względu na rolę dydaktyczną jaką może spełniać wyróżnia się :

1. pogadanka wstępna

2. przedstawiająca nowe wiadomości

3. utrwalająca

4. kontrolna

Pogadanka wstępna ma przygotować uczniów do pracy. Wytwarzać ma u uczniów gotowość do poznania rzeczy nowych, aktualizować doświadczenie uczniów związane z tematem nowej lekcji, przypominać wiadomości niezbędne ,aby zrozumieć nowy materiał. Celem pogadanki jest zorganizowanie klasy do nowej pracy , ustalenie tematu i celu lekcji.

Pogadanka przedstawiająca nowe wiadomości ma postać rozmowy nauczyciela z uczniami, aby nowe treści, przekazywane im przez nauczyciela bądź przez znających przedmiot uczniów zostały przez wszystkich zrozumiane, powiązane z własnym doświadczeniem i zapamiętane. Przypominanie sobie lub uzupełnianie doświadczeń , poznawanie nowych wiadomości , wiązanie ich z poprzednio nabytymi.

Pogadanka utrwalająca polega na operowaniu materiałem przyswojonym, lecz wymaga konfrontacji ze sobą oraz zintegrowania w ramach jakichś większych całości. Myślenie polega tu na dochodzeniu do szerszych uogólnień poprzez zestawienie ze sobą szerszego zakresu faktów i uogólnień.

Pogadanka kontrolna polega na rozmowie nauczyciela z uczącym się o treściach wcześniej realizowanych, jest sprawdzaniem stopnia opanowanej wiedzy.

Dyskusja jest metoda kształcenia polegająca na wymianie zdań miedzy nauczycielem i uczniami lub tylko między uczniami , przy czym zdania te odbijają poglądy własne uczestników lub odwołują się do poglądów innych osób. Dyskusję rzeczywistą cechuje odmienność stanowisk w połączeniu z próbą znalezienia stanowiska nadającego się do przyjęcia przez ogół uczestników. Kilka odmian dyskusji. Pierwsza z nich i najpospolitsza jest dyskusja rozwijająca się w toku wspólnego rozwiązywania problemu przez klasę czy grupę uczniów. Inna dyskusja jest ukierunkowana na kształtowanie przekonań młodzieży. Dotyczy ona zazwyczaj spraw osobistych, własnego stosunku młodzieży do dobra i zła, sprawiedliwości i niesprawiedliwości.

Wykład polega na bezpośrednim lub pośrednim przekazywaniu wiadomości i jakiemuś audytorium. Jako metodę wykład stosuje się zazwyczaj w wyższych klasach szkół podstawowych , w szkołach średnich. Aktywne uczestniczenie w wykładzie wymaga dużego wysiłku i znacznej dojrzałości umysłowej młodzieży. Aktywne uczestniczenie w wykładzie wymaga dużego wysiłku i znacznej dojrzałości umysłowej młodzieży. Rozróżnia się kilka typów wykładu: -wykład konwencjonalny - w którym treść jest bezpośrednio przekazywana przez nauczyciela w gotowej do zapamiętania postaci. -Wykład problemowy- jest ilustracją jakiegoś problemu naukowego lub praktycznego: jego pojawienia się , kierunków i sposobów jego rozwiązywania -Wykład konwersatoryjny - polega na przeplataniu fragmentów mówionych wykładu z wypowiedziami słuchaczy lub z wykonywaniem przez nich odpowiednich zadań teoretycznych czy praktycznych

Na aktywność słuchaczy w czasie wykładu wpływa wiele czynników zależnych nie tylko od walorów samego wykładu. Należy do nich: stosowane w czasie wykładu środki dydaktyczne -wyrobienie recepcyjne a więc tempo przebiegu procesów warunkujących recepcję zależne od umiejętności koncentrowania uwagi , od trwałości uwagi, od zasobu doświadczeń i wiadomości słuchacza -czynnik, który może zwiększyć aktywność słuchacza to jest notowanie wykładu

Praca z książką

Podręczniki , lektura, literatura popularnonaukowa są tylko źródłem nowych wiadomości lecz także dają uczniom możność utrwalenia , rozszerzenia i pogłębienia zdobytej wiedzy , praca nad nią wdraża uczniów do opanowania metod kształcenia, z których będą w szkole i po wyjściu ze szkoły. Przyswojenie tych metod opiera się przede wszystkim na opanowaniu sposobów posługiwania się książką oraz wykorzystywania środków masowych. Sposoby samodzielnej pracy: -uczenie się z podręcznika w celu zdobycia lub utrwalenia pewnych wiadomości. Przygotowanie ucznia do tej pracy zmierza do tego, aby wiedział, jak ma się uczyć, żeby w najkrótszym czasie uzyskać najlepsze wyniki. Ważne jest tu przyzwyczajanie uczniów do wyodrębniania informacji najważniejszych. -Sporządzanie notatek jest korzystniejsze przy powtórnym czytaniu tekstu, gdy uczeń może się łatwiej zorientować co jest ważniejsze, a wiec warte zanotowania. Notatki mogą przyjmować postać konspektu lub planu. -Posługiwanie się lektura uzupełniającą wymaga większej samodzielności uczniów. Niezbędne staje się tu wyodrębnienie takich cech jak samodzielność i krytycyzm.

2.Matody problemowe-

Nauczanie problemowe- polega na kierowaniu pracą uczniów, gdy zdobywają nowe wiadomości i umiejętności przy rozwiązywaniu problemów teoretycznych i praktycznych. Nauczyciel nie przekazuje gotowej wiedzy. Uczeń sprawnie radzi sobie w sytuacjach typowych, nie umie jednak zachować się tak w sytuacjach nowych. Uczniowie sami dochodzą do wiedzy, nauczyciel kieruję procesem rozwiązywania przez uczniów zagadnień teoretycznych i praktycznych, organizuje sytuacje problemowe, formułuje problemy i prowadzi do ich rozwiązania, uczniowie poszukują sposobów weryfikacji tych pomysłów i sprawdzania ich rozwiązań, prowadzi do systematyzowania i utrwalania wiedzy zdobytej przez uczniów.

Klasyczna metoda problemowa

W tej metodzie uwzględnia się w niej cztery istotne momenty. Obejmują one; -wytwarzanie sytuacji problemowej -formułowanie problemów i pomysłów rozwiązania-weryfikacje pomysłów rozwiązania -porządkowanie i stosowanie uzyskanych wyników w nowych zadaniach o charakterze praktycznym bądź teoretycznym

Cecha charakterystyczna tej metody jest swoista dominacja uczenia się nad nauczaniem. Metoda ta wymaga wysokiego kunsztu nauczycielskiego. Z jednej strony chodzi tu o gruntowna znajomość nauczanych treści, z drugiej strony , chodzi o umiejętność zainteresowania uczniów problemem i kierowania wszystkimi fazami jego rozwiązywania oraz systematyzowania i wykorzystywania nabytej wiedzy.

Metoda przypadków

Polega ona na rozpatrzeniu przez niewielka grupę uczniów opisu jakiegoś przypadku, na przykład na temat odkryć naukowych, produkcji , handlu, prawa czy stosunków miedzy ludźmi i rozwiązaniu jakiś trudności w celu wyjaśnienia tego przypadku. Po otrzymaniu opisu wraz z kilkoma pytaniami na które trzeba odpowiedzieć, uczestnicy sesji w ciągu kilku minut formułują pytania , wyjaśniające ten przypadek, a nauczyciel udziela na nie odpowiedzi. Konfrontacja rozwiązań proponowanych przez poszczególnych uczestników z rozwiązaniem właściwym daje okazje do znalezienia różnic, a zarazem do wykrycia ewentualnych błędów w rozumowaniu uczniów.

Metoda sytuacyjna

Zespołowe analizowanie i rozwiązywanie rzeczywistych i konkretnych sytuacji problemowych przez uczniów pod okiem nauczyciela.Celem jest zdobycie nowych wiadomości i wyrabianie zdolnośc samodzielnego podejmowania decyzji.

Przebieg zajęć:

-pogadanka wstępna, temat, cel zajęć, komentarz do opisu sytuacyjnego.

-prezentacja opisu, forma słowna, pisemna, za pomocą rysunku, filmu, magnetofonu, sformułowanie problemu do rozwiązania.

-analiza sytuacji i dyskusja nad jej treścią.

-wyjaśnianie i ocenianie sytuacji, formułowanie odpowiedzi na pytania.

-ocena rozwiązań i podsumowanie wyników.

Metoda kształci i rozwija myślenie, prowadzi do samodzielności i twórczego myślenia

Zadaniem uczniów jest zrozumieć te sytuacje oraz podjąć decyzje w sprawie jej rozwiązania, a następnie przewidzieć skutki tej decyzji oraz innych ewentualnych decyzji. Ta złożona sytuacja zwykle dotyczy jakiejś instytucji, niezbędne jest wiec poznanie przez uczniów opisu tej instytucji i zasad jej funkcjonowania.

Metoda ta jest trudna w realizacji ze względu na duża dokładność i znaczna objętość tych opisów.

Burza mózgów

zespół osób poszukuje pomysłów dotyczących rozwiązania danego problemu.Polega na wysuwaniu pomysłów ,które umożliwiają rozwiązanie problemów. Panuję swobodna ,nie krępująca atmosfera,aby umożliwić wysuwanie problemów. Formułuje się temat,określa cele lekcji i zapoznaje z istotną metodą. Przypomina ,uzupełnia i zbierę wiedzę z zakresu związanego z tematem. W metodzie tej stosuje się zasady:

-pomysły konkretne i sformułowane

-zgłaszane spontanicznie

-w momencie zgłaszania,zakaz krytyki pomysłów

-pomysły notowane na tablicy

Metoda trwa 5-15 minut .pomysły rozpatrywane są w grupach lub przez całą klasę.Stosowana najczęściej gdy potrzeba jest rozwiązania problemu w krótkim czasie.

Mikronauczanie

Jest to metoda twórczego uczenia się złożonych czynności praktycznych, szczególnie spopularyzowana w procesach kształcenia kandydatów na nauczycieli. Stosuje się ja w małych, kilkuosobowych grupach , które najpierw obserwują odpowiednio wybrany fragment lekcji szkolnej, trwający od 5 do 20 minut, a następnie dokonują grupowej analizy i oceny tego fragmentu, aby z kolei przeprowadzić go z nowymi grupami uczniów już w ulepszonej wersji. Analizę i ocenę ułatwia nagranie lekcji za pomocą magnetowidu, co umożliwia jej eksponowanie w całości lub we fragmentach w czasie dyskusji.

Gry dydaktyczne

Metoda ta ma wiele odmian. Ich wspólną cechę stanowi obecność pierwiastka zabawy w każdej z nich. Zabawa jest działaniem wykonywanym dla przyjemności, która sama sprawa, stanowi wiec, właśnie przez to czynnik szczególnie pożądany w toku uczenia się. Zabawa to główna forma aktywności dzieci do czasu pójścia do szkoły , uczniowie zaś i dorośli zajmują się nią na ogol w czasie wolnym od nauki i pracy. Wszakże w obu tych formach mogą się pojawić elementy zabawowe. Gra jest odmiana zabawy która polega na przestrzeganiu dokładnie sprecyzowanych reguł. Przyzwyczajać się do respektowania reguł gra spełnia ważne funkcje kształcąco - wychowujące: służy procesowi poznania , uczy poszanowania przyjętych norm, umożliwia współdziałanie , sprzyja uspołecznieniu, przyzwyczaja zarówno do wygrywania, jak i przegrywania. W obrębie dydaktyki ogólnej interesują nas zabawy gry dydaktyczne. Chodzi tu o zabawy inscenizacyjne, gry symulacyjne, gry logiczne. .

3. Metody waloryzacyjne ( eksponujące) można podzielić na :

- metody impresyjne sprowadzające się do organizowania uczestnictwa dzieci i młodzieży czy dorosłych w odpowiednio eksponowanych wartościach: społecznych, moralnych , estetycznych, naukowych. Metoda ta polega tu na wywoływaniu takich czynności uczniów jak : zdobywanie informacji o dziele eksponowanym i jego twórcy, pełne skupienia uczestnictwo w toku ekspozycji dzieła , stosowana forma aktywności własnej uczestników wyrażająca główną idee dzieła, konfrontacja tej idei z zasadami postępowania uczestników i ewentualne wyprowadzanie wniosków praktycznych co do ich własnych postaw i własnego postępowania.

- Metody ekspresyjne polegają one na stwarzaniu sytuacji , w których uczestnicy sami wytwarzają bądź odtwarzają dane wartości wyrażając niejako siebie , a zarazem je przetwarzają. Dobrym przykładem może być tu czynny udział uczniów w przedstawieniu szkolnym w roli aktorów , scenografów, reżyserów, organizatorów widowni.

4. Metody praktyczne

Zmieniając rzeczywistość w sposób rozumny a wiec wykorzystując posiadana siebie wiedze i kierując się wartościowymi celami, człowiek jednocześnie zmienia się sam, kształtuje swoja świadomość, przekonania i postawy, swój stosunek do pracy, a zarazem wytwarza w sobie potrzebę pożytecznego działania i potrzebę doskonalenia własnych kompetencji przez cale życie. Te walory działalności praktycznej czynią z niej nieodzowny czynnik kształtowania osobowości uczniów w szkole.

Metody ćwiczebne

Mają na celu usprawnienie uczniów do udziału w realnych zadaniach wytwórczych. Ich podstawę stanowi ćwiczenie. Ćwiczenie jest wielokrotnym wykonywaniem jakichś czynności dla nabycia wprawy i uzyskania coraz wyższej sprawności w działaniach umysłowych i praktycznych. W procesie intelektualizacji ćwiczenia ważne jest uświadomienie sobie przez ucznia celu , jakiemu ma służyć ćwiczenie, oraz modelu działania, które ma być zrealizowane. Ważne jest także uświadomienie sobie reguł działania , których źródłem są wiadomości dotyczące zarówno materiałów i narzędzi biorących udział w ćwiczeniu, jak i sposobów wykonywania działań i wyników działania. Metody ćwiczebne sprowadzają się do kształtowania umiejętności i nawyków , niezbędnych przy wykonywaniu różnych zadań. Obok wymienionych tu umiejętności językowych czy umiejętności prowadzenia samochodu wiele miejsca i czasu zajmuje opanowywanie umiejętności posługiwania się narzędziami pracy i wykonywania prostych czynności produkcyjnych.

Metody realizacji zadań wytwórczych. Polegające na bezpośredniej realizacji zadań wytwórczych są również zróżnicowane jak metody ćwiczebne. Mogą one polegać na kierowaniu zajęciami w czasie których uczniowie wykonują prace użytkowe z drewna, szkła metalu czy mas plastycznych, sporządzają tkaniny, oprawiają książki, uprawiają rośliny. Wymienione prace przebiegają według pewnego toku:-uświadomienie sobie przez uczniów często przy pomocy nauczyciela celu , warunkowi środków oraz efektu końcowego realizacji danego zadania-opracowanie modeli prac, które maja być wykonywane oraz harmonogramu czynności-przygotowanie materiałów i narzędzi - na podstawie odpowiednich informacji o nich -wykonywanie prac-samokontrola i kontrola wykonywanych prac, ich indywidualna i zbiorowa ocena

25.Aktywizujące metody nauczania-charakterystyka

Metoda przypadków (zdarzeń)- polega na rozpatrzeniu przez grupę uczniów przypadku zawierającego problem.
Podstawą tej metody jest zwięzła relacja zdarzenia przedstawiona w formie pisemnej (do l strony). Opis zdarzenia nie powinien zawierać wszystkich danych. Po zapoznaniu się z opisem zdarzenia następuje faza uzupełniania informacji. Następnie odbywa się analiza zdarzenia i podawane są propozycje rozwiązań.
Można wyróżnić dwa typy studium przypadku:
- uczniowie szukają przyczyn przedstawionego problemu lub wyciągają wnioski na podstawie analizy opisanej sytuacji
- uczniowie poszukują rozwiązania problemu.

