IV. SEJM I SENAT
Rozdział IV - „Sejm i Senat” - potwierdzenie 2-izbowości parlamentu (który nawet nie ma osobnej nazwy), w konstytucji nie ma też pojęcia „izba” i nie ma gradacji tych izb, są sobie równe, ale 2-izbowość jest asymetryczna:
funkcja ustawodawcza - Sejm jest ważniejszy, bo uchwala ustawy, Senat je poprawia
funkcja ustrojodawcza - Senat jest nawet ważniejszy
funkcja kreacyjna - różnie, w zależności od urzędu
funkcja kontrolna - tylko Sejm, Senat oficjalnie nie ma z tym żadnych związków
Art. 95 - czyli co tak właściwie robi - sprawuje władzę ustawodawczą i kontroluje działalność RM
Art. 96 - Sejm - 460 posłów
Art. 97 - Senat - 100 senatorów
Art. 98 - kadencja - 4 lata, od pierwszego posiedzenia do dnia poprzedzającego pierwsze posiedzenie Sejmu następnej kadencji (więc nie ma przerwy międzykadencyjnej), może być skrócona przez Sejm większością 2/3 lub prezydenta, jeśli Sejm nie wybierze rządu (obowiązkowo) lub nie uchwali budżetu (nieobowiązkowo), przedłużenie jest możliwe tylko automatycznie w razie stanu wyjątkowego.
Art. 102 - zakaz zasiadania w 2 izbach naraz
Art. 103 - incompatibilia, czyli nie można być:
prezesem NBP
prezesem NIK
RPO lub jego zastępcą
RPD lub jego zastępcą
członkiem RPP
członkiem KRRiTV
ambasadorem
pracownikiem Kancelarii Sejmu
pracownikiem Kancelarii Senatu
pracownikiem Kancelarii Prezydenta
pracownikiem administracji rządowej (od podsekretarza w dół, sekretarz stanu i minister ze względów praktycznych może być posłem)
członkiem apolitycznej grupy zawodowej (sędzią, prokuratorem - adwokatem już można, co Chruściaka bardzo złości, urzędnikiem służby cywilnej, żołnierzem, policjantem, funkcjonariuszem służb ochrony państwa)
samorządowcem - wg ordynacji, co znaczy, że ten katalog można ustawowo dalej poszerzać
Art. 104 - mandat wolny
Art. 105 - immunitet:
materialny - wyłączenie karalności za czyny wchodzące w zakres sprawowania mandatu ( Ustawa o wykonywaniu mandatu - zgłaszanie wniosków, wystąpienia, głosowania i inne - art.6.2), poseł odpowiada za nie tylko przed Sejmem ( dyscyplinarnie i finansowo - art. 6.3), w razie naruszenia praw osób trzecich pociągnięcie do odpowiedzialności sądowej wymaga zgody Sejmu
formalny - wyłączenie normalnego biegu procedury karnej (chyba, że się na nią Sejm zgodzi sąd musi przekazać wniosek o uchylenie immunitetu marszałkowi Sejmu lub Senatu, który kieruje go do Komisji Etyki Poselskiej / Senackiej, ta przedstawia sprawozdanie z propozycją przyjęcia lub odrzucenia wniosku, decyzję podejmuje Sejm / Senat bezwzględną większością ustawowej liczby - art. 7c) na okres od ogłoszenia wyników do wygaśnięcia mandatu, Sejm może zażądać od sądu zawieszenia toczącego się już postępowania karnego wobec posła do czasu wygaśnięcia mandatu (ale w praktyce tego nie robi), poseł może się tego immunitetu zrzec, co jest wyłomem w doktrynie
zakaz aresztowania / zatrzymania - chyba, że na gorącym uczynku i jeśli zatrzymanie jest potrzebne do prawidłowego toku postępowania, musi być o tym powiadomiony marszałek, który może nakazać zwolnienie, w pozostałych przypadkach musi być zgoda Sejmu (niezależnie od zgody na uchylenie immunitetu, ale często się je wydaje równocześnie) wniosek musi złożyć PG, droga analogiczna jak przy immunitecie formalnym (art.10)
Art. 106 - szczegóły dotyczące sprawowania mandatu - w ustawie
Ustawa o wykonywaniu mandatu posła i senatora:
Uposażenie - przyznawane posłom, którzy nie mają innego źródła utrzymania (urlop bezpłatny, działalność gospodarcza, emerytura, renta - ale w uzasadnionych przypadkach Prezydium Sejmu może im także przyznać), w wysokości wynagrodzenia podsekretarza stanu, za naruszanie regulaminów i nieobecności może być obniżane, szczegóły w regulaminach (art.25)
