PRAWNA ODPOWIEDZIALNOŚĆ ZA BEZPIECZEŃSTWO WYROBÓW

Wyroby (produkty) dopuszczone do obrotu powinny być bezpieczne, czyli nie zagrażać życiu i zdrowiu ludzi, a także zwierząt domowych oraz nie powinny stwarzać zagrożenia dla mienia i środowiska.

Co to jest bezpieczeństwo?

Norma PN-N-45020:2000 (ISO/IEC Guide 7): Bezpieczeństwo - brak nieakceptowanego ryzyka szkód.

Ogólne zagadnienia prawne bezpieczeństwa produktów reguluje: Ustawa z dn. 12.12.2003 r. o ogólnym bezpieczeństwie produktów (Dz. U. z 2003 r. Nr 229, poz. 2275), która wdraża dyrektywę 2001/95/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z 3 grudnia 2001 r. w sprawie ogólnego bezpieczeństwa produktów (Dz. U. WE Nr L 11/4).

W art. 4 ustęp 1 podano następującą definicję produktu bezpiecznego:

Produktem bezpiecznym jest produkt, który w zwykłych lub w innych, dających się w sposób uzasadniony przewidzieć, warunkach jego używania, z uwzględnieniem czasu korzystania z produktu, a także, w zależności od rodzaju produktu, sposobu uruchomienia oraz wymogów instalacji i konserwacji, nie stwarza żadnego zagrożenia dla konsumentów lub stwarza znikome zagrożenie, dające się pogodzić z jego zwykłym używaniem i uwzględniające wysoki poziom wymagań dotyczących ochrony zdrowia i życia ludzkiego.

ODPOWIEDZIALNOŚĆ ZA SZKODĘ WYRZĄDZONĄ PRZEZ PRODUKT NIEBEZPIECZNY

Odpowiedzialność tę określa Kodeks cywilny w tytule VI¹ (Art. 449¹ - 449¹¹). Tytuł ten został dodany do K.c. na mocy ustawy z dnia 2 marca 2000 r. o ochronie niektórych praw konsumentów oraz o odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny (Dz.U. z 2000r. Nr 22, poz. 271, ze zmianami z 2002 r. Nr 144, poz.1204, z 2003 r. Nr 84, poz. 774, Nr 188, poz. 1837, z 2004 r. Nr 96, poz. 959, Nr 116, poz. 1204).

Ustawa ta wdraża dyrektywę 85/374/EWG z dnia 25 lipca 1985 r. w sprawie zbliżenia przepisów ustawowych, wykonawczych i administracyjnych państw członkowskich dotyczących odpowiedzialności za produkty wadliwe (Dz.Urz. WE L 210 z 7.08.1985).

PRODUKT NIEBEZPIECZNY

Art. 449¹.

§1. Kto wytwarza w zakresie swojej działalności gospodarczej (producent) produkt niebezpieczny, odpowiada za szkodę wyrządzoną komukolwiek przez ten produkt.

§2. Przez produkt rozumie się rzecz ruchomą. choćby została ona połączona z inną rzeczą. Za produkt uważa się także zwierzęta i energię elektryczną.

§3. Niebezpieczny jest produkt nie zapewniający bezpieczeństwa, jakiego można oczekiwać, uwzględniając normalne użycie produktu. (...)

ODPOWIEDZIALNOŚĆ PRODUCENTA

Art. 449².

Producent odpowiada za szkodę na mieniu tylko wówczas, gdy rzecz zniszczona lub uszkodzona należy do rzeczy zwykle przeznaczanych do osobistego użytku i w taki przede wszystkim sposób korzystał z niej poszkodowany.

Art. 449⁵.

§1. Wytwórca materiału, surowca albo części składowej produktu odpowiada tak jak producent, chyba że wyłączną przyczyną szkody była wadliwa konstrukcja produktu lub wskazówki producenta.

§2. Kto przez umieszczenie na produkcie swojej nazwy, znaku towarowego lub innego oznaczenia odróżniającego podaje się za producenta, odpowiada jak producent. Tak samo odpowiada ten, kto produkt pochodzenia zagranicznego wprowadza do obrotu krajowego w zakresie swojej działalności gospodarczej (importer).

§4. Jeżeli nie wiadomo, kto jest producentem lub osobą określoną w § 2, odpowiada ten, kto w zakresie swojej działalności gospodarczej zbył produkt niebezpieczny, chyba że w ciągu miesiąca od daty zawiadomienia o szkodzie wskaże poszkodowanemu osobę i adres producenta lub osoby określonej w § 2 zdanie pierwsze, a w wypadku towaru importowanego - osobę i adres importera.

§5. Jeżeli zbywca produktu nie może wskazać producenta ani osób określonych w § 4, zwalnia go od odpowiedzialności wskazanie osoby, od której sam nabył produkt.

ZAKRES ODSZKODOWANIA

Art. 449⁷.

§1. Odszkodowanie za szkodę na mieniu nie obejmuje uszkodzenia samego produktu ani korzyści, jakie poszkodowany mógłby osiągnąć w związku z jego używaniem.

§2. Odszkodowanie na podstawie art. 449¹ nie przysługuje, gdy szkoda na mieniu nie przekracza kwoty będącej równowartością 500 EURO.

Art. 449¹⁰.

Przepisy o odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny nie wyłączają odpowiedzialności za szkody na zasadach ogólnych, za szkody wynikłe z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania oraz odpowiedzialności z tytułu rękojmi za wady i gwarancji jakości.

DYREKTYWA O OGÓLNYM BEZPIECZEŃSTWIE PRODUKTÓW

Wymagania ogólne dotyczące bezpieczeństwa produktów zawarte są w ustawie z dnia 12 grudnia 2003 r. o ogólnym bezpieczeństwie produktów (Dz.U. z 2003 r. Nr 229, poz. 2275). Przepisy tej ustawy wdrażają postanowienia dyrektywy 2001/95/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z 3 grudnia 2001 r. w sprawie ogólnego bezpieczeństwa produktów (Dz.U. WE Nr L 11/4)

Art. 1.

Ustawa określa ogólne wymagania dotyczące bezpieczeństwa produktów, obowiązki producentów i dystrybutorów w zakresie bezpieczeństwa produktów oraz zasady i tryb sprawowania nadzoru w celu zapewnienia bezpieczeństwa produktów wprowadzanych na rynek.

Art. 2.

1. Ustawę stosuje się do:

1) produktów, dla których przepisy odrębne nie określają szczegółowych wymagań dotyczących bezpieczeństwa;

2) zagrożeń związanych z produktami, dla których przepisy odrębne określają szczegółowe wymagania dotyczące bezpieczeństwa, jeżeli zagrożenia te nie są objęte przez przepisy odrębne.

2. Przepisy art. 10 ust. 2-6 - art. 33 ustawy stosuje się również w odniesieniu do produktów, dla których przepisy odrębne określają szczegółowe wymagania dotyczące bezpieczeństwa - w zakresie, w jakim nie regulują tego przepisy odrębne.

OGÓLNE WYMAGANIA DOTYCZĄCE BEZPIECZEŃSTWA PRODUKTÓW

Art. 4. 1.

Produktem bezpiecznym jest produkt, który w zwykłych lub w innych, dających się w sposób uzasadniony przewidzieć, warunkach jego używania, z uwzględnieniem czasu korzystania z produktu, a także, w zależności od rodzaju produktu, sposobu uruchomienia oraz wymogów instalacji i konserwacji, nie stwarza żadnego zagrożenia dla konsumentów lub stwarza znikome zagrożenie, dające się pogodzić z jego zwykłym używaniem i uwzględniające wysoki poziom wymagań dotyczących ochrony zdrowia i życia ludzkiego.

Art. 5.

1. Produkt, który nie spełnia wymagań określonych w art. 4, nie jest produktem bezpiecznym.

3. Przy dokonywaniu oceny, czy produkt stwarza poważne zagrożenie, (...), uwzględnia się bezpośrednie lub odsunięte w czasie skutki używania produktu, w tym stopień i prawdopodobieństwo utraty zdrowia lub życia przez konsumentów, stopień narażenia poszczególnych kategorii konsumentów oraz możliwość prawidłowej oceny ryzyka przez konsumentów i możliwości jego uniknięcia.

Zgodnie z art. 6.1.

Ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. o systemie oceny zgodności (Dz.U. 2002 Nr 166 poz. 1360 z późniejszymi zmianami) wprowadzane do obrotu wyroby podlegają ocenie zgodności z:

1) zasadniczymi wymaganiami (dyrektywami UE nowego podejścia),

2) szczegółowymi wymaganiami (określonymi w innych aktach prawnych UE niż dyrektywy nowego podejścia).

W art. 6 ustawy o ogólnym bezpieczeństwie, ustęp 2, zapisano:

Domniemywa się, że produkt zgodny z normami zharmonizowanymi w rozumieniu przepisów o systemie oceny zgodności jest produktem bezpiecznym w zakresie wymagań objętych tymi normami.

W ustawie o systemie oceny zgodności podano że, przez normy zharmonizowane należy rozumieć normy krajowe wprowadzające normy europejskie opracowane i zatwierdzone przez europejskie organizacje normalizacyjne na podstawie mandatu udzielonego przez Komisję Europejską, których numery i tytuły zostały opublikowane w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej.

W Polsce wydawane są one w postaci załącznika do obwieszczenia Prezesa Polskiego Komitetu Normalizacyjnego ogłaszanego w Monitorze Polskim.

Wykaz tych norm znajduje się na stronie PKN http://www.pkn.pl/N_Zharm/ . Dla dyrektywy niskonapięciowej zawiera on 721 pozycji.

W art. 6 ustawy o ogólnym bezpieczeństwie, ustęp 3, czytamy:

W przypadku braku przepisów, (odpowiednich dyrektyw), lub norm zharmonizowanych, (...), albo jeżeli produkt nie jest zgodny z normami zharmonizowanymi, bezpieczeństwo produktu ocenia się w szczególności z uwzględnieniem:

1) spełniania przez produkt dobrowolnych norm krajowych państw członkowskich Unii Europejskiej przenoszących normy europejskie, innych niż normy zharmonizowane w rozumieniu przepisów o systemie oceny zgodności;

2) spełniania przez produkt Polskich Norm;

3) zaleceń Komisji Europejskiej określających wskazówki co do oceny bezpieczeństwa produktu;

4) obowiązujących w danym sektorze zasad dobrej praktyki odnoszących się do bezpieczeństwa produktów;

5) aktualnego stanu wiedzy i techniki;

6) uzasadnionych oczekiwań konsumentów co do bezpieczeństwa produktu.

OBOWIĄZKI PRODUCENTÓW I DYSTRYBUTORÓW W ZAKRESIE BEZPIECZEŃSTWA PRODUKTÓW

Art. 10. ustawy o ogólnym bezpieczeństwie produktów

1. Producent jest zobowiązany wprowadzać na rynek wyłącznie produkty bezpieczne.

2. Producent, w zakresie prowadzonej działalności, jest zobowiązany dostarczać konsumentom informacje:

1) umożliwiające im ocenę zagrożeń związanych z produktem w czasie zwykłego lub możliwego do przewidzenia okresu jego używania, jeżeli takie zagrożenia nie są, przy braku odpowiedniego ostrzeżenia, natychmiast zauważalne;

2) dotyczące możliwości przeciwdziałania tym zagrożeniom.

3. (...).

4. Producent, zachowując należytą staranność, w zakresie prowadzonej działalności, jest zobowiązany podejmować działania odpowiednie do właściwości dostarczanego produktu:

1) umożliwiające uzyskiwanie przez (tego producenta) jego użytkownika wiedzy o zagrożeniach, które produkt może stwarzać;

2) mające na celu uniknięcie zagrożeń, w tym - o ile jest to niezbędne - umożliwiające wycofanie produktu z rynku, właściwe i skuteczne ostrzeżenie konsumentów lub wycofanie produktu od konsumentów.

5. Działania, o których mowa w ust. 4 pkt 2, producent podejmuje z własnej inicjatywy lub w przypadku wydania decyzji (..).

6. Działania, o których mowa w ust. 4, mogą w szczególności polegać na:

1) umieszczeniu na produkcie lub jego opakowaniu nazwy i adresu producenta oraz oznaczenia identyfikującego produkt lub, w razie potrzeby, partię produktu, (...);

2) przeprowadzaniu badań próbek wprowadzonych na rynek produktów, analizowaniu skarg konsumentów oraz, w miarę potrzeby, prowadzeniu rejestru tych skarg oraz bieżącym informowaniu dystrybutorów o prowadzonej w ten sposób kontroli.

NADZÓR NAD OGÓLNYM BEZPIECZEŃSTWEM PRODUKTÓW

Art. 13.

Organem sprawującym nadzór nad ogólnym bezpieczeństwem produktów w zakresie określonym ustawą jest Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, zwany dalej „organem nadzoru”, który wykonuje swoje zadania przy pomocy Inspekcji Handlowej.

Art. 14.

Nadzór nad ogólnym bezpieczeństwem produktów obejmuje:

1) okresowe monitorowanie oraz ocenę skuteczności kontroli spełniania przez produkty ogólnych wymagań dotyczących bezpieczeństwa, z uwzględnieniem rodzajów kontrolowanych produktów i badanych zagrożeń;

2. (...);

3) prowadzenie postępowań w sprawie ogólnego bezpieczeństwa produktów;

4) prowadzenie rejestru produktów niebezpiecznych oraz gromadzenie danych o produktach, które nie spełniają szczegółowych wymagań dotyczących bezpieczeństwa;

Art. 15.

Konsumenci i inne osoby mogą:

1) przekazywać organowi nadzoru lub Inspekcji Handlowej informacje o niespełnianiu wymagań dotyczących bezpieczeństwa produktów;

2) zgłaszać organowi nadzoru wnioski w sprawie działania nadzoru rynku i kontroli ogólnych wymagań dotyczących bezpieczeństwa produktów;

Art. 20.

1. Organ nadzoru wszczyna z urzędu postępowanie w sprawie ogólnego bezpieczeństwa produktu, zwane dalej „postępowaniem”, w przypadku gdy z ustaleń kontroli wynika znaczne prawdopodobieństwo, że produkt nie spełnia ogólnych wymagań dotyczących bezpieczeństwa.

2.(...).

3. Organ nadzoru może wszcząć z urzędu postępowanie, jeżeli z innych dostępnych informacji, w szczególności z powiadomienia przekazanego przez organy kraju członkowskiego Unii Europejskiej, wynika, że produkt może nie być bezpieczny.

Art. 24.

1. W przypadku stwierdzenia, że produkt może stwarzać zagrożenie w określonych warunkach, organ nadzoru może, w drodze decyzji:

1) żądać oznakowania produktu odpowiednimi, wyraźnie i zrozumiale sformułowanymi w języku polskim ostrzeżeniami o zagrożeniach, jakie produkt może stwarzać;

2) uzależnić wprowadzanie produktu na rynek od wcześniejszego spełnienia ogólnych wymagań dotyczących bezpieczeństwa.

4. W przypadku stwierdzenia, że produkt nie jest bezpieczny, organ nadzoru w drodze decyzji:

1) w przypadku produktów, które nie zostały wprowadzone na rynek:

a) nakazuje wyeliminowanie zagrożeń stwarzanych przez produkt,

b) zakazuje wprowadzania produktu na rynek i nakazuje podjęcie czynności niezbędnych do zapewnienia przestrzegania tego nakazu;

2) w przypadku produktów wprowadzonych na rynek, nakazuje:

a) wyeliminowanie zagrożeń stwarzanych przez produkt,

b) natychmiastowe wycofanie produktu z rynku,

c) ostrzeżenie konsumentów, określając termin i formę ostrzeżenia,

d) wycofanie produktu od konsumentów i jego zniszczenie.

