PODSTAWY PRAWA - I SEMESTR

1) PODSTAWOWE WIADOMOŚCI O PRAWIE KARNYM

ŹRÓDŁA PRAWA KARNEGO

-podst. źródłem prawa karnego jest kodeks karny z 6 czerwca 1997 roku

-kodeks karny składa się z 3 części: ogólnej (zostały tu uregulowane podstawowe zagadnienia prawa karnego, należą do nich, np.: zasady odp karnej, formy popełniania przestępstwa, zatarcie skazania, itp.), szczegółowej (to zbiór przepisów, z których każdy odnosi się do jakiegoś konkretnego przestępstwa) i wojskowej (zawiera ogólne i szczegółowe przepisy karne odnoszące się do żołnierzy).

-zawierają również niektóre inne akty normatywne (np. kodeks spółek handlowych). To ustawy regulujące kompleksowo jakąś dziedzinę (np. ochronę przeciwpożarową), a przepisy prawa karnego zawierają w nich jedynie konieczne uzupełnienie przepisów o charakterze administracyjnoprawnym.

ZAKRES OBIOWIĄZYWANIA PRAWA KARNEGO -chodzi tu o rozważenie kwestii, do jakich przestępstw, kiedy i gdzie oraz przez kogo popełnionych, odnoszą się przepisy polskiego prawa karnego. Sprawa rozpatrywania polskiego prawa karnego jest rozpatrywana na 2 płaszczyznach: w czasie i w przestrzeni, na których może dochodzić do kolizji.

OBOWIĄZYWANIA PRAWA KARNEGO W CZASIE

-na podst. przepisów ustawy karnej mogą być sądzone tylko te przestępstwa, które zostały popełnione w czasie jej obowiązywania

-nie można sądzić i skazać sprawcy za popełnienie czynu zabronionego przez ustawę przed jej wejściem w życie, ani po jej uchyleniu. W polskim prawie karnym obowiązuje maksyma „ustawa nie działa wstecz” (łac. Lex retro non agit). Zasada ta jest stosowana także przy zmianie przepisów, jeśli sprawca popełnił czyn pod rządami starej ustawy, a sądzony jest już po wejściu w życie nowej, przewidującej surowszą karę za dany czyn. Natomiast gdy nowa ustawa jest lepsza dla sprawcy lub popełnionego czynu w ogóle nie uznaje za przestępstwo, sąd stosuje nową ustawę. Przyjmuje się przepis, który jest korzystniejszy dla oskarżonego.

OBOWĄZYWANIE PRAWA KARNEGO W PRZESTRZENI

-zależnie od tego kto popełnił przestępstwo oraz gdzie zostało popełnione polska ustawa karna znajduje lub nie znajduje zastosowania

-polskie przepisy karne stosuje się do wszystkich osób, które popełniły przestępstwo na terytorium Polski oraz na polskim statku wodnym lub powietrznym, nie ma tu znaczenie obywatelstwo sprawcy.

-obywatel obcego państwa, który w czasie pobytu w naszym kraju dopuścił się przestępstwa, odpowiada przed polskim sądem na podstawie polskiego kodeksu karnego, jak polski obywatel

-nie podlegają polskiemu orzecznictwu polskich sądów: szefowie przedstawicielstw państw obcych uwierzytelnieni w Polsce (ambasador, poseł nadzwyczajny i minister pełnomocny), osoby należące do personelu dyplomatycznego tych przedstawicielstw, osoby należące do personelu administracyjnego i technicznego przedstawicielstw, członkowie rodzin tych osób, jeżeli pozostają z nimi we wspólnocie domowej, inne osoby korzystające z immunitetu dyplomatycznego.

-przestępstwo uważa się za popełnione w miejscu gdzie: sprawca dopuścił się czynu, nastąpił skutek, skutek miał nastąpić. Jeżeli jedno z nich wystąpiło na terytorium Polski stosuje się polskie prawo karne.

-polską ustawę karną stosuje się do obywateli polskich, którzy popełnili przestępstwo za granicą. Wszczęciu postępowania karnego i wymierzeniu kary w Polsce nie przeszkadza fakt, że sprawca został już za to samo ukarany za granicą

-w razie skazania w Polsce osoby ukaranej za ten sam czyn za granicą, sąd polski zalicza na poczet kary wykonaną za granicą całość albo część kary

-warunkiem odpowiedzialności za czyn popełniony za granicą jest uznanie go za przestępstwo również tam, za granicą, w miejscu jego popełnienia

-nie można w Polsce skazać sprawcy, który uznaje polskie prawo za przestępstwo, ale który w miejscu popełnienia jest legalny.

-jeżeli zachodzi różnica między polskim a obcym prawem karnym, sąd (stosując polskie prawo), może je uwzględnić na korzyść sprawcy

-obywatela polskiego, który popełnił przestępstwo z granicą i powrócił do kraju, nie wydaje się władzom obcego państwa. To samo dotyczy cudzoziemców korzystających z prawa azylu.

-polskie prawo może być stosowane do cudzoziemca, który popełnił przestępstwo za granicą, w 2 przykładach: 1.jeśli przestępstwo jest skierowane przeciwko interesom państwa polskiego, polskiego obywatela, polskiej osoby prawnej lub innej polskiej jednostki organizacyjnej, 2.jeśli przestępstwo, bez względu na jego charakter, jest w polskim prawie karnym zagrożone karą przekraczającą 2 lata pozbawieni wolności, a sprawca przebywa na terytorium Polski i nie postanowiono go wydać.

PRZESTĘPSTWO-to takim czyn, który został zabroniony w pewien szczególny, kwalifikowany sposób, czyli pod groźbą kary. To także zawiniony czyn człowieka, społecznie niebezpieczny, zabroniony pod groźbą kary.Nie każdy czyn zabroniony przez prawo jest przestępstwem.

Charakterystyczne cechy danego przestępstwa nazywamy jego znamionami, np. do znamion kradzieży należą, iż jest to: zabranie cudzej rzeczy ruchomej, z posiadania drugiej osoby, celem sprawcy jest przywłaszczenie rzeczy.

W każdym przestępstwie występują 4elementy: podmiot przestępstwa (sprawca lub sprawcy), przedmiot przestępstwa (dobro, przeciwko któremu przestępstwo było bezpośrednio skierowane), strona przedmiotowa przestępstwa (sposób popełnienia czynu i okoliczności faktyczne, w jakich do niego doszło), strona podmiotowa przestępstwa (subiektywne okoliczności sprawy związane z psychiką sprawcy-wina).

RODZAJE PRZESTĘPSTW:

-ze względu na wysokość grożącej kary przestępstwa dzielą się na zbrodnię (czyn zagrożony karą pozbawienia wolności na czas nie krótszy niż 3 lata), występek (czyn, za który grozi kara pozbawienia wolności przekraczająca miesiąc, kara ograniczenia wolności lub grzywna powyżej 30 stawek dziennych). Nie należy utożsamiać zbrodni z zabójstwem!

-z uwagi na skutek, przestępstwa dzielą się na materialne/skutkowe (to takie, na które składa się działanie sprawcy i skutek tego działania-wystąpienie obu elementów jest konieczne. To kradzież, rozbój, zabójstwo, uszkodzenie ciała, itp.), formalne/bezskutkowe (dochodzi do niego przez samo działanie sprawcy, bez względu na skutek. Wystąpienie skutku lub nie, nie jest istotne, np. nieudzielanie pomocy człowiekowi, któremu grozi utrata życia albo ciężki uszczerbek na zdrowiu).

-ze względu na rodzaj winy sprawcy, umyślne (umyślna wina sprawcy), nieumyślne (popełnione z winy nieumyślnej-lekkomyślność, niedbalstwo)

-ze względu na sposób zachowania się sprawcy: popełnione przez działanie i popełnione przez zaniechanie.

