prawo międzynarodowe publ lepsze, grubsze mam zkserowane QQWRMKFGTIPZ6KEVQEI353BTEWYLOFYG3DFVLQQ


ZAGADNIENIA WSTĘPNE

  1. UBI SOCIETAS, IBI IUS - gdzie społeczeństwo tam prawo.

Każde ze społeczności potrzebuje reguł normujących jej bytowanie - norm, standardów, instytucji i procedur służących:

Prawo międzynarodowe publiczne dotyczy społeczności międzynarodowej.

  1. SPOŁECZNOŚĆ KRAJOWĄ (PAŃSTWOWĄ) tworzą:

  1. SPOŁECZNOŚĆ MIĘDZYNARODOWA

Kto jest udziałowcem społeczności międzynarodowej?

        1. Państwa - 191(192) członków ONZ

          1. Suwerenne państwa (XV/XVI);(przed tym okresem nie można mówić o suwerenności państw, gdyż istniały między zbyt duże zależności)

          2. Suwerenne państwa narodowe (od XIX wieku)

        2. Rządowe organizację międzynarodowe - GO's(Government Organizations)

Rządowe organizacje międzynarodowe powoływane są przez państwa traktatem (zawierającym statut nowych organizacji); tworzy się autonomiczne podmiotowo byty - ponad 300.

Byty te stopniowo emancypują się stając się coraz bardziej niezależne od swych twórców

        1. Opinia publiczna

        2. Pozarządowe organizacje międzynarodowe - NGO's (Non Government Organizations) - inicjatywy ludzi prywatnych chcących wpływać na losy świata i innych ludzi) (np.: Polska Akcja Humanitarna)

        3. Spółki wielonarodowe

Międzynarodowe organizacje pozanarodowe (NGO's) - Konkwistadorzy XX w - rywale (?) suwerennych państw.

Organizacje te nazywane inaczej stowarzyszeniami międzynarodowymi są instytucjami tworzonymi z inicjatywy prywatnej, najczęściej nie z inicjatywy rządów, instytucjami grupującymi osoby prywatne lub publiczne, fizyczne i prawne, różnych narodowościowo, niezależnie od ich państwowej przynależności.

Organizacja, aby mogła być klasyfikowana jako pozarządowa musi:

Te cele mogą być bardzo różne:

np.: Amnesty International, która powstała w 1961 w UK, w chwili obecnej posiada narodowe agendy w blisko 140 krajach całego świata.

Oczywiście ich wpływ na relacje międzynarodowe jest bardzo różny. Geograficznie jest szczególnie znaczący w Europie i USA - w innych przestrzeniach ilość NGO'sów jest śladowa. Globalną ilość NGO'sów szacuje się na około 5000.

Art. 71. Karta NZ stwierdza, że „Rada Gospodarczo-Społeczna MOŻE ZAWIERAĆ ODPOWIEDNIE POROZUMIENIA w sprawie zasięgania opinii organizacji pozarządowych, które zajmują się sprawami wchodzącymi w zakres jej kompetencji”.

Spółki wielonarodowe - to przedsiębiorstwa, które są właścicielem środków produkcji lub świadczą usługi w wielu krajach, i które to środki produkcji i świadczenia usług kontrolują z „zewnątrz”.

Z „ekonomicznego” punktu widzenia spółka ponadnarodowa jest spółką, która dąży do optymalizacji zysku poprzez operacje przeprowadzane także za granicą i poddana jest w tym zakresie miejscowym reżimom narodowym.

Z „międzynarodowego” punktu widzenia spółka ponadnarodowa to przedsiębiorstwo, które poprzez międzynarodowe zróżnicowanie swoich interesów stara się osiągnąć maksymalne profity z podzielonego na suwerenne państwa świata.

Spółki ponadnarodowe to pojawiające się wyzwanie dla międzynarodowego porządku, a tym samym prawa międzynarodowego.

13 stycznia 2003r - jednomyślnie - podkomisja do spraw promocji i ochrony praw człowieka (organ pomocniczy Komisji Praw Człowieka ONZ) przyjęła rezolucję zatytułowaną:

„Normy dotyczące odpowiedzialności transnarodowych korporacji i innych przedsiębiorstw handlowych wobec praw człowieka”

Normy rezolucji formułują w tej mierze dwa stosunkowo wyraziste - materialne - obowiązki”

Z woli społeczeństw i reprezentujących je suwerennych państw - w akceptowany przez nie sposób, realizuje się potrzebę posiadania zbiorów reguł - prawo międzynarodowe. Reguły prawa międzynarodowego normują relacje, stosunki w obrębie społeczności międzynarodowej. Społeczność ta tworzy międzynarodowy porządek prawny. ....................................................... ...........................................................................................

Konwencja I o pokojowym załatwianiu sporów międzynarodowych (Dz. U z 1930 r. nr 9) przyjęta w Hadze 18 X 1907 r. (podpisały ją 44 państwa)

Część traktatu pokojowego z Niemcami - Pakt założycielski Ligi Narodów - Dz. U z 1920 r Nr 35.

