Laboratorium z biochemii

Ćwiczenie 3

Oznaczanie liczby jodowej

Tłuszcze i oleje (triacyloglicerole) są estrami glicerolu i kwasów tłuszczowych, które mogą być zarówno nasycone jak i nienasycone. Triacyloglicerole zawierają zazwyczaj reszty dwóch lub trzech różnych kwasów tłuszczowych. Sumaryczna ilość wiązań podwójnych w cząsteczce triacyloglicerolu decyduje o tym, czy jest on w temperaturze pokojowej stały (tłuszcz) czy płynny (olej). Nienasycone tłuszcze i oleje łatwo reagują z jodem lub bromem, dając produkty przyłączenia do wiązań podwójnych.

Rys.1. Przyłączanie jodu do fragmentu łańcucha nienasyconego kwasu tłuszczowego.

Liczba jodowa jest to liczba wskazująca, ile gramów jodu może się przyłączyć do wiązań podwójnych nienasyconych kwasów tłuszczowych zawartych w 100 g tłuszczu lub oleju . Oznaczenie liczby jodowej dla różnych tłuszczów i olejów pozwala określić i porównać stopień ich nienasycenia.

Zasada oznaczenia liczby jodowej:

IBr (jodobromek) przyłącza się do wiązań podwójnych w tłuszczu. Do reakcji używa się nadmiaru IBr. Nie przereagowany IBr w reakcji z KI daje I₂.

IBr + KI == I₂ + KBr

Wydziela się molowo tyle I₂, ile pozostało nie przereagowanego IBr. Wydzielony I₂ miareczkuje sie tiosiarczanem sodu (Na₂S₂0₃). Jest to reakcja utlenienia i redukcji. Wskaźnikiem w tej reakcji jest skrobia, która z I₂ daje granatowe zabarwienie. Zanik tego zabarwienia świadczy o zakończeniu reakcji.

2 S₂O₃ ^2- - 2 e --- S₄O₆ ^2-

I₂ + 2e --- 2I ^-

-----------------------------------------

2 S₂O₃ ^2- + I₂ --- S₄O₆ ^2- + 2I ^-

Wykonanie oznaczenia

Sprzęt i odczynniki laboratoryjne :

odczynnik Hanusa ( IBr w lodowatym kwasie octowym, 10 g /500 cm³)

roztwór wodny KI o stężeniu 10%

chloroform

mianowany roztwór tiosiarczanu sodu o stężeniu

roztwór wodny skrobi o stężeniu 1%

kolbki stożkowe z korkiem na szlif

cylinderek na 10 cm³

biureta

pipeta szklana o pojemności 10 cm³

pipeta automatyczna

1. Pobrać pipetą automatyczną 100 μl oleju do kolbki stożkowej (250 cm³) z korkiem na szlif.

2. Dodać 10 cm³ chloroformu (odmierzyć cylinderkiem) w celu rozpuszczenia tłuszczu.

3. Dodać 10 cm³ odczynnika Hanusa (odczynnik Hanusa odmierzyć szklaną pipetą o pojemności 10 cm³).

4. Wymieszać, zwilżyć szklany korek od kolbki roztworem KI, zamknąć kolbkę i pozostawić na 30 min. w ciemnym miejscu (w szafce).

5. Przygotować próbę kontrolną: 10 cm³ chloroformu i 10 cm³ odczynnika Hanusa wymieszać i dalej postępować jak w punkcie 4.

6. Po 30 min. do próby badanej i kontrolnej dodać po 10 cm³ 10 % roztworu KI i 50 cm³ wody destylowanej. Wymieszać.

7. Wydzielony jod miareczkować Na₂S₂O₃ o podanym stężeniu w obecności skrobi (10 kropli) jako wskaźnika, aż do odbarwienia.

8. Oznaczenie wykonać dla dwóch olejów

Zaliczenie ćwiczenia: pisemne sprawozdanie z wykonanego oznaczenia powinno zawierać tytuł ćwiczenia, schemat reakcji przyłączanie jodu, schemat reakcji pozwalających na oznaczenie ilości nie przereagowanego jodu, wyniki miareczkowań, obliczenia liczb jodowych dla 2 olejów i wnioskami na temat stopnia nienasycenia tych olejów.

1

---