KOŚCIÓŁ I RELIGIA WE WSPÓŁCZESNYM SPOŁECZEŃSTWIE

24.10.05

1. Socjologia religii

2. Relacje między religią a polityką

Ad. 1. Socjologia religii interesuje się aspektem społeczno-kulturowym, relacjami między społecznością a religią, ujmuje empirycznie i naukowo to, co jest społecznym wymiarem religii, oraz rolę jaką religia odgrywa w tworzeniu grup, przyjmowaniu wartości, jak społeczeństwo wpływa na religię, na czynniki wierzeniowe.

Sr powstała w Polowie XIX wieku: E. Durkheim, M. Weber - zajmowali się religią w aspekcie społeczno - politycznym. Miejsce i rola religii w społ., funkcje jakie religia pełni w społ:

- Integrowanie społ

- Regulowanie zachowania jednostek

M. Weber: rel jest czynnikiem motywującym, umożliwia sensowne kształtowanie rzeczywistości społ., umożliwia przekształcanie świata.

Lata 20-50 XX wieku - zanikły rozważania teoretyczno-socjologiczne, socjologia religii sprowadzona została do badania intensywności więzi z kościołem, zwrócenie uwagi na odkościelnienie religii w dużych, zurbanizowanych miastach (G. Lebross).

Lata 50 -60 : chęć powrotu do głębszych badań religii, powstały nowe orientacje w socjologii religii, dostarczyły instrumenty badawcze do badań wymiaru kulturowego (Parsons, Berger, Luckman)

Parsons - religia jako fenomen, system nakazów i zakazów, system wartości => pozytywnie wpływa na Interakcje ludzkie, rola religii w procesie socjalizacji jednostki.

Berger - funkcja kosmizacji - odnosi się do sacrum, zawiera sens innego świata, zakotwiczanie tego, co doczesne w świętym kosmosie, Religia pozwala na ostateczne rozszyfrowanie złożoności świata, uporządkowanie chaosu

Luckman - porzucić soc rel skoncentrowaną na zewn objawach religijności, rel ma antropologiczną wartość. Pojawiły się nowe ruchy quasi - religijne, rel traktowana w kryterium użyteczności prywatnej (mieszanka światopoglądowa)

Nowe zjawiska w latach 70 XX wieku - należy badać to, co się łączy z niewidzialną strefą religijności

Rel zatraciła powszechność i realność w sferze społ, widzialnej

FUNKCJE RELIGII :

- W stosunku do jednostki

Funkcje poznawcze (wyjaśnia nieznane)

Zaspokajania potrzeb (mechanizm kompensacyjny)

Społeczne ( socjalizacja grupy)

- W stosunku do społeczeństwa, jako całości

Funkcje integrująca i porządkująca system społeczny i religia uprawomocnia zbiorowość, władzę, ogarnia chaos

Może służyć do rozwiązywania problemów (obrzędy, systemy wierzeń) socjalizacja, spajanie poprzez system wartości

Dostarcza systemów łączących wartości

Funkcje rel nie muszą mieć charakteru pozytywnego, mogą burzyć porządek społeczny, możliwe funkcje rel:

• Problem więzi uczuciowej - przezwyciężanie lęku

• Problem interpretacji niecodziennych zdarzeń

• Stosunek do bezprawia i cierpienia

• Symbolizacja doświadczeń wspólnotowych, możliwość solidarności

• Funkcja kosmizacji świata - uzasadnienie świata jednoczącą zasadę

2. Stanowiska dot. Przebiegu procesów zmian religijności i przyczyn tego stanu

1. żyjemy w świecie, który odizolował się od religii, świadomość nowoczesnego społeczeństwa i świadomość nowoczesnej religii dryfuje w odmiennych kierunkach (wiara bez przynależności, przynależność do wiary), pluralizacja - religia to jedna z ofert, zsekularyzowane oblicze nowoczesnego społeczeństwa, dechrystianizacja.

2. Kryzys świadomości nowoczesnej, rozczarowanie racjonalizmem społeczeństwem industrialnym pozwala diagnozować świat jako stojący na progu zmian relacji między rel a społ - zjawiska reprywatyzacji religii, fundamentalizacji (nowe ruchy religijne, poszukiwania duchowe, pozamaterialne), Zjawisko przyjmowania przez religię ról publicznych, instrumentalizacja religii dla celów politycznych, osoby definiujące się jako religijne uważają, że świat społeczny nie powinien być różny od tego projektowanego przez religię (fundamentalizm, buddyzm), rewitalizacja misji cywilizacyjnych religii (buddyzm, islam, hinduizm, konfucjanizm).

Paradygmat sekularyzacji: SEKULARYZACJA: hasło przy okazji nawoływania do wojen religijnych, jako zabieranie ziemi kościoła przez państwo, powrót do życia świeckiego osoby duchowej, wymiar pojęcia był opisowy i nie wartościujący, obecnie ten termin ma inne znaczenie - sekularyzacja miał często ideologiczne zabarwienie. Sekularyzm - wyzwalanie się świata spod władzy kościoła (sens pozytywny). Sekularyzm = dechrystianizacja, dążenie do pogaństwa (sens negatywny).

Po II WŚ - grupa teologów protestanckich obwieściła, że sekularyzacja to realizacja fundamentalnych zasad chrześcijaństwa

Termin sekularyzacji odnosi się do empirycznie uchwytnych procesów - proces dzięki któremu segmenty kultury i społeczeństwa wyzwalają się spod dominacji instytucji i symboli religijnych, wycofanie, emigracja kościoła za stref , które kiedyś podlegały jego kontroli, (rozdział kościoła od państwa, uniezależnienie nauki), zanikanie treści religijnych w literaturze, sztuce, rozwój świeckiej dziedziny.

- sekularyzacja świadomości - co raz więcej jednostek patrzy na świat i interpretuje życie bez interpretacji religijnej (sekularyzacja od strony subiektywnej)

- teza o sekularyzacji pozwala opisywać religię w nowoczesnym społeczeństwie, od rewolucji francuskiej kościoły traciły dominujący wpływ.

24. 10. 05

- krytyka teorii sekularyzacji - lata 80-te, propozycja zastąpienia jej prywatyzacją i innymi paradygmatami

- sekularyzacja - kurczenie się transcendencji, religijności

Pierwsze teorie sekularyzacji miały określić los religii w społeczeństwie w okresie zmian, późniejsze teorie (lata 50, 60) wskazywały na kryzys kościoła, chciały wyjaśnić dlaczego religia chrześcijańska zaczęła zanikać, religia traktowana jako fakt społeczny - zinstytucjonalizowane zachowania i idee religijne,

Proces patologii religii przy kurczeniu się oddziaływania kościoła, próżnia po nim nie została wypełniona -> społeczeństwo areligijne.

Badania empiryczne wykazały, że kościół nie jednoczy już społeczeństwa, wystąpiło zjawisko przemieszczenia się religii, zmieniła się forma społeczna religii, kurczenie się transcendencji, przejście do sfery prywatnej, człowiek już nie poszukuje sensu świata w świętym kosmosie (czyli poprzez znaczenia i wyobrażenia, które mają źródło doktrynie jakiegoś kościoła) taki system człowiek tworzy sam odwołując się do wolności:

Lepsze paradygmaty:

- indywidualizacja

- prywatyzacja

- pluralizacja wskazują na zachowania poszczególnych jednostek

- okres New Age - proces odkościelnienie został zahamowany (reprywatyzacja, desekularyzacja), formy religijności kościelnej przetrwały, instytucje kościoła posiadają zdolności adaptacyjne do zmieniającego się otoczenia

- rewitalizacja kościoła w sensie fundamentalnym, upolitycznienie religii i ureligijnienie polityki

- kościół i religia interesują się kwestiami publicznymi (formy fundamentalistyczne i nie fundamentalistyczne)

- model funkcjonowania człowieka nie powinien odbiegać od religijnego

- rewitalizacja nie tylko rytuałów ale i treści (renesans różnych form religijności ludowej, np. katolicyzm - kult Maryji), dostarczanie sensu znaczeń w życiu jednostki przez przyjmowanie na pewien czas reguł życia zakonnego

Ambiwalencja i spadek liczby wiernych, pojawienie się nowych zjawisk pseudo- i religijnych

- przemieszczanie religii spowodowało stawianie pytań na temat relacji religii z nowoczesnym społeczeństwem. Nowa i inna religijność i nie mająca monopolu w społeczeństwie i nie dostarczająca uniwersum światopoglądowego.