Karta Narodów Zjednoczonych - Dz. U z 1947 r. Nr 23

Termin „społeczeństwo międzynarodowe” opisujący krąg podmiotów uczestniczących w międzynarodowym obrocie gospodarczym dotyczącym zjawiska ewolucyjnego przez wieki, gdy mieć na uwadze:

Wskazuje się, na dwie pary skorelowanych ze sobą opozycyjnych cech społeczności międzynarodowej. Społeczność ta jest:

Zamkniętość społeczności międzynarodowej jest pochodną tego, że cała przestrzeń lądowa globu została politycznie zagospodarowana - państwa fizycznie przylegają do siebie.

To zagospodarowanie implikuje to, że wspólnota bytu, egzystencji bywa porażająca. Egzystencja państw - sąsiadów wywołuje głębokie, wzajemne zależności: np. Nigeria jest ogarnięta wojną domową - to wpływa na cenę żółtej ropy - co oddziaływuje na rynek amsterdamski, a w konsekwencji na rynek Polski

Decentralizacja - jest prostą konsekwencją suwerennego statusu państw, z jednej strony egzystencjonalne powody, względnie zmuszające nas do współdziałania i współpracy, z drugiej strony zaś przywiązanie do suwerennego statusu powoduje, że budowanie tych relacji w współdziałaniu i współpracy hamuje zakodowany w koncepcji suwerenności indywidualizm.

Postęp w poszerzaniu kręgu państw członków społeczności międzynarodowego na przykładzie kręgu państw członków ONZ:

Dwa okresy przyśpieszenia zjednoczenia:

Zróżnicowanie

Społeczność zorganizowana w państwa przynależy często do innej wiary, różni się ideologicznie między sobą - więc to może rodzić trudności w porozumiewaniu się między sobą, ludność różni się politycznie i ekonomicznie.

ZRÓŻNICOWANIE jest oceniane jako cecha konfliktogenna społeczności międzynarodowej.

Aby zapobiegać konfliktom w 1945 roku w San Francisco 50 państw podpisało konwencję założycielską ONZ, organizacji, która miała jednoczyć państwa na arenie światowej(dziś należą do niej 192 państwa).

Każda społeczność tworzy własny dekalog praw, którego przestrzeganie gwarantuje zapewnienie pokoju. Z jego faktycznym przestrzeganiem bywa różnie, lecz wywołuje on pewne emocje poprzez swoje sformułowania, podkreśla się jego istnienie.

Społeczność międzynarodowa także ma swój dekalog, rozwiązujący napięcia i konflikty wynikające ze zróżnicowania społeczeństwa. Jest to Karta Narodów Zjednoczonych. Są w niej opisane wartości, wokół których skupia się społeczność międzynarodowa oraz zasady, których przestrzeganie ma być gwarantowane w interakcjach między suwerenami. W rozdziale I „Cele i zadania”, wymienia się te zasady/cele:

Cele te są:

Art. 2 - aby osiągnąć cele organizacja i jej członkowie powinni działać zgodnie z następującymi zasadami:

  1. Suwerennej równości wszystkich swych członków;

  2. wszyscy członkowie powinni z dobrą wiarą (z zachowaniem uczciwości w przestrzeganiu zawartych porozumień) wypełniać zobowiązania zaciągnięte przez nich zgodnie z niniejszą Kartą; (zasada pacta sunt servanda)

  3. wszyscy członkowie powinni swe spory międzynarodowe rozwiązywać przy pomocy środków pokojowych;

  4. wszyscy członkowie powinni się powstrzymywać od stosowania groźby lub użycia przeciwko nietykalności terytorium albo niepodległości politycznej któregokolwiek państwa;

  5. wszyscy członkowie powinni użyczyć NZ wszelkiego rodzaju pomocy w każdej akcji, podjętej przez organizację.

  6. …

  7. żadne z postanowień Karty ONZ nie upoważnia NZ do wtrącania się w sprawy, które zasadniczo należą do wewnętrznych kompetencji jakiego bądź państwa - jednak ta zasada nie może stać na przeszkodzie zastosowania rozdziału VII.

Zasada 7 jest zasadą kardynalną dla suwerennych państw - suweren jest świadom, że w swoim egzystowaniu jest uzależniony od swojego sąsiada i musi z nim wchodzić w relacje normowane prawem - takie relacje zwykle są regulowane w przestrzeni prawnej krajowej. Jednak żadne relacje, układy, współzależność nie może pozwolić na utratę tożsamości narodowej.

To wyliczenie uzupełniła:

1970 - Deklaracja Zasad Prawa Międzynarodowego dotyczące przyjaznych stosunków i współdziałania państw zgodnie z Kartą NZ:

  1. Zasada współdziałania (państw członkowskich) zgodnie z Kartą; m.in. współdziałania w popieraniu powszechnego poszanowania i przestrzegania praw człowieka i podstawowych wolności dla wszystkich;

  2. Zasada równouprawnienia i samostanowienia narodów.

Mimo jasno ustalonych reguł napięcia występują nadal. Przestrzeń międzynarodowa jest niezwykle dynamiczna, pulsująca; mapa polityczna i prawdopodobność zdarzeń w społeczności międzynarodowej są rozchwiane. Postawy i zachowania są nieprzewidywalne.