Art. 29.

1. Organ nadzoru informuje Komisję Europejską, w zakresie i na zasadach przez nią określonych, w szczególności o:

1) decyzjach ograniczających wprowadzanie na rynek produktów lub nakazujących ich wycofanie z rynku lub nakazujących wycofanie produktów od konsumentów, podając uzasadnienie podjęcia takich działań;

2) stwierdzeniu istnienia poważnego zagrożenia wymagającego natychmiastowych działań, zwłaszcza gdy produkt może znajdować się w obrocie w innych krajach członkowskich Unii Europejskiej;

3) działaniach podjętych z własnej inicjatywy przez producentów lub dystrybutorów w celu zapobieżenia lub wyeliminowania zagrożeń stwarzanych przez produkty;

4) opiniach zgłoszonych w sprawie środków podjętych na podstawie art. 28.

2. Przepisów ust. 1 nie stosuje się do wyrobów medycznych i produktów leczniczych oraz artykułów rolno-spożywczych.

PRZEPISY KARNE

Art. 34.

1. Kto, w związku z prowadzoną działalnością, wprowadza na rynek produkty niespełniające wymagań bezpieczeństwa, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.

2. Jeżeli sprawca czynu określonego w ust. 1 działa nieumyślnie, podlega grzywnie.

Art. 36.

Kto wprowadza na rynek produkt umieszczony w rejestrze produktów niebezpiecznych, podlega grzywnie albo karze pozbawienia wolności do lat 2, albo obu tym karom łącznie.

Art. 37.

1. Sąd może orzec przepadek przedmiotów pochodzących z przestępstwa, będących produktami stwarzającymi zagrożenie dla zdrowia, życia lub bezpieczeństwa konsumentów, choćby nie stanowiły własności sprawcy.

2. Sąd może zarządzić zniszczenie przedmiotów, których przepadek orzeczono, niezależnie od ich wartości.

PRAWNA ODPOWIEDZIALNOŚĆ PRODUCENTA, IMPORTERA I SPRZEDAWCY ZA JAKOŚĆ WYROBÓW

W odpowiedzialności prawnej za wyroby można wyróżnić odpowiedzialność za jakość produktów i odpowiedzialność za ich bezpieczeństwo.

Odpowiedzialność za jakość produktów wynika z przepisów dotyczących ich sprzedaży. Sprzedaż następuje w wyniku zawarcia umowy między kupującym a sprzedającym. Umowa ta może mieć charakter pisemny lub ustny.

W art. 535 Kodeksu cywilnego czytamy:

„Przez umowę sprzedaży sprzedawca zobowiązuje się przenieść na kupującego własność rzeczy i wydać mu rzecz, a kupujący zobowiązuje się rzecz odebrać i zapłacić sprzedawcy cenę”.

Sprzedaż jest regulowana przepisami zawartymi w Kodeksie cywilnym (K.c.) w Tytule XI pt. „Sprzedaż”. Ze sprzedaży objętej K.c. wyodrębniono sprzedaż konsumencką.

Sprzedaż konsumencką regulują przepisy zawarte w ustawie z dnia 27 lipca 2002 r. o szczególnych warunkach sprzedaży konsumenckiej oraz o zmianie Kodeksu cywilnego (Dz. U. Nr 141, poz. 1176, z późniejszymi zmianami). Ustawa ta dokonuje w zakresie swojej regulacji wdrożenia dyrektywy 99/44/WE z dnia 25 maja 1999 r. w sprawie niektórych aspektów sprzedaży towarów konsumpcyjnych i związanych z tym gwarancji (Dz.Urz. WE L 171 z 07.07.1999). W art. 1 tej ustawy stwierdza się:

1. Ustawę stosuje się do dokonywanej w zakresie działalności przedsiębiorstwa sprzedaży rzeczy ruchomej osobie fizycznej, która nabywa tę rzecz w celu niezwiązanym z działalnością zawodowa lub gospodarczą (towar konsumpcyjny).

2. Ustawy nie stosuje się do sprzedaży energii elektrycznej, jak również do gazu i wody, chyba że są sprzedawane w ograniczonej ilości lub określonej objętości.

3. Ustawy nie stosuje się do sprzedaży egzekucyjnej oraz sprzedaży dokonywanej w postępowaniu upadłościowym albo innym postępowaniu sadowym.

W zakresie nieuregulowanym niniejsza ustawą stosuje się przepisy Kodeksu cywilnego (art. 535¹).

SPRZEDAŻ NIEKONSUMENCKA

Sprzedaż niekonsumencką regulują przepisy Kodeksu cywilnego. Wyróżniają one dwa rodzaje rękojmi:

• za wady fizyczne i

• za wady prawne.

Rzecz (wyrób) ma wadę fizyczną jeżeli

• wada zmniejsza jej wartość lub użyteczność,

• rzecz nie ma właściwości, o których istnieniu sprzedawca zapewniał kupującego,

• rzecz została kupującemu wydana w stanie niezupełnym.

Rzecz (wyrób) ma wadę prawną:

• jeżeli rzecz sprzedana stanowi własność osoby trzeciej,

• jeżeli jest obciążona prawem osoby trzeciej;

W razie sprzedaży praw, na przykład intelektualnych, sprzedawca jest odpowiedzialny także za istnienie tych praw.

RĘKOJMIA ZA WADY FIZYCZNE

Art. 556 K.c.

§1. Sprzedawca jest odpowiedzialny względem kupującego, jeżeli rzecz sprzedana ma wadą zmniejszająca jej wartość lub użyteczność ze względu na cel w umowie oznaczony albo wynikający z okoliczności lub przeznaczenia rzeczy, jeżeli rzecz nie ma właściwości, o których istnieniu zapewniał kupującego, albo jeżeli rzecz została kupującemu wydana w stanie niezupełnym.

RĘKOJMIA ZA WADY PRAWNE

§2. Sprzedawca jest odpowiedzialny względem kupującego, jeżeli rzecz sprzedana stanowi własność osoby trzeciej albo jeżeli jest obciążona prawem osoby trzeciej; w razie sprzedaży praw sprzedawca jest odpowiedzialny także za istnienie tych praw.

ZWOLNIENIE OD ODPOWIEDZIALNOŚCI

Art. 557 K.c.

§1. Sprzedawca jest zwolniony od odpowiedzialności z tytułu rękojmi jeżeli kupujący wiedział o wadzie w chwili zawarcia umowy.

Art. 558.

§1. Strony mogą odpowiedzialność z tytułu rękojmi rozszerzyć, ograniczyć lub wyłączyć.

UTRATA UPRAWNIEŃ Z TYTUŁU RĘKOJMI ZA WADY FIZYCZNE

Art. 563.

§1. Kupujący traci uprawnienia z tytułu rękojmi z wady fizyczne rzeczy, jeżeli nie zawiadomi sprzedawcy o wadzie w ciągu miesiąca od jej wykrycia, (...)
- uwaga: zobacz w K.c.

Minister Handlu Wewnętrznego może w drodze rozporządzenia ustalić krótsze terminy do zawiadomienia o wadach artykułów żywnościowych.

TERMIN DOCHODZENIA UPRAWNIEŃ Z TYTUŁU RĘKOJMI ZA WADY FIZYCZNE

Art. 568.

§1. Uprawnienia z tytułu rękojmi za wady fizyczne wygasają po upływie roku, a gdy chodzi o wady budynku - po upływie trzech lat, licząc od dnia kiedy rzecz została kupującemu wydana.

§2. Upływ powyższych terminów nie wyłącza wykonania uprawnień z tytułu rękojmi, jeżeli sprzedawca wadę podstępnie zataił.

DOCHODZENIE UPRAWNIEŃ ZA WADY PRAWNE

Art. 572¹.

Kupujący może dochodzić uprawnień z tytułu rękojmi za wady prawne, chociażby osoba trzecia nie wystąpiła przeciw niemu z roszczeniem dotyczącym rzeczy sprzedanej.

Art. 173.

Kupujący, przeciw któremu osoba trzecia dochodzi roszczeń dotyczących rzeczy sprzedanej, obowiązany jest niezwłocznie zawiadomić o tym sprzedawcę i wezwać go wzięcia udziału w sprawie. (...)

TERMIN DOCHODZENIA UPRAWNIEŃ Z TYTUŁU RĘKOJMI ZA WADY PRAWNE

Art. 576.

§1. Uprawnienia z tytułu rękojmi za wady prawne rzeczy sprzedanej wygasają z upływem roku od chwili, kiedy kupujący dowiedział się o istnieniu wady. (..)

Rękojmi nie udziela się, istnieje ona z natury prawa dla każdego sprzedanego wyrobu. Zawsze z tytułu rękojmi odpowiedzialny jest sprzedawca.

GWARANJA JAKOŚCI, RĘKOJMIA A GWARANCJA

(Art. 557 - 581 K.c.)

Gwarancja nie jest obowiązkowa. Może jej udzielić wystawca dokumentu (gwarant):

• producent,

• pośrednik lub

• sprzedawca.

Powinna ona być zawsze wydana w postaci dokumentu pisemnego. Faktura, rachunek, paragon nie są dokumentami gwarancyjnymi.

Art. 577.

§1. (...) wystawca dokumentu (gwarant) jest obowiązany do usunięcia wady fizycznej rzeczy lub do dostarczenia rzeczy wolnej od wad, jeżeli wady te ujawnią się w ciągu terminu określonego w gwarancji.

§2. Jeżeli w gwarancji nie ustalono innego terminu, termin wynosi 1 rok licząc od dnia, kiedy rzecz została kupującemu wydana.

Art. 579.

Kupujący może wykonywać uprawnienia z tytułu rękojmi za wady fizyczne rzeczy, niezależnie od uprawnień wynikających z gwarancji.

SPRZEDAŻ KONSUMENCKA

W ustawie o sprzedaży konsumpcyjnej nie ma pojęcia „wady” towaru. Zamiast rękojmi używa się pojęcia „niezgodności towaru konsumpcyjny z umową”. Nie ma też pojęcia „rękojmi”, zamiast niego używa się pojęcia „odpowiedzialności sprzedawcy wobec kupującego”.

Art. 4. Ustawy o sprzedaży konsumenckiej:

1. Sprzedawca odpowiada wobec kupującego, jeżeli towar konsumpcyjny w chwili jego wydania jest niezgodny z umową; w przypadku stwierdzenia niezgodności przed upływem 6 miesięcy od wydania towaru domniemywa się, ze istniała ona w chwili wydania.

2. (...) domniemywa się, że jest on zgodny z umową, jeżeli odpowiada podanemu przez sprzedawcę opisowi lub ma cechy okazanej kupującemu próbki albo wzoru, a także gdy nadaje się do celu określonego przez kupującego przy zawarciu umowy, (...).

3. (...) domniemywa się, że towar konsumpcyjny jest zgodny z umową, jeżeli nadaje się do celu, do jakiego tego rodzaju towar jest zwykle używany, oraz gdy właściwości odpowiadają właściwościom cechującym towar tego rodzaju. Takie samo domniemanie przyjmuje się, gdy towar odpowiada oczekiwaniom dotyczącym towaru tego rodzaju, opartym na składanych publicznie zapewnieniach sprzedawcy, producenta lub jego przedstawiciela, (...) lub reklamie(...).

Art. 7.

Sprzedawca nie odpowiada za niezgodność towaru konsumpcyjnego z umową, gdy kupujący o tej niezgodności wiedział lub, oceniając rozsądnie, powinien był wiedzieć. (...)

Art. 8.

1. Jeżeli towar konsumpcyjny jest niezgodny z umową, kupujący może żądać doprowadzenia go do stanu zgodnego z umową przez nieodpłatną naprawę albo wymianę na nowy, chyba że naprawa albo wymiana są niemożliwe lub wymagają nadmiernych kosztów. (...)

2. Nieodpłatność naprawy i wymiany w rozumieniu ust. 1 oznacza, że sprzedawca ma również obowiązek zwrotu kosztów poniesionych przez kupującego, w szczególności kosztów demontażu, dostarczenia, robocizny, materiałów oraz ponownego zamontowania i uruchomienia.

3. Jeżeli sprzedawca, który otrzymał od kupującego żądanie określone w ust. 1, nie ustosunkował się do tego żądania w terminie 14 dni, uważa się, że uznał je za uzasadnione.

4. Jeżeli kupujący, z przyczyn określonych w ust. 1, nie może żądać naprawy ani wymiany, albo jeżeli sprzedawca nie zdoła uczynić zadość takiemu żądaniu w odpowiednim czasie lub gdy naprawa albo wymiana narażałaby kupującego na znaczne niedogodności, ma on prawo domagać się stosownego obniżenia ceny albo odstąpić od umowy; od umowy nie może odstąpić, gdy niezgodność towaru konsumpcyjnego z umową jest nieistotna. (...)

Art. 9.

1. Kupujący traci uprawnienia przewidziane w art. 8, jeżeli przed upływem 2 miesięcy od stwierdzenia niezgodności towaru konsumpcyjnego z umową nie zawiadomi o tym sprzedawcy. (...)

2. Minister właściwy do spraw gospodarki w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw rolnictwa po zasięgnięciu opinii Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów określi, w drodze rozporządzenia, dla towarów żywnościowych krótsze terminy zawiadomienia, mając na względzie trwałość tych towarów.

Art. 10.

1. Sprzedawca odpowiada za niezgodność towaru konsumpcyjnego z umową jedynie w przypadku jej stwierdzenia przed upływem 2 lat od wydania tego towaru kupującemu; termin ten biegnie na nowo w razie wymiany towaru. Jeżeli przedmiotem sprzedaży jest rzecz używana, strony mogą ten termin skrócić, jednakże nie poniżej 1 roku.

2. Roszczenia kupującego określone w art. 8, przedawniają się z upływem roku od stwierdzenia przez kupującego niezgodności towaru konsumpcyjnego z umową; przedawnienie nie może się skończyć przed upływem terminu określonego w ust. 1. (...).

GWARANCJA W SPRZEDAŻY KONSUMENCKIEJ

Art. 13.

1. Udzielenie kupującemu gwarancji następuje bez odrębnej opłaty przez oświadczenie gwaranta, zamieszczone w dokumencie gwarancyjnym lub reklamie, odnoszących się do towaru konsumpcyjnego; określa ono obowiązki gwaranta i uprawnienia kupującego, w przypadku gdy właściwość sprzedanego towaru nie odpowiada właściwości wskazanej w tym oświadczeniu. Nie uważa się za gwarancję oświadczenia, które nie kształtuje obowiązków gwaranta.

4. W dokumencie gwarancyjnym należy zamieścić podstawowe dane potrzebne do dochodzenia roszczeń z gwarancji, w tym w szczególności nazwę i adres gwaranta lub jego przedstawiciela w Rzeczypospolitej Polskiej, czas trwania i terytorialny zasięg ochrony gwarancyjnej. Ponadto powinno być w nim zawarte stwierdzenie, że gwarancja na sprzedany towar konsumpcyjny nie wyłącza, nie ogranicza ani nie zawiesza uprawnień kupującego wynikających z niezgodności towaru z umową.