1. Nowe formy ruchów religijnych pozareligijnych, odradzanie się fundamentalizmu - zjawiska regresywne, o charakterze irracjonalnym, charakterystyczne dla okresów przełomów i kryzysów.

2. Zjawiska te są nawrotem potrzeb związanych z ludzka religijnością czy transcendencją , ponowne umagicznienie świata (Weber - odmagicznienie), gdzie wszystkie doświadczenia materializmu i egoizmu wzbudziły tęsknotę za cząstką życia nie dającą się sprowadzić w kryteria racjonalności nowożytnego świata, pozornie zaspokajał je konsumpcjonizm, panowała duchowa pustka - otworzyła się nowa przestrzeń dla zjawisko charakterze aksjologicznym, nowe możliwości dla religii i kościoła

lęk- a zabezpieczenie dają poczucie bezpieczeństwa

- kryzys nowożytnego świata - możliwości dla religii

- społeczne formy religii i New Age (religia niewidzialna, nawiązanie do tradycji i okultyzmu, orientalnych, astrologicznych)

- fundamentalizmy - eksponują liberalne pojmowanie Pisma Św. - typy idealne, ukazują dominujące typy przemian form religijności

- niewidzialna religia i pozbawiona wyraźnych form organizacyjnych (T. Luckman), kurczenie się transcendencji, rozszerzanie się religii na obszary kultury ( New Age - nie ma organizacji, systemu rekrutacji, kanonicznych dogmatów, forma zrodziła się z zapotrzebowania na całościową strukturę, oferuje integrację, ale nie wyspecjalizowane struktury życia społecznego, charakter holistyczny, zawiera wątki magiczno-astrologiczne, indywidualne wątki poszukiwania sensu)

Obie formy religijności maja swoje źródło w religiach społeczno-kulturowych, stworzone przez te same zjawiska - segmentację życia, nowe formy są albo synkretyczne, tworzą całościową wizję świata, pozwalają pokonywać trudności w życiu. Jednak ten syntetyzm ma charakter kolażu, sami go tworzymy na podstawie różnych trendów orientalnych

- fundamentalizm : ortodoksja doktrynalna i moralna

W badaniach

- podział na wierzących i niewierzących, powstaje rozproszenie religijności

- powstaje rozproszenie religijności

- wykorzystuje się badania socjologiczne

7. 11. 05

Lata 70 : sekularyzacja nie jest pojęciem naukowym, jest narzędziem antyreligijnej ideologii. Jednocześnie wskazywano na zanikanie religii. Z kolei badania pokazały, że religia traci jedynie wymiar społeczny, a staje się raczej indywidualna sprawą jednostki.

Religia pozwala jednostce radzić sobie z problemami. Nowe formy społecznej religii, utrata znaczenia religii zinstytucjonalizowanej, religia niewidzialną - w sensie treściowym i strukturalnym - trudna do rozpoznania jako religia.

Religia niewidzialna, religia o charakterze fundamentalistycznym - alternatywa dla zanikającej religii

Na marginesach kościołów powstały grupy charakteryzujące się wysokim zaangażowaniem osobistym ich członków, przyjmowaniem i praktykowaniem specyficznej duchowości. Opinie, że tego rodzaju grupy przyczyniają się do rozwoju sekt. Rozwija się nowy układ sił:

Kościół (instytucja) - ruchy religijne o charakterze wspólnotowym (rozwinięta religijność). Przyszłość chrześcijaństwa kościół sektorowy.

Popularne są klasztory czasowe, jako miejsca spotkań, odpoczynku i pracy. Do nich wyjeżdża się by oderwać się od codziennego życia. Klasztory te oferują medytacje jako formę odpoczynku. Przyjeżdżają tam ludzie zniechęceni nowoczesnością świata lub osoby nie gotowe na całkowitą rezygnację ze świata współczesnego.

Co wskazuje na religijność??

1. Uczestnictwo w nabożeństwach

2. Sposób życia - etyczny

3. Przynależność do kościoła

4. Wiara w religię dogmatyczną

Początkowo badania dotyczące jedynie związków z instytucjami religijnymi i praktyk religijnych ( częstość, intensywność, zgodność z oczekiwaniem kościoła). Były to badania pionierskie, potwierdzały upadek autorytetu kościoła w pewnych warstwach społ.

Operacjonalizacja religii:

Glock, Stark - lata 70

Do badania religii tworzy się analityczne konstrukcje (religijność indywidualna / grupowa). Dążyli do wyodrębnienia ogólnych kryteriów religijności:

1. wymiar doświadczeniowy - osoba powinna doświadczyć choćby przelotnie kontaktu z rzeczywistościa nadprzyrodzoną. Opiera się na emocjach, takim doświadczeniom mogą towarzyszyć różne stany - strach, radość

2. wymiar rytualny - obejmuje akty kultu i pobożności, wszystko przez co osoby religijne wyrażają swoje zaangażowanie. Akty kultu mające charakter instytucjonalny lub dewocyjny - indywidualny

3. wymiar ideologiczny - … prawdziwości dogmatów w danej religii

4. wymiar intelektualny - osoba religijna zna podstawowe założenia wiary, Pismo Św.

5. wymiar konsekwencyjny - oznacza wszelkie świeckie skutki związane z kultem, praktykami religijnymi jednostki. Związek religijności i postaw w życiu świeckim, wpływ religijności na stosunek między ludźmi

Później tendencje nie do badania swej religijności, ale wymiarów religijności (jakość religijności) - przez wywiad otwarty, obserwację pozwalający opisać religijność przez wypowiedzi właśnie badanych.

Poszukuje się czynników wpływających na zróżnicowanie religijności:

1. struktura demograficzna

2. struktura społeczna (strukturalna)

3. struktura morfologiczna

Rozmieszczenie religijności kościelnej:

Wieś bardziej religijna niż miasto (udział w nabożeństwach, liczba pochówków). Tu zachodzą zmiany związane z racjonalizacja wsi, przenikaniem kultury miejskiej.

Kobiety są bardziej religijne, także dzieci i ludzie bardzo młodzi i starsi. Przy czym nie jest uzasadniony pogląd jako by grypy miały predyspozycje do większej religijności. Wyższy również jest poziom religijności dla katolicyzmu (niż protestantyzmu).

Proces integracji europejskiej prowadzi do kurczenia się religijności, Religia czy kościół będzie miał znaczenie jedynie kulturowo - folklorystyczne.

Idiom kulturowy: historia, tradycja, zwyczaje - ma wpływ na poziom religijności w danym społeczeństwie, grupy lokalnej (regionie).

Współczesna religijność w Europie:

Obecność chrześcijaństwa historyczna. Badania w Europie - lata 90- obejmujące 25, 31 krajów - w tym postkomunistyczne -

1. autodeklaracja religijności i przynależności do kościoła, określenie intensywności religijności .

największe przynależności: katolicyzm, w niektórych krajach więcej ludzi określało się jako bezwyznaniowe ( nrd, Holandia). Przynależność do kościoła przestała być normą społeczną

kraje o najniższym poziomie religijności: b. nrd, Czechy, Francja (ateiści)

kraje o najwyższym poziomie religijności: Polska, Irlandia, Słowacja, Hiszpania

Pod koniec lat 90 - tendencja spadkowa religijności w Hiszpanii i UK, wzrost religijności w krajach post- komunistycznych

2. więź z kościołem, uczestnictwo w praktykach, stopień zaufania do kościoła:

- wyższy poziom w krajach katolickich - szczególnie Polska, Irlandia - niski : b. NRD, Francja

3. chrześcijański obraz Boga, uczestnictwo w kościele

- religijni kościelnie ++

- kulturowo religijni -+

- niereligijni - -

4. akceptacja prawd wiary chrześcijańskiej: Bóg, dusza, grzech (50%)

życie po śmierci, niebo, zmartwychwstanie (30%)

piekło, szatan 20%

5. Treść wiary

15. 11. 05

Wiara współczesnej Europy

1. Bierni chrześcijanie: wyrośli w duchu chrześcijaństwa, mimo swej chrześcijańskiej kościelności są raczej bierni

2. Aktywni chrześcijanie i od tradycjonalistów, fundamentalistów od tych, którzy woleliby reformy kościoła. Szukają nowej formy kościoła. Szukają nowej formuły dla treści i formy chrześcijaństwa

Największą grupę stanowią chrześcijanie z wyboru, częściowo praktykujący, częściowo akceptujący i praktykujący aksjologie wynikającą z wiary, praktyki jednorazowe w przełomowych chwilach życia, akceptacja prawd podstawowych (np. istnienie Boga), cenienie norm o charakterze ogólnym, dystans wobec kościoła, poza tym:

• Silna indywidualizacja i prywatyzacja religii

• Religia tworzona przez to, czego oczekują wierni

• Kościół ma udzielać chrztu, ślubu i pochówku

• Ma służyć radą i pomocą w przezwyciężaniu codziennych kłopotów - silne cechy osobiste religii

Rozwój religijności będzie zależał od:

1. zdolności kościoła do wypełniania roli społecznej

2. funkcjonalność, przydatność życiowa religii

3. wysiłki kościoła o charakterze socjalizującym: traktowanie religii / kościoła jako momentu wspólnotowego przeżywania wiary.