Źródła napięć konfliktogennych na arenie międzynarodowej:

  1. Świat jest podzielony na przestrzenie, społeczności, grupy państw, które są wobec siebie niechętne -> łatwo o konflikt (np. w związku z wyznawaną ideologią polityczną, kiedyś podział państw ze względu na popieraną przez nich ideologię komunistyczną czy zachodnią - podział WSCHÓD-ZACHÓD);

Samuel Hauntington mówił: „Postzimnowojeny świat jest światem 7 lub 8 wielkich cywilizacji. Wspólne cechy kultur, jak i ich odmienność określają interesy, antagonizmy i kształtują związki państw Najważniejsze kraje świata należą do różnych cywilizacji. Konflikty lokalne będą eskalowały w kierunku rozleglejszych wojen pomiędzy społecznymi grupami i państwami przynależącymi do różnych cywilizacji. Dominujące wzorce politycznego i ekonomicznego rozwoju w każdym z cywilizowanych kręgów różnią się zbyt bardzo od siebie..…”

Wg. FUKIJAMY: ”Koniec historii jest momentem, kiedy cywilizacyjny rozwój dobiegnie końca” - Kiedy w każdej części świata będzie panował pokój, kiedy poszanowane będą prawa człowieka - część świata już doszła do końca swojej historii.

Jednak, aby osiągnąć pełne zjednoczenie i zażegnać wszystkie konflikty każda ze stron musiałaby wyrzec się części swoich racji i zaakceptować poglądy drugiej strony - a to na razie wydaje się niemożliwe.

  1. Świat jest bogaty - biedny (zróżnicowanie ekonomiczno - finansowe)

przykład: jak kształtuje się budżet ONZ - składki 192 państw na osiągnięcie celów:

wielkość budżetu 2002/03 - przygotowany przez Specjalną Komisję ds. składek - 2 625 mld USD:

  1. Państwa rozbójnicze (Korea, Iran) - tego podziału dokonał prezydent USA

  2. Państwa chore (Sudan, Liberia, Sierra Leone) - państwa stale zamieszane w konflikty;

  3. Siły zmierzające do destrukcji tkanki państwowej - narkobiznesy wpływające na destabilizację i wyrywanie się państw spod kurateli rządów - (Kolumbia, Afganistan - może już niedługo);

  4. Przestrzeń Świata jest społeczeństwem, w którym jest jedno wielkie mocarstwo - USA - Tylko w USA występuje totalna symetria możliwości politycznych, militarnych, finansowych, to od tego mocarstwa zależy kształt przyszłej społeczności międzynarodowej.

  5. Istnieją grupy ludzi dysponujące odpowiednimi pieniędzmi wspierający grupy terrorystyczne - destabilizatorzy porządku publicznego.

Deliberująca

Społeczność międzynarodowa jest przy całym swoim zróżnicowaniu gotowa do prowadzenia dialogu. Miarą gotowości do dialogu społeczeństwa międzynarodowego jest ilość organizacji międzynarodowych spełniających rozmaite funkcje - polityczne, ekonomiczne, kulturalne, humanitarne, integracyjne czy ilość kontaktów szefów państw. Aktywność tego typu implikuje możliwości prowadzenia debat, które skutkują nawiązaniem wzajemnych stosunków między wspólnotami.

Społeczność międzynarodowa: „Jest wspólnotą, która jest jednocześnie faktem i mitem, rzeczywistością i ideałem, do którego dążymy” DECAUX

Społeczność międzynarodowa jest zmuszona do współpracy. Praktyka komunikowania się i jej efekty dowodzą, że społeczność międzynarodowa wykształciła i rozbudowuję zbiór reguł, który:

Prawo międzynarodowe spełnia zatem 2 funkcje:

    1. Dostarcza mechanizmy, które pozwalają państwom członkowskim wchodzić w interakcje;

    2. Ujmuje w stosunki formy, „reguł gry”, ustala pewne reżimy w relacjach międzynarodowych.

Prawo międzynarodowe składa się z tej przyczyny z 2 kategorii norm:

  1. Norm pierwotnych, tzw. primary rules / normy zbioru „normatywnego” - to normy opisujące zachowania (nakazy lub zakazy określonego zachowania) w danej dziedzinie obrotu.

  2. Norm wtórnych, tzw. secondary rules / normy zbioru „operacyjnego” - to normy, które określają techniki, sposoby „(…) pozwalające w sposób niewątpliwy ustalić i identyfikować normy pierwotne”

Prawo międzynarodowe to dojrzały i koherentny zbiór norm, choć daleko mu jeszcze do doskonałości zbiorów norm praw krajowych.