Dieta - środki finansowe na pokrycie kosztów sprawowania mandatu, w wysokości 25% uposażenia, jest wolna od podatków, nie może być zajęta, ale można ją uchylić tak jak uposażenie (art.42)
Art. 107 - ograniczenie działalności gospodarczej posłów pod karą postawienia przed TS, szczegóły w ustawie
Art. 108 - senatorów dotyczy to samo
Art. 109 - permanencja obrad - Sejm obraduje na posiedzeniach, pierwsze w ciągu 30 dni od wyborów (chyba, że poprzednia kadencja była skrócona - wtedy w ciągu 15 dni)
Art. 110 - organy Sejmu: marszałek (przewodniczy obradom, strzeże praw Sejmu i reprezentuje go na zewnątrz), wicemarszałkowie i komisje (stałe i nadzwyczajne)
Art. 111 - Sejm może powołać komisję śledczą, szczegóły w ustawie:
Ustawa o komisji śledczej:
Powołanie - większością bezwzgledną w drodze uchwały, która reguluje zakres jej działania (art.2), inicjatywę mają Prezydium Sejmu, inna komisja lub 15 posłów
Skład - maksimum 11 członków w proporcji do siły poszczególnych ugrupowań w Sejmie (art.2.2), jej pracami kieruje prezydium złożone z przewodniczącego (reprezentuje komisję na zewnątrz i działa w jej imieniu) i zastępców
Wykluczenie ze składu - jeżeli poseł jest bezpośrednio zamieszany, brał udział w sprawie w innym organie publicznym lub gdy są podejrzenia co do jego bezstronności (art. 4), inicjatywę ma inny poseł lub osoba wezwana, decyzję podejmuje komisja lub (jeśli wniosek dotyczy większej ilości posłów lub posłów kandydujących do komisji) Prezydium Sejmu), w razie wykluczenia wybór uzupełniający (art. 5)
Zawieszenie pracy - za zgodą marszałka Sejmu, do zakończenia części lub całości postępowania przed innym organem publicznym, w szczególności, gdy rozstrzygnięcie jest korzystne dla dalszych prac komisji (art.8)
Co może komisja:
wezwać dowolną osobę do złożenia zeznań, może ona wyznaczyć pełnomocnika, tryb przesłuchań regulowany przez KPK (art.11), jeśli osoba się nie stawi, komisja może zwrócić się do Sądu Okręgowego w Warszawie z wnioskiem o nałożenie kary porządkowej (sąd może odmówić, wtedy komisja może złożyć zażalenie) (art.12), czynnościami związanymi z jej zastosowaniem na terenie Sejmu zajmuje się Straż Marszałkowska (bo zwykłe organy nie mają tam prawa wstępu) (art.13), za stawienie się przed komisją przysługuje na wniosek wezwanego zwrot kosztów (art.17)
zażądać przedstawienia wyjaśnień, dokumentów i akt od organów władzy publicznej, osób prawnych i jednostek nie posiadających osobowości prawnej (art.14)
zwrócić się do PG o wykonanie określonych czynności prawnych (na podstawie KPK i ustawy o prokuraturze) (art. 15)
wystąpić z wnioskiem o pociągnięcie do odpowiedzialności przed TS, większością 2/3 w obecności co najmniej połowy członków (art.16)
Efekt końcowy - sprawozdanie, przedstawiane marszałkowi i rozpatrywane przez Sejm (art. 19)
Koniec kadencji - prace komisji i wszelkie czynności przez nią zlecone zostają zakończone (art. 20), ale sprawozdanie nie podlega dyskontynuacji i może zostać rozpatrzone przez Sejm następnej kadencji (art.21)
Art. 112 - szczegóły pracy Sejmu określone w regulaminie:
Regulamin Sejmu:
Kluby i koła - klub liczy co najmniej 15 posłów, koło 3 posłów, mogą mieć wspólną reprezentację w Konwencie Seniorów, posłowie mogą też tworzyć inne zespoły i porozumienia (art.8)
Organy Sejmu - marszałek, Prezydium Sejmu (marszałek i wicemarszałkowie - art. 11), Konwent Seniorów (marszałek, wicemarszałkowie, przewodniczący lub wiceprzewodniczący klubów i kół startujących z własnej listy wyborczej oraz z głosem doradczym szef Kancelarii Sejmu - art. 15) i komisje (art. 9)
Komisje stałe:
Administracji i Spraw Wewnętrznych