Metoda sytuacyjna - polega na przeanalizowaniu przed zajęciami opisu sytuacji, a następnie na dyskusji nad zawartym problemem i przyjęciem określonego rozwiązania, oraz podjęciu decyzji.
Opis sytuacji, to nie tylko opis z metody przypadków, ale komplet materiałów związanych z danym problemem (od kilku do kilkuset stron). Powinien zawierać wszystkie informacje istotne dla podjęcia decyzji - nie ma tu bowiem fazy uzupełniania opisu przez nauczyciela.
Metoda przypadków jest szczególnym przypadkiem metody sytuacyjnej.

Metoda inscenizacji - polega na inscenizacji pewnego zdarzenia. Część uczniów staje się aktorami i odgrywa przydzielone przez nauczyciela role zgodnie z przygotowanym scenariuszem. Pozostali uczniowie są obserwatorami. Po inscenizacji rozpoczyna się dyskusja, w wyniku której powinno dojść do wspólnej, uzgodnionej oceny zainscenizowanego problemu.

Drama - jest uczeniem się przez doświadczenie i przezywanie. W dramie nie wykorzystuje się scenariuszy charakterystycznych dla teatru. Uczniowie stosując dramę działają zgodnie ze swoją wyobraźnią i „na gorąco" ustalają kierunki rozwoju fikcyjnych zdarzeń, w których uczestniczą. Drama ma zatem charakter „otwarty", nie ograniczony wymaganiami scenariusza. W tej metodzie nie ma typowego dla teatru podziału na aktorów i publiczność. Wszyscy są aktywnymi uczestnikami zajęć.

Metoda gier dydaktycznych
Jest to metoda oparta na grze, która jest zabawą prowadzoną według ściśle określonych reguł postępowania, prowadzących do konkurowania grających ze sobą, uczących się w ten sposób osób. Wśród gier dydaktycznych można wyróżnić: quizowo - turniejowe, planszowe, sytuacyjne, decyzyjne, inscenizacyjne.

Metoda projektów - to metoda nauczania, w której uczniowie realizują „duże" przedsięwzięcie (znacznie obszerniejsze od zadania domowego) w oparciu o przyjęte wcześniej założenia. Zadanie jest realizowane przez uczniów samodzielnie, ale koordynowane jest ono przez nauczyciela. To on określa merytoryczne ramy projektu, a uczniowie sami wybierają sobie temat projektu.
Projekty mają rozwijać samodzielność, uczyć zbierania danych, dobierania i korzystania ze źródeł, prezentowania wyników. Projekty wykonuje się najczęściej grupowo. Jest to praca długoterminowa.

Metoda dyskusji
Dyskusja związana z wykładem - odmiana dyskusji odnosząca się do wykładu, mająca na celu wyjaśnienie wątpliwości uczących się, co do tez i sformułowań zawartych w wykładzie oraz uzyskiwanie od nich informacji zwrotnej dotyczącej zrozumienia treści.
Wielokrotna - jest to dyskusja prowadzona w małych grupach. W pierwszej fazie praca przebiega w grupach pod kierunkiem lidera,, w fazie drugiej zajęcia mają charakter plenarny, podczas-których prezentuje się wyniki dyskusji grupowych oraz wybiera optymalne rozwiązanie. W grupach dyskutować można nad tym samym zagadnieniem lub problemem stanowiącym element jakiejś całości.

Burza mózgów - przykład dyskusji polegającej na umożliwieniu uczniom szybkiego zgromadzenia wielu konkurencyjnych lub uzupełniających się hipotez rozwiązania problemu. Można zgłaszać wszystkie pomysły i rozwiązania, w obojętnej formie, tak żeby nawet chwila namysłu nad poprawnością językową nie zmniejszyła pomysłowości. Pomysły te nie mogą być oceniane, ani komentowane, a na ich autorów nie spada żadna odpowiedzialność, czy konsekwencja za ich podanie. Cała konstrukcja burzy mózgów jest tak pomyślana, aby przerwać komunikację między fazą pomysłów i fazą oceniania pomysłów.
Inne nazwy tej metody to: giełda pomysłów, sesja odroczonej oceny, jarmark pomysłów, konferencja dobrych pomysłów.

Dyskusja panelowa (dyskusja obserwowana)
Charakteryzuje ją istnienie dwóch ciał:
- dyskutujących ekspertów (panel)
- uczących się słuchaczy (audytorium).
Najpierw wypowiadają się eksperci, wprowadzając w temat, potem dyskutują między sobą, a następnie głos może zabierać każda osoba z audytorium.

Metaplan - jedna z technik prowadzenia dyskusji zwana inaczej „cichą dyskusją". Polega ona na tym, że w czasie narady jej uczestnicy tworzą plakat, który jest graficznym skrótem dyskusji. Uczestnicy dyskusji zamiast zabierać głos, zapisują swoje myśli na kartkach określonego kształtu i koloru w krótkiej formie równoważników zdań. Następnie przypinają te kartki do arkusza papieru umieszczonego na tablicy lub planszy.

Dyskusja okrągłego stołu
Dyskusja polegająca na swobodnej wymianie poglądów między uczestnikami zajęć, a nauczycielem, przedstawiającym pewien problem, jak również między samymi uczestnikami.
Charakterystyczną cechą dyskusji okrągłego stołu jest nieformalność i swoboda wypowiedzi wszystkich dyskutantów (bez względu na pozycję).

26i 27.Rodzaje grup społecznych,cechy grup społecznych

Ze względu na sposób zorganizowania:

 Grupy formalne

Cechy grup formalnych:

posiadają ściśle określona sformalizowane strukturę

są powołane w wyniku aktu prawnego

cele i zasady działania określają przepisy prawne

możliwe jest stosowanie sankcji wobec członków

Przykłady grup formalnych:

szkoła

wojsko

związek zawodowy

partia polityczna

stowarzyszenie

administracja

Grupy nieformalne

Cechy grup nieformalnych:

tworzą się spontanicznie, bez stosowania procedur i formalności

nie mają sformalizowanej struktury

nie posiadają wewnętrznych przepisów prawnych

opierają się na wewnętrznych relacjach pomiędzy członkami

tworzą się za względu na wspólne zainteresowania, sposób spędzania czasu lub poglądy

Przykłady grup nieformalnych:

grupa koleżeńska

kółka zainteresowań

krąg znajomych

gangi

klany

2. Ze względu na charakter członków:

 

Grupy zamknięte (ekskluzywne)

Cechy grup zamkniętych:

przynależności jednostki decyduje spełnienie przez nią określonych kryteriów np. majątek, wykształcenie lub poświęcenie i oddanie.

do niektórych grup zamkniętych można należeć automatycznie np. przez urodzenie.

Przykłady grup zamkniętych:

stowarzyszenie biznesowe.

Grupy otwarte (inkluzywne)

przynależności decyduje wola jednostki lub polityka prowadzona przez ta grupę

3. Ze względu na wielkość grupy:

 Grupy małe

Cechy grup małych:

posiadają prosta strukturę wewnętrzną

nie występuje podział na mniejsze podgrupy

stosunki pomiędzy członkami są bardziej bezpośrednie i osobiste

Przykłady grup małych:

szkolny zespół baletowy

rodzina

społeczność lokalna

grupa rówieśnicza

Grupy duże

Cechy grup dużych:

posiadają rozbudowaną strukturę wewnętrzną

wewnątrz grupy istnieje wiele podgrup

członkowie nie zawsze znają się osobiście

przynależność do grupy jest pośrednia np. przez małe grupy

Przykłady dużych grup:

plemienne

narodowe

religijne

partie polityczne

4. Ze względu na rodzaj więzi:

 

Grupy pierwotne (naturalne)

Cechy grup pierwotnych:

członków łączy silna więź emocjonalna i kontakty osobista

przynależność nie zawsze wynika z woli jednostki

każdy członek wspólnoty nosi cechy wspólne z pozostałymi członkami np. rysy ciała, czy język

istnieją określone tradycje, zwyczaje i normy

udział w grupie wynika z norm i tradycji

Przykłady grup pierwotnych:

rodzina

grupa rówieśnicza

krąg przyjaciół i najbliższych znajomych

sąsiedzi mający ze sobą bliskie kontakty

Grupy wtórne (tworzone sztucznie)

 

Cechy grup wtórnych:

członków łączy więź rzeczowa wynikająca ze wspólnych zainteresowań

członkowie są na zasadzie dobrowolnego wyboru

mają "sztuczną" genezę

tworzone są w celu osiągnięcia określonego celu, wykonania zadania, lub zamierzonego interesu

Przykłady grup wtórnych:

partia polityczna

związek zawodowy

organizacje kościelne

stowarzyszenia

zakłady pracy

szkoły

Socjologowie odróżniają, oprócz wymienionych, jeszcze inne podziały np.: na grupy krótkotrwałe i trwałe. Jest to uzależnione od trwałości więzi, np. grupa żołnierzy przebywających w jednostce wojskowej.

28.Podstawowe funkcje rodziny jako grupy społecznej

Funkcje społeczne rodziny
Funkcja socjalizacyjna	Polega na wychowaniu, czyli na przekazywaniu niezbędnych umiejętności, potrzebnych do normalnego funkcjonowania w społeczeństwie.
Funkcja materialno-ekonomiczna	Polega najogólniej na zaspakajaniu potrzeb materialnych członków rodziny.
Funkcja prokreacyjna	Polega na wydaniu na świat potomstwa.
Funkcja opiekuńcza	Odnosi się do szczególnej opieki i troski nad osobami, które ją tworzą. Dotyczy szczególnie osób niepełnoletnich, starszych lub chorych.
Funkcja kulturalna	Polega na przekazywaniu wzorców kulturowych, ważnych dla danego społeczeństwa.
Funkcja alokacyjna	Związana z dziedziczeniem po swojej rodzinie pozycji społecznej, umiejscawiającej w strukturze społecznej. Ma swoje negatywne, jak i pozytywne skutki.
Funkcja rekreacyjna i towarzyska	Odnosi się do roli umożliwiającej wypoczynek i uczestnictwo w kontaktach z innymi.

29.Przemiany współczesnej rodziny

Koniec z patriarchatem

Dominacja rodziny patriarchalnej, w której ojciec zarabiał i miał decydujący głos, a żona zajmowała się dziećmi i domem, to już przeszłość. Współczesna rodzina coraz rzadziej opiera się na prawnym lub wymuszonym tradycją kontrakcie między mężczyzną a kobietą. Częściej pojawiają się luźniejsze więzi, ważniejsze stają się uczucia, nie zawsze związek zostaje sformalizowany.

Wybór modelu życia

Obecnie mamy wiele stylów życia do wyboru, zmniejszyła się presja społeczna uznająca tylko jeden konkretny model sformalizowanego małżeństwa i rodziny. Można to odbierać jako zmniejszenie ograniczeń i poszerzenie pola wyboru. Dla wielu osób przyzwyczajonych do poukładanego świata taka sytuacja to jednak także większy chaos. Zwiększa się odpowiedzialność jednostki, wyboru trzeba dokonywać indywidualnie i samemu również ponosić odpowiedzialność za jego konsekwencje.

Osłabienie presji społecznej

Teraz już nie normy religijne ani tradycja, ale prywatny wybór ma decydujące znaczenie przy zakładaniu rodziny. Na nasze decyzje wpływają globalne przemiany, które wiążą się z większą indywidualizacją jednostek i mniejszą ich zależnością od wspólnot. Nierozerwalność małżeństwa, prokreacja, kształt i skład rodziny to dziś trudny prywatny wybór jednostek, który coraz mniej jest determinowany przez społeczeństwo i tradycję.

Przemiany w społeczeństwie

Coraz dłuższa jest średnia długość życia człowieka, a w czasie jego trwania częściej wchodzimy w związki. Istotne są również przemiany demograficzne, które pokazują, że coraz później zakładamy własne rodziny, coraz później też rodzą się dzieci i jest ich co raz mniej.Niektórzy, widząc wokół siebie wiele rozwodów, nie chcą brać ślubu. Inni są przestraszeni dzieleniem z kimś życia i mieszkania, rezygnują z zakładania rodziny. Jeszcze inni inwestują we własny rozwój, skupiają się na karierze zawodowej i nie chcą mieć dzieci.

Współczesna rodzina

Te wszystkie czynniki powodują, że współcześnie mamy wiele modeli rodziny. Istnieją rodziny oparte na związkach formalnych, choć w nich często zarówno kobieta, jak i mężczyzna pracują zawodowo. Pojawiają się rodziny oparte wyłącznie na więziach nieformalnych. Obserwujemy również tzw. rodziny patchworkowe, w których małżeństwo po rozwodzie utrzymuje relacje z dotychczasowymi bliskimi, budując jednocześnie nową rodzinę, w której mogą pojawić się dzieci z kilku związków. Coraz częściej mamy również do czynienia z rodzicami samotnie wychowującymi dzieci, który również tworzy odrębny model. Każda rodzina jest inna i wypracowuje swoją indywidualną formę, na którą wpływ mają tworzące ją osoby oraz warunki zewnętrzne.

30.Zasadnicze cele resocjalizacji

CELE PEDAGOGIKI RESOCJALIZACYJNEJ:

- uspołecznienie: zachowanie interesów grupy społecznej, wyraża się poprzez eliminowanie egoizmu (interes społeczeństwa), - swobodny rozwój osobowości manifestujący się aktywnością twórczą oraz zanikaniem dewiacji (interes jednostki)

31. Metoda badawcza i technika badań-różnice

Metoda badań to zespół teoretycznie uzasadnionych zabiegów koncepcyjnych i instrumentalnych obejmujących całość postępowania badacza, zmierzających do rozwiązania problemu naukowego. Jest to określony powtarzalny sposób rozwiązania problemu z zastosowaniem odpowiedniej techniki badawczej, przy pomocy właściwych dla tej techniki narzędzi. Metody badawcze dzielimy na ilościowe i jakościowe. Badacz korzystający z metod ilościowych zakłada istnienie obiektywnej rzeczywistości i możliwości poznania jej. Ograniczeniem jest tutaj niemożność zbadania obiektów, które nie poddają się takiemu precyzyjnemu pomiarowi. Tymczasem metody jakościowe posługują się narzędziami elastycznymi, które można dostosować do nowych warunków, nieprzewidzianych przed rozpoczęciem badania. Charakterystyczna dla tych metod jest bezzałożeniowość (brak hipotez, które następnie podlegałyby weryfikacji) i możliwość sięgnięcia do głębszego kontekstu - zbadania także tego, czego nie da się obiektywnie zmierzyć. Technika badań to czynności praktyczne, regulowane wypracowanymi drogą doświadczenia dyrektywami pozwalającymi na otrzymanie optymalnie sprawdzalnych informacji.