POSTAWOWE WIADOMOŚCI O PRAWIE

NORMA PRAWNA

Prawo jest pojęciem wieloznacznym. Są prawa:

• przyrody,

• matematyczne i fizyczne,

• rozwoju społecznego,

• ekonomiczne,

• narodów do samookreślenia,

• cywilne i karne,

• przysługujące pracownikom do urlopu,

• itd.

Prawo w znaczeniu społecznym jest zespołem norm społecznych. Wśród norm społecznych można wyróżnić normy:

• prawne (w znaczeniu przedmiotowym),

• techniczne,

• etyczne (moralne),

• religijne,

• obyczajowe,

• estetyczne,

• towarzyskie,

• i inne.

Norma społeczna jest regułą postępowania, wskazująca ludziom jak powinni zachowywać się w swoich wzajemnych stosunkach.

Prawo w znaczeniu przedmiotowym jest zespołem norm społecznych regulujących stosunki społeczne, które ustanowione są lub uznane przez państwo i zagwarantowane przymusem państwowym.

Inaczej można powiedzieć, że prawo w znaczeniu przedmiotowym jest zespołem norm prawnych. A norma prawna jest powszechnie obowiązująca regułą postępowania, ustanowiona przez państwo, zagwarantowaną przymusem państwowym.

Przestrzeganie norm prawnych jest obowiązkowe, w przeciwieństwie do innych norm, których przestrzeganie jest dobrowolne. Państwo może zastosować przymus wobec każdego, kto nie zachowuje się w sposób zgodny z prawem.

Istnieje ścisły związek między państwem a prawem. Prawo pochodzi od państwa, organy państwa tworzą prawo wydając normy prawne. Prawo nie może istnieć bez państwa, a państwo nie może istnieć bez prawa.

Prawo stanowi jedno z podstawowych narzędzi państwa do realizacji jego celów, za pomocą którego kształtuje ono stosunki społeczne i oddziałuje na ich rozwój. Prawo ma zapewnić ład i porządek życia zbiorowego w interesie całego społeczeństwa danego państwa.

Normy prawne ustanowione przez państwo są wydawane przez upoważniony organ państwa w różnego rodzaju aktach normatywnych (ustawach, rozporządzeniach, zarządzeniach). Nieprzestrzeganie norm prawnych powoduje określone sankcje prawne, czyli ujemne konsekwencje (dolegliwości), które grożą każdemu, kto nie postępuje zgodnie z normą prawną. Typowa sankcją jest kara.

PRZEPIS PRAWNY I AKT NORMATYWNY

Przepis prawny jest drugim, obok normy prawnej, podstawowym pojęciem prawa.

Przepis prawny jest elementarną jednostką aktu normatywnego, czyli podstawową cząstką tekstu prawnego. Występuje w formie artykułu lub paragrafu. Przepisem prawnym jest także część obszerniejszego artykułu lub paragrafu, nosząca nazwę ustępu.

Akt normatywny wydawany jest przez upoważniony organ państwa. Składa się on z przepisów prawnych, wyrażających normy prawne. Wśród aktów normatywnych można wyróżnić:

• ustawę zasadniczą (konstytucję),

• ustawy (w tym kodeksy),

• dekrety z mocą ustawy (obecnie w Polsce nie są wydawane prze organ państwowy),

• rozporządzenia wydawane na podstawie przepisów blankietowych zawartych w ustawach,

• uchwały,

• zarządzenia,

• statuty,

• umowy międzynarodowe.

Kodeks jest to obszerny akt normatywny, oparty na jednolitych zasadach w formie ustawy, regulujący w sposób kompleksowy pewna dziedzinę stosunków społecznych.

W Polsce obowiązują m.in.:

• kodeks karny (k.k.),

• kodeks cywilny (k.c.),

• kodeks rodzinny i opiekuńczy (k.r. i op.),

• kodeks postępowania karnego (k.p.k.),

• kodeks drogowy (k.d.)

• i inne.

Przepisy prawne dzieli się na:

1. nakazujące,

2. zakazujące,

3. upoważniające,

4. wyjaśniające.

Przepisy nakazujące nakazują adresatowi określony sposób postępowania, a przepisy zakazujące zakazują adresatowi określonego postępowania. Charakter taki ma większość przepisów prawa karnego, np. zakaz zabijania, kradzieży.

Przepisy upoważniające (zezwalające) upoważniają adresata do określonego postępowania. Na przykład, ten kto ukończył szkołę średnią i ma świadectwo dojrzałości, czyli zdał maturę, może zostać studentem szkoły wyższej; mężczyzna i kobieta, którzy ukończyli określony wiek mogą zawrzeć związek małżeński.

Przepisy a, b i c mają charakter normatywny, czyli powszechnie obowiązujący.

Przepisy wyjaśniające wyjaśniają treść pojęć prawnych występujących w innych przepisach danego aktu normatywnego. Podstawową grupą są tu przepisy definicyjne, np. art. 10 § 1 kodeksu cywilnego: „pełnoletnim jest ten kto ukończył lat 18”.

Przepisy mogą być:

• kompletne (pełne),

• upoważniające (blankietowe) - upoważniają inny organ niższej instancji do wydania w przyszłości przepisów szczegółowych (wykonawczych),

• odsyłające - same nie formułują postępowania lecz odsyłają do innych istniejących przepisów.

STRUKTURA NORM PRAWNYCH

W strukturze norm prawnych można wyróżnić:

1. hipotezę,

2. dyspozycję,

3. sankcję.

Na przykład: Art. 415 kodeksu cywilnego stanowi „Kto z winy swej wyrządził drugiemu szkodę, obowiązany jest do jej naprawienia”. Pierwsza część zdania jest hipotezą, a druga dyspozycją.

Hipoteza określa okoliczności w jakich można stosować normę prawną.

Dyspozycja określa postępowanie do jakiego zobowiązany jest adresat normy prawnej, gdy zajdą okoliczności określone w hipotezie.

Sankcja określa ujemne konsekwencje w przypadku zachowania się adresata normy w sposób sprzeczny z jej dyspozycją. Rozróżnia się sankcje:

• karne, np. pozbawienia wolności, grzywny, konfiskaty mienia itp.;

• egzekucyjne, np. eksmisja lokatora z lokalu bezprawnie zajętego, egzekucja komornika na majątku sprawcy szkody;

• nieważności czynności prawnej, np. nieważność czynności prawnej z osobą umysłowo chorą, nieważność zawartego związku małżeńskiego z osobą już wchodzącą w związek z inna osobą.

NORMY PRAWNE BEZWZGLĘDNIE I WZGLĘDNIE OBOWIĄZUJĄCE

Normy bezwzględnie obowiązujące muszą być bezwzględnie przestrzegane przez jej adresatów, choćby było to niezgodne z ich interesem.

Normy względnie obowiązujące nie muszą być przestrzegane. Pozostawiają one swobodę stronom zawierającym umowę. W przypadku sporu i braku szczegółowego zapisu w umowie są przyjmuje zapis normy.

WARUNEK OBOWIĄZYWANIA AKTU NORMATYWNEGO

Warunkiem obowiązywania aktu normatywnego, zwłaszcza aktu wyższego stopnia, jest jego opublikowanie w specjalnym urzędowym organie publikacyjnym. W Polsce nimi są:

• Dziennik Ustaw Rzeczpospolitej Polskiej (Dz.U.),

• Monitor Polski - Dziennik Urzędowy Rzeczpospolitej Polskiej (M.P.),

• dzienniki urzędowe ministerstw i centralnych organów administracji państwowej.

W Dziennikach Ustaw publikuje się:

• ustawy,

• rozporządzenia wykonawcze do ustawy,

• niektóre uchwały sejmu o doniosłym znaczeniu politycznym,

• umowy międzynarodowe,

• oświadczenia rządowe dotyczące umów międzynarodowych,

• obwieszczenia jednolitego tekstu ustawy, o sprostowaniach lub błędach w ustawie,

• obwieszczenia i uchwały trybunału konstytucyjnego o utracie mocy obowiązującej przepisów prawnych lub w sprawie wykładni przepisów prawnych.

W Monitorze Polskim publikuje się:

• uchwały naczelnych organów państwowych, zasadniczo będące aktami normatywnymi,

• zarządzenia centralnych organów administracji państwowej,

• zarządzenia Prezydenta R.P.,

• zarządzenia Prezesa Narodowego Banku Polskiego.

W dziennikach urzędowych ministerstw i centralnych organów administracji państwowej publikuje się zarządzenia kierowane do organów niższego szczebla i określonych grup społecznych.

WYKŁADNIA PRAWA

Niejednokrotnie powstają wątpliwości odnośnie znaczenia niektórych przepisów. Wynikają one m.in. z:

1. błędów językowych popełnianych przy formułowaniu przepisów (użycie wieloznacznych wyrazów i sformułowań, wadliwa budowa zdań, błędy interpunkcyjne, itp.),

2. rozbieżności między gramatycznym sformułowaniem normy prawnej, a celem dla którego stworzono normę,

3. zmiany ustroju politycznego i systemu gospodarczego lub innymi ważnymi zmianami w stosunkach społecznych, które wymagają odmiennego rozumienia niektórych norm prawnych,

4. ogólnego (abstrakcyjnego) charakteru norm prawnych mogący powodować wątpliwości, czy norma odnosi się do konkretnego stanu faktycznego.

Wykładnia prawa pozwala na przezwyciężenie tych wątpliwości.

Def. Wykładnią, czyli interpretacją prawa, jest zespół czynności zmierzających do ustalenia właściwej treści norm prawnych, zawartych w przepisach.

Uwaga: Interpretacją (wykładnią) nie można nadać normie treści sprzecznej z jej wyraźnym brzmieniem!!!

W zależności od organu dokonującego wykładni prawa wyróżnia się wykładnię:

1. autentyczną,

2. legalną (oficjalną),

3. praktyczną (sądową),

4. doktrynalną (naukową).

Wykładnia autentyczna dokonywana jest przez ten sam organ, który wydał interpretowany przepis. Np. minister, który wydał dany przepis, wyjaśnia wątpliwości powstające przy stosowaniu jego rozporządzenia lub zarządzenia. Wykładnia autentyczna ma charakter obowiązkowy i nie można od niej odstąpić.

Wykładnia legalna dokonywana jest przez organ państwowy, któremu to zadanie zostało powierzone w konstytucji. W Polsce jest to Trybunał Konstytucyjny.

Wykładnia praktyczna dokonywana jest przez organ państwowy stosujący prawo, a więc organy administracji państwowej i sądy, szczególnie Sąd Najwyższy(SN). Wykładnie Sadu Najwyższego dotyczą sposobu pojmowania norm prawnych i pozwalają na ujednolicenie orzecznictwa sadów na terenie kraju. Wykładnia pozostałych sadów nie ma charakteru obowiązującego. Sądy związane są jedynie wykładnią sadu wyższej instancji w konkretnej sprawie. Najczęściej stosują się do niej w innych analogicznych sprawach, co zapobiega uchyleniom wyroku.

Wykładnia doktrynalna (naukowa) dokonywana jest w naukowej literaturze prawniczej i nie ma charakteru obowiązującego. Ma ona jednak istotne znaczenie pomocnicze dla organów dokonujących interpretacji przepisów a także w czasie zmian przepisów, przyczyniając się do ukształtowania nowego prawa.

LUKI W PRAWIE

Zdarza się, że z całokształtu norm dotyczących danej dziedziny prawa wynika wyraźnie, że jakieś stosunki społeczne nie są obojętne i powinny być uregulowane prawnie, ale nie ma norm prawnych, które by je regulowały.

Luka w prawie jest „białą plamą” w pewnej dziedzinie prawa, pustką w miejscu, gdzie przepisy powinny normować stosunki społeczne.

Przyczyną luk w prawie może być:

• nienadążanie prawa za zmianami społecznymi,

• świadomie pozostawianie przez państwo luk w prawie, np. z braku doświadczenia w danej dziedzinie, zwłaszcza skutków jakie te przepisy mogłyby powodować, a może czasem celowo dla załatwienia jakichś interesów przez określone osoby.

Organ wymiaru sprawiedliwości nie może uchylić się od obowiązku rozstrzygnięcia sporu z powodu istnienia luk w prawie. W tej sytuacji luki w prawie wypełnia się poprzez analogie:

• ustawowe,

• prawne.

Podstawą stosowania analogii ustawowej jest istnienie norm prawnych do innego analogicznego stanu faktycznego. Można przyjąć, ze ta sama racja, która przyświecała ustawodawcy uregulowaniu danego stosunku społecznego jest do zaistniałego tak zbliżony, że skłoniłaby go analogicznego potraktowania.

W przypadku luk w uregulowaniach specyficznych spraw, które nie są podobne do żadnych innych sąd może stworzyć przez siebie normę prawną wynikającą z ogólnych zasad ustawodawstwa, czyli analogii z prawa. Taka analogia przeznaczona jest wyłącznie do rozstrzygnięcia w danej sprawie. Stosuje się ją w prawie cywilnym, prawie pracy, prawie administracyjnym i innych gałęziach prawa za wyjątkiem prawa karnego.

Uwaga: w prawie karnym stosowanie analogii jest niedopuszczalne.

KOLIZJE PRZEPISÓW PRAWNYCH

Kolizje przepisów prawnych występują, gdy stosunek prawny uregulowany jest więcej niż jednym przepisem (zespołem przepisów), które wzajemnie się wykluczają.

Istnieje dwa rodzaje kolizji przepisów prawnych:

1. w czasie,

2. w przestrzeni.

Z kolizją w czasie spotykamy się gdy dwa przepisy wydane w różnym czasie regulują ten sam stosunek społeczny. Dla zapobieżenia takiej sytuacji w nowej ustawie powinny być przepisy przejściowe zawierające zapisy terminów od kiedy nowe przepisy obowiązują. Jeżeli brak jest takich terminów, przyjmuje się, że obowiązuje nowa ustawa. Ale prawo nie może działać wstecz, czyli do oceny danego czynu stosuje się przepisy, które obowiązywały w momencie jego popełnienia.

Kolizja w przestrzeni występuje, gdy dany stosunek społeczny uregulowany jest przez przepisy jednego systemu prawnego z przepisami innego systemu prawnego, np. innego państwa.

Jeżeli występuje kolizja przepisów prawnych odnoszących się do tego samego zdarzenia regulowanego przez dane państwo, to sądy zazwyczaj przyjmują zapis korzystniejszy dla oskarżonego.

STOSUNEK PRAWNY

Więzi miedzy ludźmi, a także instytucjami, przedsiębiorstwami itd., nazywa się stosunkami społecznymi. Natomiast stosunkiem prawnym jest stosunek społeczny uregulowany przez prawo.

Osoby lub grupy osób (fizyczne lub prawne) uczestniczące w stosunku prawnym nazywa się podmiotami lub stronami stosunku prawnego.

Osoba fizyczna - żyjący człowiek.

Osobą prawną jest wyodrębniony jednostka, która zgodnie z obowiązującymi przepisami może występować jako samodzielny podmiot prawa cywilnego.

W każdym stosunku prawnym uczestniczą co najmniej dwa podmioty. Podmiot stosunku prawnego może żądać od drugiego podmiotu określonego zachowania i sam może wobec niego postępować w określony sposób.

ZDARZENIE PRAWNE

Zdarzeniem prawnym jest każde zdarzenie pociągające za sobą powstanie, zmianę lub rozwiązanie stosunku prawnego.

Zdarzeniem prawnym jest wszystko to, co powoduje nałożenie na podmiot prawa (człowieka lub osobę prawną) tych obowiązków i praw, które są przewidziane w normie prawnej. Zdarzenie prawne wywołuje zawsze określone skutki prawne.