Innymi słowy reguły wtórne pozwalają normom pierwotnym:

Przykład norm wtórnych:

W 1999 roku grupa państw europejskich, Kanada i USA podęły samodzielną decyzję o normalizacji sytuacji w przestrzeni objętej suwerennym władztwem - w Kosowie.

Wśród obserwatorów międzynarodowych nastąpiła polaryzacja opinii w stosunku do legalności tych działań. Był to jawny konflikt miedzy dwiema kardynalnymi zasadami prawa międzynarodowego: nie wkraczaniem w przestrzeń suwerennego władztwa, zakaz użycia siły i nienaruszania niezależności a poszanowaniem praw i wolności podstawowych człowieka.

Ten spór było dowodem tego, ze nawet najbardziej wzorowe reguły, gdy dochodzi do konfliktu interesów muszą ustąpić pod naporem siły.

Negatorzy prawa międzynarodowego:

  1. Nie istnieje prawo międzynarodowe jako zbiór reguł, o którym powiedzieć można, że jest prawem obowiązującym;

  2. Prawo obowiązujące bowiem to zbiór reguł efektywnie i skutecznie kształtujących relacje społeczne.

  3. Nie istnieje prawo międzynarodowe jako zbiór reguł, o którym powiedzieć można, że jest prawem obowiązującym;

  4. Prawo obowiązujące bowiem to zbiór reguł efektywnie i skutecznie kształtujących relacje społeczne;

  5. To, co nazywa się prawem międzynarodowym jest łatwo, zbyt łatwo nagminnie naruszane, aby można było mówić o efektywności i skuteczności jego nakazów, to zatem inny niż prawo zbiór reguł;

  6. Efektywne i skuteczne normy prawa odnajdujemy tylko w krajowych porządkach prawnych;

Dlaczego tylko w przestrzeni krajowej?

Prawo jest bytem realnym bowiem gwarantuje to miecz sankcji.

Takie przestrzeganie prawa jest pochodną poglądu Johna Austina, dla którego prawo pozytywne to „nakaz suwerenna”, a

„(…) nakaz suwerenna nie tyle różni się formą od innych jego życzeń, ile konsekwencją dolegliwości i bólu w przypadku jego zlekceważenia”

Istnieje iunctim między terminem „Prawo a Sankcja”

Jeżeli zatem poszukujemy prawa w społeczności międzynarodowej - nie znajdujemy go, bowiem społeczność ta to:

  1. przede wszystkim suwerenne państwa - nie poddane żadnej władzy zwierzchniej;

  2. państwa nie wyłaniające spośród siebie światowego parlamentu - międzynarodowego ustawodawcy;

  3. nie powołując do działania struktury sądów międzynarodowych gotowych do rozstrzygania wnoszonych z jednostkowej inicjatywy sporów;

  4. nie ustanawiające gotowego do egzekwowania zachowań zgodnych z regułami - aparatu przymusu;

  5. to sytuacja, w której - „nie ma ustawy, nie ma sędziego, nie ma żandarma” - „il n'ya pas de loi, il n'ya pas de judge, il n'ya pas de gandarme”

  6. są zaś, co najwyżej - powtarzając za Austinem - reguły „pozytywnej moralności”.

Dwa pytania:

  1. Czy założenie u podstaw, „wymuszającej” funkcji krajowego porządku prawnego jest z natury swej uprawnione?

  2. Czy próba wyjaśnienia natury prawa międzynarodowego w odwołaniu do wzorca krajowego porządku prawnego są jedynie uprawnione?

Prawo nie jest prawem by być wymuszane, ale zbiór reguł jest wymuszany - bo jest prawem.

Jeśli społeczność przyjmuje zbiór reguł prawa, to ten zbiór posiada immanentną moc, która implikuje jego wymuszanie.

Teza:

Wykazanie jej prawdziwości tej tezy wymaga przeprowadzenia dowodu. Wykazania, że uprawnionym jest mówić jakkolwiek inaczej, o międzynarodowym:

Ustawodawca

Proces stanowienia prawa międzynarodowego, z uwagi na cechę suwerenności państw:

  1. tworzone w różnych miejscach reguły są ekwiwalentnej wagi - np. Traktat o Przystąpieniu Polski do UE;

  2. ekwiwalentnej wagi są wobec siebie reguły pierwotne i wtórne;

  3. źródła prawa międzynarodowego (umowy, normy zwyczajowe i inne) są również ekwiwalentnej wagi i znaczenia.

Negatorzy wskazują, że reguły społeczne między suwerennymi państwami nie tworzą żadnych zwierzchnich struktur, nie mogą być wymuszane.

W obrębie społeczności międzynarodowej nie można mówić o ustawodawcy, można mówić jedynie o pewnych mechanizmach działania zgodnych z prawem.

Czas budowania społeczności międzynarodowej, internalizacji społeczeństw zorganizowanych w suwerenne państwa jest czasem bardzo krótkim - zaledwie 400 lat.

