Temat 7

SKUTKI EKONOMICZNE WYPADKÓW PRZY PRACY I CHORÓB ZAWODOWYCH

• Wypadek przy pracy i choroba zawodowa jako element kosztów przedsiębiorstwa

• Koszt bezpieczeństwa

• Koszt utworzenia i utrzymania systemu bezpieczeństwa

• Koszt strat spowodowanych zawodnością systemu bezpieczeństwa

• Relacje między składnikami kosztów bezpieczeństwa

• Informowanie o koszcie zawodności systemu bezpieczeństwa

WYPADEK PRZY PRACY I CHOROBA ZAWODOWA JAKO ELEMENT KOSZTÓW PRZEDSIĘBIORSTWA

• tworzenie bezpiecznych warunków pracy i motywowanie pracowników do bezpiecznego postępowania to nie tylko obowiązek ale także dobry interes (Veltri 1990)

• dla oceny skutków wypadków i chorób zawodowych konieczne jest zbieranie informacji o tych zdarzeniach

• informacje należy przekazywać kierownictwu, dozorowi i robotnikom

• początki analiz kosztów wypadków sięgają lat dwudziestych dwudziestego wieku

• prekursorami tych analiz byli:

• H.W. Heinrich w USA

• M.C. Heide w Niemczech

• K. Adamiecki i E. Modliński w Polsce

• Definicja wypadku wg Heinricha to: “nieplanowane I niekontrolowane zdarzenie, skutkiem którego jest uraz spowodowany działaniem lub reakcją obiektu, substancji, osoby lub promieniowania”

• Heinrich podzielił koszty wypadków na:

• koszty bezpośrednie

• koszty pośrednie

• Heinrich ustalił na podstawie 5 tys. wypadków, że stosunek kosztów pośrednich do bezpośrednich wynosi jak 4:1 (góra lodowa)

• koszty bezpośrednie to głównie składki ubezpieczeń różnego rodzaju

• koszty pośrednie to wszystkie straty zwiększające koszty przedsiębiorstwa poza kosztami ubezpieczeń (11 poz.)

• inny podział kosztów (R.M. Simonds i J.V. Grimaldi 1956) to:

• koszty ubezpieczone

• koszty nieubezpieczone

(stosunek 1:1)

• badania kosztów wypadków prowadzone w 5 zakł. Pracy w Wielkiej Brytanii przez Radę ds. Zdrowia i Bezpieczeństwa (Health and Safety Executive - HSE) wykazały duże zróżnicowanie pomiędzy kosztami pośrednimi (nieubezpieczonymi) i bezpośrednimi (ubezpieczonymi)

• relacje te wynosiły np.:

• 1:1 w przedsiębiorstwie budowlanym,

• 36:1 w mleczarni,

• 8:1 w przedsiębiorstwie transportowym,

• 11:1 na platformie naftowej na Morzu Północnym

• badania kosztów wypadków wykonane we Francji w latach siedemdziesiątych wykazały, że stanowią one połowę zysków przedsiębiorstw średniej wielkości

• badania przeprowadzone przez HSE w Wielkiej Brytanii w roku 1989 wykazały, że:

• koszty wypadków w przedsiębiorstwie budowlanym wyniosły 8,5% wartości kontraktu

• w mleczarni - 1,4% kosztów bieżących,

• w przeds. transportowym - 1,8% kosztów bież.,

• na platformie - 14,2% wartości potencjalnego wydobycia

• koszty wypadków w krajach UE stanowią od 1-3% PKB (Andreoni 1986, HSE 1993)

• koszty wypadków w WB za rok 1990 oszacowano na 11-16 mld funtów co odpowiada 2-3% PKB

• w Polsce koszty wypadków szacuje się rocznie na ok. 35 - 40 mld zł co stanowi ok. 5% PKB

• podobne proporcje występują nadal

• Metoda obliczania kosztów wypadków przyjęta przez HSE umożliwia określenie

• kosztów całkowitych wypadków

• kosztów ubezpieczonych

• kosztów nieubezpieczonych

• kosztów finansowych

• kosztów utrzymania gotowości do pracy

• koszty finansowe, to dodatkowe koszty poniesione w celu uzyskania pożądanych efektów, np. koszty napraw, koszty nadgodzin, itp.