ds. Służb Specjalnych (max 9 posłów, kandydatów zgłasza 35 posłów lub przewodniczący klubów, wybiera się wszystkich członków w głosowaniu łącznym - art. 137)
ds. Kontroli Państwowej
ds. Unii Europejskiej (max 46 posłów, podziału miejsc między kluby dokonuje proporcjonalnie Prezydium, wybiera się wszystkich członków w głosowaniu łącznym (ale kluby mogą później zgłaszać pojedyncze zmiany), oprócz prac ustawodawczych może opiniować i wyrażać zalecenia, jej prace nie podlegają dyskontynuacji - art. 148a-148e)
Edukacji, Nauki i Młodzieży
Etyki Poselskiej
Finansów Publicznych
Gospodarki
Infrastruktury
Kultury Fizycznej i Sportu
Kultury i Środków Przekazu
Łączności z Polakami za Granicą
Mniejszości Narodowych i Etnicznych
Obrony Narodowej
Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa
Odpowiedzialności Konstytucyjnej
Polityki Społecznej i Rodziny
Regulaminową i Spraw Poselskich
Rolnictwa i Rozwoju Wsi
Samorządu Terytorialnego i Polityki Regionalnej
Skarbu Państwa
Spraw Zagranicznych
Sprawiedliwości i Praw Człowieka
Ustawodawcza
Zdrowia (art. 18)
Komisje nadzwyczajne - powoływane przez Sejm uchwałami określającymi ich cel, zasady i tryb działania (art.19)
Kogo wybiera / powołuje Sejm - wniosek może zgłosić marszałek lub 35 posłów, wybór większością bezwzględną (wyjątki poniżej)
wiceprzewodniczącego i członków TS
sędziów TK - na wniosek Prezydium lub 50 posłów
członków kolegium IPN
prezesa IPN - na wniosek kolegium, większością 3/5, musi to zatwierdzić Senat
prezesa NBP - na wniosek prezydenta, musi to zatwierdzić Senat
członków RPP
członków KRRiTV
posłów - członków KRS
prezesa NIK - musi to zatwierdzić Senat
RPO - musi to zatwierdzić Senat
RPD - na wniosek marszałka Sejmu, marszałka Senatu, 35 posłów lub 15 senatorów, musi to zatwierdzić Senat
GIODO - musi to zatwierdzić Senat (art.26-31)
Art. 113 - jawność posiedzeń (ale z uwagi na dobro państwa Sejm większością bezwględną może je utajnić
Art. 114 - Zgromadzenie Narodowe - Sejm i Senat obradujące wspólnie w przypadkach określonych w konstytucji (zaprzysiężenie prezydenta, wysłuchanie jego orędzia, stwierdzenie stałej niezdolności do sprawowania urzędu, postawienie przed TS), obradom przewodniczy Marszałek Sejmu (Marszałek Senatu w zastępstwie), ma swój własny regulamin
Art. 115 - funkcja kontrolna: interpelacje i zapytania (odpowiedź w ciągu 21 dni) i pytania w sprawach bieżących (odpowiedź na każdym posiedzeniu Sejmu)
Art. 116 - stan wojny (gdzieś to musieli dać, więc dali tutaj) - możliwy tylko w razie zbrojnej napaści lub konieczności wypełnienia zobowiązań sojuszniczych, decyzję podejmuje Sejm lub, gdy nie może się zebrać, prezydent, o zawarciu pokoju decyduje tylko Sejm
Art. 117 - nowy (bo wcześniej nie było potrzeby), znalazł się tu, bo pierwotnie o użyciu WP za granicą lub pobycie obcych sił w kraju miał decydować Sejm, ale okazało się to zbyt mało NATOwskie i teraz mamy tylko odwołanie do ustawy:
Ustawa o zasadach użycia i pobytu Sił Zbrojnych RP poza granicami państwa:
Użycie sił zbrojnych - udział w konflikcie zbrojnym, misji pokojowej, pomoc sojusznikom, zapobieganie aktom terroryzmu - decyduje o tym prezydent na wniosek RM (konflikt, misja, pomoc) lub premiera (terroryzm) i niezwłocznie informuje marszałków Sejmu i Senatu
Pobyt sił zbrojnych - szkolenia, ćwiczenia, akcje ratunkowe, poszukiwawcze i humanitarne, przedsięwzięcia reprezentacyjne - decyduje o tym RM (szkolenia i ćwiczenia nieprzewidziane w budżetach ministerstw) lub właściwy minister (reszta), premier powiadamia o tym prezydenta (art.2-4)
Ustawa o zasadach pobytu wojsk obcych na terytorium RP oraz zasadach ich przemieszczania się przez to terytorium:
