ZABURZENIA PSYCHICZNE
Zaburzenia psychiczne dotycz膮 20% ludno艣ci na 艣wiecie i stale rosn膮!
Z艂y stan zdrowia psychicznego dotyka 27% mieszka艅c贸w Europy.
POLSKA: leczeni stanowi膮 3.5% og贸艂u Polak贸w
Wzrost zachorowa艅 w latach 2001-2005 - z 899 495 LECZONYCH
do 1 246 179
wzrost o 25% (o jedn膮 czwart膮)
Do g艂贸wnych zaburze艅 psychicznych pod wzgl臋dem zachorowalno艣ci, nale偶膮:
zaburzenia nastroju,
zaburzenia nerwicowe
schizofrenia.
Koszty zaburze艅 psychicznych w UE - 3-4% PKB:
g艂贸wnie na skutek utraty produktywno艣ci chorych;
zaburzenia psychiczne s膮 najcz臋stsz膮 przyczyn膮 wcze艣niejszego przej艣cia na emerytur臋 i pobierania 艣wiadcze艅 z tytu艂u niezdolno艣ci do pracy
Og贸艂em stosunek koszt贸w leczenia bezpo艣rednich i po艣rednich wynosi 20-25% do 75-80%.
SCHIZOFRENIA:
Schizofrenia dotyka 1% populacji;
Szacuje si臋, 偶e cierpi na ni膮 50 mln ludzi na 艣wiecie niezale偶nie od p艂ci, rasy, poziomu rozwoju cywilizacji, religii, kultury i wykszta艂cenia.
W Polsce choruje ok. 400 tys. os贸b, leczy si臋 niespe艂na 150 tys.
Cierpi膮cy na schizofreni臋, stanowi膮 jedn膮 czwart膮 wszystkich pacjent贸w szpitali psychiatrycznych.
Schizofrenia to choroba przewlek艂a z pojawiaj膮cymi si臋 nawrotami epizod贸w ostrych zaburze艅 psychotycznych (ryzyko nawrotu szacuje si臋 na 60-80%).
Okresy remisji nie oznaczaj膮 pe艂nego powrotu do zdrowia - niekt贸rzy pacjenci nadal odczuwaj膮 cz臋艣膰 objaw贸w, chocia偶 z mniejszym nasileniem.
Przewlek艂y charakter choroby prowadzi do wycofania si臋 z aktywnego trybu 偶ycia, ograniczenia zainteresowa艅 i potrzeb, braku troski o zdrowie i higien臋. Chory cz臋sto musi pozosta膰 pod opiek膮 innych os贸b.
Wi臋kszo艣膰 chorych jest nie艣wiadoma swoich objaw贸w i nigdy nie trafia do psychiatry.
Ryzyko zachorowania jest jednakowe dla obu p艂ci, przy czym m臋偶czy藕ni zaczynaj膮 chorowa膰 wcze艣niej:
m臋偶czy藕ni - 15-24 r.偶.,
kobiety - 25-34 r.偶..
Pierwsze objawy choroby ujawniaj膮 si臋 zwykle w okresie dojrzewania - kiedy to kszta艂tuje si臋 osobowo艣膰, u progu studi贸w, kariery zawodowej, co przekre艣la realizacj臋 plan贸w 偶yciowych.
Im wcze艣niejszy wiek zachorowania, tym gorsze rokowanie.
Wg bada艅 ADHES* - 61% pacjent贸w przerywa leczenie. Najcz臋stsz膮 przyczyn膮 s膮:
brak poczucia choroby,
niemo偶liwe do zniesienia objawy niepo偶膮dane
oraz uci膮偶liwa konieczno艣膰 codziennego przyjmowania leku.
Problem ten dotyczy g艂贸wnie m艂odych pacjent贸w, dla kt贸rych stygmatyzacja z powodu skutk贸w ubocznych i odrzucenie spo艂eczne s膮 偶yciow膮 katastrof膮.
艢miertelno艣膰 w艣r贸d chorych na schizofreni臋 jest w przybli偶eniu
2-krotnie wy偶sza ni偶 w populacji og贸lnej i obserwuje si臋 tendencje wzrostowe.
Ryzyko samob贸jstwa chorych na schizofreni臋 ocenia si臋 na 10% - 9 na 10 pr贸b samob贸jczych tej kategorii chorych ko艅czy si臋 艣mierci膮.