• koszt utrzymania gotowości do pracy to koszt przestoju w produkcji (płace robotników oczekujących na zezwolenie przystąpienia do pracy, bieg maszyn bez produkcji, zużycie energii elektrycznej i cieplnej)

KOSZT BEZPIECZEŃSTWA

• elementem funkcjonowania każdego zakładu pracy są wydatki poniesione na stworzenie i zapewnienie niezawodnego funkcjonowania zakładowego systemu bezpieczeństwa

• wydatki te wkalkulowane są w cenę produktu lub usługi

• praca w zakładzie pracy powinna być tak zorganizowana aby zapewnione było bezwzględne bezpieczeństwo (teoria), wtedy:

• ponoszone koszty są wyłącznie kosztami profilaktyki

• jeśli system zawiedzie - zakład pracy musi ponieść dodatkowe koszty:

• koszty strat spowodowanych zawodnością systemu bezpieczeństwa

• koszty składające się na system bezpieczeństwa pokazano na schemacie

KOSZT UTWORZENIA I UTRZYMANIA SYSTEMU BEZPIECZEŃSTWA

• zapewnienie bezpieczeństwa i skutecznej ochrony zdrowia w pracy wymaga spełnienia czterech warunków:

• ukształtowania i utrzymania bezpiecznego środowiska,

• dostarczenia niezbędnego wyposażenia,

• stworzenia możliwości do nabycia wiedzy i motywacji do bezpiecznego postępowania,

• zapewnienia stałego monitoringu w celu kontroli efektywności trzech pierwszych warunków.

• wydatki na system bezpieczeństwa obejmują w szczególności koszty:

• bieżącego zarządzania bezpieczeństwem (w tym ekspertyz, opinii itp.)

• zatrudnienia personelu ds. bezpieczeństwa

• zakupu i utrzymania w stanie sprawności środków ochrony zbiorowej (np. system alarmowy)

• zakupu środków ochrony indywidualnej

• organizacji doboru zawodowego, adaptacji i szkoleń

• organizacji akcji bezpieczeństwa

• badań lekarskich

• pomiarów warunków środowiska pracy

• ubiorów roboczych oraz ich prania

• środków czystości

KOSZT STRAT SPOWODOWANYCH ZAWODNOŚCIĄ SYSTEMU BEZPIECZEŃSTWA

• koszty strat spowodowanych zawodnością systemu bezpieczeństwa są kosztami dodatkowymi poza tymi, które ponoszone są na utrzymanie systemu bezpieczeństwa

• dokładne wyliczenie wielkości strat ponoszonych w skutek wypadków i chorób zawodowych wymaga:

• szczegółowej rejestracji kosztów przez nie spowodowanych,

• wyliczenia kosztów czynności jakie w przedsiębiorstwie podjęto w związku z wypadkiem i usuwaniem jego skutków,

• oszacowania kosztu straconej okazji.

• składniki kosztów strat spowodowanych zawodnością systemu bezpieczeństwa pokazano na schemacie

• straty ponoszone przez zakład pracy wskutek wypadków można oszacować posługując się tabelą:

Arkusz obliczeniowy kosztu wypadku

DANE OGÓLNE

Data wypadku, wydział, itd.

Niebezpieczne wydarzenie......................................

Poszkodowany ........................................................

Rodzaj i ciężkość obrażeń ......................................

Charakterystyka uszkodzeń ....................................

Sposób przywróceń produkcji ................................

KOSZTY BEZPOŚREDNIE

1. Odprawa pośmiertna (zł)

2. Organizacja pogrzebu (zł)

3. Odszkodowanie za utratę życia lub zdrowia (zł)

4. Odszkodowanie za utracone przedmioty (zł)

5. Koszt leczenia i rehabilitacji (jeśli poniósł zakład) (zł)

6. Świadczenia z tytułu obniżonego zarobku (zł)

7. Koszt wyposażenia inwalidzkiego (jeśli poniósł zakład) (zł)

8. Inne koszty bezpośrednie (zł)

RAZEM KOSZTY BEZPOŚREDNIE (w zł)

KOSZTY POŚRENIE

1. Akcja ratownicza + transport do szpitala (zł)

2. stracony czas osób niedoznających obrażeń (postój)(zł)

3. Koszt absencji osoby poszkodowanej (zł)

4. Koszt zastępstwa w pracy osoby poszkodowanej (zł)

5. Zakup, wymiana, naprawa uszkodzonego mienia (zł)

6. Koszt ponownego przywrócenia produkcji (zł)

7. Koszt wynajęcia wyposażenia (zł)

8. Koszt przeniesienia produkcji (zł)

9. Koszt kontraktów związanych z przywróceniem produkcji (zł)

10. Strata produkcji (zł)

11. Koszt zerwanych kontraktów (zł)

12. Koszt straconego czasu wskutek:

• badania wypadku (zł)

• projektowanie i wdrożenia profilaktyki (zł)

• spraw ubezpieczeniowych (zł)

Inne koszty pośrednie (zł)

RAZEM KOSZTY POŚREDNIE (zł)

RAZEM KOSZTY WYPADKU (zł)

• Koszty wypadku można ująć wzorem:

K_W = K_b + K_p -O

gdzie:

K_b - koszty bezpośrednie

K_p - koszty pośrednie

O - wypłacone odszkodowanie

RELACJE MIĘDZY SKŁADNIKAMI KOSZTÓW BEZPIECZEŃSTWA

• Wielkość strat spowodowana wypadkami i chorobami zawodowymi jest uzależniona od:

• stopnia dostosowania wydatków na utrzymanie bezpieczeństwa do faktycznych potrzeb (np. kopalnia, biuro)

• bezwzględnej wielkości wydatków na cele bhp,

• optymalizacji ich alokacji

• w przedsiębiorstwach, w których wydaje się duże środki finansowe na profilaktykę (ale w sposób przemyślany), koszty ponoszone na skutek wypadków i chorób zawodowych są mniejsze niż w zakładach oszczędzających na bhp.