Metody badań pedagogicznych

• ilościowe

eksperyment pedagogiczny

monografia pedagogiczna

metoda indywidualnych przypadków

metoda sondażu diagnostycznego

• jakościowe

wywiad pogłębiony

metoda biograficzna

jakościowa analiza tekstu

obserwacja

• Techniki badań pedagogicznych

obserwacja

wywiad

ankieta

badanie dokumentów

analiza treści

techniki projekcyjne

32. Rodzaje pytań stosowane w kwestionariuszu ankiety.

Rodzaje pytań stosowanych w kwestionariuszu: 1. Pytania zamknięte - pytania zaopatrzone w listę przygotowanych, z góry przewidzianych odpowiedzi przedstawionych respondentowi do wyboru. Zestaw takich wszelkich możliwych do wyboru odpowiedzi to tzw. kafeteria, • pytania zamknięte są dość często wykorzystywane w kwestionariuszach, gdyż skracają czas realizacji badań, ułatwiają pracę respondentowi i ankieterowi, przynoszą materiały w znacznym stopniu ujednolicone i zestandaryzowane, są łatwiejsze w późniejszym opracowaniu danych; • głównym problemem dla ankietera jest, by nie pominąć żadnych istotnych

możliwości odpowiedzi. Kafeteria musi być wyczerpująca. Wśród pytań zamkniętych wyróżniamy: a) alternatywne - zakładają alternatywne możliwości odpowiedzi „tak” „nie” „nie wiem” czy „jestem za” „jestem przeciw” itp. b) dysjunktywne - wymagają wyboru tylko jednej odpowiedzi spośród więcej niż

dwóch odpowiedzi. c) koniunktywne - umożliwiają dokonanie wyboru więcej niż jednej z podanych na nie możliwych odpowiedzi. 2. Pytania otwarte - pytania, w których prosi się respondenta o sformułowanie własnej odpowiedzi; odpowiadający nie jest skrępowany podanymi odpowiedziami, ma całkowitą swobodę w formułowanej własnymi słowami wypowiedzi, • są to trudniejsze pytania, wymagają od respondenta większego wysiłku intelektualnego, wydłuża się czas wypełniania kwestionariusza; • z drugiej strony umożliwiają bardziej osobiste i pogłębione wyznania, często zwracają ankieterowi uwagę na nowe aspekty badanych zagadnień, dostarczają bogatego materiału, jednak nie są łatwe do analizy; • prowadzone badania dowodzą, że szansa uzyskania odpowiedzi na pytanie

otwarte w ankiecie jest wielokrotnie niższa niż na pytanie zamknięte (T. Pilch) 3. Pytania półotwarte - pytania zawierające kafeterię gotowych odpowiedzi, a

jednocześnie umożliwiające swobodę wypowiedzi osób na badany temat, poprzez dołączenie odpowiedzi „Inne…” 4. Pytania filtrujące - pytania stosowane, gdy chcemy spośród respondentów dokonać eliminacji tych osób, które nie mają nic do powiedzenia na dany temat. Odpowiedź na pytanie filtrujące rozstrzyga o tym, kogo dotyczyć będzie następne pytanie w kwestionariuszu, np. „Czy w ostatnim miesiącu przeczytał Pan(i) jakąś książkę?”, „Jeśli tak, to jaką?.......”. Pytania te są bardzo użyteczne, pozwalają uniknąć błędów logicznych i merytorycznych związanych z zadawaniem pytań osobom, których nie dotyczą. 5. Pytania kontrolne - pytania służące do weryfikowania odpowiedzi udzielanych przez respondentów, w celu ukazania ich prawdziwości. Pytania te pozwalają w jakimś stopniu wykluczyć osoby odpowiadające kłamliwie. Są to pytania zbieżne z treścią innych pytań, lecz różne pod względem formy i wyrażania. Sprzeczność w odpowiedzi na nie wskazuje nieszczerość respondenta, co dyskwalifikuje także jego pozostałe odpowiedzi. 6. Pytania projekcyjne - pytania stosowane w sytuacji, kiedy chcąc się czegoś dowiedzieć od respondenta, nie pytamy go wprost lecz pośrednio np. chcąc się dowiedzieć, co respondenci sądzą o swoich nauczycielach, nie pytamy wprost ucznia, jak on ocenia nauczycieli, lecz jak uczniowie według niego oceniają nauczycieli (zapytany w ten sposób wyrazi głównie swoją opinię, bo jest mu najbliższa). 7. Pytania z szeregowaniem (tzw. rangowanie) - pytania, w których prosi się badanego o ponumerowanie odpowiedzi według pewnego przedstawionego mu kryterium, wybranych wariantów odpowiedzi. 8. Pytania metryczkowe - pytania dotyczące respondenta. Zawierają zestaw pytań o

wszystkie ważne dla badań cechy demograficzno-społeczne badanego, jak: wiek, płeć, klasę, wykształcenie, staż małżeński, ilość dzieci, pochodzenie, zarobki, zawód. Pytania te umieszcza się zazwyczaj na końcu kwestionariusza, nie zaleca się aby otwierały kwestionariusz. Pytania kwestionariuszowe mogą także odwoływać się do jakiś fragmentów dialogów, opowiadań, obrazków, fotografii, rysunków itp. z prośbą do respondenta, by ustosunkował się do przedstawionych mu treści czy wizerunków.

33. Typy osobowości człowieka

CZTERY PROFILE OSOBOWOŚCI

1. SANGWINIK

Sangwinik to rozmowny ekstrawertyk, optymista.

Typowi sangwinicy są emocjonalni i wylewni. Praca jest dla nich zabawą, a każde nowe doświadczenie jest ekscytujące. Są otwarci i pełni entuzjazmu.

Mocne strony

Towarzyski sangwinik to człowiek, który posiada dar przyciągania do siebie ludzi, jest duszą towarzystwa. Ma poczucie humoru oraz pamięć do kolorów. Kontakt ze słuchaczem umacnia przez dotyk. To człowiek emocjonalny i wylewny, entuzjastyczny i ekspresywny, wesoły i spontaniczny. Posiada ciekawą osobowość i zmienne usposobienie. Żyje dniem dzisiejszym. Jest prostoduszny. Jest też urodzonym aktorem i często zachowuje się jak dziecko.

Towarzyski sangwinik kocha ludzi i z łatwością zyskuje przyjaciół. Nie dopuszcza do nudy, lubi spontaniczne działania i komplementy. Nie chowa urazy. Jest zazwyczaj podekscytowany i często wzbudza u innych zazdrość.

Słabości

Osobę o temperamencie towarzyskiego sangwinika cechuje brak determinacji - rzadko realizuje on założony wcześniej plan. Za dużo mówi i przesadnie koloryzuje, co w efekcie często doprowadza do kłamstwa. Jest egocentrykiem. Nie dostrzega swoich wad. Nie jest dobrym doradcą, gdyż woli mówić niż słuchać. Ma kłopoty z pamięcią. Pomimo, iż doskonale pamięta kolory i nieistotne szczegóły, to jednak prawie wcale nie pamięta nazwisk, imion, dat i miejsc. To niestały i zapominalski przyjaciel. Przerywa rozmówcy i odpowiada za innych. Ma zbyt wysokie mniemanie o sobie, przez co odbierany jest jako osoba arogancka. To człowiek niezorganizowany i niedojrzały. Sangwinik żyje w błogiej krainie bezstresowego dzieciństwa i nie chce stawiać czoła brutalnym realiom życia. Cechuje go zmienność i nadmierna spontaniczność.

Towarzyski sangwinik w pracy: inicjuje nowe formy aktywności i sprawia bardzo dobre wrażenie. Jest twórczy i barwny. Tryska energią i entuzjazmem. Pobudza innych do współpracy i oczarowuje współpracowników. Miejsce pracy towarzyskich sangwiników odzwierciedla ich swobodny styl bycia.

Towarzyscy sangwinicy odnoszą największe sukcesy zawodowe w profesjach, które dają im okazję do kontaktowania się z innymi ludźmi i pozwalają na elastyczność postępowania. Nie lubią planów i sztywnych ram zajęć. Bez trudu znajdują pracę. Nie mają głowy do szczegółów, liczb, przychodzenia na czas.

Są urodzonymi sprzedawcami, ponieważ zawód ten daje okazję do wykazania się elastycznością postępowania oraz możność przebywania z ludźmi. Znalazłszy się na odpowiednim miejscu, są najlepszymi na świecie pracownikami pod względem kontaktów z innymi i wydajności.

Osoby reprezentujące tę osobowość są najlepsze: w entuzjastycznych kontaktach z ludźmi, w ekscytującym wyrażaniu myśli, w skupianiu na sobie uwagi innych.

2. MELANCHOLIK

Melancholik to introwertyk, myśliciel, pesymista.
Temperament perfekcyjnego melancholika pełen jest skrajności. Jego wzloty są najwyższe a depresje najgłębsze.

Mocne strony
Perfekcyjny melancholik to człowiek głęboki i skłonny do rozmyślań. Posiada analityczny umysł, jest poważny i zdeterminowany. To osobowość utalentowana i twórcza, mająca zadatki na geniusza. Osobowość muzykalna, przejawiająca zdolności artystyczne i wyczulona na piękno. Perfekcyjny melancholik to typ filozofujący i poetyczny, wrażliwy na potrzeby innych, skłonny do poświęceń, sumienny. To idealista, również pod względem doboru partnera.
Ostrożnie dobiera przyjaciół, unika zwracania na siebie uwagi i chętnie pozostaje w cieniu. To dobry słuchacz, który głęboko troszczy się o innych i pomaga w rozwiązywaniu problemów. Wierny i ofiarny. Współczujący aż do łez.

Słabości
Perfekcyjny melancholik łatwo wpada w depresję - czasami trudno odróżnić, kiedy jest szczęśliwy, a kiedy smutny. W miarę upływu lat coraz częściej narzeka, życie traktuje ze śmiertelną powagą. Wszystko odbiera zbyt personalnie i często sam naraża się na przykrości. Podczas udziału w rozmaitych imprezach zniechęca ludzi swoimi negatywnymi reakcjami. Lubi cierpieć, wszędzie węszy krytykę, której nikt nigdy nie wyraził. Ma niskie wyobrażenie o sobie - poprzez swe wrodzone skłonności poddaje surowemu osądowi przede wszystkim siebie. Wszystko odkłada na później. Bardzo dużo czasu spędza na planowaniu. Ma nierealne oczekiwania w stosunku do innych. Ponieważ lubi doprowadzać wszystko do perfekcji, przenosi tą cechę na innych. To człowiek nieufny i przewrażliwiony.
Perfekcyjny melancholik w pracy: podporządkowuje się regulaminom. To perfekcjonista o wysokich wymaganiach, który docenia wagę szczegółów. Jest wytrwały i dokładny, uporządkowany i zorganizowany, schludny i czysty. Łatwo dostrzega problem i znajduje twórcze rozwiązania. Zawsze kończy rozpoczęte zadania. Jest oszczędny. Lubi wykresy, schematy, wykazy i liczby.
Miejsce pracy perfekcyjnego melancholika wygląda doskonale i profesjonalnie. Melancholik najlepiej pracuje w pojedynkę. Ceni sobie ciszę.
Drobiazgowość i skrupulatność, charakteryzujące melancholika szczególnie przydają się w zawodach związanych z liczeniem, w rozmaitych dziedzinach wytwórczości, a zwłaszcza lekarzom i stomatologom. Melancholicy preferują pracę analityczną. Ponieważ kontakty z ludźmi nie należą do ich mocnych stron, największe sukcesy odnoszą oni tam, gdzie ważna jest precyzja w wykonywaniu zadań
Pracują najlepiej, kiedy nikt im nie przeszkadza. Dbają o porządek na biurku, dobrze prowadzą księgowość, ładnie piszą listy i zawsze punktualnie przychodzą do pracy. Jeśli w pracy będzie atmosfera zgody, można liczyć, że będą starali się pracować najlepiej jak potrafią,. Zawsze dbają o szczegóły i dobrze dają sobie radę z długoterminowym planowaniem.
Osoby reprezentujące tę osobowość są najlepsze: w zajmowaniu się szczegółami i dogłębnym myśleniu, w prowadzeniu notatek, robieniu wykresów i diagramów, w analizowaniu problemów zbyt trudnych dla innych.

3. CHOLERYK

Choleryk to ekstrawertyk, człowiek czynu, optymista.
Mocne strony
Energiczny choleryk to urodzony przywódca, dynamiczny i aktywny. Posiada nieodpartą potrzebę zmian, silną wolę i zdecydowanie. Trudno go zniechęcić. Jest niezależny i samowystarczalny. Nie ulega wzruszeniom. Wzbudza zaufanie.
Pracuje dla potrzeb grupy i sprawdza się w nieoczekiwanych sytuacjach. Przewodzi i organizuje i zazwyczaj ma rację. Niezbyt natomiast odczuwa potrzebę przyjaźni.
Słabości
Energiczny choleryk jest nałogowym pracoholikiem. Nie jest w stanie oderwać się od pracy, aby odpocząć. To człowiek pełen entuzjazmu i zdecydowania w dążeniu do celu. Musi mieć nad wszystkim kontrolę, nie pozwala innym na podejmowanie decyzji i organizowanie działań. Posiada niezachwiane przekonanie, że zawsze ma rację, a pozostali którzy myślą inaczej, są w błędzie. Ceni w sobie siłę i z politowaniem spogląda na słabości u innych. Posiada zdumiewającą zdolność sterowania innymi tak, aby byli oni tego nieświadomi. To mistrz manipulacji. Lubi intryganckie zagrywki. Nie potrafi obchodzić się z ludźmi. Osądza ich z pozycji siły i pewności siebie. Odczuwa wewnętrzny przymus poprawiania błędów. Cechą choleryka jest apodyktyczność, zarówno w mowie jak i w dawaniu pisemnych instrukcji. Bardziej przejmuje się on zadaniami aniżeli uczuciami ludzi. Uwielbia kontrowersje i dyskusje. Nawet przed samym sobą nie jest w stanie przyznać się do błędu. Słowo "przepraszam" uważa za przejaw słabości. Przeświadczony, że zawsze ma rację, nie jest w stanie dostrzec swoich braków i wad. Nie przyjmuje do wiadomości, że jakaś ich cecha może być odpychająca. Już będąc małymi dziećmi cholerycy muszą zwyciężać w każdej sytuacji i zawsze znajdą sposób, aby nie stracić twarzy.
Energiczny choleryk w pracy: ukierunkowany na osiągnięcie celu. Jest dobrym organizatorem, który dostrzega praktyczne rozwiązania. To człowiek szybki w działaniu. Kładzie nacisk na wydajność i dodaje innym bodźca. Opozycja pobudza go do działania. Jest wspaniałym pracownikiem i może osiągnąć więcej niż przedstawiciele innych temperamentów. Ma surowe podejście do miejsca swojej pracy. Jego czas wypełniony jest załatwianiem spraw. Na równi z perfekcyjnym melancholikiem obdarzony jest zdolnościami organizacyjnymi. Uwielbia podejmować wielkie wyzwania. Jest tak skoncentrowany na osiągnięcie celu, że zrobi wszystko, aby go osiągnąć. Jest bardzo pewny siebie i może realizować każde zadanie. Najlepiej pracuje wtedy, gdy w pełni kontroluje sytuację. Należy powierzać mu stanowisko, na którym nie ma bezpośredniego kontaktu z klientami lub innymi pracownikami, ponieważ swoim zachowaniem powoduje niepewność wśród innych ludzi a także może przytłaczać mniej agresywne osoby. Energiczny choleryk jest cennym nabytkiem dla każdej firmy. Ma całościowy obraz przedsięwzięcia, szybko podejmuje decyzje i znajduje praktyczne wnioski. Jeśli praca będzie mu dawała możliwość stawiania czoła nowym wyzwaniom i zapewniała otrzymanie nagród, podtrzyma w nim motywację i przyczyni się do jego dalszego rozwoju. Cholerycy najlepiej sprawdzają się na stanowiskach kierowniczych. Połączenie towarzyskiego sangwinika o miłej osobowości z władczym cholerykiem, zdominowanym w dążeniu do wytyczonego celu da idealnego kandydata na stanowisko kierownicze. Osoby reprezentujące tę osobowość są najlepsze: w pracach wymagających szybkich decyzji, w sprawach, gdzie jest potrzebne natychmiastowe działanie uwieńczone rezultatem, w dziedzinach wymagających silnej kontroli i autorytetu

4. FLEGMATYK

Flegmatyk to introwertyk, obserwator, pesymista
Zarówno mocne strony flegmatyka, jak i jego słabości nie przejawiają się zbyt wyraźnie.

