Pozytywizm ogólna charakterystyka.
Pozytywizm to nazwa epoki historyczno - literackiej występującej jedynie w kulturze polskiej (na zachodzie realizm, naturalizm). Pozytywizm to formacja kulturowa stworzona przez absolwentów Szkoły Głównej Warszawskiej, którzy ukończyli ją w latach 1862 - 1869. Został ukształtowany pod bezpośrednim wpływem skutków upadku powstania styczniowego. Termin wywodzi się z nurtu filozoficznego, który rozwijał się na zachodzie od lat 40 XVIII w. Za prekursora można uznać A. Comta - filozof ateistyczny, ojciec socjologii. Innymi byli H. Taine, J. S. Mill, H. T. Buckle, H. Spencer oraz K. Darwin. Filozofia pozytywistyczna miała antymetafizyczny charakter. Wszelkie spekulacje metafizyczne pozytywiści chcieli zastąpić badaniami przyrodoznawczymi.
Filozofię cechuje scjentyzm - przekonanie, iż nauka może rozwiązać wszelkie problemy egzystencjalne człowieka; determinizm - los człowieka kształtowany jest przez czynniki od niego niezależne - środowisko, dziedziczenie; utylitaryzm - pożytek jednostki i społeczeństwa jest najwyższym celem ludzkiego życia; ewolucjonizm - filozofowie pozytywni wierzyli w teorię ewolucji - od form prostych do złożonych, że w przyrodę wpisany jest zamysł rozwoju, postępu. Przejmowali z teorii Darwina walkę o byt i dobór naturalny. Te dwa pojęcia przenosili w sferę życia codziennego.
Prekursorami filozofii pozytywnej na ziemiach polskich byli Aleksander Świętochowski i Julian Ochorowicz. Ich poglądy cechował agnostycyzm - przekonanie o niepojmowalności metafizycznych sfer życia oraz liberalizm.
Program myśli pozytywnej został przedstawiony na łamach prasy warszawskiej. Młodzi ludzie przeciwstawiali się romantykom, doświadczywszy skutków powstania chcieli zerwać z ideologią walki - zastąpić ją ideologią pracy. Program pozytywistów można zamknąć w 4 punktach.
1. Praca organiczna - pozytywiści za socjologią Spencera uważali, iż społeczeństwo jest organizmem - dążyli do harmonijnego rozwoju wszystkich jego organów - grup społecznych. Postulat pracy organicznej wyrażał zasadę realizmu politycznego - pozytywiści odkładali na bliżej nieokreśloną przyszłość kwestię walki narodowowyzwoleńczej - zanim zacznie się walczyć trzeba być silnym gospodarczo.
2. Praca u podstaw - praca natury oświatowej nad podniesieniem poziomu życia przede wszystkim chłopów. Po reformie uwłaszczeniowej chłopi zostali bowiem postawieni w trudnej sytuacji - byli samodzielnymi producentami.
3. Asymilacja Żydów - w dawnym Królestwie Kongresowym żyła liczna ich mniejszość, władze carskie doprowadzały z premedytacją do waśni narodowych. Na dodatek Żydzi dbali o odrębność kulturową - nie przyswajali polskiego języka. Pozytywiści pragnęli stworzyć dla tych Żydów, którzy tego chcieli warunki asymilacji z narodem. W dziełach literackich, artykułach zaczęli więc opisywać kulturę żydowską.
4. Emancypacja kobiet - pozytywistki domagały się prawa do kształcenia kobiet, prawa do pracy i równego wynagrodzenia. Propagatorką była Eliza Orzeszkowa.