-zasadnicze (można wyodrębnić grupę przestępstw podobnych, przy czym jedno odgrywa rolę zasadniczą, a pozostałe różnią się dodatkowymi cechami), kwalifikowane (posiada takie cechy dodatkowe, które powodują, że jest ono społecznie niebezpieczniejsze od zasadniczego), uprzywilejowane (odwrotne do kwalifikowanego!)

-ze względu na sposób ścigania: ścigane z urzędu (ścigane przez oskarżyciela publicznego, np. prokuratora, są to wszystkie poważne przestępstwa), ścigane z oskarżenia prawnego (należą tu przestępstwa popełnione na szkodę jednostki, o niewielkiej szkodliwości społecznej, w charakterze oskarżyciela występuje pokrzywdzony, np. obraza, naruszenie nietykalności cielesnej)

-ze względu na rodzaj dóbr chronionych przez prawo karne: polityczne (przeciwko podstawom ustroju państwa, a sprawca działą z pobudek politycznych), przestępstwa pospolite (wszystkie pozostałe, rozróżnia się przestępstwa przeciwko życiu zdrowiu, wolności, obyczajowości, mieniu, wymiarowi sprawiedliwości, dokumentom, itd.)

2) FORMY POPEŁNIANIA PRZESTĘPSTWA, WINA I OKOLICZNOŚCI WŁĄCZAJĄCE ODPOWIEDZIALNOŚĆ KARNĄ.

FORMY POPEŁNIANIA PRZESTĘPSTWA

-sprawstwo (sprawcą jest ten, kto wykonuje czyn zabroniony pod groźbą kary, sam albo wspólnie i w porozumieniu z inną osobą. To także ten, kto kieruje wykonaniem czynu zabronionego przez inną osobę oraz ten, kto wykorzystując uzależnienie innej osoby od siebie, polecił jej wykonanie tego czyn)

-przygotowanie (polega na tym, że sprawca, chcąc popełnić zabroniony czyn, wykonuje czynności, mające stworzyć odpowiednie warunki ku temu, np. sporządza plan działania. Przygotowanie z reguły nie jest karalne)

-podżeganie (polega na nakładaniu innej osoby do popełnienia określonego przestępstwa. Podżegacz odpowiada jak sprawca!)

-pomocnictwo (polega na ułatwieniu sprawcy popełnienia przestępstwa. Pomocnik odpowiada jak sprawca!)

-usiłowanie (polega na tym, że sprawca w zamiarze popełnienia przestępstwa, swoim zachowaniem bezpośrednio zmierza do jego dokonania, które jednak nie następuje. Wyróżniamy usiłowanie udolne i nieudolne. Usiłowanie jest karalne!)

WINA-niezbędny element przestępstwa. To określony psychicznie stosunek sprawcy popełnionego czynu, to cecha subiektywna, związana z psychiką człowieka. Wyraża psychiczne zaangażowanie sprawcy w dokonany czyn, stopień tego zaangażowania i jego charakter.

Zależnie od stopnia świadomości i natężenia złej woli, prawo karne odróżnia winę umyślną i nieumyślną. Każda z nich występuje w dwóch formach

Wina umyślna ma postać: zamiaru bezpośredniego (gdy sprawca chce popełnić czyn zabroniony), zamiaru ewentualnego (ma miejsce, gdy sprawca przewiduje możliwość popełnienia przestępstwa i godzi się na to. Sprawca tutaj nie dąży do przestępstwa, lecz do zamiaru legalnego lub nielegalnego).

Wina nieumyślna występuje jako: lekkomyślność (zachodzi, gdy sprawca przewiduje możliwość popełnienia przestępstwa, lecz bezpodstawnie przypuszcza, że zdoła go uniknąć, np. gdy kierowca jedzie z niedozwoloną prędkością i powoduje wypadek), niedbalstwo (ma miejsce, gdy sprawca nie przewiduje możliwości popełnienia zabronionego czynu, choć powinien i może przewidzieć).

OKOLICZNOŚCI WYŁĄCZAJĄCE ODPOWIEDZIALNOŚĆ KARNĄ - to te, wszystkie okoliczności, które powodują, że popełniony czyn przestępny nie pociąga za sobą wymierzenia sprawcy kary. Może to być psychiczny stan sprawcy, nie pozwalający mu pojąc znaczenia popełnionego czynu lub uzasadnione przekonanie, iż dany postępek jest nieszkodliwy i słuszny.

Okoliczności wyłączające odpowiedzialność karną dzielą się na:

1. okoliczności wyłączające winę

2. okoliczności wyłączające bezprawność czynu

Do okoliczności wyłączających winę należą

1. niepoczytalność-to stan psychiczny człowieka, polegający na tym, że nie rozpoznaje on znaczenia swoich czynów lub nie może kierować swoim postępowaniem. Obok niepoczytalności wyróżnia się także ograniczoną poczytalność. Występuje wtedy, gdy zdolność człowieka do rozpoznawania znaczenia czynów i kierowania postępowaniem nie jest całkowicie wyłączona od odpowiedzialności karnej człowieka, który w takim stanie dopuścił się przestępstwa, jednak sąd, biorąc je pod uwagę, może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary. Karze nie podlega człowiek, który popełnił przestępstwo w stanie niepoczytalności, a sądzony był po wyzdrowieniu.

2. Błąd-nie popełnia przestępstwa ten, kto dopuszcza się czynu pod wpływem błędu, np. mężczyzna wychodzący z zakładu fryzjerskiego zabiera z wieszaka kapelusz, będąc przekonany, że należy do niego. Jest to błąd faktyczny. Wyróżniamy także błąd prawny, gdy sprawca nie wie, że popełniany przez niego czyn nie jest zabroniony. Zastosowanie ma maksyma „nieznajomość prawa szkodzi” (ignorantia iuris nocet)., zgodnie z którą przepisy obowiązują niezależnie od tego, czy są zainteresowanym znane.

3. Obrona konieczna-to takie działanie człowieka, które zmierza do odparcia bezpośredniego, bezprawnego zamachu na jakiekolwiek dobro społeczne lub dobro jednostki. Człowiek działający w obronie koniecznej używa takich środków, które w innych warunkach byłyby przestępstwem i pociągnęłyby za sobą ukaranie sprawcy.

Zastosowanie metody zbyt gwałtownej, zbędnej w danej sytuacji, nosi nazwę przekroczenia granic obrony koniecznej. Sprawca odpowiada wówczas za swój czyn, ale sąd biorąc pod uwagę, że jego intencje były właściwe, może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary, a nawet odstąpić od jej wymierzenia.

4. stan wyższej konieczności-mamy z nim do czynienia wówczas, gdy ktoś poświęca cudze dobro w celu zapobieżenia bezpośredniemu niebezpieczeństwu, grożącemu jakiemukolwiek dobru społecznemu lub dobru jednostki. Jest to dopuszczalne jedynie wtedy, gdy niebezpieczeństwa nie można odwrócić w inny sposób. Działający ma do wyboru albo zgodzić się na szkodę, która grozi, albo niebezpieczeństwo odwrócić, powodując inną szkodę.

5. Rozkaz przełożonego-ma on szczególne znaczenie w wojsku oraz w rozmaitych formacjach paramilitarnych, jak policja, straż graniczna, itp. ze względu na obowiązującą tam dyscyplinę.

6. Zgoda pokrzywdzonego-to okoliczność wyłączająca bezprawność czynu jedynie w odniesieniu do tych przestępstw, które są skierowane wyłącznie przeciwko interesom jednostki, nie zaś przeciwko interesom społecznym. Zgoda pokrzywdzonego nie wyłącza natomiast odpowiedzialności przy takich przestępstwach jak zabójstwo, uszkodzenie ciała itp. obcięcie palca człowiekowi za jego zgodą pozostaje przestępstwem!

7. Działanie w granicach uprawnień lub obowiązku prawnego-nie jest bezprawne działanie osób, które dopuszczają się czynów, w innych warunkach zabronionych, realizując ciążący na nich obowiązek urzędowy, zawodowy lub wychowawczy.