Pobyt - decyzję wydaje MON (wojska NATO do 3 miesięcy, inne wojska do 3 miesięcy, w liczebności do 1000 osób, w celach ćwiczeniowych, i po konsultacji z innymi ministrami), RM (powyżej 3 miesięcy) i z upoważnienia MON: szef Sztabu Generalnego (w wypadku akcji ratunkowej, humanitarnej lub ćwiczeń, do 2 miesięcy, w liczebności do 500 osób) i dowódca rodzaju sił zbrojnych (odpowiednik rodzaju swoich sił zbrojnych, dalej tak samo), i bezzwłocznie informuje prezydenta, marszałków i inne zainteresowane organy (art.3)
Przemieszczanie - decyzję podejmuje MON lub z jego upoważnienia szef SG lub dowódca rodzaju sił zbrojnych (przy mniejszych grupach), przy grupie powyżej 1000 osób jest zobowiązany poinformować RM (art.4)
Art. 118 - inicjatywa ustawodawcza - posłowie (15 posłów lub komisja - art. 32), Senat, RM, prezydent lub 100 000 obywateli, na ręce Marszałka Sejmu (art. 34.1) z uzasadnieniem (cel i potrzeba, dotychczasowy stan prawny, różnica między nim a projektem, skutki finansowe, gospodarcze, społeczne, i prawne, źródła finansowania, założenia projektów podstawowych aktów wykonawczych (lub same akty przy inicjatywie RM), kwestia zgodności z prawem unijnym, wyniki konsultacji), marszałek może zwrócić projekt wnioskodawcom, jeśli uzasadnienie nie spełnia wymogów, a przy wątpliwościach w razie zgodności z prawem UE skierować do Komisji Ustawodawczej, która większością 3/5 może go zaopiniować jako niedopuszczalny (art. 34), szczegóły inicjatywy obywatelskiej w ustawie:
Ustawa o wykonywaniu inicjatywy ustawodawczej przez obywateli:
Kto tak naprawdę ma inicjatywę - komitet inicjatywy ustawodawczej, tworzy go min. 15 osób (art.4), zyskuje osobowość prawną po zdobyciu pierwszych 1000 podpisów i dostarczeniu ich wraz z projektem marszałkowi Sejmu (art. 6-7), po zdobyciu kolejnych 99 000 podpisów podczas kampanii promocyjnej (art. 8-9) w ciągu 3 miesięcy musi ponownie przedłożyć projekt w niezmienionej treści (art. 10), w razie wątpliwości głosy liczy PKW, w razie braku wystarczającej ilości głosów lub zmiany projektu (w tym uzasadnienia) marszałek musi projekt odrzucić, komitet może od tej decyzji odwołać się do SN (art. 11-12)
Finansowanie komitetu - jawne, zakazane jest finansowanie przez państwo i cudzoziemców, nadwyżka musi być przekazana na cele charytatywne (art. 16-17)
Postępowanie w Sejmie - projekt nie podlega dyskontynuacji, przechodzi na kolejne kadencje (art.4.3), pierwsze czytanie w terminie 3 miesięcy od wniesienia lub 6 miesięcy od pierwszego posiedzenia Sejmu nowej kadencji
Art. 119 - procedura ustawodawcza - 3 czytania:
Pierwsze czytanie - na posiedzeniu Sejmu (zmiana konstytucji, budżet, podatki, ordynacja wyborcza, kwestie ustrojowe, kodeksy i inne, jeśli tam je skieruje marszałek) lub komisji (reszta - zresztą czytanie w Sejmie i tak kończy się skierowaniem do odpowiedniej komisji lub odrzuceniem), obejmuje uzasadnienie projektu przez wnioskodawcę, debatę i zadawanie pytań, kończy się sprawozdaniem (które w praktyce przygotowuje specjalna podkomisja z udziałem ekspertów i przedstawicieli wnioskodawcy) z wnioskiem o przyjęcie projektu bez zmian, przyjęciem projektu z poprawkami komisji lub odrzuceniem projektu, na żądanie wnioskodawców można też zamieścić wnioski mniejszości - propozycje poprawek odrzuconych przez komisję (art. 37-43)
Drugie czytanie - zawsze na posiedzeniu Sejmu, obejmuje przedstawienie sprawozdania komisji przez posła sprawozdawcę, debatę i zgłaszanie poprawek i wniosków - może to zrobić wnioskodawca, 15 posłów, przewodniczący lub wiceprzewodniczący klubów oraz RM, w takim przypadku projekt wraca do komisji, jeśli Sejm nie postanowi inaczej (art. 44-47), marszałek może odrzucić poprawki uprzednio niezgłoszone komisji (konstytucja, 119.2)