Sędzia

PER IN PRAEM NON HABET IMPERIUM

W przestrzeni międzynarodowej państwo związuje się jakimiś regułami znając je doskonale, państwo przygląda się pilnie sobie i swoim partnerom - ocenia zarówno swoje postępowanie jak i swoich partnerów;

„(…) w obecnym stanie prawa międzynarodowego, abstrahując od szczegółowych zobowiązań wynikających z konkretnych traktatów, a szczególności zaś mechanizmów ustanowionych w ramach organizacji międzynarodowej, każde państwo ocenia samo swoją sytuację prawną w relacjach wobec innych państw. Obecnie w sytuacji, która stanowi jego zdaniem naruszenie międzynarodowego zobowiązania przez inne państwo, ma ono prawo, z zastrzeżeniem nakazów płynących z generalnych reguł prawa międzynarodowego dotyczących stosowania przymusu zbrojnego, działać na rzecz poszanowania swego prawa podejmując stosowne środki przymusu”

Wyrok arbitrażowy w sprawie Francja & USA, 1978

Z tego procesu wynika, że prawo wymuszania na partnerze zachowań zgodnych z prawem może polegać na limitacji - wyszczególnionej w poszczególnych traktatach.

Żandarmem

W ciągu 400 lat suwerenni „umówili się”, że przy wymuszaniu reguł uznają zasadę - „gdyż jesteśmy równi - spełniamy te same funkcje” - jeśli ktoś doświadcza od partnera niegodności przysługuje mu prawo reakcji - wymuszenia od partnera powrotu do „cnoty”. Są jednak warunki ograniczające przymuszanie partnera do CNOTY - tzw. REPRESALIA.

Represalia

To środki przymusu zawieszające skuteczność dyspozytywnych norm prawa wiążących państwo, w konsekwencji zachowań bezprawnych kierowanych przeciwko niemu prze inne państwo.

Represalia to innymi słowy reakcja państwa polegająca na wstrzymaniu aplikowania wiążących je norm prawa międzynarodowego w relacjach z państwem, które podjęło wobec niego zachowania bezprawne.

Wyroki arbitrażowe w sprawach: odpowiedzialności Niemiec tytułu szkód wywołanych w koloniach portugalskich a Afryce PD - incydent w NAULILAA z 31 VII 1928 oraz odpowiedzialności Niemiec za czyny popełnione po 31 lipca 1914 wobec Portugalii nie uczestniczącej w wojnie - sprawa Lysne 30 VI 1930.

Z obu sentencji wynika, że określono pewne warunki stosowania represaliów.

Warunki do stosowania represaliów:

  1. Odpowiedź musi być skierowana wyłącznie przeciwko sprawcy bezprawnego zachowania;

  2. Nie może przekraczać pewnej proporcji w relacjach do zachowania bezprawnego;

  3. Środek musi być podjęty w sytuacji konieczności, tzn. w sytuacji, w której niemożliwe jest uzyskanie satysfakcji w inny sposób;

  4. Wszelkie inne próby eliminacji uszczerbku wywołanego bezprawnym zachowaniem okazały się bezowocne.

Te reguły po latach zostały powtórzone w uzupełnione w projekcie Konwencji o Odpowiedzialności Prawa, przygotowanej przez Komisje Prawa Międzynarodowego NZ, a przyjęte przez Zgromadzenie Ogólne w 2001 - oto one:

  1. Represalia podjęte zostają „w celu spowodowania, aby państwo nimi objęte postępowało zgodnie z ciążącymi na nim zobowiązaniami (…)”;

  2. Represalia są limitowane w czasie, „dotyczące czasu niewykonywania międzynarodowych zobowiązań przez państwo nimi objęte”

  3. Represalia są aplikowane w taki sposób „aby umożliwić wznowienie wykonywania przedmiotowych zobowiązań”

Represalia te nie mogą godzić ani naruszać:

  1. Zobowiązań art. 2 paragraf 4 Karty NZ formułującego zakaz używania lub grożenia użyciem siły;

  2. Zobowiązań stojących na straży podstawowych praw człowieka;

  3. Zobowiązań prawa humanitarnego, zakazującego ich stosowania (stosowania represaliów) - PRAWO GENEWSKIE;

  4. Zobowiązań innych, stanowiących z normami imperatywnymi powszechnego prawa międzynarodowego.

Stosujący represalia nie jest zwolniony z wypełniania zobowiązań wynikających z:

Represalia muszą pozostawać w relacji proporcjonalnej do naruszenia. Ta „proporcjonalność” opisana jest w art. 51 w sposób następujący: „Środki przymusu muszą być zrównoważone z doznanym uszczerbkiem, mając na uwadze powagę aktu bezprawnego i przedmiotowe prawa”

Konflikt miedzy Francją A USA - dot. Parametrów uprawnienia do regulacji transakcji - strona Francuska odmówiła negocjacji traktatu

Represalia to innymi słowy - reakcje państwa polegające na wstrzymaniu aplikowania wiązanych go norm prawa międzynarodowego w relacjach z państwem, które podjęło wobec niego zachowanie bezprawne.