8. Ryzyko nowatorstwa-nie popełnia przestępstwa ten, kto podejmuje decyzje o przeprowadzeniu eksperymentu poznawczego, medycznego, technicznego lub ekonomicznego, jeśli oczekuje się po nim istotnych korzyści, a to oczekiwanie, a także sposób przeprowadzenia eksperymentu, są uzasadnione aktualnym stanem wiedzy, np. lekarz podaje po raz pierwszy nowy lek pacjentowi.

3) KARY I ŚRODKI KARNE, ZASADY WYMIARU KARY, NADZWYCZAJNE ZŁAGODZENIE I ZAOSTRZENIE KARY

KARA-to środek przymusu państwowego, stosowany przez sądy wobec sprawców przestępstwa i polegający na sprowadzeniu pewnej dolegliwości. Kara, niezależnie od celów, do osiągnięcia których zmierza, jest zawsze wyrazem społecznego potępienia przestępcy. Polega ona na ogół na pozbawieniu sprawcy jakichś praw lub dóbr: wolności i związanych z nią przywilejów, określonych składników majątku itd. Obecnie za główny cel kary uważa się poprawę skazanego. Środki karne mogą być wymierzone jako dodatek do kary zasadniczej, nie mają więc charakteru samoistnego.

RODZAJE KAR:

1. pozbawienie wolności - trwa co najmniej miesiąc, najwyżej 15 lat. Odmianami tej kary są: kara 25 lat pozbawienia wolności, kara dożywotniego pozbawienia wolności. Karę pozbawienia wolności wykonuje się w zakładach karnych, które dzielą się na: zakłady karne dla młodocianych, zakłady karne dla odbywających karę po raz pierwszy, zakłady karne dla recydywistów penitencjarnych, zakłady karne dla odbywających karę aresztu wojskowego. Zakłady karne są organizowane jako zakłady typu: zamkniętego, półotwartego i otwartego. Nadzór sprawuje tam sędzia penitencjarny.

2. Ograniczenie wolności - polega na pozbawieniu skazanego niektórych praw, które w normalnych warunkach przysługują człowiekowi oraz na obciążeniu go dodatkowymi obowiązkami. W szczególności skazany nie może bez zgody sądu zmieniać stałego miejsca pobytu; jest zobowiązany do wykonywania wskazanej przez sąd nieodpłatnej, kontrolowanej pracy na cele społeczne, w odpowiednim zakładzie pracy, placówce służby zdrowia itp.(20-40 godzin miesięcznie); ma obowiązek udzielenia wyjaśnień dotyczących przebiegu odbywania kary. Jeśli skazany jest zatrudniony sąd może orzec potrącenie 10-25% wynagrodzenia na rzecz Skarbu Państwa lub na wskazany cel społeczny. W okresie wykonywania kary skazany nie może bez zgody sądu rozwiązać stosunku pracy. Kara ograniczenia wolności jest wymierzana na czas nie krótszy niż miesiąc i nie dłuższy niż 12 miesięcy. Wymierzając karę sąd może oddać skazanego pod nadzór kuratora lub innej osoby godnej zaufania. Po wykonaniu połowy kary sąd może zwolnić skazanego z odbycia reszty.

3. Kara grzywny-jest karą pieniężną. Wymierza się ją w stawkach dziennych, określających liczbę stawek i wysokość jednej stawki. Grzywnę wymierza się w wysokości nie mniejszej niż 10 stawek i nie większej niż 360 stawek, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej. Ustalając wysokość stawki sąd bierze pod uwagę dochody sprawcy, jego warunki osobiste, rodzinne, stosunki majątkowe i możliwości zarobkowe. Sąd ustala stawkę w granicach od 10zł do 2000 zł. Sąd może wymierzyć grzywnę także obok kary pozbawienia wolności, jeżeli sprawca dopuścił się przestępstwa w celu osiągnięcia korzyści majątkowych lub gdy taką korzyść osiągnął. Sąd nie orzeka grzywny, gdy wiadomo jest, że nie będzie jej można ściągnąć w drodze egzekucji.

ŚRODKI KARNE

1. pozbawienie praw publicznych - obejmuje utratę czynnego i biernego udziału w wyborach państwowych i samorządowych, utratę prawa do udziału w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości, utratę posiadania stopnia wojskowego i powrót do stopnia szeregowego, utrata orderów, odznaczeń i tytułów honorowych oraz utrata zdolności do ich uzyskania w okresie trwania pozbawienia praw.

2. Zakaz zajmowania określonych stanowisk lub wykonywania określonego zawodu - sąd może orzec, gdy sprawca przy popełnieniu przestępstwa nadużył stanowiska lub zawodu albo okazał, że dalsze zajmowanie stanowiska lub wykonywanie zawodu zagraża prawnie chronionym dobrom innych osób. Z tych samych praw sąd może też zakazać prowadzenia określonej działalności!

3. Zakaz prowadzenia pojazdów - sąd może skazać, gdy nastąpi przestępstwo przeciwko bezpieczeństwu w komunikacji. Sąd ma obowiązek wymierzyć omawianą karę jeżeli sprawca w czasie popełnienia przestępstwa był nietrzeźwy, pod wpływem środków odurzających lub zbiegł z miejsca wypadku. Zakaz może obejmować prowadzenie wszelkich pojazdów.

4. Przypadek przedmiotów - odnosi się do narzędzi przestępstwa oraz przedmiotów pochodzących bezpośrednio z przestępstwa, chyba że podlegają one zwrotowi pokrzywdzonemu lub innej osobie.

5. Obowiązek naprawienia szkody - obowiązek ten może nałożyć między innymi w razie przestępstwa spowodowania śmierci, spowodowanie ciężkiego uszkodzenia ciała lub rozstroju zdrowia, przestępstwa przeciwko bezpieczeństwu w komunikacji, mieniu, obrotowi gospodarczemu.

6. Nawiązka - to kwota pieniężna przysądzana na rzecz poszkodowanego lub organizacji społecznej. Ma charakter represyjno-odszkodowawczy i jest orzekana w połączeniu z karą wymierzaną sprawcy. Jest stosowana przede wszystkim w razie skazania za umyślne przestępstwo przeciwko życiu lub zdrowiu oraz środowisku. Nie może ona przekraczać 10krotnej wysokości najniższego miesięcznego wynagrodzenia.

7. Świadczenie pieniężne - na określony cel społeczny sąd może orzec w przypadku przewidzianych w ustawie, a w szczególności gdy odstępuje od wymierzenia sprawcy kary, mimo tego, że jego wina została udowodniona.

8. Podanie wyroku do publicznej wiadomości - sąd może orzec w przypadkach przewidzianych w ustawie, np. w razie skazania sprawcy za pomówienie.

ZASADY WYMIARU KAR I ŚRODKÓW KARNYCH

-sąd wymierza karę według swego uznania (jednak nie dowolnie!) w granicach przewidzianych przez ustawę. Bierze pod uwagę stopień winy i społecznej szkodliwości czynu oraz względy prewencyjne i wychowawcze

-sąd uwzględnia między innymi takie okoliczności jak motywację i sposób zachowania się sprawcy, ewentualne popełnienie przestępstwa wspólnie z nieletnim, ujemne skutki przestępstwa i zachowanie się po jego popełnieniu oraz zachowanie się pokrzywdzonego.

-sąd bierze pod uwagę jako okoliczność łagodzącą porozumienie między poszkodowanym a sprawcą albo ugodę

-wymierzając karę nieletniemu lub młodocianemu sąd kieruje się przede wszystkim potrzebą wychowania sprawcy.

-jeżeli przestępstwo jest zagrożone karą pozbawienia wolności nie przekraczającą 5 lat, sąd może zamiast tej kary orzec grzywnę lub karę ograniczenia wolności

NADZWYCZAJNE ZAŁAGODZENIE KARY - polega na tym, że sąd może albo wymierzyć karę niższą od najniższej przewidzianej za dane przestępstwo albo też zastosować łagodniejszy rodzaj kary. Nadzwyczajne złagodzenie kary sąd może stosować w przypadkach szczególnych przewidzianych przepisami. Można je stosować wobec np. : sprawcy eutanazji, w przypadku uprowadzenia statku wodnego lub samolotu, jeżeli sprawca następnie przekazał kontrolę nad nim osobie uprawnionej, wobec świadka, który w postępowaniu sądowym złożył fałszywe zeznania, a następnie, przed wydaniem wyroku dobrowolnie je sprostował.