Trzecie czytanie - bezpośrednio po drugim, o ile projekt nie wrócił do komisji, obejmuje przedstawienie nowego sprawozdania komisji (lub poprawek i wniosków z drugiego czytania, jeśli projekt nie wrócił do komisji) i głosowanie: wniosku o odrzucenie, poprawek i całości projektu w brzmieniu przyjętym przez komisję (ze zmianami wynikającymi z przegłosowanych poprawek)
Wycofanie projektu - do czasu zakończenia drugiego czytania (konstytucja, 119.4)
Art. 120 - uchwalenie - zwykłą większością w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów (chyba, że konstytucja stanowi inaczej), od tej chwili projekt staje się ustawą
Art. 121 - rola Senatu - marszałek Sejmu wysyła ustawę marszałkowi Senatu, Senat w ciągu 30 dni musi ogłosić uchwałę: przyjmującą ustawę w całości, przyjmującą ustawę z poprawkami lub odrzucającą ustawę, w dwóch ostatnich przypadkach idzie to znowu do Sejmu (a konkretnie przez marszałka do tych samych komisji, które przedstawiają kolejne sprawozdanie z wnioskiem o przyjęcie / odrzucenie poszczególnych poprawek lub przyjęcie / odrzucenie senackiego weta - art. 54), by odrzucić weto lub poprawkę Senatu, Sejm musi osiągnąć większość bezwzględną w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów, jeśli Senat w wyznaczonym terminie nie podejmie uchwały, ustawę uznaje się za przyjętą
Art. 122 - rola prezydenta - po wypełnieniu roli przez Senat, jeśli ustawa nie została odrzucona, marszałek Sejmu wysyła ją prezydentowi, który w ciągu 21 dni może: podpisać i zarządzić ogłoszenie w DU, skierować do TK lub zawetować
TK - decyzja ostateczna, jeśli orzeknie o zgodności, prezydent musi podpisać, jeśli o niezgodności, ustawa przepada - z tym, że jeśli fragmenty niezgodne z konstytucją nie są nierozerwalnie związane z resztą, prezydent może podpisać ustawę z pominięciem tych przepisów lub odesłać do Sejmu (z powrotem przez marszałka do komisji, które przygotowują sprawozdanie z propozycjami poprawek, potem debata i głosowanie, poprawiona ustawa wędruje z powrotem do prezydenta - art. 56-63) - ale zdarza się to bardzo rzadko
Weto - formalnie „przekazanie ustawy z umotywowanym wnioskiem Sejmowi do ponownego rozpatrzenia” (tak samo: marszałek => komisje => sprawozdanie (z wnioskiem o ponowne uchwalenie ustawy lub o odrzucenie) => debata => głosowanie - art. 64), wymagana większość do ponownego uchwalenia 3/5 w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów, w takim przypadku prezydent musi w ciągu 7 dni podpisać, jeśli nie ma większości, ustawa przepada
Art. 123 - tryb pilny - może być stosowany tylko wobec projektów RM (na jej wniosek), nie może dotyczyć: podatków, ordynacji wyborczej, spraw ustrojowych i kodeksów, Senat musi rozpatrzyć ustawę w 14 dni, a prezydent w 7 dni
Projekty ustaw wykonujących prawo UE - o nadaniu takiego statusu decyduje RM (jeśli to jej projekt) lub marszałek Sejmu (reszta), w takim przypadku marszałek i komisja muszą ustalić harmonogram prac nad projektem, poprawki do komisji może zgłaszać minimum 3 posłów na piśmie, wniosek o odrzucenie musi być uchwalony większością bezwzględną, drugie czytanie i rozpatrzenie poprawek Senatu na najbliższym posiedzeniu Sejmu (art. 95a-95f)
Uchwały Sejmu - rezolucje (wezwanie organu państwowego do określonego działania), deklaracje (zobowiązanie do określonego postępowania), apele (wezwanie do określonego zachowania, inicjatywy lub działania), oświadczenia (stanowisko w określonej sprawie) (art. 69), nie mają mocy prawnej, tylko 2 czytania, postępowanie kończy się na przyjęciu lub odrzuceniu projektu uchwały
Ustawa o ogłaszaniu aktów normatywnych i niektórych innych aktów prawnych:
