Temat 12
KONTROLA SKUTECZNOŚCI ZARZĄDZANIA BEZPIECZEŃSTWEM PRACY
monitorowanie przebiegu procedur zarządzania
monitorowanie aktywne:
warunków środowiska pracy
postępowania
monitorowanie reaktywne
monitoring w zakładowym systemie bezpieczeństwa
audyt bezpieczeństwa pracy
MONITOROWANIE PROCEDUR ZARZĄDZANIA
w miarę upływu czasu zużywają się maszyny, urządzenia, a także osłabia się czujność ludzi realizujących zadania
procedury postępowania należy dostosować do zmieniających się warunków
ocenę zmieniających się warunków można uzyskać przez stałą obserwację stanowisk pracy i zachowania ludzi, czyli monitorowanie
monitorowanie - to mierzenie, obserwowanie, ocena zmian
monitorowanie techniczne - dotyczy maszyn, wyposażenia, monitorowanie biologiczne - dotyczy stanu zdrowia itp.
monitoring może być:
aktywny
reaktywny
monitoring aktywny ocenia zgodność postępowania z obowiązującymi procedurami (pomiary, inspekcje)
monitoring reaktywny wyjaśnia skutki niebezpiecznych warunków pracy lub niebezpiecznego postępowania (wypadki, choroby zawodowe, awarie itp.)
rodzaje monitoringu pokazano na schemacie
MONITOROWANIE AKTYWNE WARUNKÓW ŚRODOWISKA PRACY
warunki środowiska monitorowane są poprzez:
pomiary warunków środowiska
inspekcje
celem monitoringu jest rozpoznanie zagrożeń wypadkowych i chorobowych
pomiary czynników środowiska obejmują:
skład atmosfery
zapylenie, hałas, wibracje
czynniki chemiczne i biologiczne
mikroklimat
promieniowanie
oświetlenie
pomiary wykonywane są ręcznie lub automatycznie, często połączone z systemami alarmowymi
inspekcja warunków pracy obejmuje:
ocenę zgodności warunków środowiska z przyjętymi wzorcami
ocenę zgodności postępowania pracowników z przyjętymi wzorcami
inspekcje tradycyjne kojarzą się ze stwierdzeniem usterek i karaniem winnych
nowoczesne formy inspekcji polegają na:
starannie wcześniej zaplanowanej inspekcji
rozszerzeniu celu inspekcji
wprowadzeniu elementów nagradzających
włączeniem do inspekcji robotników
negocjowaniem terminu usunięcia usterek
rozszerzeniem zakresu zwrotnej informacji o wynikach inspekcji
kontrola jest centralną funkcja zarządzania
kierownik powinien obejmować kontrolą cały podległy mu rejon w sposób planowy
planowanie inspekcji obejmuje:
podzielenie obszaru na części
wydzielenie w poszczególnych częściach obszaru obiektów i zadań wymagających szczególnej kontroli
zaplanowanie inspekcji tak, aby każda część obszaru była zwizytowana co najmniej 1 raz na tydzień
przeznaczenie określonej ilości czasu wyłącznie na inspekcje bhp
rozszerzenie celu inspekcji polega m.in. na pouczaniu pracowników o sposobie rozpoznania zagrożeń i bezpiecznym postępowaniu
elementy nagradzające w inspekcji to dostrzeganie również pozytywów, omawianie z pracownikami wyników inspekcji - zaczynać od plus do minus
usterki stwierdzone w czasie inspekcji traktować jako problem do rozwiązania wspólnie z kontrolowanymi poprzez:
ustalenie przyczyny usterki
nazwanie stwierdzonej przyczyny
wskazanie na możliwe skutki usterek
usunięcie samej usterki, a następnie jej przyczyny
wskazany jest udział robotników w inspekcji w celach szkoleniowych
negocjowanie terminu usunięcia zaniedbań może dotyczyć tylko takich usterek, które nie zagrażają życiu lub zdrowiu. Inne usterki należy usuwać niezwłocznie. Odpowiedzialnym jest dozór tego rejonu.