• Relacja między wydatkami na bhp i wielkością strat w zależności od potencjału wypadkowego pokazuje wykres

• Efekty poniesionych wydatków na bhp są bardziej skuteczne w zakładach o dużym zagrożeniu wypadkowym niż w zakładach o średnim lub małym potencjale wypadkowym

• Próba dokonania zmiany wysokiego poziomu wypadkowości na średni jest łatwiejsza niż obniżenie wypadkowości średniej do niskiej

• Łączny efekt wydatków na bezpieczeństwo i strat spowodowanych wypadkami i chorobami zawodowymi ilustruje rysunek:

B W+P A₁

P

A B₁

P - poziom nakładów na profilaktykę bhp

W - wypadkowość - koszt wypadków

W+P - łączny efekt nakładów na bhp i ponoszonych strat

• Niedostateczne nakłady na bhp (pkt A) powodują, że wypadkowość i koszty z tym związane są wysokie (B)

• W miarę wzrostu nakładów na profilaktykę - koszty związane z wypadkami maleją

• W punkcie przecięcia (O) nakłady na bhp i koszty wypadków osiągają wartość optymalną

• Dalsze zwiększanie nakładów na bhp (A₁) powoduje już tylko nieznaczne obniżanie kosztów wypadków (B₁)

• Analizy poziomu nakładów finansowych w zakładach pracy pokazują, że plasują się one na lewo od punktu optymalnego (pkt O)

• Zbyt wysokie nakłady na profilaktykę bhp (bez szczegółowych analiz) może przyczynić się do utraty konkurencyjności przedsiębiorstwa na rynku.

INFORMOWANIE O KOSZCIE ZAWODNOŚCI SYSTEMU BEZPIECZEŃSTWA

• Opracowane dane statystyczne o wypadkach i chorobach zawodowych oraz związanych z nimi kosztach powinny być okresowo w formie informacji przekazywane:

• dyrekcji

• dozorowi

• robotnikom

• informacje takie służą opracowaniu skuteczniejszej profilaktyki i przyczyniają się do kreowania bezpiecznych zachowań wśród załogi

• wskazanym jest przekazywać osobno informacje o kosztach wypadków i osobno o chorobach zawodowych

• w informacji należy umieścić w szczególności (dot. wypadku)

• łączną wartość kosztów bezpośrednich - odszkodowań,

• średnią wartość odszkodowania przypadającą na jeden wypadek,

• poszczególne składniki kosztów z rozbiciem na rzeczywiste i koszty straconej okazji,

• koszt straconego czasu kierownictwa i administracji,

• łączny koszt strat,

• średni koszt strat ponoszony wskutek jednego przypadku choroby zawodowej,

• całkowitą kwotę odszkodowania, za choroby zawodowe wypłacone w zakładzie pracy w okresie czasu,

• średnią wartość odszkodowania przypadającą na jeden przypadek choroby,

• łączny koszt chorób zawodowych,

• średni koszt jednego przypadku,

• straty ponoszone na skutek zawodności systemu bezpieczeństwa ponoszone są przez zakład pracy bez względu na to, czy informacja jest zrobiona rzetelnie czy też nie

• rzetelne szacowanie strat wypadkowych i chorobowych jest ważnym elementem zarządzania bezpieczeństwem pracy

• bezpieczeństwo pracy jest elementem dobra społecznego nie zawsze idącym w parze z ekonomią. Potrzebna jest interwencja państwa (stymulowanie na rzecz bezpieczeństwa pracy)

9

Ogólny koszt zapewnienia bezpieczeństwa w zakładzie pracy

Koszt strat powodowanych zawodnością systemu bezpieczeństwa

Koszt utworzenia i utrzymania systemu bezpieczeństwa

Koszt wypadków

Koszt chorób zawodowych

Koszt niemal-wypadków

Koszty wypadków i chorób zawodowych spowodowanych zawodnością systemu bezpieczeństwa

pośrednie

bezpośrednie (wyłącznie rzeczywiste)

na innym wydziale (kooperującym)

na wydziale - miejscu wydarzenia

strata czasu kierownictwa lub administracji

Straconej okazji

rzeczy- wiste

Straconej okazji

rzeczy- wiste

Straty wypadkowe

średni potencjał wypadkowy

niski potencjał wypadkowy

wydatki na bhp

Nakłady na bhp i koszt wyp.

O

W

Poziom bezpieczeństwa

---