Istotne elementy osobowości 

zaburzonej

1. zachowanie uznane ogólnie za 

odbiegające od przyjmowanych norm 
społeczno-kulturowych,

2. cierpienie, obciążenie psychiczne 

spowodowane niemożnością 
dostosowania się do otoczenia i jego 
oczekiwań, 
a zatem zarówno cierpienie osobiste, jak 
i obciążenie otoczenia.

OSOBOWOŚĆ ZABURZONA

• niezdolność do trwałych związków emocjonalnych,
• stała drażliwość,
• przedmiotowe traktowanie partnera, także 

w związkach seksualnych,

• brak poczucia winy, obwinianie innych 

i w konsekwencji brak poczucia odpowiedzialności 

(winę ponosi coś lub ktoś inny),

• częste zachowania antyspołeczne,
• nieumiejętność planowania i realizacji celów 

odległych, skupienie na teraz i zaraz, brak 

umiejętności czekania,

OSOBOWOŚĆ ZABURZONA- 

2

• niezdolność przewidywania skutków własnego 

zachowania,

• nieumiejętność wyciągania wniosków z 

przeszłych doświadczeń i popełnionych błędów,

• nietrwałość dążeń, brak konsekwencji 

i wytrwałości, wiele spraw i zadań ma swój 

początek, ale nie ma zakończenia,

• tendencje do szantażowania, wymuszania 

uległości,

• dysharmonia psychiczna (konflikty wewnętrzne 

spowodowane istnieniem sprzecznych dążeń),

• brak wglądu i realnej oceny samego siebie.

Grupa A zaburzeń 

osobowości

zaburzenia osobowości przejawiające 

się szczególnymi i ekscentrycznymi 
zachowaniami - obejmuje trzy typy: 

– paranoiczny, 
– schizoidalny, 
– i schizotypowy.

Grupa B zaburzeń 

osobowości

zaburzenia osobowości obejmujące 

zachowania dramatyczne, 
emocjonalne, nieobliczalnie kapryśne 
- obejmuje typy: 

– antyspołeczny, 
– chwiejny, 
– histeroidalny, 
– narcystyczny,

Grupa C zaburzeń 

osobowości

dotyczy zaburzeń lękowych 

osobowości 
i obejmuje typy: 

• niepewny, 
• zależny 
• i wymuszony (obsesyjny

).

Osobowość antyspołeczna

• impulsywność reakcji, 
• nieumiejętność nawiązywania kontaktów 

z innymi ludźmi w oparciu o głębsze związki 

emocjonalne (niezdolność kochania), 

• traktowanie innych ludzi czysto 

instrumentalnie. W zasadzie ludzie, świat, 

przyroda stanowi jedynie pole eksploatacji 

(skrajny egocentryzm makiawelistyczny 

zawierający się w pytaniu: 

co z tego można mieć?), 

• częste, nie kontrolowane wyładowania agresji, 

Osobowość antyspołeczna - 

2

• znaczne ograniczenie umiejętności 

przewidywania skutków własnych zachowań, 

stąd mała skuteczność kary,

• deficyt lęku, brak umiejętności wglądu w 

siebie 

i w konsekwencji brak poczucia winy i 

wyrzutów sumienia, 

• skłonności do alkoholu, 

• często tendencje autodestrukcyjne, 

• nie przywiązywanie wagi do wypowiadanych 

sądów i dawanych obietnic (demencja 

semantyczna), 

• na płaszczyźnie seksualnej mała stałość 

i gwałtowny przebieg zachowań seksualnych.

Osobowość antyspołeczna - 

3

• Ogólny deficyt lęku powoduje niemożność 

przyswajania sobie szybko i trwale „odruchów 

moralnych” (stosowanie bodźców awersyjnych 

w modyfikowaniu zachowania jest mało 

skuteczne). To właśnie mniejszy poziom lęku 

stanowi istotną przyczynę trudności prawidłowej 

socjalizacji, która pozostaje powierzchowna.