Mocne strony
Spokojny flegmatyk to człowiek powściągliwy, niewymagający i beztroski, spokojny, chłodny, opanowany. To człowiek cierpliwy, zrównoważony, cichy, a przy tym dowcipny i życzliwy, który nie miewa napadów złego humoru, nie popada w depresję i nie robi hałasu wokół swojej osoby. Emocje skrywa głęboko, jest pogodzony z życiem. Jest uniwersalny.
Flegmatyk jest łatwy we współżyciu, uprzejmy i pogodny. To dobry słuchacz, który ma wielu przyjaciół. Jest współczujący i troskliwy. Lubi obserwować ludzi.

Słabości
Spokojny flegmatyk nie potrafi się czymś ekscytować, nie przejawia żadnego entuzjazmu. Nie lubi zmian i nie odczuwa potrzeby rozrywki. Przypuszcza, że inni czują tak samo. Sprawia wrażenie leniwego i odkładając pracę na później zakłada, że w ogóle zdoła jej uniknąć. Cierpi na kompleks jutra: "Nigdy nie rób dzisiaj tego, co możesz odłożyć na jutro". Potrzebuje od innych bezpośredniego bodźca, ale nie znosi przymuszania. Unika wywiązywania się z codziennych obowiązków. Trwając w uporze spokojny flegmatyk nie pragnie porozumienia. Zawsze idzie drogą najmniejszego oporu. Jest niezdolny do podejmowania decyzji. Nie chcąc nikogo ranić, nie potrafi powiedzieć "nie". Spokojny flegmatyk w pracy: człowiek kompetentny i solidny, spokojny i zgodny. Ma zdolności administracyjne. Pośredniczy w rozwiązywaniu problemów i znajduje proste wyjścia. Unika konfliktów. Dobrze znosi naciski. Zadowala go prawie każde miejsce pracy. Najlepiej funkcjonuje na takim stanowisku, które nie wymaga wykazania się większą inicjatywą, a praca polega na wykonywaniu rutynowych czynności. Musi mieć dokładnie wyznaczone terminy, w przeciwnym razie może spowodować zakłócenia i komplikacje, z powodu których wykonanie zlecenia przesunie się w czasie. Mając motywację i będąc pod stałym nadzorem, spokojni flegmatycy stają się doskonałymi członkami zespołu. Świetnie funkcjonują w dobrze zorganizowanym miejscu pracy, gdzie ich obowiązki są jasno określone, i gdy wiedzą, co do nich należy, i mogą sprawdzić, czy poczynili postępy. Pozostawieni samym sobie mogą marnować czas. Nie odpowiada im sytuacja, gdy muszą pracować nie mając na to ochoty. Uważając, że nie nadeszła jeszcze odpowiednia pora, odkładają załatwienie sprawy z dnia na dzień. Kiedy pojawiają się problemy, są wspaniałymi mediatorami, ponieważ potrafią obiektywnie osądzać relacje obydwu stron. Osoby reprezentujące tę osobowość są najlepsze: w roli mediatora i przywracającego zgodę, w burzliwych sytuacjach, kiedy potrzebny jest uspokajający uścisk dłoni, w rutynowych zajęciach, które innym mogą wydawać się nudne.

Osobowości mieszane
Człowiek wielokrotnie tworzy kombinację więcej niż jednej osobowości. Połączenie dwóch typów osobowości może być następujące:
- w proporcji pół na pół,
- dominujący główny typ osobowości z małą domieszką drugiego.
Istnieją połączenia naturalne oraz połączenia uzupełniające. Są one następujące:
a) połączenia naturalne
- sangwinik/choleryk,
- melancholik/flegmatyk.
b) połączenia uzupełniające
- flegmatyk/sangwinik,
- choleryk/melancholik.
Zdarzają się również połączenia przeciwstawne:
- sangwinik/melancholik,
- choleryk/flegmatyk.
W przypadku osobowości mieszanych występują kombinacje cech z różnych temperamentów. Osobowości mieszane istnieją wtedy, gdy człowiek posiada w podobnej ilości cechy charakterystyczne dla poszczególnych typów. Osobowości te zazwyczaj wykazują się większą elastycznością i przystosowaniem do otaczającej rzeczywistości.

34.Teoria potrzeb :A. Maslowa,Herzberga ,McClellanda i In.

W teorii Maslowa najistotniejsza jest hierarchiczna natura potrzeb. Teoria mówi, całkowicie sensownie, iżmotywowanie ludzi jest skuteczne jedynie przy uwzględnieniu tejże hierarchii. Potrzeby tworzą układ hierarchiczny (patrz piramida Maslowa), przy czym zachowanie człowieka jest motywowane przez niezaspokojone potrzeby. Zaspokojenie potrzeb w pierwszej kolejności niższego rzędu, jest warunkiem zaspokajania kolejnych potrzeb - wyższego rzędu. Działania motywacyjne są skazane na niepowodzenie, jeśli zaspokaja się pewien poziom potrzeb, ignorując poziom hierarchicznie niższy. Jeśli Twojego pracownika nie stać na zaspokojenie podstawowych potrzeb, nie ma sensu przekonywać go, że powinien być zadowolony.

Teoria piramidy potrzeb nie prezentuje takiego ujęcia całego procesu, które mógłbyś wykorzystać do zaplanowania motywacji w Twoim przedsiębiorstwie, lecz pokazuje jeden z jego najważniejszych elementów. W tabeli 2.1 zawarto bardziej szczegółowy opis hierarchii potrzeb.

Samorealizacja (jak odbierasz siebie i jak jesteś odbierany). Potrzeby egoistyczne (jak inni zwracają na Ciebie uwagę i co sam robisz). Potrzeby społeczne (przyjaciele i kontakty międzyludzkie). Bezpieczeństwo (np. gwarancja zatrudnienia). Potrzeby fizjologiczne (pożywienie, schronienie itp.).

W miarę poruszania się w górę drabiny przechodzimy od kwestii podstawowych do bardziej wyrafinowanych, kończąc na zadowoleniu z samorealizacji. Naszym celem jest zbadanie, w jaki sposób środowisko pracy wpływa na opisane potrzeby. W warunkach większej niż dawniej niepewności zatrudnienia ważniejsze stały się inne formy zapewnienia bezpieczeństwa. Oprócz tego potrzeba działania oraz interakcji z innymi wpływa na postrzeganie przez ludzi pracy grupowej i innych aspektów organizacyjnych nowoczesnych przedsiębiorstw. W ostatnich czasach także nowe technologie mogą zmieniać ludzkie postawy. Dla jasności wywodu podajmy tutaj przykład. Systemy komputerowe używane przez pracowników call center zmieniają naturę kontaktów międzyludzkich; bezpośrednie kontakty z klientami są eliminowane, zaś kontakty ze współpracownikami zminimalizowane dla większej wydajności. Motywacja w takich warunkach nie jest niemożliwa, jednakże w pewien sposób zmieniają się jej aspekty.

Teoria motywacji Maslowa w relacjach międzyludzkich

Maslow opiera swoją teorię motywacji na osiągnięciach szkoły stosunków społecznych Eltona Mayo. Szkoła ta reprezentowała kierunek stosunków międzyludzkich, dlatego też Abraham Maslow w swojej teorii koncentruje uwagę na człowieku. Zdaniem Maslowa zachowanie się człowieka wynika z jego dążenia do zaspokojenia potrzeb, a nie chwilowych stanów emocjonalnych. Zakłada on, że człowiek ma określony zespół potrzeb, które zaspokajać powinien w określonej kolejności. Mechanizmem sterującym ludzkimi zachowaniami według Maslowa są potrzeby, pojmowane jako brak czegoś, wywołujący jednocześnie dążenie do zaspokojenia tego braku. Potrzeby te tworzą układ hierarchiczny, który Maslow obrazuje w postaci piramidy.

Potrzeby niedoboru dzielą się na kilka kategorii, poczynając od najbardziej pierwotnych fizjologicznych (związanych z pięcioma elementami: powietrzem, pokarmem, wodą, snem i rozmnażaniem). Są one nie zawsze jednoznaczne - głód może sygnalizować brak pożywienia lub uczucie niepokoju np. z braku pieniędzy.

Potrzeby fizjologiczne - to podstawowe potrzeby przetrwania, zaspokojenia głodu, wody, tlenu, snu czy biologicznego funkcjonowania człowieka. Potrzeby te zaspokajane są w organizacji poprzez zapewnienie odpowiedniego poziomu płac oraz środowiska pracy. 

Potrzeby bezpieczeństwa - to potrzeby środowiska psychicznego i emocjonalnego. Obejmują one między innymi takie elementy, jak zapewnienie sobie bezpieczeństwa czy życia wolnego od trosk materialnych, jak również potrzeba stabilności, ochrony, porządku, sprawiedliwości czy wyeliminowania zagrożeń. W organizacji zaspokojenie tych potrzeb następuje między innymi w momencie ciągłości zatrudnienia, odpowiedniego programu świadczeń socjalnych czy emerytalnych. Zaspokojenie potrzeb bezpieczeństwa pozwala na rozwinięcie potrzeby miłości i przynależności, których deprywacja wywołuje chęć odnajdywania ludzi i sytuacji zaspokajających tę potrzebę lub konieczność zmodyfikowania otoczenia pod kątem oczekiwanego zaspokojenia.

Potrzeby afiliacji - to potrzeby odnoszące się do relacji człowieka z otoczeniem. Są to potrzeby nawiązywania bliskich kontaktów z ludźmi. Obejmują między innymi potrzebę miłości, przyjaźni, przywiązania, akceptacji. Potrzeby te w większości zaspokajane są przez rodzinę i najbliższych znajomych, jednakże również środowisko organizacyjne może odgrywać w ich zaspokojeniu dożą rolę. Przyjaźnie w pracy czy poczucie przynależności pozytywnie wpływa na efektywność pracy ludzi. Niezaspokojenie potrzeb z tego poziomu może doprowadzić do zamknięcia się w sobie czy samotności, co niekorzystnie odbije się na funkcjonowaniu człowieka oraz jego efektywności.

Potrzeby szacunku i uznania - to potrzeby zyskania uznania we własnych oczach i oczach innych ludzi. Potrzeba szacunku może być deprywowana przez niską ocenę naszego zachowania wystawioną przez innych, zajmowanie mało satysfakcjonującej pozycji społecznej, niedostatek sił, prestiżu i sukcesu.
Na tym poziomie nie wystarczają uczucia bliskich, ważne jest, aby inni dostrzegali nasz profesjonalizm i doceniali go. Potrzeby te mogą być zaspokojone w organizacji między innymi poprzez publiczne pochwały ze strony kierownictwa, uznanie w zespole. Również ambitne i interesujące zadania delegowane przez kierownictwo mogą być elementami zaspokajającymi potrzeby tego poziomu.

Potrzeby samorealizacji - to potrzeby wynikające z dążenia jednostki do zajmowania się tym, do czego czuje powołanie - do zaspokajania własnych ambicji. Zaspokajać najwyższą potrzebę samoaktualizacji oznacza zaspokajać potrzebę nabywania wiedzy, zrozumienia świata, poszukiwania doznań estetycznych. 
To potrzeby związane z pełnym wykorzystaniem własnego potencjału i osiąganiem celów, które przynoszą satysfakcję. Potrzeby te dają nam możliwość ciągłego indywidualnego doskonalenia. Są to potrzeby, które nigdy nie będą w 100% zaspokojone. Wynika to z faktu, iż ambicje ludzkie nie mają granic. Zaspokajając jedną potrzebę, ciągle pojawiają się kolejne stanowiące o rozwoju jednostki. Potrzeby tego poziomu zaspokajane są w głównej mierze przez działania indywidualne. W środowisku organizacji przyczynić się może do tego możliwość uczestnictwa w procesie podejmowania decyzji czy zdobywania nowych umiejętności, co z kolei może być źródłem poczucia przez pracownika otwartej drogi do awansu.

. Teoria F. Herzberga (1966). 
Twierdzi on, że u ludzi występują dwie grupy potrzeb. Pierwsze są wynikiem ,.zwierzęccj'' natury, np. unikanie bólu, głód, popędy, drugie zaś odnoszą się do unikatowej natury ludzkiej, na przykład zdolność do osiągnięć, rozwoju itp. W środowisku pracy występują:
1.czynniki motywujące, przez które rozumie się elementy umożliwiające pełne wykorzystanie możliwości intelektualnych człowieka i wpływające na powstanie zadowolenia. Należą do nich: osiąganie sukcesów, uznanie, poczucie odpowiedzialności oraz możliwości rozwoju i awansu;
2. czynniki higieny - decydują o psychologicznym i społecznym komforcie pracy, a więc dotyczą przede wszystkim zdrowego lub niezdrowego psychicznie jej środowiska. Składają się na nie takie elementy, jak: stosunki z przełożonymi, polityka personalna, warunki pracy, bezpieczeństwo i stałość pracy, nadzór, uposażenie i życie osobiste.

Kolejne swoje badania McClelland skupił wokół potrzeby osiągnięć. Stąd nazwa teorii. Według tego autora potrzeba osiągnięć stanowi jeden z najsilniejszych motywów do pracy. Potrzebę osiągnięć można zdefiniować jako chęć wyróżnienia się (osiągnięcia powodzenia) w sytuacji konkurencyjnej. Stymulacją tego typu potrzeb powinna być szczególnie zainteresowana kadra zarządzająca. Pracownik, który chce pokazać, że jest lepszy od innych będzie miał dużą wewnętrzną motywację do jak najlepszego wykonania powierzonego mu zadania. Realizację tego celu traktował będzie jako duże swoje osiągnięcie, co w celu spotęgowania jego motywacji powinno być dostrzeżone przez zarządzającego. Według McClelland'a potrzeba osiągnięć jest niewspółmiernie silniejsza z pozostałymi przez niego wyróżnionymi potrzebami. McClelland uważał, że potrzeby osiągnięć nie dziedziczy się, lecz wynika ona z doświadczenia zdobytego w trakcie dzieciństwa. W celu stymulowania tej potrzeby należy dawać pracownikom duży zakres swobody działania pamiętając przy tym,

że za osiągnięcie ustalonych celów należy wynagradzać. Teoria McClellanda opiera się na założeniu, że jednostka posiada potrzeby w trzech zakresach: osiągnięć: potrzeby wykonania i demonstrowania swoich koncepcji albo mistrzostwa afiliacji: potrzeby miłości, przynależności, powiązania władzy: kontroli Teoria McClellanda zakłada, że ludzie uczą się potrzeb przez doświadczanie w ich konkretnych kulturach . Wraz ze współpracownikami za pomocą testu TAT zbadał poziomy tych potrzeb. Osoba miała napisać krótkie opowiadanie o każdym z serii obrazków. Opowiadania były punktowane zależnie od liczby odniesień do: osiągnięć, dominowania, kontrolowania, wywierania wpływu na innych, interakcji społecznych i obecności innych osób. W ramach OSIĄGNIĘĆ zostały zidentyfikowane 3 charakterystyczne cechy ludzi z dużą potrzebą osiągnięć: bardzo silna chęć przyjęcia osobistej odpowiedzialności za wykonanie zadania, uciekanie się do pomocy wyłącznie osób kompetentnych i tylko w przypadku absolutnej konieczności, podejmowanie dobrze skalkulowanego ryzyka przy stawianiu sobie ambitnych, ale realnych celów chęć poznania oceny ich wyników niezależnie od tego, czy będzie ona pozytywna czy negatywna.