Model kościoła ludowego uznano za nieadekwatny:

• Włączanie poprzez chrzest

• Model klerykalny

• Funkcje kościoła pokrywają się z modelami działania społeczeństwa (funkcje integrujące, monopolizujące) kryzys kościoła

Możliwe modele kościoła w przyszłości:

1. Kościół mniejszościowy gminy: skupia najwierniejszych, uniemożliwia pozyskanie ludzi oddalonych od kościoła.

2. Kościół sektorowy (pluralistyczny): pozyskuje wszystkich: od fundamentalistów, do biernych, niepewnych.

3. Zmiany w kształcie liturgii, sprofilowanie oferty religijnej, wzmocnienie ośrodków typu - klasztory, udzielanie sakramentów tylko wierzącym i przygotowanym a niepewnym wierzącym udzielanie innych celebracji (błogosławieństw).

4. Inne stanowisko - nie należy przeprowadzać głębokich reform a przekształcać parafię we wspólnotę wspólnot.

Postawy religijności:

- niewierzący

- fundamentaliści

Między tymi postawami istnieją jeszcze inne;

1. osoby obojętne religijnie

2. niewierzący, uprawiający inne formy duchowości

3. religijni w znaczeniu ogólnokulturowym („przynależność bez wiary”), areligijni, posiadający własną duchowość

4. religijni z wyboru

5. religijność kościelna, bierna („konsumenci religijni”)

6. społeczność kościelna, aktywna fundamentaliści.

Przekształcenie odniesień ludzi do kościoła, religia oparta na doświadczeniu indywidualnym. Częściowe utożsamianie się z tradycyjnym modelem, a drugiej strony częściowa niepewność co do wiary.

• Zanikanie wiedzy religijnej

• Europa jest chrześcijańska pod względem tradycji i kultury

Powody utraty znaczenia przez religię i indywidualizacji wiary:

1. człowiek nowoczesny ma plany przedsięwzięć doczesnych, które mają przynieść wcześniej, bez pytań o skończoność czy nieskończoność.

2. Religia i wiara stale spychają szczęście doczesne na margines życia religijnego, liczy się to, co potem.

3. Przekonanie, że rozumem rozwiążemy wszystkie problemy, nie potrzebna jest nieskończoność.

4. Nadużycia popełniane dziś (i dawniej) przez kościół w imię wiary.

5. Lęk przed fanatyzmami.

6. Nieumiejętność znalezienia sposobów działania kościoła w czasach obecnych (zbyt wiele dogmatów, oprawy, przesady, zbyt mało wsłuchania się w sprawy człowieka współczesnego, jest to model skostniały, marginalizacja wiernych - liczą się przede wszystkim duchowni).

7. Zrażanie sekularystów oraz wprowadzanymi przez duchownych „nowinkami”.

8. Chęć życia jak komu pasuje - Kościoły formułują pewne wymagania, oczekiwania.

Europa: wiara bez przynależności: deklaracja wiary nie ma przełożenia na inne parametry religijności, dystans do nauki dogmatycznej, tożsamość chrześcijańska - rozproszona i ukryta.

Charakter filozoficzno - normatywny badań wskazuje, że rola religii to wspieranie tożsamości grupowej, uprywatnienie religii, nieobecność religii w życiu publicznym, wkroczenie religii w strefę filozoficzno - polityczną do prowadziło do kryzysu religijności - ludzie pragną poszanowania prywatnej wolności.

EUROPA	AMERYKA
Kryzys, sekularyzacja, wybory świeckie. Bricolage tworzony w sposób niezorganizowany	Wybory religijne i Ameryka jest bardziej pobożna (centrum i południe, nie dotyczy to wybrzeża Wsch. I Zach. Elit, mediów). Nowe grupy religijne nadają sobie formę bardziej zorganizowana.
Przyczyny - model świecki - model duchowny
W Europie deklarowanie lub pytanie o wiarę jest raczej politycznie niepoprawne. Religia zawsze w sferze prywatnej. Kościół niedopasowany do wymogów współczesności.	Model instytucjonalny, prawne stosunki państwo - kościół. Religia pozwala zachować tożsamość grupową imigrantom i ich potomkom, pozwala na włączenie się do społeczności amerykańskiej. Religia obecna jest w sferze publicznej. Kościół sam przeszedł wew. Sekularyzacji. Religia - rola kulturowa, społeczna, nie eksponuje się różnic doktrynalnych między religiami.

Socjologowie uważają, że należy unikać wyrokowania, które wpisuje przyszłość religijności w jeden model rozwoju, nie można kategoryzować, że kościół będzie „taki a taki” , determinantem są procesy unowocześniania kościoła.

21.11.05

POLSKA RELIGIJNOŚĆ

Religijność w sytuacji przełomu - stan obecny wyznacza przeszłość, tradycja, - to właśnie określa przyszłość, perspektywę polskiej religijności.

Przemiany polityczno - społeczne - od komunizmu do demokracji, wykształcenie się pluralizmu, na znaczeniu straciły sytuacje z przeszłości w których nie było opcji wyboru. Dawniej wierzący poddawani byli monopolistycznym naciskom państwa zdeklarowanego poglądowo, celem państwa była laicyzacja sterowana (ateizacja).

Kościół uważał, że musi bronić katolików przed laicyzacją i żądał posłuszeństwa. Stan z przeszłości nadal ciąży na ludziach, sytuacja przejścia do pluralizmu i demokracji - wzmocnienie tendencji widocznych w religijności polskiej w czasie historycznym - masowość, manifestacyjność, sekularyzacja spontaniczna, prywatyzacja, deinstytucjonalizacja religii.

Badania sondażowe z lat 70 - tych:

1. niereligijni (areligijni) -10 -15%

2. wysoka religijność -10 -15%

3. przeciętna -70%

W połowie lat 90 - tych przeprowadzono badania międzynarodowe: polska jest krajem wyróżniającym się - najbardziej religijna w Europie, widoczne na płaszczyźnie autoidentyfikacji (przynależności religijnej), ponad 95% populacji, z czego 98% to katolicy.

Stosunek do religii zinstytucjonalizowanej - 53% bliski, 37% - bardzo bliski, 0,1% - negatywny. Osoby uważające siebie za bardzo religijne uznały, że kościół nie jest im bliski, a osoby niereligijne - kościół jest im bliski. Świadczy to o czynnikach społecznych, biograficznych i kulturowych wpływających na naszą identyfikację z katolicyzmem.

Od początku lat 90 przewidywano upadek religii lub wyraźne zmniejszenie liczby wiernych. Nie potwierdziły się: Polacy wciąż uważają się za religijnych.

W badaniach na temat przyszłości religijności: ⅓ - że wzrasta, ⅓ - spadek jako trwający trend, 45% - przekonanie o wzroście wartości religii w świecie.

Badania miały pokazać, jaki jest stosunek do obecności kościoła w życiu publicznym:

1. Czy główne religie powinny mieć wpływ na politykę?

2. Doświadczenia na temat obecności religii w polityce: Polacy są do tego negatywnie nastawieni.

Dużą wagę w badaniach przykłada się do wymiaru ideologicznego religii - badanie zgodności wiedzy religijnej z ortodoksyjnością .

Odwoływanie się do kategorii centralnych w religii i badanie, na ile wierzący zachowuje zgodność z koncepcją chrześcijańską Boga, Trójcy ŚW, itd. ponad:

61% - ortodoksyjne wyobrażenie Boga,

30% - nieortodoksyjne (Bóg jako siła życiowa, duch nieosobowy),

18% - wiedza nie do końca zgodna z ortodoksją i katechizmem (Bóg w człowieku, a nie poza nim),

0,9% - niewiara.