Represalia to zatem zachowując wszelkie proporcje - „oko za oko, ząb za ząb” - bezprawna reakcja legitymowana bezprawnym zachowaniem partnera - legitymizowana w granicach wskazanych przez prawo.

Przykład: 1978/79 - Teheran - upada cesarstwo Iranu. Grupa bojowników wkracza do ambasady USA w Teheranie - złamanie zasad gry.

Amerykanie blokują wszystkie aktywa irańskie w bankach USA, zarówno prywatne jak i państwowe - reakcja proporcjonalna.

USA wysyła ¾ helikoptery i próbuje odbić zakładników - złamanie zasad represaliów (nie można używać siły).

Poza REPRESALIAMI istnieje także koncepcja RETORSJI

Retorsja to sytuacja, w której strony we wzajemnych relacjach nie przestrzegają pewnych reguł kurtuazji - w stosunkach bilateralnych - czy innych - strony zachowują się wobec siebie nieelegancko - w takim wypadku na takie zachowanie, można również nieelegancko odpowiedzieć.

Koncepcja retorsji - strony w relacjach wzajemnych nie przestrzegają zasad elegancji, w relacjach między państwami oczekuje się zachowań nie tyle zgodnych z regułami prawa, lecz także zachowań kształtujących dobrą atmosferę w relacjach wzajemnych.

Retorsje to środki przymusu, które podejmuje państwo wobec innego państwa w odpowiedzi na skierowane przeciwko niemu kroki, jakkolwiek legalne to jednak dokuczliwe, pozbawione kurtuazji i nieprzyjazne.

np. poprzez zaostrzenie polityki wizowej; nie uczestniczenie sportowców na olimpiadzie w Moskwie, a potem w Los Angeles(1980; 1984); zahamowanie procedury ratyfikacyjnej dla jakiegoś państwa może być uznane za akt nieprzyjazny.

Retorsja - jednostkowe, indywidualne możliwości państwa do reagowania.

Społeczność międzynarodowa może reagować na akt naruszenia prawa zbiorowo, kolektywnie w sposób zorganizowany (pojedyncze akty retorsji mogą być nieskuteczne).

Rozdział I Cele i zasady. Art. 1

1. Do utrzymania pokoju i bezpieczeństwa międzynarodowego; w tym celu będą one podejmowały skuteczne ZBIOROWE ŚRODKI dla zapobiegania i usuwania gróźb przeciwko pokojowi i dla uchylenia aktów agresji lub innych zamachów przeciwko pokojowi (…)”

Pierwszą próbą jest podjęcie zbiorowych środków

Art. 24 Karty NZ

„w celu zapewnienia szybkiej i skutecznej reakcji ONZ członkowie nakładają na Rade Bezpieczeństwa główną odpowiedzialność za utrzymanie międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa oraz uznają, że Rada Bezpieczeństwa działa z tytułu tej odpowiedzialności, z ich ramienia”

Art. 25 Karty NZ

„Członkowie NZ zgadzają się przyjmować i wykonywać decyzje Rady Bezpieczeństwa zgodnie z niniejszą kartą”

Rada Bezpieczeństwa - 5 stałych państw (USA, Rosja, Francja, Chiny, UK) + 10 niestałych członków. Członkowie niestali rotacyjnie wybierani na kadencję 2 letnią.

Rada Bezpieczeństwa Żandarmem społeczności międzynarodowej - ma utrzymać pokój, została ona wyposażona w mechanizmy obrony pokoju.

Rozdział VII Karty NZ

„Akcja w razie zagrożenia pokoju, naruszenia pokoju i akcji agresji”

Art. 39-51;

Karta wyróżnia zatem trzy przypadki, uzasadniające podjęcie przez RB działa są niemi, sytuacja:

  1. zagrożenia pokoju;

  2. naruszenie pokoju;

  3. dokonanie aktu agresji.

Dokumenty międzynarodowe definiują jedynie akt agresji - Definicja Agresji rezolucja Zgromadzenia Ogólnego NZ nr 3314, przyjęta 14 XII 1974.

Parametry „naruszenia” i „zagrożenia” pokoju są identyfikowane ad hoc.

Akt agresji nie jest definiowany w twardym prawie - rozbieżności co do definicji.

Najczęściej przyczyną reakcji RB, na gruncie rozdziału VII (1945-2004) - były dotychczas sytuacje kwalifikowane przez RB jako „akty zagrożenia pokoju”. Są nimi sytuacje będące następstwem:

  1. konfliktów wewnętrznych;

  2. pogwałcenia podstawowych praw człowieka i praw humanitarnych;

  3. naruszenie zasad rządów demokratycznych;

  4. aktów terroru;

  5. potrzeby kontroli zbrojeń

Konflikty wewnętrzne

Konflikt i pierwsza wojna w obrębie Palestyny w 1948, Bałkany na początku roku 1991; wojna domowa w Liberii, Angoli, Rwadzie, Burundi, Zairze, Albanii, Centralnej Republice Afryki, Sierra Leone, Timorze Wschodnim.