Zdarzenia prawne mogą być legalne i sprzeczne z prawem, dokonywane celowo i przypadkowe.

Przykłady:

• zawarcie umowy między stronami,

• narodziny dziecka,

• kradzież,

• sporządzenie testamentu,

• wydanie wyroku (np. rozwodowego),

• odniesienie właścicielowi znalezionej rzeczy,

• śmierć człowieka.

STOSOWANIE PRAWA

Stosowanie prawa czasem jest mylone z przestrzeganiem prawa. Przez przestrzeganie prawa należy rozumieć takie postępowanie obywateli i organów państwa, które jest zgodne z obowiązującymi przepisami.

Stosowanie prawa odbywa się w jednej z dwóch form:

1. ustalenie istnienia lub braku między stronami stosunku prawnego i sprecyzowanie jego treści,

2. stworzenie, zniesienie lub zmiana miedzy stronami stosunku prawnego.

Ad. 1.

Sąd lub organ administracji państwowej (najczęściej na życzenie jednej ze stron) autorytatywnie stwierdza, że między stronami istnieje lub nie istnieje stosunek prawny o określonej treści i że w związku z tym strony maja wobec siebie takie to a takie praw i obowiązki. Np. wyrok o zapłatę należności.

W wyroku karnym skazującym sad stwierdza fakt popełnienia przestępstwa i w ten sposób ustala istnienie stosunku prawnego między państwem a przestępcą i jednocześnie go precyzuje, wymierza określoną karę, orzeka o kosztach procesu itd.

Ad.2.

Wskutek wydania przez organ państwowy aktu prawnego nie normatywnego (akt administracyjny, orzeczenie sadowe) miedzy stronami powstaje nowy stosunek prawny, bądź też stosunek już istniejący ulega likwidacji lub zmianie.

Przykład. Wyrok rozwodowy stwarza nową sytuację prawną małżonków, gdyż zrywa łączący ich dotąd stosunek prawny. Podobne skutki wywołuje orzeczenie sadu ustalające ojcostwo dziecka pozamałżeńskiego, rozwiązanie umowy, itp.

Analogiczny charakter ma większość aktów administracyjnych, np. wezwanie do odbycia służby wojskowej.

Proces stosowania praw można podzielić na trzy etapy:

1. ustalenie stanu faktycznego,

2. wyszukanie (ustalenie) normy prawnej odnoszącej się do danego stanu (kwalifikacja prawna),

3. wnioskowanie i wydanie decyzji (ustalenie prawnych konsekwencji jakie w danej sytuacji wynikają dla stron z zastosowaniem odpowiedniej normy).

PODZIAŁ PRAWA NA GAŁĘZIE

W ramach gałęzi prawa stosowana jest jednolita metoda regulowania stosunków społecznych. Najczęściej wyróżnia się prawo:

• konstytucyjne - zespół norm regulujących podstawy ustroju państwa,

• administracyjne - zespół norm regulujących struktur® organów administracji oraz stosunki prawne powstające w toku działalności tych organów,

• finansowe - zespół norm regulujących gromadzenie środków pieniężnych przez państwo oraz ich rozdział i wydatkowanie, a także określających tryb działania organów i instytucji finansowych,

• cywilne - zespół norm regulujących stosunki majątkowe i niektóre stosunki osobiste miedzy równorzędnymi - w danej sprawie - podmiotami prawa,

• rodzinne - zespół norm regulujących osobiste i majątkowe stosunki między małżonkami, a także dziećmi i krewnymi,

• pracy - zespół norm regulujących stosunki między pracodawcą i pracownikami,

• karne - zespół norm określających czyny które są przestępstwami, ustalających kary za te przestępstwa oraz określających ogólne zasady odpowiedzialności karnej,

• procesowe:

• a) cywilne - zespół norm regulujących tryb rozstrzygania spraw cywilnych przez sądy i inne organy,

b) karne - zespół norm regulujących tryb prowadzenia i rozstrzygania spraw karnych przez organy wymiaru sprawiedliwości.

Istnieje też miedzy innymi prawo:

• gospodarcze,

• o miarach,

• budowlane,

• o ruchu drogowym,

• autorskie i inne.

Można również mówić o prawie technicznym lub inżynierskim.

PRAWO AUTORSKIE

W Polsce prawa autorskie są chronione Ustawą z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz. U. 1994, Nr 24, poz. 83).

Ustawa ta wdrożenia do polskiego ustawodawstwa następujące dyrektywy Wspólnot Europejskich:

1) dyrektywy 91/250/WE z dnia 14 maja 1991 r. w sprawie ochrony prawnej programów komputerowych (Dz.Urz. WE L 122 z 17.05.1991),

2) dyrektywy 92/100/WE z dnia 19 listopada 1992 r. w sprawie prawa najmu i użyczenia oraz niektórych praw pokrewnych prawu autorskiemu w zakresie własności intelektualnej (Dz.Urz. WE L 346 z 27.11.1992),

3) dyrektywy 93/83/WE z dnia 27 września 1993 r. w sprawie koordynacji niektórych zasad dotyczących prawa autorskiego oraz praw pokrewnych stosowanych w odniesieniu do przekazu satelitarnego oraz retransmisji drogą kablową (Dz.Urz. WE L 248 z 06.10.1993),

4) dyrektywy 93/98/WE z dnia 29 października 1993 r. w sprawie harmonizacji czasu ochrony prawa autorskiego i niektórych praw pokrewnych (Dz.Urz. WE L 290 z 24.11.1993),

5) dyrektywy 96/9/WE z dnia 11 marca 1996 r. w sprawie ochrony prawnej baz danych (Dz.Urz. WE L 77 z 27.03.1996).

Przedmiot prawa autorskiego

Art. 1.

1. Przedmiotem prawa autorskiego jest każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia (utwór).

2. W szczególności przedmiotem prawa autorskiego są utwory:

1) wyrażone słowem, symbolami matematycznymi, znakami graficznymi (literackie, publicystyczne, naukowe, kartograficzne oraz programy komputerowe),

2) plastyczne,

3) fotograficzne,

4) lutnicze,

5) wzornictwa przemysłowego,

6) architektoniczne, architektoniczno-urbanistyczne i urbanistyczne,

7) muzyczne i słowno-muzyczne,

8) sceniczne, sceniczno-muzyczne, choreograficzne i pantomimiczne,

9) audiowizualne (w tym filmowe).

2.1. Ochroną objęty może być wyłącznie sposób wyrażenia; nie są objęte ochroną odkrycia, idee, procedury, metody i zasady działania oraz koncepcje matematyczne.

3. Utwór jest przedmiotem prawa autorskiego od chwili ustalenia, chociażby miał postać nie ukończoną.

4. Ochrona przysługuje twórcy niezależnie od spełnienia jakichkolwiek formalności.

Art. 2.

1. Opracowanie cudzego utworu, w szczególności tłumaczenie, przeróbka, adaptacja, jest przedmiotem prawa autorskiego bez uszczerbku dla prawa do utworu pierwotnego.

2. Rozporządzanie i korzystanie z opracowania zależy od zezwolenia twórcy utworu pierwotnego (prawo zależne), chyba że autorskie prawa majątkowe do utworu pierwotnego wygasły. W przypadku baz danych spełniających cechy utworu zezwolenie twórcy jest konieczne także na sporządzenie opracowania.

3. Twórca utworu pierwotnego może cofnąć zezwolenie, jeżeli w ciągu pięciu lat od jego udzielenia opracowanie nie zostało rozpowszechnione. Wypłacone twórcy wynagrodzenie nie podlega zwrotowi.

4. Za opracowanie nie uważa się utworu, który powstał w wyniku inspiracji cudzym utworem.

5. Na egzemplarzach opracowania należy wymienić twórcę i tytuł utworu pierwotnego.

Art. 3.

Zbiory, antologie, wybory, bazy danych spełniające cechy utworu są przedmiotem prawa autorskiego, nawet jeżeli zawierają nie chronione materiały, o ile przyjęty w nich dobór, układ lub zestawienie ma twórczy charakter, bez uszczerbku dla praw do

wykorzystanych utworów.

Art. 4.

Nie stanowią przedmiotu prawa autorskiego:

1) akty normatywne lub ich urzędowe projekty,

2) urzędowe dokumenty, materiały, znaki i symbole,

3) opublikowane opisy patentowe lub ochronne,

4) proste informacje prasowe.

Art. 6.

W rozumieniu ustawy:

1) utworem opublikowanym jest utwór, który za zezwoleniem twórcy został zwielokrotniony i którego egzemplarze zostały udostępnione publicznie,

3) utworem rozpowszechnionym jest utwór, który za zezwoleniem twórcy został w jakikolwiek sposób udostępniony publicznie,

Podmiot prawa autorskiego

Art. 8.

1. Prawo autorskie przysługuje twórcy, o ile ustawa nie stanowi inaczej.

2. Domniemywa się, że twórcą jest osoba, której nazwisko w tym charakterze uwidoczniono na egzemplarzach utworu lub której autorstwo podano do publicznej wiadomości w jakikolwiek inny sposób w związku z rozpowszechnianiem utworu.

3. Dopóki twórca nie ujawnił swojego autorstwa, w wykonywaniu prawa autorskiego zastępuje go producent lub wydawca, a w razie ich braku - właściwa organizacja zbiorowego zarządzania prawami autorskimi.

Art. 9.

1. Współtwórcom przysługuje prawo autorskie wspólnie. Domniemywa się, że wielkości udziałów są równe. Każdy ze współtwórców może żądać określenia wielkości udziałów przez sąd, na podstawie wkładów pracy twórczej.

2. Każdy ze współtwórców może wykonywać prawo autorskie do swojej części utworu mającej samodzielne znaczenie, bez uszczerbku dla praw pozostałych współtwórców.

3. Do wykonywania prawa autorskiego do całości utworu potrzebna jest zgoda wszystkich współtwórców. W przypadku braku takiej zgody każdy ze współtwórców może żądać rozstrzygnięcia przez sąd, który orzeka uwzględniając interesy wszystkich współtwórców.

4. Każdy ze współtwórców może dochodzić roszczeń z tytułu naruszenia prawa autorskiego do całości utworu. Uzyskane świadczenie przypada wszystkim współtwórcom, stosownie do wielkości ich udziałów.

5. Do autorskich praw majątkowych przysługujących współtwórcom stosuje się odpowiednio przepisy Kodeksu cywilnego o współwłasności w częściach ułamkowych.

Art. 11.

Autorskie prawa majątkowe do utworu zbiorowego, w szczególności do encyklopedii lub publikacji periodycznej, przysługują producentowi lub wydawcy, a do poszczególnych części mających samodzielne znaczenie - ich twórcom. Domniemywa się, że producentowi lub wydawcy przysługuje prawo do tytułu.

Art. 12.

1. Jeżeli ustawa lub umowa o pracę nie stanowią inaczej, pracodawca, którego pracownik stworzył utwór w wyniku wykonywania obowiązków ze stosunku pracy, nabywa z chwilą przyjęcia utworu autorskie prawa majątkowe w granicach wynikających z celu umowy o pracę i zgodnego zamiaru stron.

Autorskie prawa osobiste

Art. 16.

Jeżeli ustawa nie stanowi inaczej, autorskie prawa osobiste chronią nieograniczoną w czasie i nie podlegającą zrzeczeniu się lub zbyciu więź twórcy z utworem, a w szczególności prawo do:

1) autorstwa utworu,

2) oznaczenia utworu swoim nazwiskiem lub pseudonimem albo do udostępniania go anonimowo,

3) nienaruszalności treści i formy utworu oraz jego rzetelnego wykorzystania,

4) decydowania o pierwszym udostępnieniu utworu publiczności,

5) nadzoru nad sposobem korzystania z utworu.

Autorskie prawa majątkowe

Art. 17.

Jeżeli ustawa nie stanowi inaczej, twórcy przysługuje wyłączne prawo do korzystania z utworu i rozporządzania nim na wszystkich polach eksploatacji oraz do wynagrodzenia za korzystanie z utworu.

Znak Copyright © oznaczający autorskie prawa majątkowe

Dozwolony użytek chronionych utworów

Art. 23.

1. Bez zezwolenia twórcy wolno nieodpłatnie korzystać z już rozpowszechnionego utworu w zakresie własnego użytku osobistego. Przepis ten nie upoważnia do budowania według cudzego utworu architektonicznego i architektonicznourbanistycznego oraz do korzystania z elektronicznych baz danych spełniających cechy utworu, chyba że dotyczy to własnego użytku naukowego niezwiązanego z celem zarobkowym.

2. Zakres własnego użytku osobistego obejmuje korzystanie z pojedynczych egzemplarzy utworów przez krąg osób pozostających w związku osobistym, w szczególności pokrewieństwa, powinowactwa lub stosunku towarzyskiego.

Art. 25.

1. Wolno rozpowszechniać w celach informacyjnych w prasie, radiu i telewizji:

1) już rozpowszechnione:

a) sprawozdania o aktualnych wydarzeniach,

b) aktualne artykuły na tematy polityczne, gospodarcze lub religijne, chyba że zostało wyraźnie zastrzeżone, że ich dalsze rozpowszechnianie jest zabronione,

c) aktualne wypowiedzi i fotografie reporterskie,

2) krótkie wyciągi ze sprawozdań i artykułów, o których mowa w pkt 1 lit. a) i b),

3) przeglądy publikacji i utworów rozpowszechnionych,

4) mowy wygłoszone na publicznych zebraniach i rozprawach; nie upoważnia to jednak do publikacji zbiorów mów jednej osoby,

5) krótkie streszczenia rozpowszechnionych utworów.

Art. 27.

Instytucje naukowe i oświatowe mogą, w celach dydaktycznych lub prowadzenia własnych badań, korzystać z rozpowszechnionych utworów w oryginale i w tłumaczeniu oraz sporządzać w tym celu egzemplarze fragmentów rozpowszechnionego utworu.

Art. 28.

Biblioteki, archiwa i szkoły mogą:

1) udostępniać nieodpłatnie, w zakresie swoich zadań statutowych, egzemplarze utworów rozpowszechnionych,

2) sporządzać lub zlecać sporządzanie egzemplarzy rozpowszechnionych utworów w celu uzupełnienia, zachowania lub ochrony własnych zbiorów,

3) udostępniać zbiory dla celów badawczych lub poznawczych za pośrednictwem końcówek systemu informatycznego (terminali) znajdujących się na terenie tych jednostek.

Art. 29.

1. Wolno przytaczać w utworach stanowiących samoistną całość urywki rozpowszechnionych utworów lub drobne utwory w całości, w zakresie uzasadnionym wyjaśnianiem, analizą krytyczną, nauczaniem lub prawami gatunku twórczości.

2. Wolno w celach dydaktycznych i naukowych zamieszczać rozpowszechnione drobne utwory lub fragmenty większych utworów w podręcznikach i wypisach.

21. Wolno w celach dydaktycznych i naukowych zamieszczać rozpowszechnione drobne utwory lub fragmenty większych utworów w antologiach.

Art. 31.

Wolno nieodpłatnie wykonywać publicznie rozpowszechnione utwory podczas ceremonii religijnych, imprez szkolnych i akademickich lub oficjalnych uroczystości państwowych, jeżeli nie łączy się z tym osiąganie pośrednio lub bezpośrednio korzyści majątkowych i artyści wykonawcy nie otrzymują wynagrodzenia, z wyłączeniem imprez reklamowych, promocyjnych lub wyborczych.