Termin wejścia w życie - standardowo 14 dni w wypadku aktów normatywnych 3 dni w wypadku przepisów porządkowych, ale mogą one stanowić inaczej (art.4), a nawet działać wstecz, jeśli nie jest to sprzeczne z zasadami demokratycznego państwa prawnego (art.5), dniem ogłoszenia jest dzień wydania odpowiedniego dziennika urzędowego (art. 20.3)
Dziennik Ustaw RP - konstytucja, ustawy, rozporządzenia z mocą ustawy, rozporządzenia prezydenta, premiera, ministrów działowych, szefów komitetów ustawowych i KRRiTV, teksty jednolite tego, co wyżej, orzeczenia TK dotyczące tekstów ogłoszonych w DU, uchwały RM uchylające rozporządzenie ministra, akty prawne dotyczące: wojny i pokoju, mobilizacji, stanów nadzwyczajnych, skrócenia kadencji Sejmu, wyborów parlamentarnych i prezydenckich, referendum, ważności wyborów i referendum i inne, jeżeli ustawy tak stanowią (art. 9)
Dziennik Urzędowy RP „Monitor Polski” - zarządzenia prezydenta, premiera i uchwały RM na podstawie ustawy, teksty jednolite tego, co wyżej, orzeczenia TK dotyczące tekstów ogłoszonych w MP lub nieogłoszonych w ogóle, uchwały ZN, uchwały Sejmu (regulamin, wotum zaufania / nieufności, absolutorium, powołanie / odwołanie, postawienie przed TS, rozwiązanie organu samorządu terytorialnego), uchwały Senatu (regulamin, powołanie / odwołanie), akty urzędowe prezydenta, postanowienia TK w sprawie sporów kompetencyjnych i stwierdzenia niezdolności prezydenta do piastowania urzędu i inne, jeśli same akty lub odrębne ustawy tak stanowią (art. 10)
Kto wydaje - premier przy pomocy swojej kancelarii i Rządowego Centrum Legislacji, są dostępne w prenumeracie i w stałych punktach sprzedaży (art.21)
Forma wydania - kolejność numerów, pozycji i stron ciągła w roku kalendarzowym (art.20.1), istnieje również forma elektroniczna, szczegółami z tym związanymi zajmuje się minister właściwy ds. informatyzacji (art.20a)
Ustawa o współpracy Rady Ministrów z Sejmem i Senatem w sprawach związanych z członkostwem RP w Unii Europejskiej:
Co RM ma przekazywać - informację o udziale RP w strukturach UE (nie rzadziej niż raz na 6 miesięcy), informację o sprawach związanych z członkostwem RP w UE (na żądanie Sejmu lub Senatu), dokumenty UE wymagające konsultacji w krajach członkowskich oraz ich oceny, plany pracy RUE, plany legislacyjne KE, ich oceny sporządzone przez PE i RUE, projekty aktów prawnych UE, projekty własnych stanowisk wraz z uzasadnieniem, projekty umów międzynarodowych, których stroną ma być UE, WE lub państwa członkowskie, projekty decyzji RUE, projekty aktów UE niemających mocy prawnej, akty UE mające znaczenie dla wykładni lub stosowania prawa UE, informację o przebiegu procedur stanowienia tego prawa i o własnym stanowisku (art. 2-8)
Tworzenie prawa krajowego - RM ma składać projekty ustaw nie później niż 3 miesiące przed upływem terminu wyznaczonego przez UE (chyba że jest dłuższy niż 6 miesięcy - wtedy 5 miesięcy przed terminem), ale w uzasadnionych przypadkach może termin przeciągnąć (art.11)
Opiniowanie kandydatów - dokonywane przez Sejm w ciągu 21 dni od przedłożenia kandydatur przez RM wobec kandydatów na: członka KE, członka Trybunału Obrachunkowego, sędziów Trybunału Sprawiedliwości i Sądu Pierwszej Instancji, rzecznika generalnego Trybunału Sprawiedliwości, członków Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów, dyrektora w EBI i przedstawiciela RP w Komitecie Stałych Przedstawicieli przy UE (art. 12-13)
Art. 124 - odpowiednie przepisy (organy, własny regulamin, jawność obrad, uchwały większością głosów) stosuje się też do Senatu