Osoby takie są bardzo uczciwe, otwarte, skoncentrowane na zadaniach. W ramach AFILIACJI zostały zidentyfikowane 3 charakterystyczne cechy ludzi z dużą potrzebą afiliacji: silne dążenie do pozyskania aprobaty, możliwość ulegania autorytetom, lub ludziom na których uznaniu zależy, szczere zainteresowanie uczuciami innych. Osoby z tej grupy, dzięki swoim cechom charakteru, są idealni do pracy w grupie. Tu są najbardziej wydajni i zadowoleni. Nie spełniają się natomiast w roli lidera. W ramach WŁADZY zostały zidentyfikowane 3 charakterystyczne cechy ludzi z dużą potrzebą władzy: wpływania lub kierowania innymi, kontrolowania innych, utrzymywania stosunków z innymi według relacji lider - naśladowcy. Należy tu podkreślić, że istnieją dwie potrzeby władzy: społecznej (współpraca z grupą) i osobistej (jednostka chce osiągać sukces dzięki osobistym działaniom).Każdy człowiek może demonstrować swoją potrzebę jawnie lub skrycie.

35.Problemy i hipotezy badawcze-różnice

Problem badawczy jest to pytanie, które sobie zadaliśmy, np. Dlaczego liście opadają na zimę?. 
Zaś hipoteza to jest przypuszczany wynik doświadczenia, które chcemy wykonać, np. "opadają dlatego, że zmniejsza się ilość chlorofilu w liściach". Ta hipoteza może się potem potwierdzić, ale nie musi.

36.Znaczenie środowiska wychowawczego

Według R. Wroczyńskiego środowisko wychowawcze to wpływy wywierane przez podstawowe grupy społeczne oraz placówki oświatowo-wychowawcze.

         H. Muszyński środowisko wychowawcze określa jako złożone zjawisko społeczne samorzutnych i zorganizowanych wpływów oddziaływujących na rozwój psychiczny człowieka.

         J. Szczepański określa środowisko wychowawcze jako część środowiska społecznego i kulturowego, która wywiera wpływ na wytwarzanie się trwałych postaw, poglądów, wiedzy i sposobów postępowania jednostki.

         W tej pracy będę traktowała środowisko wychowawcze jako wszystkie elementy składowe otoczenia jednostki, które zapewniają jej rozwój, które przyczyniają się do powstawania i utrwalania cech potrzebnych dla funkcjonowania i osiągnięcia celów życiowych. Środowisko wychowawcze to przede wszystkim środowisko rodzinne, szkolne, społeczne, lokalne i kulturowe. Każde z wymienionych środowisk ma wpływ na kształtowanie jednostki.

         Środowisko terytorialne (lokalne) tzn. warunki życia w tym środowisku, stopień uprzemysłowienia, urbanizacji, poziom i sieć instytucji kulturalno-oświatowych to czynniki charakterystyczne dla danego środowiska, które oddziaływają na jednostkę.

Środowisko kulturowe wpływa poprzez ukazywanie wzorców kulturowych propagowanych w społeczeństwie, udział w oświacie i kulturze, kultywowanie tradycji zarówno środowiskowych jak i rodzinnych.

Dom i szkoła stanowią najbliższe otoczenie dzieci i młodzieży, oddziaływanie tego otoczenia jest źródłem głębokich przeżyć dla jednostki i wywiera duży wpływ na jej kształtowanie. Dlatego te dwa środowiska omówię trochę dokładniej. Naturalnym środowiskiem wychowawczym jest rodzina. To ona rozpoczyna długotrwały proces oddziaływania na jednostkę, który w dalszym ciągu jest przejmowany przez szkołę i utrwalany przez wpływ środowiska bliższego i dalszego.

Rodzina jest pierwszą i podstawową grupą społeczną, z którą styka się jednostka. W niej uzyskuje warunki rozwojowe i poczucie bezpieczeństwa. Dzięki niej staje się zdolna do uczestnictwa w życiu społecznym. To rodzina kształtuje podstawowe potrzeby, a także możliwości ich zaspokajania, stwarza określone wymagania, wpływa na rozwój umiejętności i zdolności, jak również na poziom osiągnięć jednostki. Rodzina stwarza warunki sprzyjające rozwojowi lub hamujące go. Niezależnie od tego jak funkcjonuje, czy jest środowiskiem zdrowym, czy też przejawia cechy patologii, zawsze kształtuje osobowość i postawę jednostki, która obserwuje, dostrzega, ocenia i wyciąga wnioski z zachowań rodziców. Mogą one stać się dla dziecka wzorem do naśladowania, lub wzorcem negatywnym, ale zawsze mają wpływ zasadniczy.

Ze względu na rolę inicjującą rodzina stanowi główny autorytet we wczesnym okresie życia dziecka. Wychowawczej działalności rodziny nie jest w stanie zastąpić żadne inne środowisko ze względu na więzy łączące rodzinę.

         Kolejnym środowiskiem mającym znaczący wpływ w procesie kształtowania jednostki jest szkoła. Związane jest to z organizacją  szkolnictwa, standardami dążeń proponowanymi przez nauczycieli i wychowawców. Środowisko szkolne kształtuje jednostkę podczas całego okresu nauczania z różnym nasileniem uzależnionym zarówno od wieku jednostki jak również atmosfery wychowawczej w szkole, typu szkoły, jej tradycji, osobowości nauczycieli oraz poziomu i stylu pracy dydaktyczno-wychowawczej.

Szkoła ma za zadanie prowadzić systematyczną i zaprogramowaną działalność polegającą na ukształtowaniu zasad uczestnictwa w życiu społecznym, popularyzować i wpajać hierarchie wartości, cele życiowe oraz przybliżać wizje wartościowego życia. Podstawą prowadzenia właściwej i skutecznej działalności dydaktyczno-wychowawczej kształtującej jednostkę, jest znajomość jej dążeń oraz wiedza o zachodzących zmianach jej dążeniach i pragnieniach. Posiadając tą wiedzę można stosować odpowiednie formy, środki i metody oddziaływania pedagogicznego prowadzące do uzyskania zamierzonych celów.

         Na podstawie wyżej opisanych elementów środowiska wychowawczego uważam, że każdy z nich odgrywa dużą rolę w procesie kształtowania jednostki, ważne jednak jest to, aby wszystkie te elementy  kształtowały pozytywne zachowania ogólnie przyjęte w środowisku i wzajemnie się uzupełniały.

37.Reprezentatywna próba badawcza

Próba reprezentatywna (losowa) grupa respondentów uczestnicząca w badaniu ilościowym, reprezentująca określoną zbiorowość / populację badaną i dobrana w sposób losowy spośród wszystkich członków tej zbiorowości -(Np. reprezentatywna próba dorosłych Polaków; reprezentatywna próba użytkowników jakiegoś produktu). Próba reprezentatywna konstruowana jest zgodnie ze statystycznymi prawidłami doboru respondentów. Pozwala to na wiarygodne i rzetelne generalizowanie wyników pomiaru wobec całej badanej populacji . Rezultaty uzyskane w próbie reprezentatywnej, z określonym prawdopodobieństwem i określoną dokładnością, traktowane są jako opis rzeczywistego stanu całej badanej zbiorowości.

38.Aktualnie wydawane czasopisma pedagogiczne i psychologiczne

 Psychologia

Charaktery - magazyn psychologiczny dla każdego. Redakcja współpracuje z Wyższą Szkołą Pedagogiki Społecznej, czasopismo zawiera działy: psychopowieści, psychopapka, psychologia w sieci, poradnia filozoficzna, poczta. Problemy Opiekuńczo - Wychowawcze - Wydawnictwo Instytutu Rozwoju Służb Społecznych, porusza problemy diagnozy, zawiera propozycje do indywidualnej pracy z dzieckiem i rodziną. Psychologia Wychowawcza - porusza problemy z teorią, praktyką i metodami psychologicznymi. Obecnie czasopismo zawieszone, ostatni numer 2/3 ukazał się w  2000. 

Pedagogika

Bliżej przedszkola : wychowanie i edukacja - miesięcznik dyrektorów i nauczycieli wychowania przedszkolnego. Czasopismo poruszające tematykę wychowania przedszkolnego, na łamach pisma wypowiadają się specjaliści, nauczyciele pracujący w przedszkolach i nauczyciele wspomagający, pomocą mogą być zamieszczane scenariusze zajęć. Prenumerata od 2005 r. Spisy treści można przeglądać na stronie www.blizejprzedszkola.plKwartalnik Pedagogiczny - czasopismo o charakterze naukowym, poza artykułami zawiera materiały i sprawozdania z badań, recenzje książek, przegląd czasopism oraz kronikę. Streszczenia w języku: angielskim, francuskim, niemieckim i rosyjskim Edukacja i Dialog -  Czasopismo poświęcone pedagogice, psychologii, socjologii   społecznej i naukom pokrewnym, prezentuje nowości z zakresu metodyki dydaktyczno - wychowawczej, przeznaczony dla osób otwartych na komunikację i dialog jako skuteczne metody porozumiewania się. Nowa Szkoła - czasopismo społeczno - pedagogiczne zawiera artykuły z zakresu edukacji i polityki, awansu zawodowego nauczycieli, ścieżek edukacyjnych, recenzje i korespondencje.

Pedagogika Specjalna

Integracja: magazyn dla niepełnosprawnych, ich rodzin i przyjaciół - dwumiesięcznik koncentrujący się wokół problematyki integracji w kontekście społeczeństwa, kultury, zdrowia. Spisy treści można przeglądać na stronie www.integracja.orgRewalidacja : czasopismo dla nauczycieli i terapeutów - czasopismo dla nauczycieli i terapeutów. Półrocznik wydawany przez Centrum Metodyczne Pomocy Psychologiczno - Pedagogicznej Tematyka czasopisma obejmuje zagadnienia: diagnozy, rozwoju uczniów niepełnosprawnych, oraz małych dzieci z niepełnosprawnością relacjonuje doniesienia z badań krajowych i zagranicznych. Prenumerata od 2002 r.Spisy treści można przeglądać na stronie www.cmppp.edu.pl Roczniki Pedagogiki Specjalnej - wydawnictwo naukowe Akademii Pedagogiki Specjalnej w Warszawie. Zawiera prace przeglądowe, empiryczne, kronikę ważniejszych wydarzeń i sprawozdania. Szkoła Specjalna - dwumiesięcznik przeznaczony dla nauczycieli, pedagogów specjalnych i wszystkich osób zainteresowanych, porusza zagadnienia związane z niepełnosprawnością oraz praktyką pedagogiczną. Świat Ciszy - miesięcznik popularny dla osób niesłyszących oraz osób związanych z surdopedagogiką, zawiera działy: opinie, literatura, galeria, technika i komunikacja.

Metodyka Nauczania i Wychowania Lider - miesięcznik poświęcony promocji zdrowia, kulturze fizycznej i zdrowotnej. Polonistyka - miesięcznik dla nauczycieli języka polskiego i przedmiotów pokrewnych. Wychowanie Fizyczne i Zdrowotne - miesięcznik nauczycieli, trenerów i szkolnej służby zdrowia, zawiera artykuły dotyczące promocji drowia, warsztatu pracy nauczyciela, wychowania fizycznego,  reformy edukacji oraz warsztatu badawczego nauczyciela. Wychowanie Muzyczne w Szkole - dwumiesięcznik dla nauczycieli muzyki, omawia zagadnienia kultury muzycznej, prezentuje materiały metodyczne, płytoteke, teksty piosenek z zapisem nutowym. Wychowanie Techniczne w Szkole z Plastyką - czasopismo przeznaczone dla nauczycieli plastyki, wychowania technicznego i informatyki, Wychowanie w Przedszkolu - czasopismo przeznaczone dla nauczycieli przedszkola, prezentuje publikacje na temat kształcenia i doskonalenia z praktyki edukacji 6-latków, podtrzymuje współpracę między rodzicami a środowiskiem. Życie Szkoły - czasopismo dla nauczycieli edukacji wczesnoszkolnej, prezentuje artykuły metodyczne oparte na praktyce szkolnej.

Medycyna. Rehabilitacja Postępy Rehabilitacji - wydawane przez AWF w Warszawie oraz Polskie Towarzystwo Rehabilitacji, zawiera artykuły, doniesienia, sylwetki oraz recenzje. Psychoterapia - kwartalnik wydawany przez Sekcję Psychoterapii PTP oraz Instytut Psychiatrii i Neurologii, zawiera artykuły o charakterze naukowym, recenzje i komunikaty. Medycyna, Dydaktyka, Wychowanie - kwartalnik Akademii Medycznej w Warszawie charakteryzujący się dużą różnorodnością artykułów związanych z dziedzinami zamieszczonymi w tytule. Psychiatria Polska - Organ Polskiego Towarzystwa Psychiatrycznego, przedstawia artykuły o charakterze naukowym z dziedziny medycyny.

39. .Przymus i swoboda w wychowaniu w różnych teoriach pedagogicznych

●              Znaczenie wychowawcze rodzajów przymusu może być różne (ujemne, dodatnie, obojętne)

J. J. ROUSSEAU 

-              przeciwnik przymusu pochodzącego od społecznego otoczenia dziecka (rodziców, wychowawców, nauczycieli, sąsiadów, itd.)

-              wiedział jednak potężny czynnik wychowawczy w przymusie, mającym swoje źródło w konieczności przyrodniczej

-              SYSTEM KAR NATURALNYCH - dziecko doznaje na własnej skórze  naturalne skutki własnego wykroczenia  

M. MONTESSORI

-              Zwolenniczka usunięcia z wychowania przymusu wywieranego przez wychowawców i nauczycieli.

-              Większy nacisk na organizację szkoły i dobór gier, na których dziecko ma ćwiczyć swój umysł.

-              Zastąpienie przymusu wywieranego przez wychowawców przymusem wywieranym przez wytwory kultury pedagogicznej i dobór gier. 

J. DEWEY 

-              wypowiada się przeciwko przymusowi płynącemu z zewnątrz wychowanka,

-              większe znaczenie wychowawcze przymusu, który wychowanek zadaje sam sobie z własnego przekonania. 

SWOBODA:

●              a) NEGATYWNA - niezależność od przymusu zewnętrznego; o jej wartości można orzec dopiero wtedy gdy wiemy, od jakiego przymusu ona jest swobodą (WOLNOŚĆ „OD”)

●              b) POZYTYWNA  (WOLNOŚĆ) - kierowanie się w postępowaniu głosem własnego sumienia (WOLNOŚĆ „DO”)

●              - SUMIENIE - instancja oceniająca nasze postępowanie

 

●              Ulegając naciskowi wszelkiego rodzaju motywów zewnętrznych, tracimy swoją swobodę pozytywną (wolność).

●              Wolność moralna - opanowanie temperamentu i charakteru przez sumienie (przez świat wartości); posłuszeństwo wobec sumienia.

●              Osobowość - harmonijna struktura naszego świata wewnętrznego, oddana w służbie światu wartości.

 

SWOBODA I PRZYMUS W REPRESYJNYCH I LIBERALNYCH SYSTEMACH WYCHOWAWCZYCH

●              Nie ma tak bardzo represyjnego systemu wychowania, w którym nie dałoby się znaleźć odrobiny swobody.