Koszty po艣rednie w leczeniu schizofrenii: leczenie powik艂a艅, zwolnienia lekarskie, renty, straty zwi膮zane z niezdolno艣ci膮 do pracy, koszty przedwczesnej 艣mierci.
Nowoczesne formy farmakoterapii w d艂u偶szej perspektywie czasowej generuj膮 oszcz臋dno艣ci wskutek:
zmniejszenia liczby i czasu trwania nawrot贸w choroby, a tym samym zmniejszenia cz臋sto艣ci i czasu hospitalizacji.
wcze艣niejszej rehabilitacji spo艂ecznej, zawodowej i edukacyjnej chorych.
W Polsce z leczenia specyfikami tzw. II generacji leczy si臋 15% chorych - ograniczenie efektywno艣ci terapii wynika z niew艂a艣ciwego sposobu finansowania us艂ug medycznych, polegaj膮cego na uto偶samianiu koszt贸w leczenia z kosztem leku, co nie jest uzasadnione ekonomicznie.-
obecnie, koszt miesi臋cznej terapii u niekt贸rych chorych mo偶e oznacza膰 wydatek rz臋du 500-800 PLN.
Koszty po艣rednie leczenia schizofrenii rosn膮 nieproporcjonalnie szybko w stosunku do oszcz臋dno艣ci wynikaj膮cych z ordynowania ta艅szych lek贸w.
W Polsce konieczna hospitalizacja pacjent贸w ze schizofreni膮 jest 艣rednio 82% d艂u偶sza i 2,5 tys. PLN dro偶sza ni偶 w Europie;
Nie ma bada艅 na temat koszt贸w leczenia powik艂a艅 i chor贸b b臋d膮cych skutkiem ubocznym stosowania przestarza艂ej farmakoterapii, np. ile trzeba wyda膰 na leczenie nadci艣nienia t臋tniczego, cukrzycy, zespo艂u metabolicznego;
Znacznym obci膮偶eniem dla bud偶etu pa艅stwa jest wyp艂acanie rent osobom, kt贸re przy prawid艂owym leczeniu mog艂yby powr贸ci膰 do pracy;
Nieznane s膮 koszty, jakie ponosi rodzina chorych na schizofreni臋, zwi膮zane z opiek膮 nad chorym (nieobecno艣膰 w pracy, zmniejszona wydajno艣膰);
W Polsce:
Zdaniem specjalist贸w ok. 75% chorych leczonych w Poradniach Zdrowia Psychicznego powinno - zgodnie z indywidualnymi potrzebami - zosta膰 w艂膮czonych w programy pracy i programy rehabilitacji spo艂eczno-zawodowej.
tylko 2% chorych na schizofreni臋 jest czynnych zawodowo w pe艂nym wymiarze godzin,
75% pacjent贸w korzysta z renty inwalidzkiej, a przecie偶 schizofrenia nie jest chorob膮, kt贸ra musi prowadzi膰 do inwalidztwa.
Warto podejmowa膰 dzia艂ania celem poprawy jako艣ci 偶ycia chorych na schizofreni臋 i ich rodzin.
Warto zastanowi膰 si臋, co b臋dzie lepsz膮 inwestycj膮 - renty inwalidzkie i pomoc spo艂eczna dla coraz m艂odszej i coraz liczniejszej grupy chorych czy nowoczesne leczenie, kt贸re umo偶liwi im powr贸t do aktywnego 偶ycia osobistego i zawodowego.
OPINIA PUBLICZNA w Polsce wobec chorych psychicznie
Obserwacje kliniczne dowodz膮, 偶e dyskryminacja utrudnia powr贸t do zdrowia i odzyskanie pozycji spo艂ecznej - w odczuciu spo艂ecznym (badanie CBOS 2001-2005):
Ponad 2/3 Polak贸w uwa偶a, 偶e jest to choroba, kt贸r膮 nale偶y ukrywa膰. (deklaratywno艣膰);
Chorzy psychicznie traktowani s膮 gorzej ni偶 inni, przede wszystkim je艣li chodzi o prawo do pracy i zatrudnienia oraz poszanowanie godno艣ci osobistej.
26% Polak贸w nie s艂ysza艂o w og贸le o schizofrenii:
ponad 60% wie o tej chorobie niewiele,
a prawie 40% odczuwa obawy przed kontaktem z osob膮 chor膮 psychicznie.
Brak wiedzy na temat chor贸b psychicznych skutkuje brakiem tolerancji, strachem, dyskryminacj膮 osoby chorej i jej izolacj膮 spo艂eczn膮.