Art. 125 - referendum ogólnokrajowe - zarządza je Sejm (z inicjatywy własnej, Senatu, RM lub obywatelskiej - art. 61) większością bezwzględną w obecności połowy ustawowej liczby posłów lub prezydent za zgodą Senatu (wyrażoną tą samą większością), by było wiążące (nie ważne! - o ważności rozstrzyga SN), frekwencja musi przekroczyć 50%, szczegóły w ustawie:
Ustawa o referendum ogólnokrajowym:
Prawo udziału - takie samo jak czynne wyborcze (art.3)
Termin referendum - do 90 dni po ogłoszeniu uchwały (art. 65.4), 1 lub 2 dni, przynajmniej jeden z nich musi być wolny od pracy (przy 2 dniach ten drugi), głosowanie w 1 dniu od 6.00 do 22.00, w 2 dniach od 6.00 do 20.00 (art.5)
Forma głosowania - X w odpowiedniej kratce, tylko w jednej, inaczej głos nieważny (art. 21)
Co zawiera uchwała - wskazanie podstawy prawnej, treść pytania i odpowiedzi, termin przeprowadzenia, kalendarz czynności z tym związanych (art. 65)
Kampania referendalna - mogą ją prowadzić: partia, która dostała 3% głosów (lub 6% w koalicji), obywatelskie kluby parlamentarne (ponad połowa ich składu była zgłoszona przez komitety wyborcze wyborców), stowarzyszenia, fundacje i pełnomocnicy komitetów obywatelskich, niezbędne jest zaświadczenie PKW, w razie odmowy można się odwołać do SN (art.48)
Finansowanie kampanii - ze źródeł własnych podmiotów, ograniczenia ordynacji nie mają zastosowania (art.47)
Inicjatywa obywatelska - nie może dotyczyć budżetu, obronności, ani amnestii, do wniosku trzeba dołączyć 500 000 podpisów, w razie wątpliwości przeliczenia dokonuje PKW, w wypadku mniejszej ilości wnioskodawca ma 14 dni na ponowne przedłożenie, inaczej marszałek odmawia przyjęcia głosów (można to zaskarżyć do SN) (art.67)
Ważność referendum - ogłasza to SN w DU, w przeciągu 60 dni od ogłoszenia organy państwowe mają podjąć odpowiednie działania (art. 67)
Referendum ratyfikacyjne - zarządzane przez Sejm (tylko z własnej inicjatywy) lub prezydenta za zgodą Senatu na tych samych zasadach, wynik wiążący oznacza zgodę / brak zgody na ratyfikację umowy, wynik niewiążący sprawia, że sprawa wraca do Sejmu, który na nowo decyduje o trybie ratyfikacji (art. 68-75)
Referendum konstytucyjne - zarządza je marszałek Sejmu na wniosek 1/5 ustawowej liczby posłów, Senatu lub prezydenta (złożony w ciągu 45 dni od uchwalenia zmiany konstytucji przez Sejm), termin w czasie do 60 dni od zarządzenia, nie ma wymogu 50% frekwencji, jeśli większość wypowie się za zmianą, a SN uzna ważność, marszałek przekazuje zmianę prezydentowi, który ma ją podpisać w ciągu 21 dni (art. 76-79)
Rozdział XII - „Zmiana konstytucji”:
Art. 235 - zmiana konstytucji - projekt może zgłosić 1/5 posłów, Senat lub prezydent (RM już nie), uchwalany większością 2/3 ustawowej liczby posłów w Sejmie i w ciągu 60 dni bezwzględną większością w obecności połowy ustawowej liczby senatorów w Senacie, Senat nie może zgłaszać poprawek, w przypadku zmian w rozdziałach I, II lub XII posłowie, Senat lub prezydent mogą zażądać referendum, wtedy frekwencja się nie liczy, prezydent może tylko podpisać
W sumie - 3 rodzaje referendum
zwykłe - art. 125
ratyfikacyjne - art. 90, 125 (z progiem 50%)
konstytucyjne - art. 235 (bez progu 50%)
Rozdział X - „Finanse publiczne” (też nowość):
Art. 216-218 - ustawa musi określić:
gromadzenie i wydatkowanie środków na cele publiczne
nabywanie, zbywanie i obciążanie nieruchomości, udziałów i akcji przez państwo
emisję papierów wartościowych przez państwo
ustanowienie monopolu
zaciąganie pożyczek oraz udzielanie gwarancji i poręczeń finansowych - zakazane jest zaciąganie i udzielanie, jeśli w efekcie dług publicznych przekroczy 60% PKB, ale sposób obliczania PKB jest tylko w ustawie, a ustawę zawsze można zmienić (art.216)
system podatkowy (art. 217)