Art. 33.5.

Wolno korzystać z utworu w postaci obiektu budowlanego, jego rysunku, planu lub innego ustalenia, w celu odbudowy lub remontu obiektu budowlanego.

Art. 34.

Można korzystać z utworów w granicach dozwolonego użytku pod warunkiem wymienienia imienia i nazwiska twórcy oraz źródła.

Czas trwania autorskich praw majątkowych

Art. 36.

Z zastrzeżeniem wyjątków przewidzianych w ustawie, autorskie prawa majątkowe gasną z upływem lat siedemdziesięciu:

1) od śmierci twórcy, a do utworów współautorskich - od śmierci współtwórcy, który przeżył pozostałych,

Przejście autorskich praw majątkowych

Art. 41.

1. Jeżeli ustawa nie stanowi inaczej:

1) autorskie prawa majątkowe mogą przejść na inne osoby w drodze dziedziczenia lub na podstawie umowy,

2) nabywca autorskich praw majątkowych może przenieść je na inne osoby, chyba że umowa stanowi inaczej.

2. Umowa o przeniesienie autorskich praw majątkowych lub umowa o korzystanie z utworu, zwana dalej „licencją”, obejmuje pola eksploatacji wyraźnie w niej wymienione.

Art. 43.

1. Jeżeli z umowy nie wynika, że przeniesienie autorskich praw majątkowych lub udzielenie licencji nastąpiło nieodpłatnie, twórcy przysługuje prawo do wynagrodzenia.

2. Jeżeli w umowie nie określono wysokości wynagrodzenia autorskiego, wysokość wynagrodzenia określa się z uwzględnieniem zakresu udzielonego prawa oraz korzyści wynikających z korzystania z utworu.

Art. 44.

W razie rażącej dysproporcji między wynagrodzeniem twórcy a korzyściami nabywcy autorskich praw majątkowych lub licencjobiorcy, twórca może żądać stosownego podwyższenia wynagrodzenia przez sąd.

Art. 49.

2. Następca prawny, choćby nabył całość autorskich praw majątkowych, nie może, bez zgody twórcy, czynić zmian w utworze, chyba że są one spowodowane oczywistą koniecznością, a twórca nie miałby słusznej podstawy im się sprzeciwić. Dotyczy to odpowiednio utworów, których czas ochrony autorskich praw majątkowych upłynął.

Art. 53.

Umowa o przeniesienie autorskich praw majątkowych wymaga zachowania formy pisemnej pod rygorem nieważności.

Przepisy szczególne dotyczące programów komputerowych

Art. 74.

1. Programy komputerowe podlegają ochronie jak utwory literackie, o ile przepisy niniejszego rozdziału nie stanowią inaczej.

2. Ochrona przyznana programowi komputerowemu obejmuje wszystkie formy jego wyrażenia. Idee i zasady będące podstawą jakiegokolwiek elementu programu komputerowego, w tym podstawą łączy, nie podlegają ochronie.

3. Prawa majątkowe do programu komputerowego stworzonego przez pracownika w wyniku wykonywania obowiązków ze stosunku pracy przysługują pracodawcy, o ile umowa nie stanowi inaczej.

4. Autorskie prawa majątkowe do programu komputerowego, z zastrzeżeniem przepisów art. 75 ust. 2 i 3, obejmują prawo do:

1) trwałego lub czasowego zwielokrotnienia programu komputerowego w całości lub w części jakimikolwiek środkami i w jakiejkolwiek formie; w zakresie, w którym dla wprowadzania, wyświetlania, stosowania, przekazywania i przechowywania programu komputerowego niezbędne jest jego zwielokrotnienie, czynności te wymagają zgody uprawnionego,

2) tłumaczenia, przystosowywania, zmiany układu lub jakichkolwiek innych zmian w programie komputerowym, z zachowaniem praw osoby, która tych zmian dokonała,

3) rozpowszechniania, w tym użyczenia lub najmu, programu komputerowego lub jego kopii.

Art. 75.

1. Jeżeli umowa nie stanowi inaczej, czynności wymienione w art. 74 ust. 4 pkt 1 i 2 nie wymagają zgody uprawnionego, jeżeli są niezbędne do korzystania z programu komputerowego zgodnie z jego przeznaczeniem, w tym do poprawiania błędów przez osobę, która legalnie weszła w jego posiadanie.

2. Nie wymaga zezwolenia uprawnionego:

1) sporządzenie kopii zapasowej, jeżeli jest to niezbędne do korzystania z programu komputerowego. Jeżeli umowa nie stanowi inaczej, kopia ta nie może być używana równocześnie z programem komputerowym,

2) obserwowanie, badanie i testowanie funkcjonowania programu komputerowego w celu poznania jego idei i zasad przez osobę posiadającą prawo korzystania z egzemplarza programu komputerowego, jeżeli, będąc do tych czynności upoważniona, dokonuje ona tego w trakcie wprowadzania, wyświetlania, stosowania, przekazywania lub przechowywania programu komputerowego,

3) zwielokrotnianie kodu lub tłumaczenie jego formy w rozumieniu art. 74 ust. 4 pkt 1 i 2, jeżeli jest to niezbędne do uzyskania informacji koniecznych do osiągnięcia współdziałania niezależnie stworzonego programu komputerowego z innymi programami komputerowymi, o ile zostaną spełnione następujące warunki:

a) czynności te dokonywane są przez licencjobiorcę lub inną osobę uprawnioną do korzystania z egzemplarza programu komputerowego bądź przez inną osobę działającą na ich rzecz,

b) informacje niezbędne do osiągnięcia współdziałania nie były uprzednio łatwo dostępne dla osób, o których mowa pod lit. a),

c) czynności te odnoszą się do tych części oryginalnego programu komputerowego, które są niezbędne do osiągnięcia współdziałania.

3. Informacje, o których mowa w ust. 2 pkt 3, nie mogą być:

1) wykorzystane do innych celów niż osiągnięcie współdziałania niezależnie stworzonego programu komputerowego,

2) przekazane innym osobom, chyba że jest to niezbędne do osiągnięcia współdziałania niezależnie stworzonego programu komputerowego,

3) wykorzystane do rozwijania, wytwarzania lub wprowadzania do obrotu programu komputerowego o istotnie podobnej formie wyrażenia lub do innych czynności naruszających prawa autorskie.

Art. 77.

Uprawniony może domagać się od użytkownika programu komputerowego zniszczenia posiadanych przez niego środków technicznych (w tym programów komputerowych), których jedynym przeznaczeniem jest ułatwianie niedozwolonego usuwania lub obchodzenia technicznych zabezpieczeń programu.

Ochrona autorskich praw osobistych

Art. 78.

1. Twórca, którego autorskie prawa osobiste zostały zagrożone cudzym działaniem, może żądać zaniechania tego działania. W razie dokonanego naruszenia może także żądać, aby osoba, która dopuściła się naruszenia, dopełniła czynności potrzebnych do usunięcia jego skutków, w szczególności aby złożyła publiczne oświadczenie o odpowiedniej treści i formie. Jeżeli naruszenie było zawinione, sąd może przyznać twórcy odpowiednią sumę pieniężną tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę lub - na żądanie twórcy - zobowiązać sprawcę, aby uiścił odpowiednią sumę pieniężną na wskazany przez twórcę cel społeczny.

Ochrona autorskich praw majątkowych

Art. 79.

1. Twórca może żądać od osoby, która naruszyła jego autorskie prawa majątkowe, zaniechania naruszenia, wydania uzyskanych korzyści albo zapłacenia w podwójnej, a w przypadku gdy naruszenie jest zawinione, potrójnej wysokości stosownego wynagrodzenia z chwili jego dochodzenia; twórca może również żądać naprawienia wyrządzonej szkody, jeżeli działanie naruszającego było zawinione.

Ochrona wizerunku, adresata korespondencji i tajemnicy źródeł informacji

Art. 81.

1. Rozpowszechnianie wizerunku wymaga zezwolenia osoby na nim przedstawionej. W braku wyraźnego zastrzeżenia zezwolenie nie jest wymagane, jeżeli osoba ta otrzymała umówioną zapłatę za pozowanie.

2. Zezwolenia nie wymaga rozpowszechnianie wizerunku:

1) osoby powszechnie znanej, jeżeli wizerunek wykonano w związku z pełnieniem przez nią funkcji publicznych, w szczególności politycznych, społecznych, zawodowych,

2) osoby stanowiącej jedynie szczegół całości takiej jak zgromadzenie, krajobraz, publiczna impreza.

Art. 82.

Jeżeli osoba, do której korespondencja jest skierowana, nie wyraziła innej woli, rozpowszechnianie korespondencji, w okresie dwudziestu lat od jej śmierci, wymaga zezwolenia małżonka, a w jego braku kolejno zstępnych, rodziców lub rodzeństwa.

Art. 84.

1. Twórca, a wydawca lub producent na żądanie twórcy mają obowiązek zachowania w tajemnicy źródeł informacji wykorzystanych w utworze oraz nieujawniania związanych z tym dokumentów.

2. Ujawnienie tajemnicy jest dozwolone za zgodą osoby, która powierzyła tajemnicę, lub na podstawie postanowienia właściwego sądu.

Odpowiedzialność karna

Art. 115.

1. Kto przywłaszcza sobie autorstwo albo wprowadza w błąd co do autorstwa całości lub części cudzego utworu albo artystycznego wykonania, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 3.

2. Tej samej karze podlega, kto rozpowszechnia bez podania nazwiska lub pseudonimu twórcy cudzy utwór w wersji oryginalnej albo w postaci opracowania, artystyczne wykonanie albo publicznie zniekształca taki utwór, artystyczne wykonanie, fonogram, wideogram lub nadanie.

Art. 116.

1. Kto bez uprawnienia albo wbrew jego warunkom rozpowszechnia cudzy utwór w wersji oryginalnej albo w postaci opracowania, artystyczne wykonanie, fonogram, wideogram lub nadanie, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności

do lat 2 .

2. Jeżeli sprawca dopuszcza się czynu określonego w ust. 1 w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.

3. Jeżeli sprawca uczynił sobie z popełniania przestępstwa określonego w ust. 1 stałe źródło dochodu albo działalność przestępną, określoną w ust. 1, organizuje lub nią kieruje, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 5.

4. Jeżeli sprawca czynu określonego w ust. 1 działa nieumyślnie, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.

Art. 117.

1. Kto bez uprawnienia albo wbrew jego warunkom w celu rozpowszechnienia utrwala lub zwielokrotnia cudzy utwór w wersji oryginalnej lub w postaci opracowania, artystyczne wykonanie, fonogram, wideogram lub nadanie, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.

2. Jeżeli sprawca uczynił sobie z popełniania przestępstwa określonego w ust. 1 stałe źródło dochodu albo działalność przestępną, określoną w ust. 1, organizuje lub nią kieruje, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.

Art. 118.

1. Kto w celu osiągnięcia korzyści majątkowej przedmiot będący nośnikiem utworu, artystycznego wykonania, fonogramu, wideogramu rozpowszechnianego lub zwielokrotnionego bez uprawnienia albo wbrew jego warunkom nabywa lub pomaga w jego zbyciu albo przedmiot ten przyjmuje lub pomaga w jego ukryciu, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.

2. Jeżeli sprawca uczynił sobie z popełniania przestępstwa określonego w ust. 1 stałe źródło dochodu albo działalność przestępną, określoną w ust. 1, organizuje lub nią kieruje, podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 5.

3. Jeżeli na podstawie towarzyszących okoliczności sprawca przestępstwa określonego w ust. 1 lub 2 powinien i może przypuszczać, że przedmiot został uzyskany za pomocą czynu zabronionego, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.

PODSUMOWANIE

Prawo autorskie - przepisy upoważniające do decydowania o użytkowaniu utworu i czerpaniu z niego korzyści. Wyróżnia się:

• autorskie prawa osobiste

• autorskie prawa majątkowe

Autorskie prawa osobisteSą prawami obejmują przede wszystkim prawo autora do wiązania z dziełem jego nazwiska. Prawo to nigdy nie wygasa i jest, z natury rzeczy, niezbywalne, nie można się go zrzec ani przenieść na inną osobę. W ramach ochrony dóbr osobistych autor ma prawo do przedstawiania utworu pod pseudonimem lub anonimowo. Do osobistych praw autorskich należy także prawo do zachowania niezmienionej treści i formy utworu, zakazujące wprowadzania zmian, zniekształceń, przeinaczeń. Ochrona autorskich praw osobistychTwórca, którego autorskie prawa osobiste zostały zagrożone cudzym działaniem, może żądać zaniechania tego działania. W razie dokonanego naruszenia może także żądać, aby osoba, która dopuściła się naruszenia, dopełniła czynności potrzebnych do usunięcia jego skutków, w szczególności, aby złożyła publiczne oświadczenie o odpowiedniej treści i formie. Jeżeli naruszenie było zawinione, sąd może przyznać twórcy odpowiednią sumę pieniężną tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę albo - na żądanie twórcy - zobowiązać sprawcę, aby uiścił odpowiednią sumę pieniężną na wskazany przez twórcę cel społeczny.Autorskie prawa majątkoweAutorskie prawa majątkowe (ang. copyright) to monopol praw majątkowych na rzecz autora utworu (albo w określonych przypadkach wydawcy lub producenta).
Zasadą w prawie autorskim jest, iż z utworu może korzystać lub nim rozporządzać tylko osoba uprawniona. Najczęściej jest to sam twórca lub osoba, która nabyła określone prawa majątkowe, lub na rzecz której ustanowiona została licencja.

Czas trwania autorskich praw majątkowych

Trwają przez cały czas życia twórcy i 70 lat po jego śmierci,
a, jeżeli twórca nie jest znany - 70 lat od daty pierwszego rozpowszechnienia utworu.

Jeżeli z mocy ustawy autorskie prawa majątkowe przysługują innej osobie niż twórca:

• 70 lat liczy się od daty rozpowszechnienia utworu,

• gdy utwór nie został rozpowszechniony - 70 lat od daty ustalenia utworu;

• 50 lat w odniesieniu do nadań programów RTV (licząc od roku pierwszego nadania);

• 50 lat w odniesieniu do sporządzania i korzystania fonogramów i wideogramów (licząc od roku sporządzenia)

Przedmiot prawa autorskiego

Przedmiotem prawa autorskiego jest każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia (utwór). W szczególności przedmiotem prawa autorskiego są utwory:

• wyrażone słowem, symbolami matematycznymi, znakami graficznymi (literackie, publicystyczne, naukowe, kartograficzne oraz programy komputerowe),

• plastyczne,

• fotograficzne,

• lutnicze,

• wzornictwa przemysłowego,

• architektoniczne, architektoniczno-urbanistyczne i urbanistyczne,

• muzyczne i słowno-muzyczne,

• sceniczne, sceniczno-muzyczne, choreograficzne i pantomimiczne,

• audiowizualne (w tym wizualne i audialne).

Utwór jest przedmiotem prawa autorskiego od chwili ustalenia, chociażby miał postać nieukończoną. Ochrona przysługuje twórcy niezależnie od spełnienia jakichkolwiek formalności.

Nie korzystają z ochrony prawem autorskim

• idee i pomysły, chyba że są wyrażone oryginalną formą,

• urzędowe dokumenty, materiały, znaki i symbole,

• akty normatywne lub ich urzędowe projekty,

• opublikowane opisy patentowe lub ochronne,

• proste informacje prasowe,

• pomysły i tematy badawcze oraz teorie i fakty naukowe,

• znane powszechnie od dawna formy plastyczne, przestrzenne lub muzyczne,

• elementy utworów pozbawione charakteru twórczego, np.: typowe tabele, rysunki, zestawienia pozbawione oryginalnej koncepcji np. alfabetyczne.