Pogwałcenie praw człowieka i pr. humanitarnych

Rok 1965, potępienie jednostronnej deklaracji niepodległości w Rodezji Pd., negującej prawo czarnej większości do samostanowienia (3% ludności - to ludność BIAŁA); lata '90 - represje rodu Hussaina przeciwko Kurdom; przypadek Somalii (1993) - „Rozmiar ludziki tragedii stanowi zagrożenie dla międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa”; Rwanda, Wschodni Zair (konflikty etniczne Hutu-Tutsi)

Naruszenie zasad rządów demokratycznych

Haiti (`94) niedopuszczenie do władzy rządu wybranego w demokratyczny sposób; Sierra Leone ('97) - wymuszanie na wojskowej juncie, powrotu do formuły rządów demokratycznych i powrotu wygnanego rządu.

Akty terroru

Przypadki niewystarczającego współdziałania państw w zwalczaniu terroryzmu. Przypadek nie wydania przez Libię na wniosek USA i UK prawdopodobnych oprawców zamachu na samolot PAN-AN na Lockerbee; zachowanie rządów Sudanu ('96) i Afganistanu ('01) odmawiające państwom występującym z wnioskiem ekstradycyjnym, ekstradycji osób podejrzewanych o dokonywanie aktów terrorystycznych a przybywających na ich terytorium.

Potrzeby kontroli zbrojeń

RB w '92 wyraziła pogląd, iż „(…) rozpowszechnianie wszelkiej broni masowej zagłady stanowi akt zagrożenia międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa”

Mamy możliwości nałożenia sankcji:

Art. 41 Karta NZ

„RB może zdecydować jakie środki nie wymagające użycia siły zbrojnej należy zastosować dla skuteczności przeprowadzenia jej decyzji (…) Środki te mogą obejmować zupełne lub częściowe przerwanie stosunków gospodarczych oraz komunikacji: kolejowej, morskiej, lotniczej, pocztowej, radiowej i innej, jak również zerwanie stosunków dyplomatycznych”

Art. 42 KNZ

Jeśli RB uzna, że środki przewidziane w art. 41 mogły być niedostateczne lub się takimi okazały, może ono poprowadzić akcje wojskowe - siłami powietrznymi, morskimi, lądowymi - jakie uzna za konieczne do utrzymania lub przywrócenia międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa. Akcja ta może obejmować demonstracje, blokadę i inne operacje sił zbrojnych, powietrznych, morskich lub lądowych członków ONZ.

Mechanizm sankcji nie wojskowych

Sankcje nie wojskowe, inne niż w art. 41

Sankcje wojskowe:

Aby je prowadzić trzeba, aby „(…) wszyscy członkowie NZ oddali do dyspozycji Rady B, na jej żądanie i stosowane do specjalnego układu lub specjalnych układów siły zbrojne”

Układów takich do chwili obecnej nie podpisano.

Rezolucja RB nr 678 z 29 XI z 1990:

„(…) upoważnia Państwa Członkowskie współdziałające z rządem w Kuwejcie, jeśli do 15 I 1991 r. Irak nie wykona, podjęcia wszelkich koniecznych środków, aby zapewnić poszanowanie i zastosowanie stosownych rezolucji (…) jak i ustanowić pokój i bezpieczeństwo międzynarodowe w regionie”

Owa rezolucje nie wyjaśniła jaka jest jej podstawa prawna.

(Podobne decyzje bez podstawne były w: Somali, Bośni, Haiti, Rwadzie, Zairze, Albanii, Afryce Centralnej, Kosowie i Wschodnim Timorze.

Źródła mocy prawa miedzynarodowego

Art. 9 Konstytucji RP z `97

„Rzeczpospolita przestrzega wiążącego ją prawa międzynarodowego”

Szacunek dla prawa międzynarodowego wynika m.in. z:

„Reguły prawa wiążące państwa (…) wynikają z ich nieskrępowanej woli i zostały wyrażone w konwencji jak i zwyczajach powszechnie przyjętych, wyrażających zasady prawa”

Szacunek dla zobowiązań międzynarodowych wynika stąd, że każde zobowiązanie międzynarodowe RP powstaje z woli przyjęcia przez RP tych reguł i RP deklaruje swoją gotowość do ich respektowania.

1992 - Rio de Janeiro - konferencja międzynarodowa w której wzięło udział ponad 170 państw - nazwana SZCZYTEM ZIEMI - obrady dot. zagrożeń globalnych - podjęto Konwencję o ochronie środowiska / klimatu, w której wyszczególniono 5 największych zagrożeń dla klimatu, jednak obowiązki jakie ona formułowała były łagodne - ratyfikowana przez więcej państw niż tworzyło konwencję;

1997 - podpisano Protokół z Kioto - do dziś ratyfikowany przez coś koło 90 państw -

- nakłada m./in. bardzo konkretne obowiązki dot. ograniczenia rocznej emisji dwutlenku węgla do atmosfery - to regulacja która nakłada poważne obowiązki na społeczność międzynarodową;

- Kraje rozwinięte są obciążone obowiązkiem aby w latach 2008-2012 obniżyć emitowane przez siebie gazy cieplarniane o 5%

- Japonia, Unia EU, Rosja - ratyfikowały

- USA, Chiny nie podpisały

Argumenty przeciw wg USA:

  1. Wszystkie ekspertyzy nakazujące takie ograniczenia są zbyt drastyczne;

  2. Nie mają pewności czy przemysł, który obciążą takimi ciężarami nie ucieknie się do krajów, gdzie takich ciężarów nie nakłada się.