• Badania wiary w Jezusa - mniej odpowiedzi ortodoksyjnych niż dotyczących Boga.

• Biblia jako księga sakralna - 37% - rozumienie literalne pisma świętego (sprzeczne z zaleceniami kościoła). Świętość biblii nie jest już tak mocno zakorzeniona, jak stosunek do Boga czy Jezusa. Dla katolików w Polsce ważniejsza jest wiara w podstawowe dogmaty.

• Katolicyzm ludowy i wiara przemawia wyraźniej poprzez postaci niż nośniki intelektualne.

• Odejście od ideologii centralnej (mimo wysokiego stopnia identyfikacji religijnej).

Stosunek do śmierci i zbawienia:

• 26% - ludzie idą do nieba lub piekła.

• 41% - coś jest po śmierci, ale nie wiem co.

• 10% - nic nie ma.

• 2% - wiara w reinkarnację.

Doktryna związana ze śmiercią jest bardzo słabo zakorzeniona, ponad 12% nie wierzy w zbawienie, 25% - protestancka koncepcja zbawienia, 62% - zgodna z doktryną religijną, a u co 5 osoby bardzo religijnej nastąpiło zerwanie związku pokuty ze zbawieniem.

• Co może pełnić funkcję kompensacyjną identyfikacja ze wspólnotą.

• Specyfika polskiej religijności - ciągłość, trwałość praktyk religijnych.

• Praktykujący religijnie (1 raz w tygodniu) - 25% nie rzadziej, niż 1 raz na miesiąc -50% -56%.

• Wysoko oceniano przejścia -rytuały -oprawa narodzin, ślubu, pochówku - 90% - pozytywnie.

• Osoby o słabej wierze / areligijni również uczestniczą w praktykach (wpływ czynników pozareligijnych).

• Uczestnictwo w obrzędzie ma wartość autonomiczną, wiara ludowa.

• Pozareligijne funkcje pełnione przez kościół katolicki - udział w nabożeństwie udział we wspólnocie, doświadczenie sensu pozwalającego interpretować świat.

• Badania antropologiczne - co jest pierwotne i rytuał (!) czy ideologia. Religia jako ideologia może dezintegrować grupę, rytuał jednoczy wobec wyznaczonych wartości, dla Polaków: rytuał przechowuje tradycję, podtrzymuje tożsamość wspólnoty.

• ⅔ katolików to nieświadomi heretycy, podstawowe wiary popiera 60-30%.

28.11.2005

Obecność kościoła w polityce.

Kościół zajmuje stanowisko w takich kwestiach jak:

• Przystąpienie Polski do UE

• Wojna w Iraku - potępienie wojny i polityki Busha

Zazwyczaj na poziomie świadomości potocznej i debaty temat „kościół i polityka” wielu wprawia w zakłopotanie. Dla wielu innych jest czymś niestosownym/niebezpiecznym. Chcąc wyjaśnić relacje między religią a polityką sięgamy po 2 pytania:

1. PO CO?

2. JAK?

Mogą sprowadzić się do tego, czy religia ma być obecna w polityce, w jaki sposób, czy obecność ta może uchodzić w świecie za coś potrzebnego (energia religijna), dlaczego ludzie wierzący angażują się w politykę?

• Kościół ma znaczenie jeśli chodzi o zbawienie, gdy chodzi o doczesność, jest z nim więcej kłopotów

• Większy lub mniejszy krytycyzm - religia instrumentalna i mobilizacja dla celów pozareligijnych

• Mobilizacja religijna fundamentalistyczna - instytucje religijne, które nie chcą rezygnować ze swoich przywilejów

• Mobilizacja reakcyjna -> tradycjonalizm

• Jeżeli zło w świecie nowoczesnym -> zjawiska o charakterze regresywnym

• Religia ograniczona do sfery prywatnej - owa obecność religii w polityce uzasadnienie ideologiczne, polityczne - zwolennicy sekularyzacji - jednokierunkowy przebieg mający prowadzić do zmierzchu praktyk religijnych

Po co religia w świecie polityki?

W społeczeństwach liberalno - demokratycznych zezwala się tym na konsensus różnych ideologii. Sytuacja pożądana - miejsce aksjologii, ugruntowanie kościoła w świecie -> zastąpienie laicką moralnością -> kościół i religia stracą na znaczeniu

• Religia w polityce - zagrożenie dla indywidualizmu. Religia może mieć znaczenie dla kształtowania obywatelskich cnót, współistnienie ze wspólnotą polityczną, ale nie ma charakteru nowoczesnego

• Świat wspólnotowy i publiczny

• W nowoczesnym świecie - bardziej prywatne lub publiczne tożsamości

Są takie religie, które ze względu na swoje dogmaty, okoliczności historyczne będą się skłaniać, by pozostać prywatnymi. Z drugiej strony - tożsamości wspólnotowe, rzeka historii, tradycja doktrynalna sprzyja temu, że będą się skłaniały do wkraczania w sferę publiczną, wśród religii, gdzie związek religii z praktyką jest kłopotliwy jest katolicyzm (chrześcijaństwo - rozdzielenie władzy duchowej i świeckiej,

Zerwanie z jednością religii, odebranie władzy atrybutu ludzkości), związek ten jednak nie został odrzucony

• Chrześcijaństwo - religia, która zna kres ludzkości, uzasadnienie jej obecności, misja ewangeliczna kościoła

• Chrześcijaństwo nie dotyczy tylko indywidualnego zbawienia, nie tylko indywidualnej religii, ale także historycznego aspektu, wkraczanie w sferę kultury, polityki => szczególny charakter obecności (chrześcijaństwo to ci, którzy życie na świecie traktują jako tymczasowe, lojalność wobec królestwa nie z tego świata

• Religia kościoła z polityką - w wyobrażeniu chrześcijan, w ciągu pojawiły się liczne propozycje - wycofanie się ze świata, brak odpowiedzialności za kulturę

5.12.05

Relacja między religią a polityką jest zawiła, zawiera potencjalność.

Postawa wycofania się ze świata i jego spraw - wynika z przekonania, że chrześcijanie żyją teraźniejszością, a patrzą na przyszłość - królestwo boże, co pozwala im zaniedbywać doczesność, taka postawa może wynikać z zasady chrześcijaństwa, że zła nie da się zniszczyć, więc nie warto się angażować

Postawa powoływania się na mesjanizm chrześcijaństwa, co nawołuje do odnowy, do zmiany, a królestwo boże może przyjąć formę programu politycznego ( wersja lewicowa - teoria wyzwolenia, prawica - otworzenie królestwa cnoty, moralnego państwa) - mesjanizm stwarza sytuację, że religia staje się polityką ( lewica ) lub polityka religią (prawica)

Historia obecności chrześcijaństwa w życiu polityki - ze względu na uznanie za najlepszy sposób oddziaływania chrześcijaństwa na zasadzie kompromisu, polityka pozwala na występowanie chrześcijaństwa typu „Light” ( w okrojonej wersji ), dziś występuje zeświedczenie chrześcijaństwa.

Postaciom obecności chrześcijaństwa w polityce odpowiadają modele kościoła:

1. kościół nieobecny w sferze publicznej - kościół świętości - zajmuje się wyłącznie tym, co prowadzi do zbawienia.

2. kościół profetyczny - nawiązuje do średniowiecza - nie ma zamętu wynikającego z uwikłania kościoła w politykę, sceptyzm i dystans wobec zaangażowania w świat publiczny, kościół ten jednak nie wycofuje się z doczesności całkowicie ( ale ma dystans, zajmuje miejsce środka )

3. kościół polityczny - charakterystyczny dla teologii wyzwolenia, kościół chce przezwyciężyć zło na świecie i w tym celu dąży do sakralizacji państwa podnosi królestwo boże do rangi państwa na świecie, próba wprowadzenia perspektywy eschatologizmu do polityki.

W pierwszych dziesięcioleciach chrześcijaństwa religia nie była uwikłana w politykę, ale też popierała ją (św. Paweł - każda władza pochodzi od boga i należy ją szanować ), ci chrześcijanie nie zgadzali się jednak na ingerencje państwa w kościół, już tak wcześnie kościół miał wyraźną hierarchię w pierwszych dziesięcioleciach chrześcijaństwa sprzeciwiali się boskości cesarza

313 r. - Edykt mediolański zatarcie granicy między chrześcijańskim sacrum a profanum, istnienie 2 władz - świeckiej i duchownej.