Przykłady systemów wychowawczych kierujących się regułą swobody:

M.              MONTESSORI - swoboda jako naczelne hasło wszystkich jej postępowań, łącznie ze stworzeniem na tym haśle domów dziecięcych(przedszkoli), które kierowały się zasadami:

-              dzieci wybierają zajęcia według własnego upodobania

-              zajmują się wybraną grą jak długo zechcą

-              swobodnie poruszają się po salach zajęć

-              bawią się osobno lub łączą się w grupy zgodnie ze swoimi upodobaniami

-              rola wychowawczyni jest zupełnie bierna; ma ona powstrzymać się od wkraczania w czynności dzieci, ograniczając się do ich obserwowania

-              „ale” - wychowawczyni powinna zapobiegać temu, aby dzieci nie krzywdziły się nawzajem - wyjść z roli obserwatora, wkroczyć czynnie i nawet stłumić przybierającą zły kierunek aktywność dziecka. 

W tym systemie możemy zauważyć pewną niekonsekwencję, gdyż aktywność wychowanków p. Montessori ukierunkowana poprzez całą organizację domu dziecięcego, przez przygotowanie gier,  wśród których dziecko ma wybierać; kryje się w tym PRZYMUS.

 

40.Uwarunkowania osiągnięć szkolnych dziecka

W każdej niemal szkole są uczniowie, którzy robią postępy w nauce i osiągają dobre wyniki i oraz tacy, których postępy są niedostateczne. Z tego stwierdzenia wypływa pytanie od czego zależą bardzo dobre oceny u jednych i niepowodzenia u drugich. Psychopedagogiczna literatura dotycząca procesu uczenia się wskazuje na różne czynniki, od których zależą osiągnięcia szkolne uczniów. Powodzenia i niepowodzenia w nauce to problem niezwykle złożony.

Osiągnięcia szkolne są odzwierciedleniem rozwoju intelektualnego i sprawności fizycznej uczniów, ale także jego, jak silnie i w jakim kierunku postępuje kształtowanie się zainteresowań, uzdolnień i poglądów.

Wśród czynników, od których zależy powodzenie szkolne dziecka, można wyodrębnić dwie grupy:

1)Czynniki wewnętrzne, związane z rozwojem psychicznym i fizycznym dziecka, jego indywidualnymi właściwościami.

2)Czynniki zewnętrzne, na które składają się warunki życia dziecka, oddziaływanie otoczenia bliższego i dalszego, przede wszystkim opieka i praca wychowawcza, jaką zapewniają mu dwa najważniejsze środowiska: rodzina i szkoła. Trzeba jednak pamiętać o tym, że nie można przeprowadzić wyraźnej granicy między obu grupami czynników, bowiem pozostają one ze sobą ścisłym związku.

Czynników wewnętrznych, wywołujących trudności w uczeniu się jest wiele, a w szczególności poziom inteligencji, pewne właściwości psychiczne czy fragmentaryczne zaburzenia rozwojowe. Niektóre deficyty mogą zauważać sami rodzice, inne są możliwości do rozpoznania jedynie przez specjalistów. Poziom inteligencji uczni jest niewątpliwie tym czynnikiem, od którego zależą w dużej mierze osiągnięcia szkolne. Jednak nie można stwierdzić, że dziecko zdolne zawsze dobrze się uczy. Są bowiem uczniowie zdolni, którzy miewają słabe oceny. Sam fakt posiadania zdolności nie jest wystarczający.

Mimo wysokiego rozwoju umysłowego dziecko może napotkać trudności w nauce - na przykład wówczas, gdy nie będzie systematycznie pracować, gdy będzie poświęcać nadmiernie dużo czasu na realizację zainteresowań pozaszkolnych.

Czynnikiem wpływającym na intensywniejszy rozwój myślenia jest motywacja do podejmowania częstego wysiłku umysłowego. Uczeń zdolny, ale o słabej motywacji uczenia się nie ma wysokich osiągnięć w nauce. Uczniowie mniej zdolni, ale o silnej motywacji uczenia się, w dążeniu do dobrego opracowani i trwałego zapamiętania materiału szkolnego osiągają dobry poziom w nauce.

Ważną rolę wśród czynników decydujących o powodzeniu szkolnym dziecka odgrywa jego rozwój fizyczny. U dzieci ujawniających trudności stwierdza się niższe od przeciętnych wskaźniki wzrostu i ciężaru ciała. Mogą je wywoływać często różne ukryte choroby, nierzadkie u dzieci niedomogi układu wegetatywnego w postaci zakłóceń snu, brak apetytu, zaburzeń trawienia i wypróżniania, bólów głowy. Duży wpływ na sprawność fizyczną dzieci wywiera właściwe zaspokojenie ich potrzeb. 
W niesprzyjających warunkach środowiskowych, na skutek niedożywienia dziecko rośnie gorzej, częściej choruje. Choroby powodują absencję na lekcjach i wpływają na ogólne osłabienie organizmu. Dziecko o słabym rozwoju fizycznym, anemiczne, apatycznie cierpiące na częste bóle głowy, chociaż jest obecne na lekcjach, pracuje na nich gorzej i mniej z nich korzysta. Słabiej zapamiętuje nowy materiał, co odbija się ujemnie na dalszym procesie uczenia się.

Niepowodzenia szkolne mogą być spowodowane także fragmentarycznymi zaburzeniami rozwojowymi, jak zaburzenia lateralizacji, zaburzenia w okresie analizy i syntezy wzrokowo-słuchowej oraz zaburzenia motoryki. Opóźnienia parcjalne mogą łączyć się z innymi zakłóceniami, np. z niewłaściwą dynamiką procesów nerwowych, a każde nagromadzenie negatywnych czynników znaczne pogłębienie trudności w nauce.

Osiągnięcie dobrych wyników w szkole zależy od typu układu nerwowego i jego funkcjonowania. Wśród dzieci nerwicowych wyróżniamy: nadpobudliwe psychoruchowo i zahamowane psychoruchowo. Dziecko z przewagą procesów pobudzania charakteryzuje się dużą ruchliwością, niestabilnością emocjonalną i trudnością w koncentracji uwagi. Problem ten interesuje specjalistów z wielu dziedzin, a także rodziców, gdyż dzieci nadpobudliwe oprócz problemów szkolnych stwarzają wiele trudności wychowawczych. Wymagają nie tylko odpowiedniego sposobu postępowania, ale także specjalnej postawy nauczycieli i rodziców. Nasilenie bowiem nadpobudliwości i nieprawidłowe przystosowanie się do wymogów środowiska w znacznym stopniu zależy od działania wychowawczego i wpływów środowiskowych. Dzieci o wzmożonej aktywności nie zawsze są rozumiane przez wychowawców. Za swoją ruchliwość są często ganione i karcone. Prowadzi to do utrwalania negatywnych zachowań. Przeżywają więc dużo trudnych dla siebie i stresujących sytuacji. Natomiast dziecko z przewagą procesów hamowania jest bierne, apatyczne, męczliwe, ma trudności w kontakcie z otoczeniem, często jest nieśmiałe. Cechy te mogą powodować trudności w nauce i gorszą adaptację do warunków szkolnych. Reasumując: dzieci nadpobudliwe narażają się często na konflikty, natomiast zahamowane uważane są za leniwe lub opóźnione w rozwoju umysłowym.

Dużą rolę w powodzeniu w nauce odgrywają czynniki emocjonalne. U dzieci opóźnionych w nauce częściej występuje apatia, bierność, brak pewności siebie, brak wiary w możliwości przezwyciężani trudności, niska odporność na frustracje. Powstałe niepowodzenia szkolne mogą doprowadzić do rozległych i głębokich zaburzeń motywacji uczniów. Natomiast dzieci zdolne, osiągające dobre wyniki w nauce, są ambitne, pewne siebie, wykazują większą odporność na niepowodzenia.

Czynniki zewnętrzne. Obok wymienionych warunków wewnętrznych, trudności w nauce mogą być wywołane przez cały szereg warunków zewnętrznych. Najważniejsze z nich to przyczyny tkwiące w środowisku szkolnym i w środowisku rodzinnym.

Szkoła jest drugim, obok rodziny środowiskiem, które wywiera największy wpływ na kształtowanie się osobowości dziecka. System szkolny powinien gwarantować harmonijny rozwój jego zdolności duchowych, moralnych, intelektualnych i fizycznych. Od szkoły, od jej organizacji, warunków ekonomicznych, predyspozycji i zaangażowania nauczycieli w dużej mierze zależą osiągnięcia w nauce dzieci. Przyczyny niepowodzeń szkolnych tkwiące w szkole to:

 wady programów szkolnych,

 dydaktyczne zaniedbania, powszechność werbalizmu,

 występujące wśród nauczycieli przypadki niewłaściwego wypełniania obowiązków, brak pracowitości, nielubienia swej pracy. Błędy szkoły w tym zakresie mogą stanowić grupę przyczyn będących źródłem trudności w nauce. Nauczanie, które się odbywa w ściśle określonych ramach organizacyjnych, jednakowych dla wszystkich uczniów, mimo ich bardzo zindywidualizowanych potrzeb, możliwości psychicznych i zainteresowań nie wpływa korzystnie na rozwój ucznia. Wyodrębnienie przyczyn niepowodzeń szkolnych ściśle pedagogicznych nie jest sprawą łatwą, tkwią one w treściach, formach pracy, metodach, osobowości nauczyciela, jak również w organizacji pracy dydaktyczno wychowawczej. Wiele konfliktów powstaje w wyniku nieliczenia się z psychicznymi potrzebami dzieci. Z tych rozważań wynika, że zasadnicze znaczenie ma tu nauczyciel, jego stosunek do ucznia i umiejętności wychowawcze. Nauczyciel musi pamiętać, że nauczanie łączy się z wychowaniem w jedną nierozerwalną całość. Dziecko bowiem samo uczyć się nie chce, nie ma jeszcze motywów, trzeba je zatem zachęcić, rozbudzić zainteresowania, rozwinąć w nim odpowiednie zalety charakteru. Na wyniki w nauce dziecka i jego pozytywny stosunek do szkoły wpływa również sytuacja dziecka w klasie jako grupie społecznej, jego stosunki z kolegami, poczucie przynależności do grupy koleżeńskiej. Jeżeli dziecko jest aprobowane przez kolegów, zaspokaja potrzebę afiliacji, chętnie chodzi do szkoły, podejmuje współzawodnictwo. Niepowodzenia szkolne nie tylko decydują o losach edukacyjnych ucznia, ale także o sytuacji życiowej, dlatego należy szukać przyczyn niepowodzeń i stosować odpowiednie środki zaradcze. W całym procesie rozwiązywania niepowodzeń szkolnych ważne jest współdziałanie ze sobą całego zespołu nauczycieli oczywiście na rzecz dobra dziecka. Na wyniki nauki szkolnej duży wpływ ma najbliższe środowisko, w którym dziecko żyje, rozwija się i zdobywa doświadczenie. Do takiego środowiska należy przede wszystkim rodzina. Współpraca szkoły z domem rodzinnym, rodziców z wychowawcą klasy i nauczycielami jest konieczna dla osiągnięcia pozytywnej motywacji uczenia się. Często rodzice żyją jeszcze przekonaniem, że szkoła ma wyręczyć ich z obowiązku wychowywania dziecka. Swoje zdanie wychowawcze realizują zwykle werbalnie. Nie widzą potrzeby dawania przykładu: z papierosem w ustach zabraniają palenia, z kieliszkiem w ręku- zabraniają pić alkohol. Domagają się grzeczności, spokoju, dobrych efektów w nauce, sami krzycząc na dzieci. Zamieniają miłość rodzicielską należną dziecku na pozory: zabawki, komputery. W sytuacji rodzinnej można wyodrębnić wiele czynników, mających wpływ na niepowodzenia szkolne dzieci. Są to:

 poziom kulturalny rodziny,

 metody wychowawcze,

 konflikty emocjonalne w rodzinie itp. Zaspakajanie potrzeb kulturalnych rodziny związane jest z sytuacją ekonomiczną. Na podstawie licznych badań poziom życia kulturalnego określa jako: wysoki, średni, niski. Podstawą klasyfikacji najczęściej jest wykształcenie rodziców, udział w różnych formach kultury. Rodzice są zobowiązani do umożliwienia dziecku poznawania i korzystania z dóbr kultury. Dobra kulturalne odgrywają doniosłą rolę w kształtowaniu osobowości dziecka rozszerzając jego biblioteczkę wyposażoną w literaturę służącą własnej nauce (słowniki, encyklopedie) jak i beletrystykę. Bardzo ważną sprawą jest wspólne spędzanie wolnego czasu, organizowanie ferii, wakacji. Rodzina wprowadza dziecko w świat wartości kulturalnych i społecznych. Rodzice swoim zachowaniem i ocenami pokazują mu, co jest w życiu ważne, z czym należy się liczyć. Dzieci często naśladują rodziców, jeżeli oni nie mają nawyków kulturalnych to i one nie będą chciały się rozwijać. Sytuacja ekonomiczna rodziny związana jest z atmosferą wychowawczą. Bardzo często złe warunki mieszkaniowe są w domach alkoholików, w rodzinach w stanie trwałego rozkładu pożycia małżeńskiego. W domach gdzie brak jest harmonii i dobrego współżycia rodziców dziecko pozbawione jest radości i spokoju. Właściwa atmosfera wychowawcza wpływa w dużej mierze na postępy w nauce ucznia. Częste konflikty i awantury nie tylko uniemożliwiają dziecku należytą koncentrację uwagi podczas wykonywania przez nie pracy domowej, lecz również wyraźnie dekoncentrują je w czasie lekcji. Koniecznym warunkiem efektywnej nauki domowej jest dobry nastrój, w którym dziecko przystępuje do odrabiania lekcji. Jeśli domowemu uczeniu towarzyszy spokój i zrównoważenie rodziców, efekty nauki będą satysfakcjonujące zarówno dla dziecka, jak i rodzica. Przyjemna atmosfera domu rodzinnego, czystość, powietrze i światło przyczyniają się w bardzo wysokim stopniu do sprawnej pracy umysłowej dziecka. Dzieci, które wychowują się w stałym napięciu są lękliwe, nieufne, a cechy te ujemne wpływają na uczenie się. W domu gdzie jest brak więzi, jedności, porozumienia przebywamy niechętnie. Nie tylko dla małego dziecka, ale i dla większego, każda najdrobniejsza kłótnia między rodzicami jest zawaleniem się świata. Po takich przeżyciach uczeń zaczyna być nieobecny na lekcjach, nie może się skupić, myśleć. To wszystko nie pozostaje bez wpływu na osiągnięcia szkolne. Każda rodzina jest innym niepowtarzalnym środowiskiem, wychowuje dzieci o odmiennych charakterach, o różnym tempie rozwoju oraz indywidualnych cechach osobowości. Aby dziecko osiągało pozytywne wyniki w nauce wymaga to ze strony rodziców długotrwałych zabiegów. Niepowodzenia szkolne są bardzo niepożądane ze względów społecznych, pedagogicznych, psychicznych. Drugoroczność wywiera na ucznia wpływ ujemny, zniechęca go do dalszej pracy.

41. System edukacji obowiązujący w Polsce. 

Organizacją kształcenia w poszczególnych typach szkół. Przedszkole i zerówka-dobór do grup dzieci równowiekowych:3 latki,4lotki,5latki zintegrowane programy opiekuńczo-wychowawcze z godzinami edukacyjnymi.

I etap-edukacji-edukacja wczesnoszkolna -dobór do klas równowiekowych, nauczanie zintegrowane

II etap-szkoła podstawowa, dobór do klas równowiekowych, nauczanie ogólne bokowe.

IIIetap-gimnazjum-dobór do klas równowiekowych, nauczanie przedmiotowe ogólne.

IVetap-liceum ogólnokształcące, liceum profilowane, szkoły zawodowe, technika, szkoły policealne, nauczanie przedmiotowe ogólne.

V etap-szkoły wyższe: kolegia, szkoły zawodowe, uniwersytety, nauczanie ogólne, kierunkowe, specjalizacyjne

VI etap-studia doktoranckie, indywidualne specjalizacyjne, badawcze.