organizację Skarbu Państwa (art. 218)
Art. 219 - budżet państwa - uchwalany w drodze ustawowej przez Sejm, powinien być uchwalony w roku poprzednim na rok następny, ale w wyjątkowych przypadkach można uchwalić prowizorium budżetowe na okres krótszy niż rok, jeśli Sejm nie zdąży uchwalić ustawy, działa się na podstawie jej projektu (przed wojną obowiązywał budżet zeszłoroczny)
Art. 220 - deficyt - nie może być zwiększany przez Sejm ani pokrywany przez pożyczki z banku centralnego
Art. 221 - inicjatywa ustawodawcza - wyłączność RM
Art. 222 - termin przełożenia projektu Sejmowi - najpóźniej 3 miesiące przed początkiem roku budżetowego, później tylko w wyjątkowych przypadkach (czyli w praktyce zawsze)
Art. 223 - Senat - 20 dni na poprawki, nie może odrzucić
Art. 224 - prezydent - 7 dni na podpisanie, nie może zawetować, w razie odesłania do TK są 2 miesiące na orzeczenie
Art. 226 - jeśli Sejm i Senat nie wyrobią się w ciągu 4 miesięcy od przedstawienia projektu ustawy, prezydent może w ciągu 14 dni zarządzić skrócenie kadencji (ale nie musi)
Art. 226 - RM w ciągu 5 miesięcy od zakończenia roku budżetowego musi przedłożyć Sejmowi sprawozdanie z wykonania budżetu i informację o zadłużeniu państwa, Sejm po zasięgnięciu opinii NIK w ciągu 90 dni głosuje nad absolutorium
Art. 227 - NBP - bank centralny, ma wyłączne prawo do emisji pieniądza i realizowania polityki pieniężnej, odpowiada za wartość pieniądza, organami są: prezes (powoływany przez Sejm na wniosek prezydenta na 6 lat - nie może należeć do partii, związku, ani sprawować innej funkcji niedającej się pogodzić z godnością urzędu) i RPP (prezes NBP + członkowie powoływani w równej liczbie na 6 lat przez Sejm, Senat i prezydenta), która ustala założenia polityki pieniężnej, przedkłada je do wiadomości razem z budżetem i równocześnie z RM składa sprawozdanie z ich wykonania, a szczegóły w ustawie:
Ustawa o Narodowym Banku Polskim:
Prezes NBP - powoływany przez Sejm na wniosek prezydenta na 6-letnią kadencję (maksymalnie dwie kolejne), odwoływany analogicznie w razie długotrwałej choroby, skazania prawomocnym wyrokiem sądu lub wyroku TS (art.9), jest przełożonym wszystkich pracowników NBP, szefem zarządu, RPP i Komisji Nadzoru Bankowego, reprezentuje NBP na zewnątrz i Polskę w międzynarodowych instytucjach bankowych i finansowych (jeśli RM nie zdecyduje inaczej) (art. 11)
Wiceprezesi - kierują wyznaczonymi przez prezesa działami pracy NBP, pierwszy wiceprezes zastępuje prezesa w czasie jego nieobecności (art. 10)
RPP - prezes NBP jako przewodniczący i 9 członków powoływanych po równo przez Sejm, Senat i prezydenta na 6 lat i tylko na 1 kadencję, mogą być odwołani w razie zrzeczenia się, choroby, skazania prawomocnym wyrokiem lub niezawieszenia swojego członkostwa w partii lub związku, wtedy w przeciągu 3 miesięcy wybór uzupełniający (art. 13), nie mogą sprawować innej funkcji i pełnić innej działalności, z wyjątkiem naukowej, dydaktycznej, twórczej lub członkostwa w organizacjach międzynarodowych - za zgodą samej Rady (art. 14), sama Rada konkretnie: ustala wysokość stóp procentowych NBP i stopy rezerwy obowiązkowej banków, określa górne granice zobowiązań wynikających z zaciągania kredytów za granicą, ustala zasady operacji wolnego rynku, przyjmuje roczne sprawozdania finansowe NBP, zatwierdza plan finansowy i sprawozdanie z działalności NBP i dokonuje oceny działalności zarządu (art. 12)
Zarząd NBP - prezes NBP jako przewodniczący i 6-8 członków (w tym 2 wiceprezesów) powoływanych przez prezydenta na wniosek prezesa na 6 lat, kieruje działalnością NBP, realizuje uchwały Rady i podejmuje uchwały niezastrzeżone kompetencyjnie dla innych organów (art. 17)