Kościół chciał bezpośrednio oddziaływać na władzę świecką ( przez podporządkowanie ) później pośrednio

Od czasów cesarza Konstantyna (4 wiek) kościół różnie radził sobie w kontaktach z władzą świecką

19 w. - liberalizacja : nowoczesne państwa nie potrzebują związków z kościołem, kościół nie mógł się z tym pogodzić. Popierał ideał państwa chrześcijańskiego - do 2 soboru watykańskiego.

Lata 60 XX wieku - drugi sobór watykański - koniec epoki katolicyzmu konstantyńskiego:

1. 7.12. 1965 - deklaracja o wolności religijnej

2. Relacje kościół - polityka porzucenie tradycyjnej zasady, że tylko kościół mówi prawdę, prawo osoby jest ważniejsze od prawa prawdy

3. Nie można nikomu zabronić wierzyć w co chce

4. Człowiek to jedyna w swoim rodzaju indywidualna istota

5. Rozumność jest wynikiem nie tylko podobieństwa do boga, ale i bycia istota rozumną

6. Akceptacja rozdziału kościoła od państwa

7. Prawo swobodnego wyznawania i głoszenia prawdy

8. Kościół nie zrezygnował z prawa przypominania państwu, na czym polegał porządek stworzenia ( państwo akceptuje prawo natury ) - jest ono do odczytania dla wszystkich chrześcijan Lub wychowanych w kulturze chrześcijańskiej, rozróżnienie między sferą prawa a moralności.

Deklaracja ta reprezentuje liberalizację poglądów kościoła

• Konstytucja duszpasterska

• Problemem pozostawał stosunek kościoła do pluralistycznego społeczeństwa. Deklaracje nie rozwiązywała go, nie mówiła, jak kościół ma doprowadzić do przestrzegania głoszonych przez siebie zasad

„Gauduim et spes” - konstytucja duszpasterska o kościele współczesnym:

- wspólnota polityczna wynika z natury społecznej człowieka

- porządek społeczny i rozwój winien być skierowany na osobę ludzką

- instytucje publiczne winny służyć ludzkiej godności

- dobro wspólne: suma wszystkich warunków życia społecznego, m. In.:

Dobrobyt społeczny

Zabezpieczenie porządku społecznego w państwie

Pokojowe stosunki w społeczeństwie

- dobro wspólne potrzebuje władzy, która będzie mu służyć nie określono formy tej władzy, ale powinna dawać obywatelom możliwość uchwalania podstaw prawnych porządku

Potępienie władzy dyktatorskiej i totalitarnej

2 koncepcje płaszczyzn polityki:

1) p. jako przestrzeń kształtowania fundamentalnych wartości, nadających sens i identyfikację osobom ludzkim.

• Kościół uzasadnia włączenie się w struktury doczesne swoją misję służenia człowiekowi.

3. wybór społeczno - polityczny dotyczący świeckich (to oni podejmują decyzje).

Z wielu źródeł wynika, że kościół traktuje się jako organizacja ponadpartyjna. Duchowni nie powinni organizować życia społ. To należy do świeckich, duchowni nie piastują urzędów politycznych.

Kościół nie jest stronniczy, światło ewangelii powinno oświecać działalność polityczną.

Wymogi ograniczające prawo duchownych do ujawniania własnych wyborów politycznych - wynikają z samej posługi kapłańskiej (kapłan jako znak jedności).

Kapłan powinien normować dojrzałość osoby świeckiej, powinien jej pomagać w dokonywaniu wyborów poprzez formowanie sumień. Powinien jednak unikać nadużywania swojego autorytetu (unikanie sądów wartościujących !).

12 XII 2005

W wypowiedziach kościoła nacisk obowiązek chrześcijan brania udziału w życiu społeczno - politycznym. Obowiązek ten wynika z ważności istnienia polityki (to tu zapadają decyzje mające znaczenie dla życia zbiorowości obecnie i w przyszłości).

Zaangażowanie w politykę jest ugruntowane w wierze jako takiej, z niej czerpie się wskazania co do podejmowania decyzji.

Kościół przestrzega przed absolutyzowaniem polityki - jakby polityka była dziedziną w której zaspokajanie są wszystkie potrzeby.

Wezwanie do aktywności wynika z

Prawa naturalnego wiary

Należy działać w polityce zgodnie z duchem Ewangelii, przykazaniami itd., ale potrzebne są również KOMPETENCJE. Nic nie usprawiedliwia nieobecności świeckich w życiu publicznym. Wierny nie może zaniedbywać swych obowiązków doczesnych, bo to równa się zaniedbywaniu swego zbawienia.

Od kapłanów światło, a nie konkretne rozwiązania !

Unikanie pułapek politycznych (postawy radykalne).

Wierni nie powinni działać tak, by przyczyniać się do konfesjonalizacji polityki. I na odwrót.

Cywilizacja winna być przeniknięta katolicyzmem i jego zasadami, wartościami chrześcijańskimi (np. instytucje państwowe). Politycy winni kierować się duchem służby, solidarności, pokoju i cnoty - umiaru, roztropności, odwagi, cierpliwości. Wymaga się profetycznego świadectwa.

Kościół zaakceptował prawomocność świata współczesnego, związaną z procesami sekularyzacji (oddzielenie obszarów działania kościoła i państwa), zaakceptował dobrowolny oddział od państwa.

Doszło do przekształcenia partykularnych interesów kościoła zaakceptowanie interesów osoby ludzkiej, uniwersalnych praw umacnianie ostatecznych fundamentów życia publicznego.

Z instytucji zorientowanej na państwo instytucja zorientowana na społeczeństwo.

Bezpośrednie działanie kościoła jako struktury, instytucji jest ograniczone. Uznaje się go za niekompetentny w sferze polityki, wykonywania władzy, itp.

Kościół wypełnia funkcję strażnika i „krytycznego sumienia”. Wchodzi w sferę publiczna przez apel o nawrócenie intelektualne i moralne. Ale nie po to , by chronić własne prawa, ale prawa i wolności wszystkich, by poddawać pod dyskusję autonomię różnych sfer świeckich, by uczestniczyć w formowaniu dyskutowanych kwestii społecznych, chronić przed zgubnymi skutkami różnych decyzji.

Kościół nie wyklucza sytuacji, w których - ze względu na pewne zagrożenia - w pewnym okresie , może podjąć się zastępstwa politycznego .

Odmienności między kościołem a państwem mogą służyć pewnym napięciom , między innymi:

Może religia winna wycofać się do sfery prywatnej?

• Ochrona przed naruszeniem czystości doktryny,

• Rozmycie ewangelizmu duchowego

• Ochrona kościoła przed krytyką

Kościół odrzuca tę opcje, katolicyzm - religią publiczną. Obecnie: może być obecny - budzi, kształtuje w ludziach pewną świadomość, wartość, może też stać się strażnikiem wartości, ale to wiąże się z wkroczeniem w sferę polityki.

Np. we Włoszech: kościół ostrzegł przed zagrożeniem ze strony komunizmu.

Kościół obecny jako jedna z wielu grup interesów poparcie dla określonej opcji, konkretnego polityka. Porażka ich jest równoznaczna z nadszarpnięciem autorytetu kościoła.

Dlatego drogą właściwą dla kościoła rezygnacja z bezpośredniego wpływu na życie publiczne, ewentualnie pozyskiwanie katolików różnych partii politycznych dla popierania decyzji związanych z życiem człowieka ( poprzez np. ustawodawstwo ).

Zasada apolitycznie politycznego działania : sposób działania kościoła, niepolityczne ostatecznie w skutkach - polityczne ( Bockenferd ?).

Kościół stanowczo głosi wiarę to przesłanie o i dla człowieka bierze odpowiedzialność za osiąganie dobra wspólnego, krytyka tych, którzy są w państwie za osiąganie dobra wspólnego odpowiedzialni.

Dzisiejszy kościół posiada ciężar historyczny, ale i pamięć tradycji określającej stanowisko kościoła wobec polityki i odrzucał subiektywna wolność człowieka, prymat prawdy nad wolnością, państwo katolickie .