• utwory wystawione na stałe na ogólnie dostępnych drogach, ulicach, placach lub w ogrodach, jednakże nie do tego samego użytku,

• utwory wystawione w publicznie dostępnych zbiorach, takich jak muzea, galerie, sale wystawowe, lecz tylko w katalogach i w wydawnictwach publikowanych dla promocji tych utworów, a także w sprawozdaniach o aktualnych wydarzeniach w prasie i telewizji, jednakże w granicach uzasadnionych celem informacji,

• znaki firmowe użyte w celach informacyjnych.

Ochrona wizerunku, adresata korespondencji i tajemnicy źródeł informacji

Ustawa o prawie autorskim reguluje również kwestię ochrony wizerunku. W myśl ustawy rozpowszechnianie wizerunku wymaga zezwolenia osoby na nim przedstawionej. Zezwolenia nie wymaga rozpowszechnianie wizerunku osoby powszechnie znanej, jeżeli wizerunek wykonano w związku z pełnieniem przez nią funkcji publicznych, w szczególności politycznych, społecznych, zawodowych oraz osoby stanowiącej jedynie szczegół całości takiej jak zgromadzenie, krajobraz, publiczna impreza. Jeżeli osoba, do której korespondencja jest skierowana, nie wyraziła innej woli, rozpowszechnianie korespondencji, w okresie dwudziestu lat od jej śmierci, wymaga zezwolenia małżonka, a w jego braku kolejno zstępnych, rodziców lub rodzeństwa. Twórca, a wydawca lub producent na żądanie twórcy mają obowiązek zachowania w tajemnicy źródeł informacji wykorzystanych w utworze oraz nie ujawniania związanych z tym dokumentów. Ujawnienie tajemnicy jest dozwolone za zgodą osoby, która powierzyła tajemnicę, lub na podstawie postanowienia właściwego sądu.

Prawa pokrewne

Prawa pokrewne - rodzaj praw własności intelektualnej, podobnych do praw autorskich. Prawa pokrewne są:

• zbywalne,

• bezwzględne,

• powstające obok praw autorskich.

Do praw pokrewnych należą:

1. prawa do artystycznych wykonań,

2. prawa do fonogramów i wideogramów,

3. prawa do nagrań programów,

4. prawa do pierwszych wydań,

5. prawa do wydań naukowych i krytycznych,

6. niektóre dobra osobiste, np. wizerunek, osobiste interesy adresata korespondencji, tajemnicę źródła informacji wykorzystanej w utworze.

Prawa pokrewne są ograniczone czasowo. Wygasają zasadniczo po upływie:

• 50 lat od:

• ustalenia artystycznego wykonania (po upływie 50 lat następujących po roku, w którym nastąpiło pierwsze ustalenie wykonania),

• sporządzenia fonogramu lub wideogramu (po upływie 50 lat następujących po roku, w którym został on sporządzony),

• pierwszego nadania programu (po upływie 50 lat następujących po roku, w którym nastąpiło pierwsze nadanie programu),

• 30 lat od publikacji wydania naukowego i krytycznego (od jej daty),

• 25 lat od pierwszej publikacji lub rozpowszechnienia (od jego daty).

Prawa pokrewne chronią głównie interesy podmiotów, dzięki którym utwory są rozpowszechniane, np. wykonawców utworów, producentów fonogramów. Źródłem praw pokrewnych nie jest twórczość autorska w rozumieniu prawa autorskiego. Dlatego, jako uprawnienia dotyczące odmiennego dobra prawnego, prawa pokrewne powstają równolegle do praw autorskich i nie naruszają ich. Natomiast w konkretnym przypadku wykonywanie praw pokrewnych może się wiązać z koniecznością uzyskania wstępnej zgody uprawnionego z prawa autorskiego, jeśli łączy się z wykorzystaniem chronionych utworów.

Wnioski wynikające z ustawy

• Dla użytku osobistego wolno korzystać bez zgody twórcy utworu i nieodpłatnie z pojedynczych egzemplarzy utworu rozpowszechnionego, tzn. takiego, który za zezwoleniem twórcy został udostępniony publicznie (wyjątki: utwór architektoniczny i architektoniczno-urbanistyczny, programy komputerowe). Zakres podmiotowy prywatnego użytku obejmuje krąg osób pozostających w związku osobistym, w szczególności pokrewieństwa, powinowactwa lub stosunku towarzyskiego.

• Można bez zgody autora przytaczać w utworach stanowiących samoistną całość urywki rozpowszechnionych utworów lub drobne utwory w całości, lecz trzeba podać autora i dzieło.

• W Polsce fotografie korzystają z ochrony prawem autorskim dopiero od roku 1994.

Można publikować w encyklopediach i atlasach utwory plastyczne i fotograficzne bez zgody twórcy, o ile nawiązanie porozumienia z twórcą celem uzyskania jego zezwolenia napotyka trudne do przezwyciężenia przeszkody.

SYSTEM OCENY ZGODNOŚCI

Ustawa z dn. 30.08.2002 o systemie oceny zgodności (Dz. U. nr 166, poz. 1360 z późniejszymi zmianami)

Ustawa określa zasady funkcjonowania systemu oceny zgodności z zasadniczymi i szczegółowymi wymaganiami dotyczącymi wyrobów, jak również procesów ich wytwarzania, które mogą stwarzać zagrożenie albo służą ochronie lub ratowaniu życia, zdrowia, mienia oraz środowiska. Przez zasadnicze wymagania należy rozumieć wymagania, które powinien spełniać wyrób wprowadzony do obrotu, określone w dyrektywach nowego podejścia. Szczegółowe wymagania, to wymagania, które powinien spełniać wyrób wprowadzony do obrotu, określone w Dyrektywach Unii Europejskiej innych niż dyrektywy nowego podejścia lub w specyfikacjach technicznych.

Art. 5.

Ilekroć w ustawie jest mowa o wyrobie - należy przez to rozumieć rzecz ruchomą, bez względu na stopień jej przetworzenia, przeznaczoną do obrotu, z wyjątkiem artykułów rolno-spożywczych oraz środków żywienia zwierząt.

Ustawa określa zasady również i tryb udzielania akredytacji, autoryzacji i notyfikacji.

Akredytacja

Jest to uznanie przez jednostkę akredytującą kompetencji jednostki certyfikującej, jednostki kontrolującej oraz laboratorium do wykonywania określonych działań.

Autoryzacja

Jest to zakwalifikowanie przez ministra lub kierownika urzędu centralnego, właściwego ze względu na przedmiot oceny zgodności, zgłaszającej się jednostki lub laboratorium do procesu notyfikacji.

Notyfikacja

Jest to zgłoszenie Komisji Europejskiej i państwom członkowskim Unii Europejskiej autoryzowanych jednostek certyfikujących i kontrolujących oraz autoryzowanych laboratoriów właściwych do wykonywania czynności określonych w procedurach oceny zgodności.

Ustawa określa sposób zgłaszania Komisji Europejskiej i państwom członkowskim Unii Europejskiej autoryzowanych jednostek oraz autoryzowanych laboratoriów. Określa zadania Polskiego Centrum Akredytacji (PCA), które jest krajową jednostką akredytującą a nadzór nad PCA sprawuje minister właściwy do spraw gospodarki.

Ustawa określa zasady sprawowania nadzoru nad wyrobami podlegającymi ocenie zgodności i organy właściwe w tych sprawach.

Celem ustawy jest:

1) Eliminowanie zagrożeń stwarzanych przez wyroby dla życia lub zdrowia użytkowników i konsumentów oraz mienia, a także zagrożeń dla środowiska.

2) Znoszenie barier technicznych w handlu i ułatwienie międzynarodowego obrotu towarowego.

3) Stworzenie warunków do rzetelnej oceny wyrobów i procesów ich wytwarzania przez kompetentne i niezależne podmioty.

ZASADY FUNKCJONOWANIA OCENY ZGODNOŚCI WYROBÓW Z ZASADNICZYMI
I SZCZEGÓŁOWYMI WYMAGANIAMI

Art. 6.

1. Wprowadzane do obrotu wyroby podlegają ocenie zgodności z:

1) zasadniczymi wymaganiami określonymi w rozporządzeniach (...) (dyrektywy nowego podejścia)

2) szczegółowymi wymaganiami określonymi w rozporządzeniach (...)(dyrektywy inne niż nowego podejścia)

3) zasadniczymi i szczegółowymi wymaganiami określonymi w odrębnych ustawach.

2. Dokonanie oceny zgodności, o której mowa w ust. 1, jest obowiązkowe przed wprowadzeniem wyrobu do obrotu.

3. Niezależnie od oceny zgodności, o której mowa w ust. 1, dozwolone jest dokonywanie dobrowolnej oceny zgodności na warunkach uzgodnionych w umowie zawartej przez zainteresowane strony.

Art. 7.

1. Podczas dokonywania oceny zgodności z zasadniczymi wymaganiami wyrób może być poddawany:

1) badaniom przez:

a) producenta lub jego upoważnionego przedstawiciela, jeżeli nie jest wymagane przeprowadzenie badań przez laboratorium niezależne od dostawcy i odbiorcy,

b) notyfikowane laboratorium, jeżeli jest wymagane przeprowadzenie badań przez laboratorium niezależne od dostawcy i odbiorcy;

2) sprawdzeniu zgodności z zasadniczymi wymaganiami - przez notyfikowaną jednostkę kontrolującą;

3) certyfikacji - przez notyfikowaną jednostkę certyfikującą.

2. Pozytywny wynik oceny zgodności z zasadniczymi wymaganiami dokonywanej przez notyfikowaną jednostkę certyfikującą stanowi podstawę do wydania producentowi lub jego upoważnionemu przedstawicielowi certyfikatu zgodności.

Art. 8.

1. Producent lub jego upoważniony przedstawiciel, który poddał wyrób lub proces jego wytwarzania ocenie zgodności z zasadniczymi wymaganiami i potwierdził ich zgodność, wystawia deklarację zgodności i umieszcza oznakowanie CE, zgodnie z wymaganiami określonymi w dyrektywach nowego podejścia.

2. Zabrania się umieszczania na wyrobie, który nie spełnia zasadniczych wymagań oraz dla którego producent lub jego upoważniony przedstawiciel nie wystawił deklaracji zgodności, oznakowania CE lub znaku podobnego mogącego wprowadzać w błąd użytkownika wyrobu.

3. Zabrania się wprowadzania do obrotu wyrobów nieposiadających oznakowania CE, jeżeli zgodnie z aktami prawnymi wdrażającymi dyrektywy nowego podejścia wyroby te podlegają wyłącznie oznakowaniu CE.

Art. 12.

Domniemywa się, że wyroby, na których umieszczono oznakowanie CE lub dla których sporządzono dokumentację potwierdzającą spełnienie zasadniczych wymagań w innych krajach niż Rzeczpospolita Polska, są zgodne z zasadniczymi wymaganiami określonymi w obowiązujących przepisach.

Art. 13.

1. Domniemywa się, że wyrób spełnia zasadnicze wymagania, jeżeli jest zgodny z normami zharmonizowanymi.

2. W przypadku gdy producent lub jego upoważniony przedstawiciel nie wykaże zgodności wyrobu z normami zharmonizowanymi, jest obowiązany wykazać zgodność wyrobu z zasadniczymi wymaganiami na podstawie innych dowodów.

3. Prezes Polskiego Komitetu Normalizacyjnego ogłasza, co najmniej raz na kwartał, w drodze obwieszczenia, w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski” numery i tytuły nowo ustanowionych norm zharmonizowanych wraz z tytułami aktów prawnych wdrażających dyrektywy nowego podejścia i miejscem ich publikacji.

4. Prezes Polskiego Komitetu Normalizacyjnego ogłasza raz na 12 miesięcy, w drodze obwieszczenia, w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski” numery i tytuły ustanowionych w danym roku norm zharmonizowanych wraz z tytułami aktów prawnych wdrażających dyrektywy nowego podejścia i miejscem ich publikacji.

Art. 13a.

Producent lub jego upoważniony przedstawiciel są obowiązani przechowywać dokumentację dotyczącą wyrobów oraz wyników dokonanej oceny zgodności.

NADZÓR NAD WYROBAMI WPROWADZONYMI DO OBROTU

Ustawa wprowadza nadzór nad wyrobami będącymi w obrocie.

Organem monitorującym nadzór nad wyrobami wprowadzonymi na rynek jest Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów. Nadzór jest wykonywany przy pomocy wyspecjalizowanych organów, do których należy kontrola wyrobów wprowadzonych do obrotu. Kontrolę spełnienia przez wyroby zasadniczych wymagań prowadzą:

• wojewódzcy inspektorzy Inspekcji Handlowej,

• inspektorzy pracy,

• Prezes Urzędu Regulacji Telekomunikacji i Poczty,

• organy Inspekcji Ochrony Środowiska,

• Prezes Urzędu Transportu Kolejowego,

• organy nadzoru budowlanego,

• Prezes Wyższego Urzędu Górniczego,

• dyrektorzy urzędów morskich.

Postępowania w zakresie wprowadzonych do obrotu wyrobów niezgodnych z zasadniczymi wymaganiami prowadzą jednostki podane wyżej.

ODPOWIEDZIALNOŚĆ KARNA

Podmiot, który wprowadza do obrotu wyroby niezgodne z zasadniczymi wymaganiami podlega karze grzywny do 100 000 PLN.

Taka sama kara grozi temu, kto umieszcza oznakowanie CE na wyrobie, który nie spełnia zasadniczych wymagań, albo dla którego producent lub jego przedstawiciel nie wystawił deklaracji zgodności.

Także ten kto umieszcza znak podobny do oznakowania CE, mogący wprowadzić w błąd nabywcę, podlega takiej karze.

SYSTEM MODUŁOWY OCENY ZGODNOŚCI

Modułów oceny zgodności jest 8: A, B,C, D, E, F, G, H, a i ich odmian 6 - łącznie 14. Występują one w Dyrektywach w różnych kombinacjach w formie opisowej. Moduły te różnią się w zależności od:

• stopnia zaawansowania wyrobu i obejmują:

• etap projektowania,

• powstawanie prototypu,

• pełną produkcję;

• sposobu oceny:

• kontrola dokumentów,

• zatwierdzenie typu,

• zapewnienie jakości;

• osoby prowadzącej ocenę:

• producent,

• strona trzecia.

Przy przygotowywaniu odpowiedniej dokumentacji udowadniającej, że wyrób spełnia wymagania dyrektyw czasami bierze udział strona trzecia. Najczęściej są to akredytowane, autoryzowane i notyfikowane laboratoria badawcze, które stwierdzają posiadane cechy wyrobu. Mogą to być również notyfikowane jednostki certyfikujące.

Udział strony trzeciej w wykazaniu zgodności z wymaganiami dyrektyw podaje modułowe podejście do oceny zgodności.

Schemat przepływów procedur oceny zgodności

Zależnie od procedury przewidzianej dla danego wyrobu producent (lub jego upoważniony przedstawiciel) czyni to sam lub z udziałem jednostki notyfikowanej. Wiele dyrektyw Nowego Podejścia daje producentowi możliwość wyboru różnych kombinacji modułów, w tym modułów opartych o systemy zarządzania jakością, jeśli producent takowy posiada. W przypadku objęcia danego wyrobu kilkoma dyrektywami w każdej z nich może być inna kombinacja modułów bądź narzuconych bądź do wyboru.