o wynikach inspekcji należy niezwłocznie poinformować osobę dozoru odpowiedzialną za rejon
robotników też należy poinformować o wynikach inspekcji w sposób przyjęty w zakładzie pracy (np. tablice ogłoszeń, radiowęzeł itp.)
inspekcja jest skuteczna jeśli ponowna kontrola nie wykaże uchybień poprzednio stwierdzonych
MONITOROWANIE AKTYWNE
ponad 95% wypadków spowodowanych jest błędami postępowania ludzi
dla kontroli sposobu postępowania i wykonania zadania należy (Neindorf, Fasching 1993):
szczegółowo zdefiniować pojęcie niebezpiecznego postępowania
ustalić sposób przeprowadzenia kontroli postępowania
określić procedury oceny skuteczności metody kontroli postępowania
niebezpiecznym postępowaniem jest każde zachowanie sprzeczne z przepisami lub zasadami bezpieczeństwa sformułowanymi w obowiązującej regulacji prawnej lub przyjętymi w zakładzie pracy standardami bezpiecznego postępowania
kontrola postępowania składa się z:
przygotowania kontroli
obserwacji i oceny postępowania
omówienia wyników z osobami kontrolowanymi
przygotowanie kontroli to wybranie stanowisk pracy, cyklu produkcyjnego, obłożenia
kontrole powinny przeprowadzać grupy dwuosobowe dozoru co najmniej 1 raz na tydzień
obserwacja pracujących powinna odbywać się przez 10-15 minut podczas wykonywania przez robotników czynności zwykłych
w czasie obserwacji i oceny postępowania można wspierać się na liście następujących pytań:
jak pracownicy reagują na kontrolę
jaką pozycję przyjmują podczas realizacji zadania
czy stosują odpowiednie do zadania ochrony
czy wyposażenie techniczne jest właściwe
czy stosowane są procedury zabezpieczające (np. badanie warunków przed pracą)
czy na stanowisku pracy jest ład i porządek
jakie prace wykonywane są poprawnie, a jakie nie
który z pracowników zasługuje na nagrodę, a który na karę
omówienie wyników kontroli następuje bezpośrednio po obserwacji. Na ten czas pracę należy przerwać.
omawianie wyników należy rozpocząć od pozytywów
zachowania niebezpieczne należy wykazać pracownikom zadając pytania naprowadzające, np.:
co waszym zdaniem robione było źle,
jaki sprzęt stosowany był nieprawidłowo,
czy w wykonywanej pracy występują zagrożenia,
po omówieniu wyników kontroli należy zobowiązać pracownika do stosowania bezpiecznego postępowania w pracy wskazując na korzyści z takiego postępowania
w przypadku ponownego stwierdzenia niebezpiecznego postępowania pracownika należy przenieść na mniej odpowiedzialne stanowisko lub zwolnić go,
ocenę skuteczności metody kontroli postępowania można ocenić wg wzoru:
gdzie:
Wnz - wskaźnik niebezpiecznych zachowań
Niebezpiecznym zachowaniem nadaje się wagi (np. 1-5)
MONITOROWANIE REAKTYWNE
jest to procedura nastawiona na poznanie przyczyn zawodności systemu bezpieczeństwa
monitorowanie reaktywne obejmuje badanie:
wypadków
chorób zawodowych
niemalwypadków
awarii
stanu zdrowia pracowników
celem badania pojedynczego wypadku jest uzyskanie informacji o tym:
co się stało (rodzaj NW)
jak to się stało (błąd)
dlaczego się to stało (przyczyna błędu)
informacja o przyczynach błędu jest podstawą opracowania skutecznej profilaktyki