Może być także stosowane wobec nieletniego sprawcy przestępstwa, jeżeli przemawiają za tym względy wychowawcze wobec współuczestnika przestępstwa, jeżeli ujawni on organowi powołanemu do ścigania przestępstw informacje o innych sprawcach oraz istotnych okolicznościach popełnienia przestępstwa.

NADZWYCZAJNE ZAOSTRZENIE KARY - polega ono na tym, że sąd wymierza sprawcy karę wyższą od tej, jaką zastosowałby w normalnych warunkach. Stosuje się je m.in. do recydywistów i sprawców przestępstw ciągłych.

4) RECYDYWA-inaczej powrót do przestępstwa, mówimy o niej gdy:

Sprawca skazany za przestępstwo umyślne na karę pozbawienia wolności(po odbyciu 6 miesięcy tej kary) w ciągu 5 lat dopuszcza się ponownie przestępstwa umyślnego(przy czym jest ono podobne do poprzedniego),

Do recydywy dochodzi w ramach jednego rodzaju przestępstw ,np. sprawca skazany za kradzież

Dopuszcza się rozboju lub przywłaszczenia,

Recydywistą jest: osoba która popełniła przestępstwo umyślne, ktoś kto wcześniej był skazany za jakiekolwiek przestępstwo umyślne, odbył co najmiej rok kary ,i w ciągu 5 lat po odbyciu kary popełnia w całości lub po części przestępstwo umyślne(przeciwo zdrowiu,gwałt,ałamanie,przest. Przeciwko mieniu)

5) PRZEDAWNIENIE- prawie karnym polega na tym, że po upływie jakiegoś okresu,stosunkowo długiego, nie można już sprawcy pociagnąć do odpowiedzialności karnej,a jeśli kara była wymierzona-nie można jej wykonać, wyróżniamy:

*Przedawnienie ścigania- biegnie gdy postępowania karnego w ogóle nie wszczęto ponieważ np. nie wykryto sprawcy przestępstwa.

*Przedawnienie wyrokowania- biegnie wówczas gdy postępowanie karne zostało wprawdzie wszczęte ,lecz nie doszło do wydania wyroku np. wskutek ucieczki sprawcy.

*p. wykonania kary- biegnie wówczas postępowanie karne się odbyło, zostało zakończone prawomocnym wyrokiem skazującym, ale kara nie została z jakiejś przyczyny wykonana.

*przedawnienie nie biegnie: jeśli wszczęcie postępowania karnego nie jest dopuszczalne(np. przeciwko posłowi sprawującemu mandat)

Przedawnieniu nie ulegają w ogóle: zbrodnie przeciwko pokojowi ,ludzkości i przestępstwa wojenne, ponad to nie przedawniają się przestępstwa ciężkie umyślnie spowodowane np.: zabójstwo, ciężki uszczerbek na zdrowiu popełnione przez funkcjonariusza publicznego.

Zatarcie skazania:

Polega na urzędowym puszczeniu skazania w niepamięć.Po upływie ustalonego przepisami okresu oficjalnie zapomina się o popełnionym przestępstwie i wymierzonej za nie karze.Z rejestru usuwa się informacje o karalności, przesłanką zatarcia skazania jest przestrzeganie przez skazanego w okresie próby porządku prawnego,lub że nie popełnił w tym okresie próby ponownie przestępstwa.

Środki poddające sprawcę próbie:

*warunkowe umorzenie postepowania karnego-sąd może umorzyć postępowanie karne gdy:

Wina spracy i szkodliwośc tego czynu nie jest znaczna,okoliczności popełnionego czynu nie budzą wątpliwości,,sprawca nie był dotąd karany za przestępstwa umyślne,że sprawca po umorzeniu postepowania będzie przestrzegał prawa,za wykonane przestępstwo grozi kara nie przekraczająca 3 lata pozbawienia wolności.

Warunkowe zawieszenie wykonania kary-Sąd może warunkowo zawiesić wykonanie orzeczonej kary pozbawienia wolności jeśli orzeczona kara nie przekracza 2 lat pozbawienia wolności. Taka granica zagrożenia karnego decyduje o dopuszczalności warunkowego zawieszenia wykonania kary niezależnie od tego, czy sprawca dopuścił się przestępstwa umyślnego, czy nieumyślnego oraz od tego, czy obok kary pozbawienia wolności orzeczono inne kary lub środki karne.

Warunkowe przedterminowe zwolnienie:skazanego na karę pozbawienia wolności można warunkowo zwolnić z odbycia reszty kary,gdy: jego zachowanie się w czasie odbywania kary uzasadnia iż będzie w przyszłości przestrzegał prawa a przede wszystkim nie popełni nowego przestępstwa. Na decyzję mają wpływ również inne okoliczności: właściwości i warunki osobiste sprawcy , sposób życia prze popełnieniem przestępstwa,a zachownie po jego popełnieniu.

Jeżeli w okresie próby skazany nie naruszy obowiązującego porządku prawnego i w związku z tym nie nastąpi odwołanie warunkowego zwolnienia po upływie dalszych 6-miesięcy karę uważa się za odbytą w całości.

Przestępstwa:

*przeciwko życiu i zdrowiu:

Zabójstwo, dzieciobójstwo, eutanazja ,namowa lub pomoc do samobójstwa, przerwanie ciązy za zgodą kobiety ,przerwanie ciąży bez zgody kobiety ,śmierć kobiety jako następstwo aborcji,nieumyślne spowodowanie śmierci, ciężki uszcerbek na zdrowi().Zwykłe i lekkie uszkodzenie ciała, rozstrój zdrowia ,Narażenie na niebezpieczeństwo, Narażenie na chorobę wywołaną wirusem HIV, zakaźną lub weneryczną ,Nieudzielenie pomocy w niebezpieczeństwie .

*Przeciwko bezpieczeństwu powszechnego( to takie które zagraża życiu i zdrowiu dużej liczby osob)

Sprowadzenie niebezpieczeństwa powszechnego

Zawładnięcie statkiem ,Stworzenie stanu zagrożenia bezpieczeństwa na statku, Przystosowanie statku do rabunku morskiego ,Wyrób i gromadzenie materiałów wybuchowych Przeszkadzanie akcji ratowniczej

*Przeciwko bezpieczeństwu w komunikacji:

Spowodowanie katastrofy ,Sprowadzenie niebezpieczeństwa katastrofy, Wypadek komunikacyjny() , Ucieczka z miejsca popełnienia przestępstwa komunikacyjnego Odpowiedzialność dyspozytora ,Podejmowanie czynności zawodowych w stanie nietrzeźwym .

*przeciwko prawom osób wykonujących pracę zarobkową:

Naruszenie praw pracownika, Godzenie w interesy pracownika, Narażenie życia lub zdrowia pracownika na niebezpieczeństwo, Niezawiadomienie o wypadku przy pracy.

*przeciwko działalności instytucji państwowych oraz samorządu terytorialnego:

Czynna napaśc-jest przestępstwem skierowanym przeciwko funkcjonariuszowi publicznemu podczas pełnienia służby,przestępstwo polega na dokonaniu napaści wspólnie z innymi osobami bądź samodzielnie,ale z użyciem broni palnej,noża lub innego niebezpiecznego narzędzia.

Przemoc lub groźba- gdy ktoś przemocą lub groźbą wpływa na decyzje urzędowe,lub w celu zmuszeni f.p do zaniechania czynności służbowej.

Znieważenie funkcjonariusza-polega na uzyciu obraźliwych słów,zwrotów,gestów pod adresem f.p pełniącego służbę.