Od czasu „Deklaracji o wolności” - odejście od tego stanowiska. Państwo gwarantuje wolność religijną w wymiarze indywidualnym i państwowym. Kościół nie wyjaśnił sprzeczności między tymi dwoma tendencjami.

Chrześcijańska obecność w polityce polega na:

• Rozróżnieniu chrześcijańskich zasad postępowania i

• Polityka jako autonomiczna dziedzina

Ze względu na wiarę chrześcijanie mają wyraźnie określony obraz świata kształtują państwo zgodnie z tym wyobrażeniem.

Ponieważ demokracja pozwala na realizowanie własnych wizji, ale gdy nie uzyskują poparcia większości przedyskutowanie.

Czy katolik może popierać w polityce postawy niezgodne z jego wiarą? Czy może powoływać się na pluralizm kiedy nie ma odwagi zaprezentować własnych poglądów.

Kościół powinien uznawać swe kompetencje w sferze polityki, apartyjna postawa, wystąpienia przywódców religijnych wsparte o argumentację moralną i wyzbyte roszczeń. Miałyby się przedstawiać jako pobudzające, napominające, wyzwalające pewne reakcje kościół publiczny, społeczny, który wspiera osiąganie konsensusu, pomaga określać pole realizowania różnego rodzaju form sprawiedliwości. Istotny jest sposób argumentowania, język siła pozytywna, pobudzająca, strażnik porządku społecznego, unikanie mieszania się w konflikty polityczne.

Akceptacja w polityce gdy stanowisko kościoła zbieżne ze stanowiskiem politycznym ( przeciwko wojnie, terroryzmowi ). Czasem głos kościoła głos konkurencji ( uderza w interesy, bezpośrednio krytykuje interesy różnych podmiotów politycznych ).

Popieranie różnych opcji w wyborach również można narazić się na krytykę ( np. list biskupów Szkocji i Walii z 1996 poprawny politycznie, ale sugerujący wybór ).

Patrząc na konkretne sposoby obecności kościoła w polityce nie ma jednej formy obecności. Jak przełożyć orędzie ewangeliczne na obecność w polityce?

19. 12. 2005

W czasach nowożytnych chrześcijaństwo przeciwstawiało się zdobyczom takim jak wolność religijna. Zastanawiano się czego oczekuje ewangelia - ale czyniono to zbyt połowicznie.

KOŚCIÓŁ A DEMOKRACJA (demokracja jako zdobycz nowoczesności, d. liberalna)

• XIX wiek - demokracja odrzucała kościół, obecnie kościół jedynym z głównych obrońców demokracji.

• 1879 - wybór na papieża Leona XIII, do tego czasu kościół trwał w pozycji konserwatywnej, narzekanie na epokę i jej błędy. Potem zmiana - porzucenie języka oskarżeń pod adresem epoki. Leon XIII był pierwszym, który chciał budować pozytywną obecność kościoła w świecie i budował tolerancję wobec demokracji. Przyswojenie pojęcia suwerenność ludu - lud nie wyznacza prawa władzy lecz władcę. W innej encyklice - że w pewnych warunkach nie zakazuje się preferować demokratycznych rządów w umiarkowanej formie.

• Pius XII - zaakceptował demokrację. 1944 - aprobata wypowiedziana w chwili, gdy było już wiadomo kto będzie zwycięzcą.

• Sobór Watykański II - nie było wzmianki, że demokracja jest jedyną pożądaną formą rządzenia. Jedynie, że lud ma prawo wyznaczać dla siebie porządek państwowy.

• Stosunek do demokracji zmienił się za pontyfikatu JP II - „tak” dla demokracji. Ale i wyraziste „ale”. Znaczenie 3 encyklik:

• Centessimus annus - 1991 - społeczna, pokazuje dlaczego istotny jest związek demokracji z prawdą.

• Veritatis splendor - 1993 - teologia moralna, prawda moralna ważna w demokracji

• Evangelium vitae - droga na której realnie istniejące demokracje mogą zdradzić swe wartości i zapoczątkować drogę upadku.

JP II po raz pierwszy wspomniał o demokracji, gdy państwa po wojnie podjęły wysiłek odbudowania państw, a drugi raz - po upadku dyktatur w latach 80. i zastąpienie ich ustrojem demokratycznym powstały wówczas nadzieje na rozwiązanie niesprawiedliwości.

Ustęp 46 Centessimus annus - demokracja :

1. zapewnia udział obywatelom w podejmowaniu decyzji politycznych i

2. zapewnia kontrolę władzy,

3. Nie może natomiast służyć realizowaniu własnych interesów . Daje możliwości zmiany rządzących w sposób pokojowy.

Niebezpieczeństw systemu demokratycznego jeśli nie jest budowany na prawach człowieka. Akceptacja liberalnego podziału władz, praw człowieka, praw liberalnych, wymaga poprawnej koncepcji osoby ludzkiej. Musi być uporządkowana od zewnątrz przez prawo konstytucyjne, ma być realizowana w ramach państwa prawa. Ale też uporządkowana od wewnątrz przez cnoty ludzi i wartości podzielane przez obywateli tworzących konsensus co do zasad współżycia społecznego. To zależy od sfery przedpolitycznej - kulturowej. Podlega też prawu moralnemu.

Demokracja jako system polityczny funkcjonuje w szerszej przestrzeni - kulturowej. Papież zwrócił uwagę, że obecny system etyczno - kulturowy to dominacja konsumizmu i radykalny indywidualizm.

Kościół skupił się na kwestiach struktury, wokół pytań o najlepszą formę rządów, organizację życia gospodarczego. Wybór: demokracja - autorytaryzm, wolny rynek - państwowy rynek.

JP II stara się skupić myśl społeczną na 3 sferze życia - kulturze. Tu bowiem ścierają się podstawy demokracji . Jak społeczeństwo demokratyczne zachowuje kulturę. Polityka i gospodarka przyczyniały się do rozwoju społeczeństwa . Demokracja bez wartości łatwo przemienia się w jawny bądź ukryty totalitaryzm.

Zagadnienie prawdy: kto ma określać prawdę? Kościół? Wiara chrześcijańska nie jest ideologią, nie narzuca swojej prawdy.

Papież starał się powiedzieć, że demokracja nie może być sprowadzona do procedur prawnych, politycznych. To substancjalny eksperyment moralny, sprawdzający zdolność do samorządzenia. Zwracał uwagę, że gdy demokracja utożsamiana byłaby wyłącznie a procedurami sprzeczność, zniknęłoby coś co jest sposobem jej działania szukanie kompromisu. Demokracja bez moralności to żadna demokracja. Musi być ona taką formą dla społeczeństwa obywatelskiego, służącą dokonywaniu wyborów i realizacji dobra wspólnego. Demokracja potrzebuje fundamentu etycznego. Nie godzi się na postrzeganie relacji demokracja - prawda powracających do fundamentalizmu czy totalitaryzmu.

Zagrożenie relatywizm

Kościół poparł wolne i prawe społeczeństwo - to dwie cechy nierozdzielne. Dziś ludzie dążą do wolności, ale to dążenie będzie daremne, jeżeli społeczeństwo nie będzie prawe. Społeczeństwo to:

Demokratyczna polityka

Wolna gospodarka

Silna kultura

Demokracja potrzebuje ludzi posiadających cnoty i odznaczających się wartościami ( i tu sfera kultury - najważniejsza dla misji o charakterze publicznym )

*********************************************************************************************************

Veritas splendor - blask prawdy

• Wskazanie,że czyny złe mają zawsze daleko idące implikacje społeczne

• Kwestie związane z równością obywatelską wobec prawa wspólna odpowiedzialność za unikanie czynów złych

• Współczesne systemy demokratyczne krążą wobec kwestii, które nie mogą być rozwiązane przez same procedury ( np. równość osób w porządku prawnym )

• Prawa i obowiązki muszą być zakorzenione w ostatecznych prawach

• Granice demokratycznej wspólnoty - co decyduje o tym, że obywatele są włączani do politycznej wspólnoty, że niektóre formy życia ludzkiego są niepożądane - są wyłączone ze wspólnej ochrony i troski ( nienarodzone dzieci, niepełnosprawni ). Musi być zakorzenienie moralne tylko ono może być podstawą wspólnej powinności

• Korporacje

• Fundament moralny pozwala na łagodzenie zjawiska polityki pojmowanej wyłącznie jako sztuki rządzenia

*********************************************************************************************************

Evangelium vitae - ewangelia życia

• Relacje prawa moralnego do życia społecznego

• Demokracje współczesne mogą zdradzać swe wartości co prowadzi do ich rozkładu. Tu zaobserwowane zostało na przykładzie aborcji i eutanazji

• Wskazuje, jak często we współczesnych demokracjach podejmowane są rozwiązania prawne przeciwko życiu i są traktowane jako prawo wolności osobistej

• Nie wolno tego traktować jak prawa człowieka . Prawo jest traktowane jako środek idący przeciwko kulturze życia. Służy usprawiedliwianiu czynów złych. Same czyny nazywa prawami

• Ideał demokratyczny uznanie i chronienie godności ludzkiej , od samych podstaw

• Ustawy o aborcji i eutanazji złe pojmowanie wolności, stosowanie jej przeciwko innym

• U podstaw demokracji winna leżeć właściwa wizja osoby ludzkiej

• Zagrożenia wynikające z instrumentalnego traktowania demokracji, istotna jest kultura moralna życia publicznego. Jest ona niezbędna dla zasad i wartości demokracji wolności i równości te powinny chronić godność osoby ludzkiej.