jeśli mimo zastosowania profilaktyki występują nadal wcześniej stwierdzone przyczyny błędów należy rozważyć, czy:
przyczyny wypadków zostały właściwie rozpoznane
zaprojektowana profilaktyka była skuteczna
zaprojektowana profilaktyka była realizowana zgodnie z intencją projektodawcy
badanie i ewidencjonowanie chorób zawodowych wymaga ustalenia, czy:
stan zdrowia pracownika był dobry w chwili przyjmowania do pracy
jakie warunki pracy lub technologie stanowiły zagrożenie dla zdrowia
dlaczego dopuszczono pracownika do ekspozycji na czynniki szkodliwe dla zdrowia
dlaczego nie wykryto wcześniej symptomów choroby zawodowej
uzupełnieniem badania są dalsze pytania o warunki pracy:
czy w zakładzie pracy zidentyfikowano występujące czynniki szkodliwe dla zdrowia
czy określono ich dopuszczalny poziom
czy podjęto działania techniczne i organizacyjne redukujące zagrożenie u źródła
czy pracowników wyposażono w sprzęt ochronny
czy sprzęt ochronny jest używany
czy przeprowadzono działania uświadamiające wśród załogi o skutkach choroby zawodowej
niemalwypadki - to wypadki bez skutków urazowych
badanie niemalwypadków dostarcza więcej informacji nt. przyczyn zdarzenia niż badanie wypadków
badanie niemalwypadków należy prowadzić wg zasad obowiązujących dla wypadków (co się stało, jak się stało, dlaczego to się stało)
badanie awarii przeprowadza się podobnie jak niemalwypadków, a ponadto ustalić należy czy przyczyną awarii była:
ukryta wada konstrukcyjna, materiałowa, montażowa,
wada powstała podczas eksploatacji
niewłaściwa obsługa
MONITORING W ZAKŁADOWYM SYSTEMIE BEZPIECZEŃSTWA
monitorowanie jest podstawa skutecznego zarządzania bezpieczeństwem pracy
właściwe miejsce monitoringu w systemie pokazano na schemacie
model zarządzania bezpieczeństwem pracy jest właściwy jeśli ma zdolność utrzymywania w stanie kontrolowanym wszystkie występujące w zakładzie zagrożenia wypadkowe i chorobowe
monitorowanie dostarcza informacji o zgodności warunków pracy i postępowania z przyjętymi standardami
rozbieżność pomiędzy standardami a faktycznymi warunkami pracy i postępowaniem jest symptomem wadliwego zarządzania bezpieczeństwem pracy
wadliwy model zarządzania bezpieczeństwem pracy należy skorygować w oparciu o informacje uzyskane z monitoringu - wg schematu:
wady modelu zarządzania bezpieczeństwem pracy można zidentyfikować i skorygować za pomocą specjalnej procedury, nazywanej audytem bezpieczeństwa
AUDYT BEZPIECZEŃSTWA PRACY
monitoring informuje o przebiegu realizowanego w zakładzie systemu zarządzania bezpieczeństwem pracy
audyt bezpieczeństwa - to przegląd samego systemu zarządzania bezpieczeństwem pracy
celem audytu jest zidentyfikowanie niedomagań w zarządzaniu bezpieczeństwem pracy oraz rozpoznanie obszarów, których skorygowanie może podnieść efektywność profilaktyki bezpieczeństwa w zakładzie pracy (Sanders, Wheeler 1991), inaczej - należy uzyskać odpowiedzi na następujące pytania:
czy organizacja bezpieczeństwa w zakładzie jest właściwa
czy można usprawnić proces zarządzania bezpieczeństwem pracy
co trzeba zmienić dla poprawy sytuacji