Łapownictwo-przyjmowanie korzyści majątkowej przez f.p,urzednika itp.

Przekupstwo- dopuszcza się osoba która wręcza urzednikowi łapówkę.

Opłacona protekcja- ktoś obiecuję nam swoje wstawiennictwo w zamian na korzyść majątkową.

*przeciwko mieniu:

Kradzież, Rozbój(to kradzież połączona z użyciem przemocy wobec osoby lub groźbą natychmiastowego jej użycia albo dokonana poprzez doprowadzenie człowieka do stanu nieprzytomności lub bezbronności),przywłaszczenie(posiadanie cudzej rzeczy i traktowanie jej jako własną),oszustwo, wymuszenie(zmuszenie innej osoby przemoca lub groźbą do rozporządzenia mieniem własnym lub cudzym), paserstwo( utożsamia zwykle handel kradzionymi rzeczami).

6) STOSUNEK PRACY, ZASADY PRAWA PRACY

1. Prawo pracy - to ogół norm prawnych, które kompleksowo regulują zasady postępowania w zakresie stosunku pracy, układów zbiorowych pracy, porozumień, regulaminów i statutów oraz wynikających z tego tytułu praw i obowiązków pracowników, jak również pracodawców.

2. Źródła prawa pracy- kodeks pracy, ustawy, akty napisane na podstawie kodeksu pracy lub ustaw, postanowienia układów zbiorowych pracy, porozumienia zbiorowe, regulaminy, statuty określające prawa i obowiązki pracodawcy

3. Stosunek pracy -stosunek prawny, na podstawie którego PRACOWNIK zobowiązuje się do wykonania pracy na rzecz pracodawcy, pod jego kierownictwem, w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę. PRACODAWCA - do zatrudnienia pracownika za wynagrodzeniem. Jeżeli spełnione są powyższe warunki, to pracownik jest zatrudniony na podstawie stosunku pracy bez względu na nazwę zawartej przez strony umowy (umowa zlecenie, o dzieło..). Może być nawiązany na podstawie umowy o pracę, powołania, wyboru, mianowania, spółdzielczej umowy o pracę.

4. Zasady prawa pracy- Wynikające z kodeksu pracy: każdy ma prawo do podjęcia pracy, do zerwania stosunku pracy, ma swobodę nawiązywania stosunków pracy, pracownicy mają prawo do partycypacji w zarządzaniu firmą w zakresie spraw dotyczących ich osobiście. PRACODAWCA ma obowiązek poszanowania dóbr osobistych pracownika, pracownicy powinni być traktowani równo, nie wolno dyskryminować pracowników, pracownik ma prawo do godziwego wynagrodzenia, PAŃSTWO ma obowiązek chronić uprawnienia pracowników, w oparciu o automatyzm prawny, pracownicy i pracodawcy mają prawo tworzyć i przystępować do organizacji zawodowych. Wynikające z Konstytucji RP: prawo koalicji, zasada dialogu społecznego, zasada równości, ochrona pracy, zdrowia, życia pracownika.

7) UMOWA O PRACĘ - ZAWARCIE, ROZWIĄZANIE WYGAŚNIĘCIE

1. Umowa o pracę -podstawowa, najpowszechniejsza podstawa wykonywania pracy. Praca wykonywana w oparciu o umowę o pracę podlega przepisom kodeksu pracy.

2. Kodeks pracy- określa szereg wzajemnych obowiązków i uprawnień pracownika i pracodawcy, które mają zastosowanie nawet, jeśli nie zostały zawarte w treści umowy o pracę. Kodeks pracy stanowi, że stosunek pracy to taki (jak w punkcie STOSUNEK PRACY). Powyższe elementy decydują o tym, czy dana umowa będzie podlegała regulacjom kodeksu pracy czy nie. Odróżniają one umowę od umów cywilnoprawnych (jak np. umowy zlecenia lub umowy o dzieło). Należy pamiętać, że umowa o pracę będzie uznawana (np. przez Urząd Skarbowy lub sąd) za taką zawsze, gdy będzie odpowiadała powyższej definicji. Nie ma więc znaczenia to czy pracownik i pracodawca podpisują umowę zatytułowaną jako umowa zlecenia, umowa o dzieło czy jakkolwiek inaczej.

3. Forma zawarcia umowy- umowę o pracę zawiera się w formie pisemnej. Jeżeli umowa została zawarta w sposób dorozumiany, pracodawca powinien, najpóźniej w dniu rozpoczęcia pracy, potwierdzić pracownikowi na piśmie rodzaj umowy oraz jej warunki

4. Rodzaje umów o pracę - Umowa o pracę może zostać zawarta na:

CZAS NIEOKREŚLONY- jest najbardziej korzystną formą zatrudnienia dla pracownika, zapewnia pracownikowi najlepszą ochronę stosunku pracy, np. pracodawca wypowiadając umowę zawartą na czas nieokreślony musi podać przyczynę uzasadniającą rozwiązanie umowy, a o zamiarze wypowiedzenia umowy pracownikowi, musi zawiadomić zakładową organizację związkową.

Kodeks Pracy przewiduje trzy sposoby ROZWIĄZANIA UMOWY na czas nieokreślony: za porozumieniem stron, za wypowiedzeniem, bez wypowiedzenia. Okres wypowiedzenia: dwa tygodnie gdy pracownik był zatrudniony krócej niż sześć miesięcy, jeden miesiąc jeżeli pracownik był zatrudniony co najmniej sześć miesięcy, trzy miesiące gdy pracownik był zatrudniony trzy lata.

CZAS OKREŚLONY - Jest jedną z najpopularniejszych umów terminowych. Czas trwania umowy ustalają strony stosunku pracy w drodze negocjacji. Umowy na czas określony rozwiązują się z upływem terminu na jaki zostały zawarte (w zasadzie nie mogą być wypowiadane). Wypowiedzenie może nastąpić gdy: umowa była zawarta na dłużej niż 6 miesięcy, gdy pracodawca jest w stanie likwidacji lub upadłości. Umowa bardziej korzystna dla pracodawcy, niż dla pracownika. Pracownik jest pozbawiony poczucia bezpieczeństwa oraz uprawnień związanych ze stałym zatrudnieniem. Jeżeli te same strony zawarły dwukrotnie umowę o pracę na czas określony na następujące po sobie okresy, to zawarcie trzeciej umowy w ciągu 30 dni od rozwiązania drugiej jest równoznaczne w skutkach z zawarciem umowy na czas nieokreślony.

NA CZAS WYKONANIA OKREŚLONEJ PRACY- Zawiera się w pracach dorywczych i sezonowych oraz w celu wykonania przez pracownika ściśle określonego zadania, np. wybudowania obiektu, zorganizowanie szkolenia, sporządzenie bilansu itp. Praca jest wykonywana pod kierownictwem pracodawcy. Przy umowie tej jest NIE możliwe ścisłe określenie terminu jej zakończenia, a ustanie stosunku pracy uzależnione jest od przyszłego zdarzenia. ROZWIĄZUJE się z dniem ukończenia pracy, dla której wykonania była zawarta. Może być także rozwiązana na mocy porozumienia stron lub bez wypowiedzenia : z winy pracownika, bez winy pracownika, z winy pracodawcy. Umowa na czas wykonywania określonej pracy NIE może być rozwiązana w drodze wypowiedzenia chyba, że zakład jest w stanie upadłości lub likwidacji oraz z przyczyn dotyczących zakładu pracy (zwolnienia grupowe).

Dodatkowo, każda z tych umów może zostać poprzedzona umową na :

UMOWA NA OKRES PRÓBNY - Czas trwania nie może przekraczać 3 miesięcy. Zawarcie tej umowy zależy wyłącznie od woli stron stosunku pracy. Umowę na okres próbny pracodawca może zawrzeć z każdym pracownikiem tylko raz. Umowę rozwiązuje się z upływem okresu próbnego, lub za wypowiedzeniem, którego okres wynosi: 3 dni robocze, jeżeli okres próbny nie przekracza 2 tygodni, 1 tydzień, jeżeli okres próbny jest dłuższy niż 2 tygodnie, 2 tygodnie, jeżeli okres próbny wynosi 3 miesiące

W zależności od rodzaju zawartej umowy, różnie kształtują się prawa pracownika i obowiązki pracodawcy.