Specjalność-Edukacja dla rynku pracy

1.Przedmiot i zadania pedagogiki pracy

Pedagogika pracy - dział pedagogiki, którego przedmiotem badań jest praca człowieka, jej różnorodne uwarunkowania i wpływ wychowawczy na jednostkę, znaczenie pracy wytwórczej w kształceniu ogólnym, dostosowane stanowiska pracy do człowieka, przystosowanie pracownika do jego warunków pracy itp. Pedagogika pracy wykrystalizowała się jako dyscyplina pedagogiczna dopiero w latach siedemdziesiątych wieku XX. Związana jest nierozłącznie z ruchami społecznymi, szczególnie z zagadnieniami stosunku człowieka do pracy.

ZADANIA:
Pedagogikę pracy przyjęto się określać jako dyscyplinę naukową, której przedmiotem badań są pedagogiczne aspekty relacji człowiek-wychowanie-praca. Z tak sformułowanego określenia wynika, że o przedmiocie pedagogiki pracy stanowią te wszystkie układy i związki przedmiotowo-treściowe, przez które przewija się idea przygotowania człowieka do pracy zawodowej, ale także idea pomyślnego oraz wielostronnie skutecznego udziału pracy w kształtowaniu osobowości człowieka.
Konkretyzując tę myśl można stwierdzić, że przez pedagogikę pracy rozumieć będziemy tę dyscyplinę pedagogiczną, której przedmiotem zainteresowań i badań naukowych są problemy:
- wychowania przez pracę,
- kształcenia politechnicznego,
- orientacji i poradnictwa zawodowego,
- kształcenia i wychowania zawodowego,
- doskonalenia ogólnego i zawodowego pracowników,
- problemy oświatowe i wychowawcze zakładu pracy.
Inaczej można powiedzieć, że przedmiotem badań pedagogiki pracy jest człowiek przygotowujący się do pracy zawodowej oraz dążący do tego, by jego praca była Jak najbardziej wydajna, a jego stosunki międzyludzkie jak najbardziej poprawne, koleżeńskie.
Zatem zadaniem pedagogiki pracy jest wychowanie człowieka przez pracę, do pracy i ogólnie do życia.

2.Przedstawiciele pedagoggiki pracy i koncepcje teoretyczne

Do Najwybitniejszych twórców pedagogiki pracy należą:
Godlewski Michał, Stanisław Kaczor, Kazimiera Korabiowska ,Wanda Rachalska, Teofil Sosnowski, Stanisław Szajek, Zygmunt Wiatrowski Stefan, Michał Kwiatkowski, Krystyna Duraj-Nowacka, Franciszek Szlosek, Wincenty Okoń, Tadeusz Nowacki,

3.Istota wychowania przez pracę.

Wychowanie przez pracę realizowane poprzez każde środowisko wychowawcze ma na celu:
• Doprowadzenie wychowanków do zdobycia wiedzy o istocie pracy, rozumienia jej roli w życiu każdego człowieka, przekonania iż praca stanowi nieodłączną potrzebę 
i konieczność każdej sprawnej jednostki w społeczeństwie,
• Kształtowanie podstawowych umiejętności praktycznych, motywacji i szacunku do pracy własnej, innych i jej wytworów poprzez włączanie dzieci i młodzieży w nurt codziennej pracy ludzkiej,
• Kształtowanie odpowiednich postaw m.in. takich jak: pracowitość, systematyczność, uczciwość, rzetelność, odpowiedzialność, pomysłowość, warunkujących optymalny układ i relacje w środowisku,
• Kształtowanie kultury pracy.
Wychowywanie przez pracę należy rozpatrywać w trzech aspektach: aktywizującym, uspołeczniającym i produkcyjnym.
Aktywizujący walor pracy polega głównie na działaniu. To poprzez działanie wychowanek może wypracować odpowiedni stosunek do świata, a także przekonanie, iż świat można zmienić.
„Aktywizujący walor pracy polega na tym, że jej efekty mogą być osiągane tylko przez działalność. Wdrożenie wychowanka do pracy może więc prowadzić do ukształtowania się trwałej postawy aktywności, a jednocześnie może wyzwalać u niego także tendencje twórcze.” 
Uspołeczniający charakter pracy polega na wdrożeniu ucznia w szerszą zbiorowość ludzką, nabyciu umiejętności pracy w grupie, wnoszeniu własnego wkładu i umiejętności korzystania z dorobku grupy.
„Wychowanek pracujący w gromadzie odkrywa walory zbiorowego wysiłku oraz sprawnej organizacji i koordynacji działań, przekonuje się o potrzebie solidarności i dyscypliny we wspólnym działaniu.” 
Niemniej ważny jest produkcyjny aspekt pracy, który kształtuje u wychowanka postawę szacunku do pracy i jej wytworów. Praca jest moralnym obowiązkiem każdej zdrowej jednostki w społeczeństwie.

Z linii rozwoju jednostki wynika, iż wychowanie przez pracę jest sprawą aktualną w każdym okresie życia człowieka. Stąd też w procesie wychowania przez pracę możemy mówić o:
• wychowaniu przez pracę w rodzinie. 
• wychowaniu przez pracę w przedszkolu
• wychowaniu przez pracę w szkole 
• wychowaniu przez pracę w placówkach opiekuńczo -wychowawczych
• wychowaniu przez pracę w organizacjach młodzieżowych.
1. Wychowanie przez pracę w rodzinie.
Dziecko przyjmuje kultywowane w rodzinie poglądy, postawy, obyczaje i wzory zachowań. To w rodzinie rozwijają się pierwsze wyobrażenia o własnym miejscu w życiu, kształtują się podstawowe cechy charakteru, takie jak uczynność, obowiązkowość, poczucie godności albo przeciwnie: egoizm, lenistwo, wygodnictwo. Właśnie w rodzinie dziecko styka się po raz pierwszy z odróżnieniem dobra od zła, dowiaduje się, co jest pożyteczne, a co szkodliwe, jaka postawa godna jest pochwały, a jaka naganna. Ten proces przejmowania wzorów, zachowań, opinii i poglądów dokonuje się w okresie dzieciństwa poprzez naśladowanie rodziców i domowników. Ta identyfikacja dzieci z rodzicami staje się początkiem przyswajania sobie przez dziecko norm społecznych w ogóle. 
Charakter, częstotliwość i natężenie prac wykonywanych przez dzieci zależne jest od typu, charakteru i struktury rodziny. Inaczej wygląda to w rodzinie chłopskiej, gdzie dzieci w sposób naturalny w pełni uczestniczą w pracach gospodarstwa rolnego, lub rodzinie rzemieślniczej, w której dzieci opanowują tajniki zawodu, aby przejąć warsztat i kontynuować tradycje rodzinne, a inaczej w rodzinie robotniczej gdzie niejednokrotnie do obowiązków dzieci należą jedynie drobne prace porządkowe (wyniesienie śmieci, posprzątanie mieszkania), zrobienie zakupów. Odmiennie na ogół wygląda wychowanie przez pracę w rodzinach inteligenckich i zamożnych. Zarówno wysokie aspiracje, jak i posiadane zasoby materialne nie sprzyjają idei wychowywania przez pracę.
Bardziej korzystny jest również klimat wychowania przez pracę w rodzinach wielodzietnych, niż w rodzinach jedynaków.
Przedstawiona powyżej charakterystyka procesów wychowania przez pracę w poszczególnych grupach rodzin nie stanowi jednak pewnego wyznacznika, gdyż zdarzają się sytuacje w każdej grupie rodzin, gdzie chroni się dzieci przed pracą fizyczną, nie rozumie się roli pracy, szacunku do pracy innych. 
2. Wychowanie przez pracę w przedszkolu.
Wychowanie przez pracę w przedszkolu jest uzupełnieniem wychowania rodzinnego.
Dziecko uczestnicząc w różnych pracach poznaje rzeczywistość, poszerza swój zasób wiedzy, tworzy swój własny system pojęciowy i zaspokaja dziecięcą ciekawość.
„ Wykonywana przez dziecko praca - na miarę jego możliwości-wpływa na rozwój motoryki i układu nerwowego oraz na intensyfikację procesów fizjologicznych. W zakresie wychowania społeczno-moralnego praca dziecka jest źródłem wielu wartościowych umiejętności praktycznych, rozwijania pożądanych cech charakteru i postaw dziecięcych” .
Wychowywanie przez pracę dzieci w okresie przedszkolnym, aby przyniosło zamierzony efekt musi być działaniem systemowym, realizowanym przy zachowaniu ścisłej współpracy z rodzicami, rozpoczynającym się od czynności samoobsługowych, adekwatnym do możliwości wychowanków. 
3. Wychowanie przez pracę w szkole ogólnokształcącej ( nauczanie początkowe i nauczanie systematyczne).
W okresie wczesnoszkolnym wychowanie przez pracę przejawia się właściwie w dwóch formach:
- przyswajaniu wiedzy o pracy człowieka,
- wdrażaniu dzieci w nurt pracy.
W tym okresie dzieci nabywają wiedzę o zawodach dominujących w najbliższym otoczeniu, a także poszerzają zasób wiadomości o zawodach najbardziej powszechnych.
W okresie wczesnoszkolnym dzieci wdrażane są do prac porządkowych i samoobsługowych.
Dlatego też winno się już wyeliminować obsługę ucznia przez osoby dorosłe.
Dzieci w tym wieku są w stanie zadbać o czystość tablicy, wietrzenie klasy, podlewanie kwiatów, a ich stosunek do prac szkolnych i pozaszkolnych jest pozytywny.
Inaczej wygląda wychowanie przez pracę w klasach starszych szkoły podstawowej, gimnazjum, szkoły średniej. Zakres prac ucznia winien być bardziej rozszerzony.
Istnieje wiele szkół, które wypracowały własne systemowe działania prac społecznie użytecznych na rzecz szkoły, środowiska.
Jednakże w wielu szkołach dominują przedmioty i treści teoretyczne, realizowane werbalnie, a zatem nie realizujące idei wychowania przez pracę.
4. Wychowanie przez pracę w placówkach opiekuńczo-wychowawczych.
Do podstawowych typów placówek opiekuńczo-wychowawczych zalicza się domy dziecka, internaty i świetlice.
Dom dziecka stwarza duże szanse i możliwości do realizacji procesu wychowania przez pracę. Najczęściej wykonywane są tam prace samoobsługowe, porządkowe, usługowe i wytwórcze oraz w niewielkim zakresie prace organizacyjne i twórcze. Szkoda, że potencjał ten nie jest należycie wykorzystywany i nie przynosi efektów. 
Niestety, związane z nimi możliwości oddziaływań pedagogicznych nie są w pełni wykorzystane. Dlatego też stan wiedzy wychowanków domów dziecka o pracy ludzkiej jest na ogół skromny. Wykonywane prace często traktowane są jako regulaminowe konieczności. Można nawet mówić o niedocenianiu procesu wychowania przez pracę zarówno przez wychowawców, jak i przez organizatorów tej formy opieki nad dzieckiem” 
Również różnorakie prace wykonywane przez wychowanków w internacie dają duże możliwości w realizacji procesu wychowania przez pracę i podobnie jak w domach dziecka z uwagi na brak podejścia systemowego i minimalnej świadomości o randze problemu, szanse te nie są wykorzystywane.
Możliwości wychowania przez pracę w świetlicach szkolnych, klubach młodzieżowych są większe niż domach dziecka i internatach, szczególnie w zakresie prac twórczych.
W procesie wychowania przez pracę w placówkach opiekuńczo-wychowawczych istotne jest aby miało ono charakter ciągły, systemowy i w pełni przemyślany.
5. Wychowanie przez pracę w organizacjach młodzieżowych. 
Duże znaczenie w zakresie wychowania przez pracę mają organizacje młodzieżowe.
Praca w organizacjach młodzieżowych rodzi możliwości przeżycia ciekawej przygody, poznania interesujących przyjaciół, pomaga w samorealizacji.
Atrakcyjne inicjatywy realizowane są głównie przez Związek Harcerstwa Polskiego. 
Harcerstwo polskie na przestrzeni lat dopracowało się ciekawych metod wychowania przez pracę uwzględniających potrzeby środowiska, regionu, pracy w grupie, indywidualnych cech wychowanka.
Praca jest nieodłącznym elementem z życiu każdego człowieka, dlatego warto „nauczyć się „ mieć do niej pozytywny stosunek. Jest rzeczą jak najbardziej pożądaną by małe dzieci lubiły pomagać rodzicom, angażowały się w prace domowe, czerpały satysfakcję z dobrze wykonanego zadania, nauczyły się radości z odniesionego sukcesu.
Ważne jest również by rodzice i wychowawcy nie tłumili zapału do pracy, a wręcz stymulowali rozwój szacunku do pracy, jej wykonawców i efektów.
Wychowania do pracy i przez pracę nie można realizować od przypadku do przypadku. Powinno ono stanowić podstawę całego systemu wychowawczego.
Zasadniczym źródłem zaś doświadczeń, wyobrażeń i pojęć o pracy ludzkiej winien być bezpośredni z nią kontakt. Wychowanie przez pracę to planowy i celowo zorganizowany rodzaj działalności wychowawczej, której cechę szczególną stanowi wykorzystywanie pracy w procesach oddziaływania na jednostkę i dokonywania zmian w jej osobowości. Dlatego też wychowanie przez pracę i do pracy, aby przyniosło zamierzony efekt musi być procesem długotrwałym, planowo zorganizowanym, rozpoczynającym się od najmłodszych lat. Należy wyrabiać w wychowanku pozytywny stosunek do pracy, podkreślając jej wartość i użyteczność oraz uczyć szacunku dla jej efektów. Wychowanie przez pracę realizowane poprzez każde środowisko wychowawcze ma na celu:

• Kształtowanie podstawowych umiejętności praktycznych, motywacji i szacunku do pracy własnej, innych i jej wytworów poprzez włączanie dzieci i młodzieży w nurt codziennej pracy ludzkiej,

• Kształtowanie odpowiednich postaw m. in. takich jak: pracowitość, systematyczność, uczciwość, rzetelność, odpowiedzialność, pomysłowość, warunkujących optymalny układ i relacje w środowisku,

• Kształtowanie kultury pracy.

Efekty wychowania przez pracę uzależnione są od przestrzegania szeregu zasad stosowanych w toku postępowania wychowawczego. Do najważniejszych z nich możemy zaliczyć:

• ukazywanie pracy jako najlepszego środka do realizacji celów osobistych i zbiorowych,

• wdrażanie do pracy przy uwzględnieniu poziomu uspołecznienia i motywacji osobistych,

• praca nie może być postrzegana jako kara,

• proces wdrażania do pracy winien być procesem ciągłym, przebiegającym stopniowo od realizacji celów indywidualnych do zbiorowych,

• w procesie pracy wychowawca uczestniczy jako współtowarzysz i członek zespołu.