W tej idei zapomniano o zasadzie WZAJEMNOŚCI, ciężary nie są nałożone na wszystkie państwa.

  1. do chwili, w której państwa nie związują się jakimś zbiorem reguł wszelkie ich działania w obszarach nie normowanych prawem traktowanym lub zwyczajowym, są dozwolone;

  2. w sposób dowolny w istocie kształtują państwa - zgodnie ze swoją wolą reguły w danej dziedzinie obrotu (nieograniczona niczym swoboda kontraktu);

Doświadczenie potwierdza potrzebę kierowania się w relacjach międzynarodowych poczuciem „sprawiedliwości” postrzeganej jako zespół kryteriów moralnych, etycznych, których moc w kształtowaniu relacji międzynarodowych jest absolutnie konieczna, wiążę się to z działaniem w dobrej w dobrej wierze, czyli przestrzeganiem zasad:

Istnieją dwojakie źródła tych reguł - ŻRÓDŁA:

W ścisłym związku z owym ułamkiem zbioru norm prawa międzynarodowego o takiej proweniencji pozostaje konstrukcja norm ius cogens - przyjęta w konwencji wiedeńskiej o prawie traktatów w 1969r.

Art. 53 tej Konwencji podaje definicję takiej normy:

„(…) imperatywna norma powszechnego prawa międzynarodowego jest normą przyjętą i uznana przez międzynarodową społeczność państw jako całość za normę do której żadne odstępstwo nie jest dopuszczone i która może być zmieniona tylko późniejszą normą powszechnego prawa międzynarodowego mającą taki sam charakter”

Dlaczego ten typ norm został wyszczególniony?

„Trudno jest wyobrazić sobie jakąkolwiek społeczność czy to złożoną z jednostek, czy też państw, której prawo zupełnie by nie ograniczało swobody kontraktów. W każdej cywilizowanej zbiorowości istnieją jakieś normy prawne i jakieś zasady moralne, których prawo zabrania jednostkom ignorować lub też zmieniać swoimi umowami” (McNair - sędzia MTS)

Zbiór norm prawa międzynarodowego tworzą:

ŹRÓDŁA PRAWA MIĘDZYNARODOWEGO

Podział na źródła w znaczeniu:

Trzy kwestie:

    1. klasyfikacja źródeł prawa międzynarodowego;

    2. hierarchia źródeł prawa międzynarodowego;

    3. problem hierarchii norm (hierarchia zobowiązań)

Klasyfikacja źródeł prawa

Dokument? Czyjego autorstwa?

„Na Radę nakłada się obowiązek przygotowania projektu Stałego Trybunału Międzynarodowego i przedstawienia projektu Członkom Ligi”

Rada Ligi Narodów powołała Komitet Prawników, który opracował statut Stałego Trybunału Międzynarodowego i ten został przyjęty przez Członków Ligi dnia 19 XII 1920 w Genewie

Trybunał miał być zupełnie niezależną, samodzielną instytucją.

Trybunał stosuje:

Postanowienie niniejsze nie narusza w niczym prawa Trybunału do orzekania ex aequo et bono (prawa opartego na zasadzie słuszności i sprawiedliwości), o ile strony na to się zgadzają.

Po rozwiązaniu Ligi Narodów idee tworzenia sądu międzynarodowego podjęła ONZ. W 1945 stworzono Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości w Strassburgu.

Postanowienia niniejsze nie stanowi przeszkody, aby Trybunał mógł orzekać ex aequo et bono, o ile strony na to się zgadzają (odłożenie reguł prawa i rozstrzygnięcie sporu ze wzg. Na zasady słuszności i sprawiedliwości).

Hierarchia źródeł prawa

Wyrok MTS z 1986 - w sprawie Nikaragua vs. USA Trybunał zasadę tę potwierdził

Rozważał w tej sprawie relację reguł dotyczących tego samego przedmiotu zawartych:

Chodziło o:

Sytuacja USA vs. Nikaragua - na pocz. lat '80

Nikaraguą rządzili komuniści - doszło do politycznych napięć z Amerykanami - administracja USA finansowała grupy dywersyjne na terenie USA z jednej strony, a z drugiej wprowadziła blokadę portów i blokadę wysyłki ropy naftowej - Amerykanie chcieli obalić panującą władzę i zmienić ustrój - Ortega - przywódca Nikaragui stwierdził, że to narusza zasady prawa międzynarodowego - jest to akt ingerencji w sprawy wew. państwa.