WYGAŚNIĘCIE UMOWY O PRACĘ - Umowa o pracę wygasa w wyjątkowych przypadkach, które określone są w Kodeksie oraz w przepisach szczególnych. Zatem, kluczowa dla wygaśnięcia umowy o pracę jest nie wola stron, a zaistnienie ściśle określonych zdarzeń takich jak: Śmierć pracodawcy, śmierć pracownika, porzucenie pracy przez pracownika,

Tymczasowe aresztowanie wygasa na mocy prawa wraz z upływem 3 miesięcy nieobecności pracownika w firmie, spowodowanej tymczasowym aresztowaniem, chyba że pracodawca wcześniej rozwiązał ją bez wypowiedzenia z winy pracownika. Samo postanowienie sądu o aresztowaniu nie powoduje więc wygaśnięcia umowy. Niezbędny jest tu upływ trzymiesięcznego terminu, który zaczyna swój bieg w chwili zatrzymania podejrzanego pracownika Wola stron, powody dla których aresztowano pracownika oraz rezultat toczącego się postępowania sądowego nie mają znaczenia- po 3 miesiącach stosunek pracy wygasa automatycznie. Do upływu tego terminu umowa trwa nieprzerwanie, chociaż jej postanowienia nie są realizowane ze względu na nieobecność aresztowanego.

8) URLOPY WYPOCZYNKOWE

1. Prawo do urlopu wypoczynkowego- jedno z podstawowych praw pracownika. W Polsce jest konstytucyjnym prawem obywatelskim. Ma ono na celu przede wszystkim stworzenie warunków dla regeneracji sił pracownika. Dlatego też, oraz w celu uniknięcia nacisków ze strony pracodawców, pracownik nie może zrzec się prawa do urlopu ani przenieść go na inną osobę, gdyż jest ono jego uprawnieniem osobistym.

2. Pracownik ma prawo do urlopu:

• Całorocznego

• nieprzerwanego - Pracownik powinien wykorzystywać jednorazowo cały urlop, ale na jego wniosek urlop może być podzielony, jedna z jego części powinna być wtedy nie krótsza niż 14 dni kalendarzowych. Pracodawca może odwołać pracownika z urlopu tylko wówczas gdy jego obecności w zakładzie wymagają okoliczności nieprzewidziane w chwili rozpoczęcia urlopu - w takim wypadku pracodawca pokrywa koszty odwołania pracownika z urlopu.

• płatnego urlopu wypoczynkowego - za czas urlopu pracownikowi przysługuje wynagrodzenie takie, jakie by otrzymał gdyby w tym czasie pracował i dotyczy to zarówno stałych jak i zmiennych składników wynagrodzenia.

3. Dwa rodzaje urlopów wypoczynkowych: Urlopy PODSTAWOWE przysługują wszystkim pracownikom po ustalonym okresie zatrudnienia. Urlopy DODATKOWE przysługują niektórym grupom pracowników zatrudnionych w warunkach uciążliwych lub szkodliwych dla zdrowia niezależnie od urlopu podstawowego, bądź należących do określonej kategorii (np. urzędnik służby cywilnej), mogą one być wprowadzane przez układy zbiorowe pracy.

4. Tryb udzielania urlopu wypoczynkowego -Urlopy wypoczynkowe pracowników powinny być udzielane zgodnie z ustalonym wcześniej planem urlopów, sporządzonym przez pracodawcę corocznie, uwzględniając wnioski pracowników oraz i konieczność zapewnienia normalnego toku pracy. O terminie udzielenia urlopu decyduje pracodawca i nie jest przy tym związany wnioskiem pracownika. Ponieważ urlop ma zapewniać regenerację sił pracownika, w wypadku, gdy pracownik nie może rozpocząć urlopu np. z powodu choroby, pracodawca jest obowiązany udzielić mu urlopu w innym terminie. 

5. Prawo do urlopu wypoczynkowego- w roku, w którym pracownik podjął pracę nabywa on prawo do urlopu wypoczynkowego wraz z upływem każdego miesiąca pracy w wymiarze 1/12 wymiaru urlopu przysługującego mu po upływie roku. Prawo do kolejnych urlopów pracownik nabywa w każdym następnym roku kalendarzowym. 

6. Wymiar urlopu - Wymiar urlopu wynosi: 20 dni - jeżeli pracownik jest zatrudniony krócej niż 10 lat, 26 dni - jeżeli pracownik jest zatrudniony co najmniej 10 lat. W przypadku pracowników zatrudnionych w niepełnym wymiarze czasu pracy wymiar urlopu należy ustalić proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy. Podstawowy wymiar urlopu (20 lub 26 dni), należy pomnożyć przez ułamek będący wymiarem czasu pracy np. 1/2 , 1/5, 1/8

7. Staż pracy - Pojęcie stażu pracy dla celów ustalenia wymiaru urlopu jest bardzo szerokie i obejmuje: okres pozostawania w stosunku pracy i to bez względu na jego wymiar i czasu tego stosunku pracy oraz okresy poprzedniego zatrudnienia bez względu na przerwy w zatrudnieniu i sposób ich zakończenia jest to tak zwana zasada sumowania okresów zatrudnienia okres nauki w szkołach ponadpodstawowych pod warunkiem ukończenia w nich nauki - okresy te nie ulegają sumowaniu okresy zasadniczej służby wojskowej okres urlopu bezpłatnego udzielonego pracownicy opiekującej się małym dzieckiem okresy pozostawania bez pracy za które pracownik otrzymuje odszkodowanie okres za który przyznano odprawy z tytułu zwolnień grupowych.

8. Urlop bezpłatny- nie ma na celu regeneracji sił pracownika. Za okres tego urlopu pracownik nie otrzymuje wynagrodzenia, lecz pozostaje nadal w zatrudnieniu i zachowuje część praw pracowniczych. W tym czasie nie można mu wypowiedzieć umowy o pracę.

9. Osoby niepełnosprawne- o znacznym i umiarkowanym stopniu niepełnosprawności mają prawo do dodatkowych 10 dni urlopu wypoczynkowego. Prawo do pierwszego takiego urlopu osoby te nabywają po przepracowaniu roku od dnia uzyskania oświadczenia o stopniu niepełnosprawności. Co istotne, dodatkowe wolne dni nie przysługują osobom niepełnosprawnym, których urlop wypoczynkowy liczy więcej niż 26 dni.

10. Szkoła - Jeżeli ukończymy: zasadniczą szkołę zawodową - dolicza się 3 lata, średnią szkołę ogólnokształcącą - 4 lata, średnią szkołę zawodową dla absolwentów zasadniczych szkół zawodowych - 5 lat, szkołę policealną - 6 lat, szkołę wyższą (także licencjat) - 8 lat. Lat nauki nie sumuje się. Jeśli przykładowo ukończymy liceum ogólnokształcące, a potem studia, to do okresu stażu wpływającego na wymiar urlopu doliczy się 8 lat z tytułu ukończenia szkoły wyższej, a nie 4 lata za średnią szkołę ogólnokształcącą.

