Rozstrzenie oskrzeli (4)

Rozstrzenie oskrzeli są to cylindryczne, walcowate lub workowate rozszerzenia oskrzeli. Schorzenie to powstaje na skutek rzadkich wad wrodzonych lub też częściej - w wyniku przewlekłych stanów zapalnych oskrzeli. W połowie przypadków występuje obustronnie, szczególnie często w dolnych płatach płuc.

Patomechanizm
Do powstawania nabytych rozstrzeni oskrzeli dochodzi wskutek przewlekłych lub powtarzających się zakażeń dróg oddechowych. Zakażenia te powodują uszkodzenie i osłabienie struktury ściany oskrzela poprzez zniszczenie budujących ją włókien elastycznych i kolagenowych.

Zmiany te mogą przyczyniać się do występowania kolejnych procesów zapalnych, które działają stymulująco na tworzenie się nowych gruczołów śluzowych i w rezultacie prowadzą do zwiększonego wydzielania śluzu. Gromadząca się nadmiernie wydzielina wywiera ucisk na osłabioną ścianę oskrzela powodując jego poszerzenie.

Rozstrzenie oskrzeli w zależności od ich stadium zaawansowania mogą powodować mniejsze lub większe zaburzenia w transporcie powietrza do pęcherzyków płucnych, prowadząc w dłuższym okresie czasu do poważnych nieprawidłowości oddechowych.

Grupy ryzyka
Grupy ryzyka obejmują ludzi, którzy przeszli wczesnodziecięce zapalenie płuc, oskrzeli lub oskrzelików. Na rozstrzenie oskrzeli chorować mogą także ludzie z zaburzeniami immunologicznymi np. z niedoborem γ-globulin (przeciwciał), lub z defektem rzęsek nabłonka dróg oddechowych.

Również powikłania innych schorzeń oskrzelowo-płucnych, takich jak przewlekłe zapalenie oskrzeli mogą przyczyniać się do wystąpienia rozstrzeni. Szczególnie ważny jest tutaj fakt palenia tytoniu, ponieważ notoryczne i długotrwałe drażnienie błony śluzowej oskrzeli przez dym tytoniowy przyczyniać się może do powstawania przewlekłych stanów zapalnych dróg oddechowych.

Jak już wspomniano, rozstrzenie mogą być wrodzonymi wadami budowy oskrzeli. Dotyczy to przede wszystkim chorób uwarunkowanych genetycznie takich jak: mukowiscydoza (jest to choroba objawiająca się wydzielaniem zbyt gęstego śluzu z gruczołów oskrzelowych i innych, wskutek zaburzeń gospodarki jonowej), czy też zespół Kartagenera (w zespole tym obok rozstrzeni oskrzeli występuje odwrócenie trzewi oraz zapalenie zatok).

Objawy i rozpoznanie
Głównym objawem rozstrzeni jest kaszel, któremu często towarzyszy odkrztuszanie przeważnie ropnej (zielonej lub żółtej) plwociny (obficie odkrztuszanej zwłaszcza z rana oraz przy zmianach pozycji ciała).

U wielu chorych może występować okresowe krwioplucie (przeważnie u osób starszych) oraz stany podgorączkowe. Charakterystycznym objawem bywa także występowanie nawracającego odoskrzelowego zapalenia płuc. Do objawów dodatkowych zalicza się wychudzenie, zadyszkę przy wysiłku oraz palce „pałeczkowate” (chude palce z pogrubionymi opuszkami). W ciężkich przypadkach może pojawiać się duszność i sinica.

Obok wymienionych powyżej objawów przy rozpoznawaniu rozstrzeni oskrzeli stosuje się liczne badania dodatkowe. Zalicza się do nich na przykład badanie bronchograficzne oskrzeli, które polega na uwidocznienu zarysu oskrzeli na zdjęciu rentgenowskim po podaniu choremu wdechowego środka cieniującego.

W rozpoznaniu rozstrzeni pomocne jest także badanie laboratoryjne plwociny wykrztuszanej przez chorego oraz badanie tomografem komputerowym, który może dać bardzo precyzyjny obraz zmian w oskrzelach.

Przebieg
Rozstrzenie oskrzeli przebiega wraz z wymienionymi wcześniej objawami, które nasilają się wraz z postępem choroby.

Jeżeli infekcje towarzyszące roztrzeniom pozostają nieleczone, mogą doprowadzić do powstania nadciśnienia płucnego oraz postępującej rozedmy płuc (polega ona na utracie sprężystości przez tkankę płucną, której towarzyszy pękanie pęcherzyków płucnych, co w efekcie powoduje zmniejszenie się powierzchni oddechowej płuc). Jeśli rozstrzenie oskrzeli zostaną wykryte we wczesnym okresie gdy nie pojawiło się jeszcze nadciśnienie płucne i znaczna rozedma, to rokują dobrze i mogą być skutecznie leczone.

Leczenie
Podstawowe znaczenie w procesie leczenia rozstrzeni ma oczyszczanie drzewa oskrzelowego z zalegającej wydzieliny oraz stosowanie antybiotyków w czasie zaostrzeń i powracających stanów zapalnych. Oczyszczenie oskrzeli z wydzieliny uzyskuje się dzięki stosowaniu: leków rozrzedzających wydzielinę, środków wykrztuśnych, nawilżaniu powietrza, oklepywaniu klatki piersiowej oraz dzięki tzw. drenażowi ułożeniowemu.

Metoda ta polega na przyjmowaniu przez chorego dwa razy dziennie odpowiedniej pozycji, która ściśle zależy od umiejscowienia rozstrzeni w płucu. Pozycja taka powinna ułatwiać odpływ nadmiernie wydzielanego śluzu z oskrzeli chorego. Pomocnicze znaczenie w leczeniu mogą mieć leki rozszerzające oskrzela.

Obecnie uważa się, że wskazaniem do leczenia chirurgicznego jest tylko nieskuteczność wymienionych powyżej metod leczenia zachowawczego, a także ciężkie, zagrażające życiu krwawienie z rozstrzeni.

Operacyjne leczenie jest metodą skuteczną w 50% przypadków. Dlatego u pozostałych chorych dość często dochodzić może do nawrotów choroby. Ważne jest aby, nawet w przypadku całkowitego wyleczenia rozstrzeni, dany pacjent poddawał się regularnym kontrolom internistycznym.

Profilaktyka
Do najważniejszych działań zapobiegających powstawaniu rozstrzeni oskrzeli należy unikanie kontaktów z substancjami drażniącymi oskrzela i mogącymi wywoływać stany zapalne. Do substancji takich zalicza się kurz, dymy i opary przemysłowe oraz, mający najczęstszy udział w powstawaniu rozstrzeni, dym tytoniowy.

Inne metody profilaktyki obejmują bardziej dynamiczne leczenie przewlekłego lub wielokrotnego, nawracającego zapalenia oskrzeli. Profilaktyczny charakter posiada także leczenie już istniejących rozstrzeni, gdyż mogą być one źródłem zakażenia innych obszarów płuc.