4.Podstawowe obszary i działy pedagogiki pracy

Do obszarów zainteresowań tej nauki Z. Wiatrowski zalicza pokaźny zestaw problemów skupionych wokół:
- sylwetki człowieka,
- zadań zawodowych, jakie będzie wykonywać absolwent określonej szkoły zawodowej,
- treści, metod i środków kształcenia, dokształcania oraz doskonalenia zawodowego,
- warunków osobowych i materialnych przygotowania człowieka do pracy,
- skuteczności kształcenia, dokształcania i doskonalenia zawodowego,
- skuteczności działań wychowawczych w miejscu pracy.
Wymienione zagadnienia traktuje się jako wielkie obszary problemowe pedagogiki pracy, odpowiadające kolejnym etapom życia człowieka i grupuje je się w następujące działy:
· Kształcenie przedzawodowe;
· Kształcenie prozawodowe;
· Kształcenie zawodowe;
· Kształcenie ustawiczne dorosłych.
Kształcenie przedzawodowe obejmuje wszystko to, co decyduje o rozwoju jednostki w okresie poprzedzającym systematyczne kształcenia zawodowe i co pomaga w dokonywaniu wyboru zawodu zgodnie z warunkami osobistymi i potrzebami społecznymi. W sferze tej mieści się kształcenie ogólne, wychowanie przez pracę, kształcenie ogólnotechniczne oraz preorientacja, orientacja i poradnictwo zawodowe. Celem tego kształcenia jest nade wszystko zbliżenie dzieci i młodzieży do pracy, kształtowania wiedzy o pracy oraz pozytywnego do niej stosunku.
W zakres zainteresowań edukacji prozawodowej wchodzą te działania, w następstwie których uczący rozpoznaje ogólne właściwości zawodów, uzyskuje określone przyuczenie do zawodu, jednak nie uzyskuje kwalifikacji zawodowych.
Kształcenie prozawodowe stanowi szczebel pośredni pomiędzy edukacją prozawodową a zawodową a tym samym znaczący etap w dochodzeniu do kwalifikacji i kompetencji zawodowych.
Kształcenie zawodowe prowadzi do uzyskania kwalifikacji zawodowych, warunkuje dobrą przydatność zawodową, wysoka wydajność pracy oraz zadowolenie z jej wykonywania. Obejmuje kształcenie ogólnozawodowe i specjalistyczne, realizowane w różnych instytucjach kształcenia zawodowego, głównie w szkole zawodowej i w zakładzie pracy. Edukacja ustawiczna dorosłych, zwana również edukacją permanentną, edukacją całożyciową, kształceniem nieustającym obejmuje z kolei problemy oświatowe i wychowawcze ludzi pracujących, a szczególnie doskonalenie zawodowe pracowników w całym okresie ich aktywności zawodowej, które prowadzi do nieustannego wzbogacania osobowości i mistrzostwa w zawodzie.
Analizując kolejne obszary zainteresowań pedagogiki pracy łatwo można zauważyć, iż idea przewodnią tej dyscypliny pedagogicznej są zagadnienia związane z procesem wychowania do pracy i przez pracę, którego podstawą jest wpływ pracy na kształtowanie osobowości.
Wielu znawców tej problematyki podkreśla, że praca jest bardzo ważnym elementem osobotwórczym, mówiąc o wychowaniu przez pracę nie chodzi o zjawisko powszechnego kształtowania cech ludzkich przez powszechny proces społecznej działalności produkcyjnej, ale o to, by zdając sobie sprawę z kreacyjnej roli pracy w stosunku do przyrody, nauki, a także ludzi, uczynić z niej czynnik świadomego kształtowania osobowości człowieka.
Praca jest stałą potrzebą i żywiołem ludzkiej działalności, jest treścią ludzkiego życia i bardzo istotną potrzebą człowieka.
Bezrobocie jest czynnikiem bardzo silnie degenerującym pracę, zaburzającym proces kształtowania osobowości człowieka i uderzającym w jego godność.
Praca jest podstawowym miernikiem wartości społeczeństwa, dlatego też bardzo ważną zasadą współczesnych nauk pedagogicznych powinno być dążenie, aby wychowanie przez pracę stało się powszechnie obowiązującą zasadą wychowania dostosowaną do okresów rozwoju człowieka, jego naturalnych predyspozycji i warunków środowiska.

5. Cele i zadania poradnictwa zawodowego

Przygotowanie młodzieży do trafnego wyboru zawodu i drogi dalszego kształcenia oraz opracowania indywidualnego planu kariery edukacyjnej i zawodowej.

Przygotowanie ucznia do radzenia sobie w sytuacjach trudnych, takich jak:
- bezrobocie,
- problemy zdrowotne,
- adaptacja do nowych warunków pracy i mobilności zawodowej.

Przygotowanie ucznia do roli pracownika.

Przygotowanie rodziców do efektywnego wspierania dzieci w podejmowaniu przez nie decyzji edukacyjnych i zawodowych.

Pomoc nauczycielom w realizacji tematów związanych z wyborem zawodu w ramach lekcji przedmiotowych.

Wspieranie działań szkoły mających na celu optymalny rozwój edukacyjny i zawodowy ucznia. 

Zadania :

Systematyczne diagnozowanie zapotrzebowania uczniów na informacje i pomoc w planowaniu kształcenia i kariery zawodowej.

Gromadzenie, aktualizacja i udostępnianie informacji edukacyjnych i zawodowych właściwych dla danego poziomu i kierunku kształcenia.

Wskazywanie osobom zainteresowanym (młodzieży, rodzicom, nauczycielom) źródeł dodatkowej, rzetelnej informacji na poziomie regionalnym, ogólnokrajowym, europejskim i światowym na temat: 
- rynku pracy,
- trendów rozwojowych w świecie zawodów i zatrudnienia,
- możliwości wykorzystania posiadanych uzdolnień i talentów w różnych obszarach świata pracy,
- instytucji i organizacji wspierających funkcjonowanie osób niepełnosprawnych w życiu codziennym i zawodowym,
- alternatywnych możliwości kształcenia dla młodzieży z problemami emocjonalnymi i niedostosowaniem społecznym,
- programów edukacyjnych Unii Europejskiej,
- porównywalności dyplomów i certyfikatów zawodowych.

Udzielanie indywidualnych porad edukacyjnych i zawodowych uczniom i ich rodzicom.

Prowadzenie grupowych zajęć aktywizujących, przygotowujących uczniów do świadomego planowania kariery i podjęcia roli zawodowej.

Kierowanie, w sprawach trudnych, do specjalistów: doradców zawodowych w poradniach psychologiczno-pedagogicznych i urzędach pracy, lekarzy itp.

Koordynowanie działalności informacyjno - doradczej szkoły.

Wspieranie rodziców i nauczycieli w działaniach doradczych poprzez organizowanie spotkań szkoleniowo-informacyjnych, udostępnianie im informacji i materiałów do pracy z uczniami itp.

Współpraca z Radą Pedagogiczną w zakresie: 
- tworzenia i zapewnienia ciągłości działań wewnątrzszkolnego systemu doradztwa, zgodnie ze statutem szkoły,
- realizacji zadań z zakresu przygotowania uczniów do wyboru drogi zawodowej, zawartych w programie wychowawczym szkoły.

Systematyczne podnoszenie własnych kwalifikacji.

Wzbogacanie warsztatu pracy o nowoczesne środki przekazu informacji (Internet, CD, wideo itp.) oraz udostępnianie ich osobom zainteresowanym.

Współpraca z instytucjami wspierającymi wewnątrzszkolny system doradztwa: kuratoria oświaty, centra informacji i planowania kariery zawodowej, poradnie psychologiczno - pedagogiczne, powiatowe urzędy pracy, wojewódzkie komendy OHP, zakłady doskonalenia zawodowego, izby rzemieślnicze i małej przedsiębiorczości, organizacje zrzeszające pracodawców itp.

6.Istota systemu orientacji i poradnictwa zawodowego

Orientacja zawodowa jest to proces pomaganiajednostce w poznaniu i wykorzystaniu własnego, potencjału edukacyjnego, zawodowego i psychologicznego, tak aby osiągnęła ona optymalny poziom zadowolenia z siebie i była jednocześnie społecznie użyteczna. Doradztwo zawodowe jest to proces, w którym doradca zawodowy pomaga klientowi w osiągnięciu zrozumienia siebie samego w odniesieniu do

środowiska pracy, aby umożliwić mu realistyczny wybór lub zmianę zatrudnienia lub też osiągnięcie właściwego dostosowania zawodowego.

7.Rola i zadania szkolnego doradcy zawodowego w procesie orientacji i poradnictwa zawodowego dzieci i mlodzieży.

Przygotowanie młodzieży do trafnego wyboru zawodu i dalszego kształcenia oraz opracowania indywidualnego planu kariery edukacyjno-zawodowej. • Przygotowanie ucznia do radzenia sobie w sytuacjach trudnych, takich jak: • bezrobocie • problemy zdrowotne • ad apa do nowych warunków pracy i mobilności zawodowej. • Przygotowanie rodziców do efektywnego wspierania dzieci w podejmowaniu decyzji

edukacyjnych i zawodowych. • Pomoc nauczycielom w realizacji tematów związanych z wyborem zawodu w ramach lekcji przedmiotowych. • Wspieranie działań szkoły mających na celu optymalny rozwój edukacyjny i zawodowy ucznia.

ZADANIA SZKOLNEGO DORADCY ZAWODOWEGO

• Systematyczne diagnozowanie zapotrzebowania uczniów na informacje i pomoc w planowaniu kształcenia i kariery zawodowej. • Gromadzenie, aktualizacja i udostępnianie informacji edukacyjnych i zawodowych właściwych dla danego poziomu kształcenia. • Wskazywanie osobom zainteresowanym (młodzieży, rodzicom, nauczycielom) źródeł dodatkowej, rzetelnej informacji na poziomie regionalnym, ogólnokrajowym, europejskim i światowym na temat: • rynku pracy, • trendów rozwojowych w świecie zawodów i zatrudnienia, • wykorzystania posiadanych uzdolnień i talentów w różnych obszarach świata pracy, • instytucji i organizacji wspierających funkcjonowanie osób niepełnosprawnych w życiu codziennym i zawodowym, • alternatywnych możliwości kształcenia dla młodzieży z problemami emocjonalnymi i niedostosowaniem społecznym, • programów edukacyjnych Unii Europejskiej, • porównywalności dyplomów i certyfikatów zawodowych. • Udzielanie indywidualnych porad edukacyjnych i zawodowych uczniom i ich rodzicom. • Prowadzenie grupowych zajęć aktywizujących, przygotowujących uczniów do samodzielnego, świadomego planowania kariery i podjęcia roli zawodowej. • Kierowanie, w sprawach trudnych, do specjalistów: doradców zawodowych w poradniach psychologiczno-zawodowych i urzędach pracy, lekarzy itp. • Koordynowanie działalności informacyjno-doradczej szkoły. • Wspieranie rodziców i nauczycieli w działaniach doradczych poprzez organizowanie spotkań szkoleniowo-informacyjnych, udostępnianie im informacji i materiałów do pracy z uczniami itp. • Współpraca z Radą Pedagogiczną w zakresie: • tworzenia i zapewnienia ciągłości działań wewnątrzszkolnego systemu doradztwa, zgodnie ze statutem szkoły, • realizacji zadań z zakresu przygotowania uczniów do wyboru drogi zawodowej, zawartych w programie wychowawczym szkoły. • Systematyczne podnoszenie własnych kwalifikacji. • Wzbogacanie warsztatu pracy o nowoczesne środki przekazu informacji (Internet, CD, wideo itp.) oraz udostępnianie ich osobom zainteresowanym • Współpraca z instytucjami wspierającymi wewnątrzszkolny system doradztwa: • kuratoria oświaty, centra informacji i planowania kariery zawodowej, poradnie psychologiczno-pedagogiczne, powiatowe urzędy pracy, przedstawiciele organizacji zrzeszających pracodawców itp.

8.Podstawowe pojęcia pedagogiki pracy:praca,zawód,edukacja zawodowa

Praca - to celowa działalność człowieka, polegająca na przekształcaniu dóbr przyrody i przystosowaniu ich do zaspokojenia potrzeb ludzkich. Określa się nią każdy sposób, w jaki ludzka energia fizyczna lub umysłowa, może być sensownie wykorzystana.
Zawód - zbiór zadań (zespół czynności) wyodrębnionych w wyniku społecznego podziału pracy, będących świadczeniami na rzecz innych osób, wykonywanych stale lub z niewielkimi zmianami przez poszczególne osoby i wymagających odpowiednich kwalifikacji (wiedzy i umiejętności), zdobytych w wyniku kształcenia lub praktyki. Wykonywanie zawodu stanowi źródło dochodów. Szczególnym rodzajem zawodu jest profesja. Zawód jest też jedną z podstaw zróżnicowania struktury społecznej we współczesnych społeczeństwach i kształtuje pozycję społeczną jednostki oraz jej prestiż. W Polsce przez długi czas utrzymywał się np. wysoki prestiż górnika, chociaż w społeczeństwach Zachodniej Europy od dawna najbardziej prestiżowymi są zawody wymagające wysokich kwalifikacji, w tym wyższego wykształcenia. W Polsce klasyfikacje zawodów opracowane były w ramach Społecznej Klasyfikacji Zawodów w latach 70. XX wieku^[1] i 20 lat później w ramach Polskiej Socjologicznej Klasyfikacji Zawodów. Odmienna klasyfikacja zawodów istnieje w Międzynarodowej Klasyfikacji Zawodów i opracowanej na jej podstawie Klasyfikacji Zawodów i Specjalności. Zawód może dzielić się na specjalności.

Edukacja zawodowa- Podstawowym zadaniem edukacji zawodowej jest tworzenie warunków do uzyskania kwalifikacji zawodowych, odpowiadających uznanym standardom kompetencji, czyli sprawności i zachowań, związanych z wykonywaniem określonych zadań zawodowych.

9.Rozumienie pojęcia adaptacji zawodowej

Adaptacja zawodowa to proces pełnego przystosowania pracownika do nowego miejsca pracy, jest to proces bardzo złożony.

Pracownik pojawia się w nowej firmie, wśród nowych ludzi. Dostaje nowy zakres obowiązków oraz często nowe narzędzia pracy. Dlatego konieczne jest przeprowadzenie szkolenia wprowadzającego nowego pracownika na stanowisko pracy. Człowiek musi zapoznać się z nową dla niego kulturą organizacyjną panującą w firmie. Przyswoić musi sobie nowe normy i procedury. Bardzo ważnym elementem adaptacji zawodowej jest zapoznanie się z innymi pracownikami co ułatwi przyszłą współpracę. Pełna adaptacja ma miejsce gdy wspomniane wyżej elementy procesu szkolenia zostaną wykonane a pracownik opanuje w pełni narzędzia pracy, swoje obowiązki będzie wykonywał efektywnie oraz będzie czerpał z pracy satysfakcję. Z reguły w firmie są osoby spełniające rolę opiekunów, zwykle jest to bezpośredni przełożony. W dużych korporacjach pracownik otrzymuje książkę procedur, co bardzo ułatwia pracę. Nie ma określonego czasu trwania procesu adaptacji zawodowej, ale rozsądnym i wystarczającym zwykle terminem jest miesiąc.

10.Elementy składowe doboru zawodowego-

1. Dobór pracowników.

wybór jednego kandydata z kilku ofert.

prowadzenie rozmów kwalifikacyjnych (przeprowadzanie lub udział w rozmowach kwalifikacyjnych, psychologiczna analiza petentów - utworzenie portretu psychologicznego kandydata).

badanie kandydatów za pomocą testów psychologicznych ( dobór testów według wymagań zwierzchników, stanowiska, potrzeb zakładu przy udziale wskazówek psychologa; możliwość diagnozy zachowań ryzykownych - alkoholizmu, nadużywania substancji psychoaktywnych, psychopatii ).

2. Tworzenie najbardziej efektywnej grupy zawodowej spośród zatrudnionych pracowników.

3. Badanie efektywności zawodowej pracowników zarówno na poszczególnych stanowiskach pracy, jak i całych grup zawodowych.

kompleksowa analiza osobowości.

badanie stopnia motywacji do pracy osób zatrudnionych oraz kandydatów.

badanie zadowolenia /satysfakcji/ z pracy.

badanie umiejętności: kierowniczych, rozwiązywania konfliktów, efektywnej komunikacji

---