9) UPRAWNIENIA PRACOWNIKÓW ZWIĄZANE Z RODZICIELSTWEM

1. Okres ciąży- kodeks zapewnia ochronę pracownicy w ciąży. Stan ciąży powinien być stwierdzony świadectwem lekarskim. W przeciwieństwie do zaświadczenia lekarskiego stwierdzającego, że ze względu na stan ciąży pracownica nie powinna wykonywać dotychczasowej pracy, zaświadczenie lekarskie o ciąży pracownicy nie musi odpowiadać żadnym szczególnym wymaganiom formalnym, byleby tylko wydane zostało przez lekarza i stwierdzało ten fakt. Pracodawca nie może wypowiedzieć ani rozwiązać umowy o pracę w okresie ciąży, a także w trakcie urlopu macierzyńskiego pracownicy, chyba że zachodzą przyczyny uzasadniające rozwiązanie umowy bez wypowiedzenia z jej winy i reprezentująca pracownicę zakładowa organizacja związkowa wyraziła na to zgodę. Zakazu nie stosuje się do pracownicy w okresie próbnym nieprzekraczającym jednego miesiąca, jak również do umowy o pracę na czas określony zawartej w celu zastępstwa pracownika w czasie jego usprawiedliwionej nieobecności w pracy. Natomiast umowa o pracę zawarta na czas określony lub na czas wykonania określonej pracy albo na okres próbny przekraczający jeden miesiąc, która uległaby rozwiązaniu po upływie trzeciego miesiąca ciąży, ulega przedłużeniu do dnia porodu

2. Urlop macierzyński - Pracownicy przysługuje urlop macierzyński w wymiarze:
   1) 18 tygodni przy pierwszym porodzie; (pracownicy, która wychowuje dziecko przysposobione, przysługuje urlop macierzyński w wymiarze 18 tygodni również przy pierwszym porodzie)
   2) 20 tygodni przy każdym następnym porodzie,
   3) 28 tygodni w przypadku urodzenia więcej niż jednego dziecka przy jednym porodzie.
   
   Pracownica może wykorzystać co najmniej 2 tygodnie urlopu macierzyńskiego przed przewidywaną datą porodu.

Jeśli pracownica wykorzysta po porodzie co najmniej 14 tygodni urlopu
macierzyńskiego, ma prawo zrezygnować z pozostałej części tego urlopu; w takim przypadku niewykorzystaną część urlopu macierzyńskiego można udzielić pracownikowi-ojcu wychowującemu dziecko, na jego pisemny wniosek

W szczególnych sytuacjach wymiar urlopu jest inny:

1) jeśli pracownica urodzi martwe dziecko lub jeśli zgon dziecka nastąpi w okresie pierwszych 8 tygodni życia, wówczas pracownicy przysługuje urlop macierzyński w wymiarze 8 tygodni, nie krócej jednak niż przez okres 7 dni od dnia zgonu dziecka. Gdy zgon dziecka nastąpi po upływie 8 tygodni życia, pracownica zachowuje prawo do urlopu macierzyńskiego przez okres 7 dni od dnia zgonu dziecka. 2) jeśli pracownica urodzi dziecko wymagające opieki szpitalnej i
wykorzystała po porodzie 8 tygodni urlopu macierzyńskiego, pozostałą część tego urlopu może wykorzystać w terminie późniejszym, po wyjściu dziecka ze szpitala.
3) w sytuacji, gdy matka rezygnuje z wychowania dziecka i oddaje je do adopcji lub do domu małego dziecka, nie przysługuje jej część urlopu macierzyńskiego przypadająca po dniu oddania dziecka. Jednakże urlop macierzyński po porodzie nie może wynosić mniej niż 8 tygodni.
4) pracownica, która przyjęła dziecko na wychowanie i wystąpiła do sądu opiekuńczego z wnioskiem o wszczęcie postępowania w sprawie adopcji dziecka, ma prawo do 16 tygodni urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego, nie dłużej jednak niż do ukończenia przez dziecko 12 miesięcy życia. Jeżeli pracownica przyjęła dziecko w wieku powyżej jednego roku, ma prawo do urlopu w wymiarze do 8 tygodni na warunkach urlopu macierzyńskiego.

3. Urlop ojcowski - również ojcowie mogą korzystać z płatnego urlopu, w trakcie którego mogą wesprzeć żonę/ partnerkę, i zaopiekować się swoim dzieckiem. Urlopu ojcowskiego udziela się na pisemny wniosek pracownika- ojca wychowującego dziecko. Wniosek o urlop musi zostać złożony najpóźniej na 7 dni przed planowanym urlopem. Pracodawca nie może odmówić pracownikowi udzielenia takiego urlopu. Wymiar urlopu ojcowskiego wynosi 1 tydzień od stycznia 2012 roku wymiar urlopu ojcowskiego będzie zwiększony do 2 tygodni. Za okres przebywania na urlopie ojcowskim ojciec dziecka będzie otrzymywał zasiłek ojcowski (odpowiednik zasiłku macierzyńskiego) w wysokości 100 % średniej pensji z ostatnich 12 miesięcy.

Pozostałe urlopy (np. urlop wychowawczy) przysługujące ojcu zgodnie z Kodeksem Pracy rodzice muszą dzielić w czasie, tzn. nie mogą z nich korzystać w tym samym okresie.  Ponadto Kodeks Pracy zobowiązuje rodziców do sporządzenia oświadczeń, że nie będą z tych urlopów korzystali jednocześnie

4. Urlop wychowawczy- Urlop wychowawczy przysługuje tylko osobom zatrudnionym na podstawie umowy o pracę. Można z niego skorzystać bezpośrednio po urlopie macierzyńskim lub później - ale nie później niż do ukończenia przez dziecko 4 roku życia, oraz nie dłużej niż przez 3 lata. Jednakże pracownik uprawniony, którego dziecko z powodu stanu zdrowia (potwierdzonego orzeczeniem o niepełnosprawności lub o stopniu niepełnoprawności) wymaga osobistej opieki pracownika , może skorzystać z dodatkowego urlopu wychowawczego w wymiarze do 3 lat, nie dłużej niż do ukończenia przez dziecko 18 roku życia Możliwe jest również korzystanie z urlopu przez rodziców lub opiekunów dziecka jednocześnie, jednak nie dłużej niż przez okres 3 miesięcy. Osoba zatrudniona na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony może skorzystać z urlopu w pełnym wymiarze. Natomiast w przypadku zatrudnionych na podstawie umowy o pracę na czas określony - urlop wychowawczy może być udzielony maksymalnie do dnia zakończenia stosunku pracy. W razie rozwiązania umowy pracownik może skorzystać z urlopu po ponownym zatrudnieniu, o ile jego dziecko nie ukończyło w tym czasie 4 roku życia.

• Po zakończeniu urlopu wychowawczego pracodawca ma obowiązek dopuścić pracownika do pracy na dotychczas zajmowanym stanowisku, a jeżeli nie jest to możliwe - na równorzędnym z zajmowanym przed rozpoczęciem urlopu lub na innym stanowisku, odpowiadającym jego kwalifikacjom zawodowym, za wynagrodzeniem nie niższym od wynagrodzenia za pracę przysługującego pracownikowi w dniu jej podjęcia na stanowisku zajmowanym przed tym urlopem.

• Rodzic na urlopie wychowawczym nie otrzymuje wynagrodzenia i generalnie urlop taki jest urlopem bezpłatnym. Jednak zgodnie z systemem świadczeń rodzinnych osoby przebywające na urlopie, których miesięczny dochód nie przekracza 504 zł netto na członka rodziny i są uprawnione do pobierania zasiłku rodzinnego, mogą otrzymywać dodatek do tego zasiłku z tytułu sprawowania opieki nad dzieckiem podczas urlopu wychowawczego, w wysokości 400 zł miesięcznie. Przy ustalaniu prawa do dodatku brane są pod uwagę dochody wszystkich członków rodziny uzyskane w roku poprzedzającym okres zasiłkowy oraz uwzględnia się, utratę bądź uzyskanie dochodu. Wypłatą świadczeń zajmują się urzędy gmin lub ośrodki pomocy społecznej właściwe ze względu na miejsce zamieszkania osoby uprawnionej do dodatku.

• Podczas urlopu odprowadzane są składki na ubezpieczenie społeczne, które pokrywa za pracodawcę budżet państwa.