• *- dodatkowe wymagania do dokumentacji technicznej

• (+) - z wymaganiami dodatkowymi

• B1 - specjalny moduł, który nie występuje w pozostałych dyrektywach

DYREKTYWY UNII EUROPEJSKIEJ

Wyroby przemysłowe mogą być objęte następującymi aktami prawnymi:

• Dyrektywami Starego Podejścia, lub

• Nowego Podejścia.

Wyroby nie objęte żadnymi z ww. rodzajów Dyrektyw podlegają

• Dyrektywie o ogólnym bezpieczeństwie wyrobów, lub

• krajowym aktami prawnym, jeśli takowe zostały przez dane państwo członkowskie przyjęte.

ODPOWIEDZIALNOŚĆ INSTYTUCJONALNA W ZAKRESIE SYSTEMU OCENY ZGODNOŚCI

Ministerstwa

Odpowiedzialne są według właściwości za transpozycję (przeniesienie) i implementację (wdrożenie) Dyrektyw unijnych oraz za autoryzację i nadzór nad jednostkami oceny zgodności. Notyfikacji jednostek oceny zgodności Komisji Europejskiej i państwom członkowskim Unii Europejskiej dokonuje centralnie Ministerstwo Gospodarki i Pracy na podstawie autoryzacji udzielonych przez nie samo i przez inne Ministerstwa.

Polskie Centrum Akredytacji

Odpowiedzialne jest za ocenę kompetencji technicznych jednostek oceny zgodności i nadzór nad jednostkami akredytowanymi.

Polski Komitet Normalizacyjny

Odpowiedzialny jest za transpozycję norm zharmonizowanych przyporządkowanych do poszczególnych dyrektyw do zbioru Polskich Norm.

Jednostki notyfikowane

Odpowiedzialne są za ocenę zgodności wyrobów w procedurach oceny zgodności przewidujących udział tzw. trzeciej strony.

Nadzór rynku

Odpowiedzialny jest za kontrolę stosowania wymagań określonych w Dyrektywach wyrobów po wprowadzeniu ich do obrotu.

TRANSPOZYCJA DYREKTYW UE DO PRAWA POLSKIEGO

Rozporządzenia Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej transponujące Dyrektywy Nowego Podejścia wydane na podstawie ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. o systemie oceny zgodności (tekst jednolity Dz. U. nr 204, z 2004 r., poz. 2087).

UPROSZCZONE WYTYCZNE ODNOŚNIE IDENTYFIKACJI I STOSOWANIA DYREKTYW NOWEGO I GLOBALNEGO PODEJŚCIA

(przetransponowanych do prawa krajowego polskimi aktami prawnymi)

Zagadnienie jest złożone, ponieważ niektóre Dyrektywy, ze względu na specyfikę wyrobów nimi objętych, przewidują różne warianty i odstępstwa w zakresie procedur/modułów oceny zgodności. Dlatego konieczna jest dogłębna ich znajomość w celu indywidualnego podejścia do nich, zależnie od przypadku. Ponadto w funkcji stopnia zagrożenia jakie mogą stwarzać wyroby szczególnie niebezpieczne procedury (moduły) oceny zgodności są stosownie rozbudowane. W niektórych przypadkach producent może mieć do wyboru, według własnego uznania, kilka procedur (modułów).

Zgodnie z zasadami unijnymi producent, lub jego upoważniony przedstawiciel, a w wyjątkowych przypadkach importer, jest odpowiedzialny za przeprowadzenie procedur oceny zgodności mających zastosowanie do danego wyrobu i umieszczenie oznakowania CE, jeśli takie jest przewidywane dyrektywą/dyrektywami.

Producent powinien wykonać poniższe kolejne czynności począwszy od przystąpienia do projektowania wyrobu:

• Ustalić już na etapie projektowania jakimi dyrektywami objęty jest dany wyrób. Sprawa ta może stanowić istotną trudność, ponieważ wymaga od producenta ogólnego rozeznania odnośnie istniejących dyrektyw. W skrajnych przypadkach wyrób może być objęty nawet pięcioma - sześcioma dyrektywami i różnymi procedurami w każdej z nich. Należy przy tym zwracać uwagę na wyłączenia wyrobów z zakresu dyrektyw. Oprócz wyrobów podstawowych niektóre Dyrektywy obejmują elementy związane z tymi wyrobami, przykładowo w Dyrektywie maszynowej (98/37) są to elementy bezpieczeństwa, w Dyrektywie windy (95/16) - osprzęt, w Dyrektywie urządzenia ciśnieniowe (97/23) - armatura. Wyroby wyłączone z danej dyrektywy objęte są z reguły innymi dyrektywami.

• Sporządzić, poprzez analizę potencjalnych zagrożeń stwarzanych przez wyrób, wykaz mających zastosowanie zasadniczych wymagań.

• Ustalić wykaz norm zharmonizowanych przyporządkowanych do danej dyrektywy i mających zastosowanie do wyrobu. Producent może nie stosować norm zharmonizowanych i dowieść oceny zgodności opracowanymi przez siebie metodami. Jest to jednak droga uciążliwa i kosztowna a ponadto nawet w przypadku świadomego wyboru niestosowania norm zharmonizowanych ich znajomość może być użyteczna jako wskazówka dla własnych rozwiązań.

• Przygotować komplet dokumentacji technicznej wymagany dyrektywą/dyrektywami.

• Wybrać i przeprowadzić mające zastosowanie procedury/moduły oceny zgodności samodzielnie zgodnie z procedurą wewnętrznej kontroli produkcji lub z udziałem tzw. strony trzeciej, gdy jej udział jest obowiązkowy - zależnie od przypadku. Stroną trzecią są zazwyczaj jednostki notyfikowane. W przypadku procedury „wewnętrzna kontrola produkcji” producent dobrowolnie może skorzystać z usług jednostki kompetentnej, niekoniecznie notyfikowanej. Jest to sprawa zaufania do takiej jednostki jako partnera w ocenie.

• Po przeprowadzeniu mających zastosowanie procedur oceny zgodności z pozytywnym wynikiem i uzyskaniu stosownych certyfikatów należy sporządzić deklarację zgodności producenta. Wyjątkiem jest Dyrektywa zabawkowa (88/378), która deklaracji zgodności nie przewiduje. Może ją również sporządzić upoważniony przez niego przedstawiciel, jeśli producent takiego ustanowił aby działał w jego imieniu.

• Umieścić na wyrobie oznakowanie CE o właściwej formie graficznej i w określonym dyrektywą miejscu, ewentualnie dodatkowe oznakowania, jeśli dana Dyrektywa przewiduje, numer identyfikacyjne jednostki notyfikowanej, jeśli brała udział na etapie produkcji.

Producent zobowiązany jest do przechowywania dokumentacji technicznej wymaganej dyrektywami. Z reguły jest 10 lat od daty zakończenia produkcji ostatniego egzemplarza wyrobu.

Niedopuszczalne jest umieszczanie oznakowania CE:

• na wyrobach nie objętych Dyrektywami Nowego Podejścia,

• jak również objętych niektórymi z nich ale nie przewidującymi znakowania CE,

• bez przeprowadzania stosownych procedur oceny zgodności z pozytywnym rezultatem.

NORMALIZACJA TECHNICZNA

Definicja „normalizacji” zaczerpnięta z normy PN-N-02000:1994:

Działalność mająca na celu uzyskanie optymalnego stopnia uporządkowania w określonej dziedzinie, poprzez ustalenie postanowień przeznaczonych do powszechnego i wielokrotnego stosowania, dotyczących istniejących lub możliwych do zaistnienia problemów technicznych.

Działalność normalizacyjna polega w szczególności na opracowywaniu, publikowaniu i stosowaniu norm.

Ważnymi korzyściami wynikającymi z normalizacji są poprawa przydatności wyrobów, procesów i usług do celów, którym maja one służyć, zapobieganie powstawaniu barier w handlu oraz ułatwienie współpracy technicznej.

Przedmiotem normalizacji może być wyrób, proces lub usługa. Może nim być dowolny materiał, składnik, wyposażenie, system, interfejs, protokół, procedura, funkcja, metoda lub działalność.

Grupa powiązanych ze sobą przedmiotów normalizacji nazywa się dziedziną normalizacji. Dziedzinami normalizacji są np. budowa maszyn, transport, rolnictwo, elektrotechnika, telekomunikacja.

Normalizację można podzielić kilka szczebli. Szczebel normalizacji jest to geograficzny, polityczny lub ekonomiczny zasięg normalizacji. Mamy więc normalizację:

• międzynarodową,

• regionalną,

• krajową,

• administracyjno- terytorialną,

• zakładową.

W normalizacji międzynarodowej mogą uczestniczyć jednostki normalizacyjne wszystkich krajów.

W normalizacji regionalnej mogą uczestniczyć tylko jednostki odpowiednie jednostki normalizacyjne tylko jednego geograficznego, politycznego lub ekonomicznego regionu świata, na przykład Europy.

Normalizacja krajowa prowadzona jest tylko na szczeblu jednego kraju.

Normalizacja administracyjno-terytorialna jest prowadzona na szczeblu jednostki administracyjno-terytorialnego podziału kraju, np. jednego stanu w USA.

Normalizacja zakładowa prowadzona jest na szczeblu jednego zakładu, firmy lub koncernu. Obecnie w Polsce ten szczebel nie funkcjonuje.

Na szczeblu międzynarodowym funkcjonują dwie organizacje normalizacyjne:

• Międzynarodowa Organizacja Normalizacyjna ISO (International Organization for Standardization), która powstała w 1947 r., a Polska jest jej członkiem założycielem,

• Międzynarodowa Komisja Elektrotechniczna IEC (International Electrotechnical Commission), która powstała w 1906 r. Polska jest jej członkiem od 1923 r.

Na szczeblu europejskim funkcjonują trzy organizacje normalizacyjne:

• Europejski Komitet Normalizacyjny CEN (Comminée Européen de Normalisation),

• Europejski Komitet Normalizacyjny Elektrotechniki CENELEC (Comminée Européen de Normalisation Electrotechnique),

• Europejski Instytut Norm Telekomunikacyjnych ETSI (European Telecommunication Standards Institute).

Na szczeblu krajowym w Polsce funkcjonuje Polski Komitet Normalizacyjny. Informacje o jego działalności można znaleźć na stronie internetowej www.pkn.pl .

Cele normalizacji

Ogólne cele normalizacji wynikają z definicji normalizacji. Są nimi:

• zapewnienie odpowiedniej funkcjonalności, czyli zdolności wyrobu, procesu lub usługi do spełnienia określonych zadań w danych warunkach;

• zapewnienie kompatybilności, czyli dostosowanie wyrobów, procesów lub usług do łącznego korzystania z nich w określonych warunkach, tak aby spełniały odpowiednie wymagania bez powodowania niedopuszczalnych oddziaływań wzajemnych;

• zapewnienie zamienności;

• regulowanie różnorodności;

• uzyskanie odpowiednio wysokiego stopnia bezpieczeństwa, przy czym bezpieczeństwo rozumiane jest jako brak nieakceptowanego ryzyka szkód;

• ochrona środowiska;

• ochrona wyrobu, czyli zabezpieczenie wyrobu przed wpływem warunków klimatycznych lub innych niekorzystnych warunków w Czasie eksploatacji, transportu lub przechowywania.

Norma jest to dokument przyjęty na zasadzie konsensu i zatwierdzony przez upoważnioną jednostkę normalizacyjną - do powszechnego i wielokrotnego stosowania - ustalający zasady, wytyczne lub charakterystyki donoszące się do różnych rodzajów działalności lub ich wyników i zmierzający do uzyskania optymalnego stopnia uporządkowania w określonej dziedzinie.

Konsens jest ogólnym porozumieniem, charakteryzującym się brakiem zasadniczego sprzeciwu znaczącej części zainteresowanych w odniesieniu do istotnych zagadnień, osiągnięte w procesie rozpatrywania poglądów wszystkich zainteresowanych stron i zbliżenia przeciwstawnych stanowisk.

Należy odróżnić normę techniczną od normy prawnej wyrażonej w przepisie prawnym. Norma techniczna, nazywana powszechnie normą, jest ustanowiona przez organizację normalizacyjną i nie jest przepisem prawnym. Przepis prawny jest zapisem normy prawnej ustanowionej przez upoważniony organ państwa. Przestrzeganie przepisów prawnych jest obowiązkowe i zagwarantowane przymusem państwowym. Przestrzegania norm technicznych jest dobrowolne, chyba że norma jest przywołana w przepisie prawnym, który nakazuje jej stosowanie. Wówczas norma ta staje się częścią przepisów prawnych. Często przepisy prawne zalecają stosowanie norm technicznych, pozostawiając ewentualną możliwość ich niestosowania, jeżeli jest to uzasadnione. Na przykład w Dyrektywach Unii Europejskiej zawarte są sformułowania, iż domniemywa się, że jeżeli wyrób spełnia wymagania norm zharmonizowanych z dyrektywą, to spełnia wymagania tej dyrektywy.

Zatem można udowodnić, że wyrób spełnia wymagania dyrektywy w oparciu o inne kryteria niż zawarte w normie, ale kryteria te nie mogą być niższe niż zawarte w normach. W praktyce więc dla oceny zgodności wyrobu z dyrektywami norm zharmonizowanych niestosuje się tylko wówczas jeżeli jest ich brak dla danego wyrobu. Wówczas opracowuje się kryteria oceny w oparciu o normy na podobne wyroby, osiągnięcia nauki i techniki, wiedzę i doświadczenie. Kryteria te zastępują normę dla danego wyrobu.

Typy norm

Możemy wyróżnić następujące typy norm:

• norma podstawowa,

• norma terminologiczna,

• norma wyrobu,

• norma badań,

• norma procesu,

• norma usługi,

• norma interfejsu,

• norma danych.

Norma podstawowa obejmująca szeroki zakres zagadnień lub zawierająca ogólne postanowienia dotyczące jednej, określonej dziedziny. Norma podstawowa może być normą do bezpośredniego stosowania lub może służyć jako podstawa do opracowywania innych norm.

Norma terminologiczna dotyczy terminów, zawiera zwykle ich definicje oraz, w niektórych przypadkach, ich objaśnienia, ilustracje i przykłady.

Norma wyrobu (dawniej nazywana normą przedmiotową) określa wymagania, które powinny być spełnione przez wyrób lub grupę wyrobów w celu zapewnienia ich funkcjonalności.

Norma badań dotyczy metod badań. Może zawierać także postanowienia dotyczące badań, na przykład pobierania próbek, wykorzystania metod statystycznych, kolejności badań.

Norma procesu określa wymagania, które powinny być spełnione przez proces w celu zapewnienia jego funkcjonalności.

Norma usługi określa wymagania, które powinny być spełnione przez usługę w celu zapewnienia jej funkcjonalności. Normy usługi mogą być opracowywane w takich dziedzinach jak pralnictwo, hotelarstwo, transport, usługi samochodowe, telekomunikacja, ubezpieczenia, bankowość, handel.

Norma interfejsu określa wymagania dotyczące kompatybilności wyrobów lub systemów w miejscach ich wzajemnego łączenia.

Norma danych zawiera wykaz właściwości, dla których powinny być podane wartości lub inne dane w celu dokładnego określenia wyrobu, procesu lub usługi.