09.01.2006

ROLA KOŚCIOŁA I JEGO MIEJSCE W III RP

1989 - ten okres, który spowodował, że kościół stanął wobec nowych wyzwań. Pełnił do tej pory funkcje poza religijne. Wkraczał w nowe czasy z doświadczeniami tamtej epoki. Stawał przed perspektywą bycia kościołem w społ. Demokratycznym i pluralistycznym. To wymagało nowych środków działania.

Kościół wchodził w nowe czasy z bagażem doświadczeń wyniesionym z okresu PRL-u: przetrwania, zachowania tożsamości, obrony moralnej.

Ze starcia z komunizmem wyszedł zwycięsko, ale PRL zostawił ślad.

Kościół z racji pewnego mechanizmu (polit.) był swoistą instytucją, pełnił wiele funkcji zastępczych wobec narodu: strażnik, mediator, ochrona.

- autorytarny (klerykalizm wewnątrzkościelny) , nie otwierający się na ludzi świeckich.

- działał na zasadzie obrony.

- zafascynowany masowym wymiarem religijności, nie miał świadomości własnych niedostatków.

- w latach `80 2 modele społeczne w kościele

Kościół w wymiarze ewangelicznym, kościół „frontowy” skupiony na obronie

Wymiar duchowy, kościół wspierający wartości, zagrożonych pozycji.

- w komunizmie kościół działał jako kościół frontowy, wyraźnie rozróżniający wrogów i sojuszników.

- pod koniec lat 80 - stanął wobec perspektywy nowego, wolnego demokratycznego społeczeństwa i państwa. Zaczął poszukiwać swojego miejsca w tym zmienionym ładzie. Nie było to zadaniem prostym, piętrzyły się napięcia i trudności - że kościół nie jest w stanie sprostać temu zadaniu, że działa starymi środkami, stara się wrócić do czasu, którego już nie ma.

- kościół nie potrafi się odnieść do nowych problemów i nie umiał odnaleźć się w nowej rzeczywistości - zarzuty.

- początek III RP był okresem trudnym, także dla kościoła, który również znalazł się w nowej sytuacji.

- kościół triumfalistyczny w PRL nostalgia za tym, za męczeństwem, prześladowaniami - bo, to co kiedyś stanowiło jego siłę, przestało

- nie można było się powoływać na przeszłość

należy zadać pytanie o to, czym był komunizm?

Zło a pod wpływem konfrontacji z nim kościół dobrze służył narodowi, cieszył się autorytetem ze strony społeczeństwa.

co miało wpływ na trudności kościoła w odnalezieniu się?

Czynniki zewnętrzne, spowodowały rozwój postaw antyklerykalnych i antykościelnych, oskarżające kościół o nadmierne zainteresowanie władzą i jej sprawowaniem oraz seksem

był odbierany jako zbyt triumfalistyczny, pouczający, za mało wsłuchujący się w wiernych

rodzinna klerofobia

retoryka walki

kulminacja - 1991 dyskusja krytyczna o kościele i obrońcy niezłomnych pryncypiów ( kościół ) - stosował te same metody dialogu

Opis, ukonkretnienie, ostateczne zaszeregowanie metoda monologowania na własny temat Życiński - „zmilitaryzowane chrześcijaństwo”

zbyt duża chęć demaskowania i dawania odporu innym stanowiskom

lata 1991-92 - debata i ofensywa w stosunku do kościoła w celu wyparcia go do sfery ściśle prywatnej

po roku 90 - postulaty kościoła zaczęły być przekładane na konkretne formy - aktów prawnych ( aborcja, nauczanie religii w kościołach ), negatywnie odebrane przez społeczeństwo

kościół w wyborach

Jedność katolików

Zbyt jawne stanowisko w kwestiach wyborów powodowało często przegrywanie sił, które popierał

Od 93 do 97 - poszukiwanie miejsca w życiu publicznym i polityce, przejście od wspierania różnych sił politycznych do opowiadania się za możliwością przynależności katolików do różnych opcji politycznych

Krytyka w wymiarze etycznym i politycznym

kościół nakłada ciężary dotyczył pytania o miejsce i rolę Kocioła w

nie do zniesienia polityce, obawy przed działaniem kościoła

z czasów komunizmu - upaństwowienie religii, ureligijnianie polityki

krytyka wynikała z narastania czasów przełomu, miała też aspekt wewnątrzkościelny - pojawienie się głosów krytyki, że jest zbyt otwarty, zbyt się modernizuje i dostosowuje do sytuacji

winy kościoła i jego ludzi

troska o kościół

efekt przejęcia roli kościoła przez innych

skłonność niektórych katolików do tworzenia ruchów skrajnie prawicowych i nacjonalistycznych, co było powodem do zaniepokojenia dla kościoła

przyjmowanie przez ugrupowania katolickie wartości chrześcijańskich i kościelnych , zbyt łatwe do nich nawiązywanie, wykorzystywanie ich, mimo że nie mają z nimi wiele wspólnego

wkraczanie w sferę polityki sensu stricte ( walka o władzę, gra polityczna ), a kościół powinien pełnić funkcje profetyczna, wychowawczą.

Nadzór nad samorządem terytorialnym

Rozdział 11

I. Cele, funkcje i kryteria nadzoru

Cele:

Skoordynowanie i zintegrowanie działań wszystkich podmiotów prawa publicznego - tych działających na zasadach decentralizacji i tych tworzących strukturę administracji państwowej.

Dwa kierunki badawcze:

1. wiążący nadzór z kwestią decentralizacji - nadzór jako element dyferencjujący struktury administracyjne na scentralizowane i zdecentralizowane. Środki nadzoru wyznaczają granice samodzielności organu nadzorowanego.

2. wiążący nadzór z kwestią relacji zwierzchnictwa i podporządkowania - nadzór zapewnia integrację działań wszelkich podmiotów sprawujących administrację publiczną, ich jednolitość i przyczynia się do uzgadniania sprzecznych interesów.

Funkcje:

1. Strzeżenie prawa - strzeżenie legalności postępowania organów gmin, gdzie sens nadzoru wynika z włączenia gmin w strukturę państwową. Cel: obrona interesów państwa w konfrontacji z partykularnymi interesami gmin.

2. Funkcja ochronna i wspierająca - ochrona i wspieranie gmin (tzw. „nadzór prewencyjny”). Doradzanie i opiekowanie się gminami w trakcie wykonywania zadań publicznych oraz ochrona gmin przed nieuzasadnionymi żądaniami organów nadzoru specjalnego i osób trzecich. Doradztwo stanowi najłagodniejszy środek nadzorczy.

Kryteria:

Nadzór nad samorządem może odbywać się wyłącznie według kryterium zgodności z prawe (legalności). Tym samym, na podstawie Konstytucji, wykluczono opieranie ingerencji nadzorczych na negatywnej ocenie celowości, gospodarności czy rzetelności. Zakres swobody samorządu w dużej mierze zależy od stosowanych wobec nich mierników kontroli.

II. Organy nadzorcze

Konstytucja: „Organami nadzoru nad działalnością jednostek samorządu są Prezes RM i wojewodowie, a w zakresie spraw finansowych regionalne izby obrachunkowe”. Nadzór wykonywany przez regionalne izby obrachunkowe został ograniczony wyłącznie do spraw finansowych.