audyt - słowo pochodzenia angielskigo. Audytem określa się badanie ksiąg rachunkowych, ocenę zarządzania finansami, przegląd zdrowia pacjentów i inne działania (np. bezpieczeństwo)
audyt jest „ustrukturyzowanym procesem zbierania niezależnej informacji na temat efektywności całego systemu zarządzania bezpieczeństwem, możliwości polegania na nim oraz formułowania programów naprawczych” (HSE 1994)
wynikiem audytu są oceny i wnioski dotyczące zdolności zakładu do:
identyfikowania wszystkich występujących w zakładzie zagrożeń
utrzymywania zagrożeń pod kontrolą
stymulowanie bezpiecznego postępowania
na podstawie wyników audytu formułowane są wnioski korekcyjne określające kierunek i zakres zmian w sposobie zarządzania bezpieczeństwem pracy w zakładzie
audyt przeprowadzają wyspecjalizowane firmy konsultingowe albo zespoły specjalistów w zakładzie pracy
audyt może ograniczyć się tylko do stwierdzenia czy stosowany system zarządzania bezpieczeństwem jest właściwy lub dodatkowo może być przeprowadzony przegląd stanu bezpieczeństwa pracy w zakładzie
przeprowadzenie audytu ułatwia stosowanie listy pytań
listy pytań są konstruowane w taki sposób, aby uzyskać odpowiedź „tak” lub „nie”, a także poprzez nadawanie pytaniom wag (np. 1-5)
inne listy stosuje się wtedy, gdy przeprowadzany jest tylko audyt systemu zarządzania bezpieczeństwem, inne gdy łącznie z takim audytem oceniany jest poziom bhp
przykładowe listy pytań sprawdzających stosowanych podczas audytu pokazano na planszach (ksero str. 21-28)
wnioski audytu powinny być omówione z kierownictwem zakładu
AUDYT BEZPIECZEŃSTWA |
TAK/NIE |
OCENA RYZYKA
STRUKTURA I ODPOWIEDZIALNOŚĆ
POLITYKA I CELE
STANDARDY BEZPIECZEŃSTWA
KOMPETENCJE ZAŁOGI
PRZYGOTOWANIE NA NIEBEZPIECZEŃSTWO
MOTYWOWANIE
AKTYWNE MONITOROWANIE ZAGROŻEŃ
MONITOROWANIE REAKTYWNE
REDUKCJA STRESU I WARUNKI HIGIENY
AUDIT BEZPIECZEŃSTWA
Czy wnioski z auditu zostały wdrożone? |
|
AUDYT BEZPIECZEŃSTWA- FUNKCJONOWANIE SYSTEMU OCENIANIA KIEROWNICTWA, DOZORU I ROBOTNIKÓW |
Pkt. |
organizacji bezpieczeństwa
wykonanie polecenia (minus 10)
nie spowoduje wypadku (minus 10)
proporcjonalnie do ich wielkości
|
0 5
0 1 3 5
0 5
0 1 2 3 5
0 1 2 3 4
5
0 1 2 3 5
0 1 2 3 5
0 2 4 5
0 2 4 5
0 2 3 5
0 2 3 5
-10 -2 1 5
-10
-10 1 2
5
0 2 5 |
14
MONITORING
AKTYWNY
REAKTYWNY
warunków środowiska
budynków
Inspekcje
Pomiary i badania
ludzi
instalacji i wyposa-żenia
badanie wypadków
inspekcje postępo-wania
inspekcje warunków
badanie chorób zawodo-wych
badanie niebezpie-cznych wydarzeń
badanie awarii
badanie zdrowia pracowni-ków
badanie ekonomi-cznych strat wypadkowych i chorobowych
MODEL Zarządzania bezpieczeń-stwem pracy
Korekta zarządzania bezpieczeń-stwem
Faktyczne zarządzanie bezpieczeń-stwem pracy
Skutki:
wypadki
choroby zawodowe
niemal-wypadki
awarie
Wnioski i usprawnienia
Faktyczne warunki
Faktyczne postępo-wanie
MONITOROWANIE
SYSTEM MOŻE FUNKCJONOWAĆ BEZ KOREKTY
TAK
czy rozbieżność usunięto?
usuń rozbieżność w miejscu wystąpienia
MONITORING
Czy warunki pracy lub postępowanie są zgodne ze standardami?
NIE
OKREŚL NA CZYM POLEGA ROZBIEŻNOŚĆ
ustal czy podobna rozbieżność występuje w innych miejscach
usuń stwierdzoną rozbieżność w innych miejscach
NIE
TAK