Ustawa o ochronie zdrowia psychicznego (z dnia 19 sierpnia 1994 r., Dz.U. z dnia 20 pa藕dziernika 1994 r.)
(...) zdrowie psychiczne jest fundamentalnym dobrem osobistym cz艂owieka, a ochrona praw os贸b z zaburzeniami psychicznymi nale偶y do obowi膮zk贸w pa艅stwa (...).
Ustawa uznaj膮c, 偶e chorzy z zaburzeniami psychicznymi to osoby, kt贸re nie mog膮 zadba膰 same o siebie.
Nak艂ada ten obowi膮zek na Pa艅stwo, a w pierwszej kolejno艣ci na s艂u偶b臋 zdrowia.
艢rodowisko psychiatr贸w oraz organizacji pozarz膮dowych w Polsce dzia艂aj膮cych na rzecz zdrowia psychicznego od lat zabiega o tak膮 nowelizacj臋 ustawy, kt贸ra na艂o偶y艂aby na rz膮d obowi膮zek wprowadzenia Narodowego Programu Ochrony Zdrowia Psychicznego.
W 2005 r. organizacje pozarz膮dowe wypracowa艂y postulaty, kt贸re ich zdaniem powinien obejmowa膰 Narodowy Program Ochrony Zdrowia Psychicznego.
Organizacje pozarz膮dowe postuluj膮, m. in.:
Rozw贸j kompleksowego systemu opieki 艣rodowiskowej
stworzenia zintegrowanego modelu opieki 艣rodowiskowej (integracj臋 dzia艂a艅 sektor贸w: ochrony zdrowia, pomocy spo艂ecznej, edukacji i pracy)
zagwarantowanie 艣rodowiskowej opieki terapeutycznej refundowanej przez NFZ lub samorz膮d;
stworzenie systemu mieszka艅 chronionych i wprowadzenie nieodp艂atnych us艂ug osobistych asystent贸w;
Zapewnienie dost臋pu do r贸偶norodnych form nauczania i zatrudnienia
zmiany w przepisach orzekania o niepe艂nosprawno艣ci z wykluczaj膮cych na w艂膮czaj膮ce spo艂ecznie.
wzmocnienie podstaw prawnych dla r贸偶nych form zatrudnienia - praca w niepe艂nym wymiarze, stanowiska chronione na otwartym rynku pracy, firmy socjalne itp.;
Zapewnienie dost臋pu do nowoczesnych terapii
zmiany w systemie refundacji lek贸w psychiatrycznych tak, aby chorzy na ka偶dym etapie choroby (zw艂aszcza przy jej pierwszym epizodzie) mieli dost臋p do nowoczesnych i skutecznych metod leczenia, dostosowanych do indywidualnych potrzeb chorego;
Popraw臋 systemu opieki psychiatrycznej
zwi臋kszenia i wydzielenia nak艂ad贸w finansowych na ochron臋 zdrowia psychicznego
oraz zwi臋kszenie udzia艂u organizacji zrzeszaj膮cych pacjent贸w i ich rodziny w procesach decyzyjnych dotycz膮cych obszaru zdrowia psychicznego;
Wprowadzenie edukacji w instytucjach publicznych na temat problem贸w os贸b z zaburzeniami psychicznymi.
Mi臋dzynarodowy projekt ADHES realizowany od 2003 r. w 12 krajach na ca艂ym 艣wiecie ma na celu ocen臋 stopnia wsp贸艂pracy pacjent贸w cierpi膮cych na schizofreni臋 i lekarzy.
Ocena dokonywana jest przez samych pacjent贸w oraz ich rodziny - wyniki bada艅 艣wiadcz膮 o:
konieczno艣ci obj臋cia szczeg贸ln膮 opiek膮 ludzi m艂odych i kr贸tko choruj膮cych,
potrzebie edukacji zar贸wno pacjent贸w jak i ich najbli偶szego otoczenia,
niskim poziomie wsp贸艂pracy pomi臋dzy pacjentem a lekarzem, co bardzo cz臋sto skutkuje przerwaniem przez pacjenta procesu leczenia,
konieczno艣ci wprowadzenia i szerszego zastosowania wi臋kszej gamy nowoczesnych lek贸w.
6
殴r贸d艂o: Instytut Praw Pacjenta i Edukacji Zdrowotnej Konsultacja: prof. dr hab. Marek Jarema,
Instytut Psychiatrii i Neurologii Warszawa - krajowy konsultant w dziedzinie psychiatrii (2006 r.)