Wyjątki:

1. Sejm - uprawnienia nadzorcze o charakterze ustrojowym „Sejm, na wniosek PRM, może rozwiązać organ stanowiący samorządu terytorialnego, jeżeli organ ten rażąco narusza Konstytucję lub ustawy”. Wiąże się to z rozwiązaniem wszystkich organów samorządu danego szczebla. PRM wyznacza, na wniosek MSWiA, osobę, która do czasu wybru nowych organów powiatu lub gminy pełni ich funkcję.

2. NSA - sądowa kontrola administracji publicznej (nie jest organem nadzorczym nad ost). Rośnie rola NSA w całym procesie nadzoru państwa nad samorządami, poprzez sądową ochronę samorządu przed ingerencjami nadzorczymi.

Niektóre organy posiadają, niejako ubocznie, kompetencje nadzorcze w stosunku do samorządu. Przepisy mogą uzależniać ważność rozstrzygnięcia gminy od jego zatwierdzenia, uzgodnienia lub zaopiniowania przez inny organ (np. przez właściwego ministra).

III. Środki nadzoru

A. Podział ustawowych środków nadzorczych dotyczących zadań własnych samorządu:

1. informacyjno - doradcze. Kontrola wewnętrzna może doprowadzać do samokorekty działań samorządu i minimalizować konieczność stosowania środków represyjnych. Funkcje kontrolne mogą zostać powierzone jednostkom wewnętrznym, jak i stojącym poza układem organizacyjnym samorządu.

1. Prawo żądania niezbędnych informacji przez organy nadzoru od ost.

2. Zasada jawności działań ost. Ograniczenie jawności może wynikać jedynie z ustaw.

3. Obowiązek przedłożenia odpowiednio przez wójta/burmistrza, storoste lub marszałka wojewodzie wszelkich uchwał rady czy sejmiku w ciągu 7 dni od daty ich podjęcia. W tym samym terminie przedkładane SA regionalnej izbie obrachunkowej uchwały objęte nadzorem izby.

4. Wójt, burmistrz oraz starosta maja obowiązek przedłożenia wojewodzie aktów ustanawiających przepisy porządkowe w ciągu 2 dni od ich ustanowienia.

5. Szczególny obowiązek informacyjny - wykonywany jest w trakcie procesu opracowywania projektu budżetu gminy i polega na przesyłaniu tego projektu wraz z informacją o stanie mienia komunalnego i objaśnieniami regionalnej izbie obrachunkowej.

2. korygujące:

1. możliwość wystąpienia w przepisach szczególnych wymogu zatwierdzenia (ex post), uzgodnienia lub zaopiniowania (w fazie wstępnej) rozstrzygnięć organu gminy przez inny organ, jako warunku sine qua non dla ważności takiego rozstrzygnięcia.

2. Wstrzymanie wykonania uchwały - w formie:

1. Fakultatywnej - w przypadku wszczęcia postępowania w sprawie stwierdzenia nieważności uchwały lub w toku tego postępowania. Organ nadzoru może w tych przypadkach wstrzymać wykonanie uchwały.

2. Obligatoryjnej - stwierdzenie przez organ nadzoru nieważności uchwały lub zarządzenia organu samorządu wstrzymuje ich wykonanie z mocy prawa w zakresie objętym stwierdzenie nieważności, z dniem doręczenia rozstrzygnięcia nadzorczego.

3. Stwierdzenie nieważności - uchwała lub zarządzenie organu samorządu sprzeczne z prawem (podstawa stwierdzenia nieważności) są nieważne (od momentu jej podjęcia). Nieważność orzeka właściwy organ nadzoru w terminie nie dłuższym niż 30 dni od dnia doręczenia uchwały/zarządzenia (takie orzeczenie działa wstecz). Ocenie podlegają warunki formalne powstawania uchwały/zarządzenia i ich treść materialna. Jest to podstawowy środek nadzoru. W ustawach o samorządzie gminnym i powiatowym znajduje się ponadto odesłanie do odpowiedniego stosowania przepisów Kpa, a w ustawie o samorządzie wojewódzkim - do przepisów o kontroli sądowej decyzji administracyjnej.

Organ nadzorczy może również stwierdzić nieistotne naruszenie prawa, wskazując jedynie iż takie naruszenie nastąpiło. Elementami takiego orzeczenia są uzasadnienie faktyczne i prawne oraz pouczenie o możliwości wniesienia skargi do NSA.

W sytuacji gdy organ nadzoru w ciągu 30 dni nie stwierdził jej nieważności, może to zrobić sąd administracyjny na skutek skargi wniesionej przez ten organ. Uchwała tak traci moc prawną z dniem orzeczenia o jej nieważności. Gdyby jednak od podjęcia uchwały minął rok, to nie można stwierdzić jej nieważności, chyba że został naruszony termin do jej przedłożenia organowi nadzoru.

Rozstrzygnięcia nadzorcze stają się prawomocne z upływem terminu do wniesienia skargi bądź z datą oddalenia lub odrzucenia skargi przez sąd. (Od 2001) Stwierdzenie przez organ nadzoru nieważności uchwały organu samorządu wstrzymuje jej wykonanie z mocy prawa, w zakresie objętym stwierdzeniem nieważności, z dniem doręczenia rozstrzygnięcia nadzorczego.

4. Zarządzanie zastępcze.

3. Personalne - ingerencja nadzorcza dotyczy samych organów, a nie ich rozstrzygnięć:

1. Wewnętrzne - ze względu na organ, który je stosuje:

1. Odwołanie zarządu przez radę powiatu lub sejmik województwa;

2. Zewnętrzne:

1. Wezwanie rady powiatu lub sejmiku woj. do zastosowania niezbędnych środków wobec zarządu - przysługuje wojewodzie w razie powtarzającego się naruszania przez zarząd Konstytucji lub ustaw.

2. Wniosek do PRM o odwołanie zarządu - występuje wojewoda, za pośrednictwem MSWiA, o odwołanie zarządu powiatu lub zarządu województwa (gdyby jego działania lub działania rady/sejmiku nie odniosły skutku).

3. Ustanowienie zarządu komisarycznego - PRM, na wniosek MSWiA, na podstawie oceny pod względem kryteriów celowościowych działania organów samorządu, zawiesza działalność organów i ustanawia zarząd komisaryczny. Taką decyzje musi poprzedzić procedura sanacyjna - przedstawienie zarzutów organom samorządu i wezwanie ich do niezwłocznego przedłożenia programu poprawy sytuacji. Następnie PRM powołuje Komisarza rządowego.

4. Zawieszenie organów jednostki samorządowej - na określony czas (do 2 lat), nie dłużej niż do wyboru wójta lub zarządu na kolejną kadencję.

5. Rozwiązanie organu uchwałodawczego - uchwałą Sejmu, na wniosek PRM. Przyczyna: rażące naruszanie Konstytucji lub ustaw.

B. Nadzór nad wykonywaniem zadań zleconych:

1. Wstrzymanie wykonywania uchwały/zarządzenia - wstrzymanie wykonywania uchwały przez wojewodę, która jest sprzeczna z prawem lub niecelowa i przekazanie jej do ponownego uchwalenia.

2. Uchylenie uchwały i wydanie zarządzenia zastępczego - w sytuacji gdy uchwała podjęta w wyniku ponownego rozpatrzenia sprawy nie uwzględniała wskazówek wojewody, jest on uprawniony do jej uchylenia i wydania zarządzenia zastępczego (wchodzi w życie 30 dni od daty wydania). Mam on obowiązek powiadomienia o tym właściwego ministra, który może wydać inne rozstrzygnięcie przed uprawomocnieniem się zarządzenia zastępczego wojewody.

Sądowa kontrola rozstrzygnięć nadzorczych:

Rozstrzygnięcia nadzorcze podlegają zaskarżeniu do sądu administracyjnego z powodu niezgodności z prawem, w terminie 30 dni od dnia ich doręczenia. Do złożenia skargi uprawniona jest jednostka samorządu lub związek, których interes prawny, uprawnienia albo kompetencje zostały naruszone. Podstawą do wniesienia skargi jest uchwała organu, który podjął uchwałę lub którego dotyczy rozstrzygnięcie nadzorcze. Rozstrzygnięcia nadzorcze stają się prawomocne z upływem terminu do wniesienia skargi bądź z datą oddalenia lub odrzucenia skargi przez sąd.

Amen.

---