• Z kolei nieumiejętność wczuwania się w psychikę 

innych ludzi, brak empatii, w połączeniu 

z gwałtownością reakcji emocjonalnych może być 

powodem okrucieństwa. 

Osobowość antyspołeczna - 

4

• Wszelkiego rodzaju oszustwa to specjalność 

psychopatów. 

• Zwykle nie są zdolni do podejmowania pracy 

przez dłuższy okres czasu w tym samym 

miejscu. 

• Cechuje ich brak odpowiedzialności w 

sprawach finansowych. 

• Nie potrafią się troszczyć ani o siebie ani o 

innych, nawet o własne dzieci.

ALE…

• psychopata odznacza się często pewnym 

urokiem osobistym, 

• dobrym poziomem inteligencji, 

• brakiem złudzeń i skłonności irracjonalnych, 

• robi wrażenie człowieka spontanicznego, 

• podejmującego inicjatywy społeczne, 

• wywoływane pierwsze dobre wrażenie 

wykorzystuje do manipulacji. 

• W warunkach zagrożenia (działania wojenne, 

grupy antyterrorystyczne) psychopaci 

potrafią znakomicie działać, są odważni, 

wręcz nieustraszeni.

SYNDROM BORDERLINE 

• zachowania autodestrukcyjne,
• niestabilność nastroju,
• chaotyczne związki interpersonalne.

OBJAWY BORDERLINE

• impulsywność, gwałtowność reakcji, zwykle 

w takich dziedzinach, jak: wydawanie 

pieniędzy, seks, nadużywanie substancji,

• zaburzenie samooceny i integracji obrazu 

siebie z równoczesnym w miarę 

adekwatnym stosunkiem do rzeczywistości,

• unikanie bliskości oparte przede wszystkim 

na znacznej podejrzliwości, 

• lęk przed oceną i krytyką,

• znaczny stopień konfliktowości i 

agresywności,

• zachowania autodestrukcyjne (groźby, 

próby samobójcze).

OBJAWY BORDERLINE - 2

• stosowanie – czy raczej chroniczne nadużywanie - 

prymitywnych mechanizmów obronnych (negacja, 

rozszczepienie, poczucie wszechmocy – 

nieograniczonych możliwości – wszystko dla obrony 

przed wewnętrznymi konfliktami),

• kontakty interpersonalne intensywne, ale niestałe 

z kolejno następującymi po sobie fazami idealizacji 

i deprecjacji (chaos związków interpersonalnych),

• duża zmienność emocjonalna, głównie w zakresie 

nastroju, a także silne ataki gniewu bez powodu,

• chroniczne poczucie pustki i nudy oraz trudności 

w znoszeniu samotności.

PIĘĆ OBSZARÓW ZABURZEŃ 

• P – epizody psychotyczne lub podobne do nich 

(napady wściekłości, objawy dysocjacji, stany 

paranoiczne, epizody omamów lub urojeń),

• I – impulsywność jako cecha najbardziej 

utrwalona, zaburzenia samokontroli, zachowania 

autodestrukcyjne, prowokowanie niepowodzeń, 

zachowania związane ze znacznym ryzykiem, 

• S – socjalizacja – przystosowanie społeczne 

pozornie poprawne, zwłaszcza w wymiarze 

krótkiego przedziału czasowego, często jednak 

zachowania nieadekwatne do sytuacji,

PIĘĆ OBSZARÓW ZABURZEŃ - 

2

• I – interpersonalne kontakty 

wyraźnie dwubiegunowe, często 

zgodnie 

z zasadą „wszystko albo nic”: od 

idealizacji do potępienia,

• A – afektywność zaburzona: 

przewlekła dysforia, nagłe zmiany 

nastroju, częste stany niepokoju, 

depresji, złości lub przeżywanie pustki.