Podstawą prawną funkcjonowania w Polsce normalizacji jest Ustawa z dnia 12 września 2002 r. o normalizacji z późniejszymi zmianami (Dz. U. z 2002 r. nr 169, poz. 169 i inne zawierające zmiany).

NAJCZĘŚCIEJ ZADAWANE PYTANIA

1. Co to jest norma?

Norma jest dokumentem normatywnym stosowanym na zasadzie dobrowolności, powszechnie dostępnym i zaakceptowanym przez uznaną jednostkę normalizacyjną.
Norma ustala zasady, wytyczne lub charakterystyki dotyczące różnej działalności i jej wyników jest zatwierdzana na zasadzie konsensu, przeznaczona do powszechnego i wielokrotnego stosowania, zaakceptowana przez wszystkie zainteresowane strony jako korzyść dla wszystkich i wprowadza kodeks dobrej praktyki i zasady racjonalnego postępowania przy aktualnym poziomie techniki.

Postanowienia normy powinny:

• być oparte na podstawach naukowych oraz danych sprawdzonych pod względem słuszności technicznej, ekonomicznej i użytkowej;

• uwzględniać aktualny stan wiedzy oraz poziom techniki osiągnięty lub możliwy do osiągnięcia w najbliższym czasie;

• być możliwe do realizacji oraz absolutnie sprawdzalne.

2. Jak opracowuje się normę?

Na proces opracowania normy składają się:

• ocena i przyjęcie propozycji tematu opisanej w karcie nowego tematu,

• opracowanie projektu normy,

• ankieta adresowana i powszechna,

• rozpatrzenie uwag i zatwierdzenie normy,

• publikacja normy.

3. Co jest celem normy?

Celem normy jest ułatwienie realizacji zadań wynikających z potrzeb społecznych i gospodarczych poprzez tworzenie wzorcowych rozwiązań w zakresie:

• bezpieczeństwa ludzi, środowiska i mienia,

• likwidowania barier w handlu,

• utrwalania osiągnięć techniki,

• upowszechniania postępu technicznego,

• zwiększenia efektywności w gospodarce,

• tworzenia podstawy do rozstrzygania sporów między dostawcą a odbiorcą,

• tworzenia podstawy odniesienia przy zawieraniu umów cywilno-prawnych.

4. Co to jest CEN, CENELEC i ETSI?

• CEN - Europejski Komitet Normalizacyjny,

• CENELEC - Europejski Komitet Normalizacyjny Elektrotechniki,

• ETSI - Europejski Instytut Norm Telekomunikacyjnych.

CEN, CENELEC i ETSI są to trzy europejskie organizacje normalizacyjne, uznane za kompetentne w dziedzinie dobrowolnej normalizacji technicznej, co zostało potwierdzone w Aneksie I Dyrektywy 98/34/EC (zastępującej 83/189/EEC) dotyczącej "procedury informacyjnej" w zakresie norm i regulacji technicznych. Organizacje te w określonych dla siebie dziedzinach działalności opracowują Normy Europejskie i razem tworzą "europejski system normalizacyjny".

Większość norm opracowuje się na zlecenie przemysłu. Komisja Europejska może także zlecić organizacjom normalizacyjnym opracowanie Norm Europejskich wspomagających wdrożenie legislacji europejskiej. Tak opracowane Normy Europejskie tzw. "mandatowe" wspierają legislację europejską. W przypadku gdy normy te są opracowywane w celu wdrożenia dyrektyw tzw. "nowego podejścia" nazywane są "normami zharmonizowanymi" i wymieniane są w Dzienniku Urzędowym Wspólnot Europejskich - Official Journal.

Szczegółowe informacje można uzyskać na witrynach internetowych tych organizacji: CEN - www.cen.eu,   CENELEC - www.cenelec.org,    ETSI - www.etsi.org.

5. Czy są dostępne normy europejskie i projekty norm europejskich? Gdzie można je nabyć?

Normy Europejskie i projekty Norm Europejskich są dostępne tylko i wyłącznie do prac normalizacyjnych. Dostęp do tych dokumentów mają eksperci współpracujący z komitetami technicznymi. Normy Europejskie nie są sprzedawane. Mogą stać się przedmiotem sprzedaży dopiero po wdrożeniu Normy Europejskiej do normy krajowej. W Polsce normy będące krajowymi wdrożeniami norm europejskich są oznaczone symbolem "PN-EN", "PN-ETS", "PN-ETSI EN", "PN-HD", "PN-ENV" i "PN-CR". Można je kupić w Wydziale Marketingu i Sprzedaży PKN i we wszystkich punktach dystrybucji PN.

6. Czy są dostępne normy międzynarodowe ISO i IEC ?

Tak, z treścią Norm Międzynarodowych ISO i IEC można zapoznać się w czytelni norm Ośrodka Informacji Normalizacyjnej w Warszawie. W czytelniach OIN Katowice i OIN Łódź są dostępne normy ISO z zakresów tematycznych, z których udzielają informacji.
Można zakupić je również za pośrednictwem Wydziału Marketingu i Sprzedaży.

7. Co to jest ICS?

ICS to Międzynarodowa Klasyfikacja Norm (International Classification for Standards - ICS). Jest ona podstawą do szeregowania dziedzinowego norm w katalogach Norm Międzynarodowych, regionalnych i krajowych oraz innych dokumentów normatywnych, a także podstawą systemu prenumeraty Norm Międzynarodowych, regionalnych i krajowych. Może być również stosowana do klasyfikacji norm i dokumentów normatywnych w bazach danych, bibliotekach, itp.

8. Jak wygląda Polska Norma wydana przez PKN?

Legalnymi normami są tylko ich oryginały posiadające co najmniej jedno z dwóch zabezpieczeń przed kopiowaniem:

• hologram z opalizującym logo PKN i symbolem znaku zgodności z PN na stronicy tytułowej,

• błękitny nadruk z logo PKN w tle na każdej nieparzystej stronicy.

9. Jaka jest różnica między PN wprowadzającą normę europejską metodą uznania, a PN opracowaną metodą okładkową?

Zarówno PN wprowadzająca Normę Europejską metodą uznania jak i PN wprowadzająca Normę Europejską metodą okładkową, zawierają pełny tekst wprowadzanej Normy Europejskiej w jej oryginalnej wersji językowej. Tym co wyróżnia PN opracowaną metodą okładkową jest to, że zawiera ona krajową stronicę tytułową oraz krajowe elementy informacyjne, takie jak przedmowa krajowa i załączniki krajowe. Metoda okładkowa wprowadzania norm nie jest już stosowana.

10. Czy kupienie PN to jedyny sposób aby się z nią zapoznać?

Nie. Zbiory norm są także dostępne bezpłatnie w czytelniach:

•  Ośrodka Informacji Normalizacyjnej w Warszawie, Katowicach i Łodzi,

•  Punktów Informacji Normalizacyjnej w Bialymstoku, Bydgoszczy, Gdańsku, Krakowie, Poznaniu, Wrocławiu, Lublinie, Szczecinie, Olsztynie, Opolu, Gliwicach, Kielcach i Zielonej Górze.

11. Czy można kopiować Polskie Normy?

Zgodnie z art. 5 ust. 5 ustawy z dnia 12 września 2002 r. o normalizacji (Dz. U. Nr 169 poz.1386), która weszła w życie z dniem 1 stycznia 2003 r. Polskie Normy korzystają z ochrony jak utwory literackie, a autorskie prawa majątkowe do nich przysługują krajowej jednostce normalizacyjnej, jaką jest Polski Komitet Normalizacyjny. Dlatego reprodukcja Polskich Norm w tym ich kopiowanie, może odbywać się jedynie za oficjalną zgodą PKN i tylko w uzasadnionych przypadkach (np. gdy oryginały norm ulegają w zakładzie szybkiemu zużyciu) i tylko na konkretne fragmenty PN (tabele, rysunki itp.), które nie mogą przekraczać 30% objętości normy. W tym celu należy uzyskać oficjalną zgodę Kopie fragmentów norm mogą służyć wyłącznie celom wewnętrznym przedsiębiorstwa. Zabronione jest wykonywanie kopii norm w celach dalszego rozpowszechniania, w tym w celach komercyjnych, ponieważ legalnymi normami są tylko ich oryginały posiadające co najmniej jedno z dwóch zabezpieczeń przed kopiowaniem:

• hologram z opalizującym logo PKN i symbolem znaku zgodności z PN na stronicy tytułowej,

• błękitny nadruk z logo PKN w tle na każdej nieparzystej stronicy.

Publikowanie i rozpowszechnianie Polskich Norm nie posiadających powyższego oznaczenia jest niezgodne z aktualnie obowiązującym stanem prawnym i stanowi naruszenie ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych, co wiąże się z nałożeniem sankcji karnych. Wszelkich informacji o wykorzystaniu praw autorskich do Polskich Norm udziela Wydział Marketingu i Sprzedaży PKN.

12. Czy przewiduje się sprzedaż Polskich Norm za pośrednictwem Internetu?

Tak. Zakup PN jest możliwy poprzez sklep internetowy.

13. Czy można kupić Polskie Normy na CD-ROM?

Tak, PKN realizuje zamówienia na Polskie Normy w wersji elektronicznej na CD. Posiada także w sprzedaży gotowe produkty w wersji elektronicznej: np. zestawy Polskich Norm (PN) wprowadzających europejskie normy zharmonizowane z dyrektywami nowego podejścia. Dyski te są przeznaczone tyko do odczytu, bez możliwości wykonywania wydruku.

14. Czy można zaprenumerować Polskie Normy?

Tak, prenumeratę PN na dany rok według aktualnej edycji Międzynarodowej Klasyfikacji Norm (ICS), prowadzi Wydział Marketingu i Sprzedaży PKN. Oferta obejmuje prenumeratę Polskich Norm oraz zmian i poprawek do PN (publikowanych jako odrębne dokumenty) wydrukowanych w danym roku.

15. Na podstawie jakich dokumentów opracowuje się Polskie Normy?

Polskie Normy są opracowywane na podstawie procedur R2... opisanych w systemie zarządzania jakością PKN.

16. Gdzie dostępne są erraty, poprawki i zmiany do Polskich Norm?

Erraty, poprawki i zmiany do Polskich Norm tak, jak PN tworzą zbiór i są dostępne wszędzie tam, gdzie znajduje się aktualny zbiór PN czyli w czytelniach:

• Ośrodka Informacji Normalizacyjnej w Warszawie, Katowicach i Łodzi,

• Punktów Informacji Normalizacyjnej w Bialymstoku, Bydgoszczy, Gdańsku, Krakowie, Poznaniu, Wrocławiu, Lublinie, Szczecinie, Olsztynie Opolu, Gliwicach, Kielcach i Zielonej Górze.

17. Czy można stosować stare, wycofane Polskie Normy?

Tak, ale ten fakt powinien być uzgodniony między współpracującymi stronami (np. dostawca - odbiorca)."W normalizacji, u której podstaw leży dobrowolne stosowanie normy, faktu dezaktualizacji normy nie należy wiązać z prawnym zakazem stosowania normy wycofanej. [...] Zbiór norm wycofanych nie jest bowiem zbiorem norm, których stosowanie jest zakazane [...]. Normy wycofane tym różnią się od norm aktualnych, że prezentują mniej nowoczesne rozwiązania - z punktu widzenia postępu naukowo-technicznego - jednak rozwiązania te nie są błędne".

(U. Teper, Normalizacja 6/2001,  Warszawa)

18. Co to jest powołanie datowane i niedatowane ?

Datowane powołanie się na normę w dokumencie normatywnym (tj. przepisie, normie, kodeksie postępowania, specyfikacji technicznej) oznacza powołanie się na normę w taki sposób, że jest ona identyfikowana jej numerem referencyjnym, obejmującym wskazanie roku lub daty publikacji. W świetle tego powołania późniejsza nowelizacja normy powołanej oraz zmiany do tej normy nie mają zastosowania. Powołanie datowane stosuje się w szczególności w przypadku potrzeby odniesienia się do określonego rozdziału tablicy lub rysunku, zawartych w konkretnej publikacji normy. Niedatowane powołanie się na normę w dokumencie normatywnym oznacza powołanie się na normy w taki sposób, że jest ona identyfikowana jej numerem, bez wskazania roku lub daty publikacji. W przypadku takiego powołania się na normę ma zastosowanie ostatnie wydanie (łącznie ze zmianami) powołanej normy.

19. Czy wycofanie normy jest równoznaczne z jej unieważnieniem?

Wycofania normy nie można utożsamiać z unieważnieniem normy, które było działaniem właściwym jedynie dla poprzedniego systemu normalizacji. Unieważnienie normy powodowało bezpośredni skutek prawny polegający na zakazie stosowania - pod groźbą sankcji karnych - normy unieważnionej. Powodowało także wycofanie normy ze zbioru norm, który obejmował wyłącznie normy prawnie usankcjonowane. Norma wycofana mogła mieć już znaczenie tylko archiwalne. W normalizacji, u której podstaw leży dobrowolne stosowanie normy wycofanie normy oznacza wyłączenie jej ze zbioru norm aktualnych ze względu na dezaktualizację jej treści.

20. Jak często jest aktualizowany program prac normalizacyjnych PKN umieszczony na stronie internetowej PKN?

Program prac normalizacyjnych zamieszczony na stronie internetowej PKN jest zawsze aktualny. Każde wprowadzenie nowego tematu, wstrzymanie realizacji dotychczasowych, bądź wprowadzanie jakiejkolwiek zmiany do programu prac jest automatycznie aktualizowane. Pozwala na to bezpośrednie połączenie programu prac z systemem informatycznym.

21. Dlaczego w programie prac normalizacyjnych jest tak mało tematów dotyczących opracowania PN własnych?

Priorytetem PKN jest wprowadzanie do PN Norm Europejskich. Zdecydowana większość środków finansowych przeznaczana jest na ten cel. Opracowywanie norm własnych z konieczności może się odbywać przy czynnym udziale finansowym środowisk zainteresowanych powstaniem określonej normy. Włączenie takiego tematu do programu powinno być poprzedzone opracowaniem karty nowego tematu, a temat powinien być notyfikowany w CEN. Program prac zawierający opracowania własne notyfikowany jest w ISO/IEC (w ramach procedury WTO/TBT).

22. Co to jest zasada "standstill" ?

Jest to wstrzymanie krajowych prac normalizacyjnych (bez względu na jakim etapie się znajdują), jeżeli podjęto w tym samym zakresie prace na poziomie europejskim lub międzynarodowym.

23. Jak można zostać członkiem komitetu technicznego?

Zgodnie z Procedurą Z2 - P1 " Organizacja i tryb pracy komitetów technicznych" obowiązującą od 19 lipca 2004 r. członków KT powołuje Prezes PKN na wniosek dyrektora właściwego ZN z jego inicjatywy lub inicjatywy podmiotu delegującego specjalistę do pracy w KT.

24. Z ilu członków może składać się komitet techniczny i kto może być jego członkiem?

Komitet techniczny składa się z nie mniej niż 8 i nie więcej niż 30 osób. W szczególnie uzasadnionych przypadkach Prezes PKN może wyrazić zgodę na zmniejszenie lub zwiększenie liczby członków KT. Członkami KT są specjaliści, o których mowa w art. 23 ustawy z dnia 12 września 2002 r. o normalizacji, delegowani przez organy administracji rządowej, organizacje: gospodarcze, pracodawców, konsumenckie, zawodowe i naukowo-techniczne, szkół wyższych i nauki oraz pracownicy PKN.

---