• Kodeks pracy zezwala na podjęcie w czasie urlopu wychowawczego pracy zarobkowej u dotychczasowego lub innego pracodawcy albo innej działalności, jeżeli nie wyklucza to możliwości sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem, jednakże skorzystanie z tego prawa jest równoznaczne z utratę prawa pobierania dodatku do zasiłku rodzinnego

• Podczas trwania urlopu wychowawczego pracodawca nie może wypowiedzieć ani rozwiązać z pracownikiem umowy o pracę. Dotyczy to okresu od dnia złożenia wniosku o udzielenie urlopu wychowawczego do dnia zakończenia tego urlopu. Rozwiązanie przez pracodawcę umowy w tym czasie jest dopuszczalne tylko w razie ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy, a także gdy zachodzą przyczyny uzasadniające rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika

• Jeżeli wniosek o urlop został złożony po dokonaniu czynności zmierzającej do rozwiązania umowy o pracę, czyli wypowiedzenia, urlopu udziela się do chwili rozwiązania umowy o pracę.

10) POJĘCIE ADIMINISTRACJI I ORGANY ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ

Administracja (zarządzanie) Oznacza ona bądź jedną z podstawowych dziedzin działalności państwowej, polegającej na zarządzaniu, bądź ogół organów państwowych zajmujących się administrowaniem. Przyjmuje się z reguły , że działalność państwowa koncentruje się w trzech podstawowych dziedzinach. Jedna z tych dziedzin to ustawodawstwo , druga wymiar sprawiedliwości a trzecia administracja

organy administracji publicznej prowadzą Działalność administracyjną czyli wszystko, co nie jest ustawodawstwem i wymiarem sprawiedliwości . Wśród nich wyróżniamy organy administracji rządowej i organy administracji samorządowej .

Ze względu na skład organu dzielimy organy administracji państwowej na :

-Organ kolegialny składa się z pewnej liczby osób, a decyzje zapadają w nim zespołowo , w drodze uchwały podjętej większością głosów. Organem kolegialnym jest np. Rada Ministrów.

wykorzystuje się głównie, gdy sprawą o podstawowym znaczeniu jest dojrzałość podejmowanych decyzji, ich staranne wyważanie, jednym słowem , gdy chodzi przede wszystkim o merytoryczną i prawną trafność decyzji

-w skład organu jednoosobowego wchodzi jedna osoba, a decyzje zapadają jednoosobowo. Takim organem jest np. minister. na tych odcinkach zarządu państwowego , gdzie najważniejsza jest szybkość działania i operatywność organu, decydująca o skuteczności administrowania - powoływane są organy jednoosobowe

Ze względu na terytorialny zasięg swojej działalności organy administracji państwowej dzielą się na:

Decentralizacja jest sposobem organizacji aparatu administracyjnego, w którym organy niższego stopnia nie są hierarchicznie podporządkowane organom wyższego stopnia.

Przykładem organów zdecentralizowanych są organy samorządu terytorialnego, czy Państwowa Akademia Nauk

Hierarchiczne podporządkowanie oznacza taką zależność organu niższego od organu wyższego stopnia, w której ten ostatni ma prawo kierowania pracą organu niższego za pomocą poleceń oraz decyduje o obsadzie personalnej organu niższego.

11) AKTY ADMINISTRACYJNE, PODZIAŁ I WAŻNOŚĆ

Akt administracyjny - jednostronne władcze wyrażenie woli ogranu administracji w indywidualnej sprawie , skierowane do konkretnego adresata , wydane w formie ustalonej prawem . (Decyzja administracyjna Pozwolenie Zezwolenie) przykłady : powołanie do wojska ,wydanie prawa jazdy ,wydanie zezwolenia na budowę.

Podział:

I Kryterium podstawy prawnej:

akty konstytutywne -wywołują skutki prawne, czyli ustanawiają, zmieniają lub znoszą stosunki prawne. adresatom tych aktów mogą być przyznane prawa lub mogą być nałożone na nich obowiązki. Przykład: nadanie obywatelstwa polskiego cudzoziemcowi.

akty deklaratywne (potwierdzające) - potwierdzają istnienie określonej sytuacji i związanych z tym praw i obowiązków

II Kryterium podmiotowego zakresu obowiązywania

akty wewnętrzne administracji - kierowane do podmiotów będących w stosunku podległości służbowej bądź organizacyjnej wobec organu wydającego akt. Przykład: zarządzenie Prezesa Rady Ministrów.

akty zewnętrzne administracji - skierowane do podmiotów nie podporządkowanych organizacyjnie organowi wydającemu akt, a więc do obywateli i osób prawnych,

III. Kryterium zależności wydania aktów lub niezależności od woli adresata

akty wydane na wniosek (dwustronne) - nie mogą być wydane bez zgody strony i od uznania strony zależy też, czy będzie korzystała z uprawnień przyznanych w akcie Przykład: pozwolenie na posiadanie broni.

akty wydane z urzędu(jednostronne) - nakładają obowiązki niezależnie od wniosku i zgody podmiotu zobowiązanego Przykład: wpisanie obiektu do rejestru zabytków.

IV. Kryterium regulacji przez akt administracyjny sytuacji prawnej osób lub rzeczy

akty kierowane do osób - np. decyzja wojewody wydana na wniosek wojewódzkiego inspektora sanitarnego zgodnie z ustawą o zwalczaniu chorób zakaźnych

akty dotyczące rzeczy - np. wpisanie dóbr kultury do rejestru zabytków

V. Kryterium swobody organu administracji przy wydawaniu aktu:

akty związane - oznacza, że przy zaistnieniu określonych przez przepisy ustawy warunków organ administracji musi wydać akt administracyjny, natomiast jeżeli brak któregoś z tych warunków - nie można go wydać

akty uznaniowe - wydany jest, gdy organ administracji uzna jego wydanie za celowe Przykład: udzielenie koncesji na budowę autostrady.

VI. Kryterium oddziaływania aktu administracyjnego w szerokim znaczeniu

akty wywołujące skutki cywilnoprawne - np. decyzja wywłaszczeniowa, która oprócz
skutków administracyjno-prawnych wpływa tez na obszar prawa cywilnego - własność
nieruchomości zostaje przeniesiona z dotychczasowego właściciela na Skarb Państwa lub jednostkę samorządu terytorialnego

akty administracyjne nie wywołujące skutków cywilnoprawnych, a jedynie skutki w sferze prawa administracyjnego.

• akty przyznające dobra lub prawa
  Przykład; zezwolenia , koncesje, licencje, zwolnienia

• akty obciążające
  Przykład: nakazy , zakazy , wymierzenie opłat

• akty o treści mieszanej - zawierają i przyznanie czegoś i pewne obciążenia
  Przykład: powołanie na stanowisko w urzędzie , przyjęcie na studia

• akty o podwójnym skutku - przyznanie czegoś jednemu obciążenie drugiego
  Przykład: wydanie pozwolenia na budowę mimo sprzeciwu sąsiada

• akty nakazujące - zawierają nakazy bądź zakazy, zobowiązują do określonego w nich zachowania się

• akty kształtujące prawo - ustanawiają, zmieniając lub znoszą konkretny stosunek prawny, określony status prawny.

• akty ustalające - ustalają prawo lub prawnie istotną właściwość osoby
  

12) POSTĘPOWANIE ADMINISTRACYJNE, ZASADY I PRZEBIEG (ZARYS)

Zasady postępowania administracyjnego

pierwotne:

- zasada praworządności - działalność organów administracji publicznej oparta być może tylko na normach prawnych i tylko w ich granicach mogą one rozstrzygać indywidualnie.

-  zasada prawdy obiektywnej - czuwanie nad przestrzeganiem prawa przez organy administracji publicznej oraz dążenie do załatwienia sprawy z uwzględnieniem interesu społecznego i słusznego interesu obywateli

-  zasada czynnego udziału strony w postępowaniu - organ ma obowiązek umożliwić stronie udział we wszystkich stadiach postępowania, np. przy czynnościach dowodowych, przez zawiadamianie jej o wszystkim, co się w jej sprawie dzieje, wyjątki: odstąpienie od tej zasady w przypadku zagrożenia dla życia lub zdrowia, szkody materialnej,

-  zasada uwzględniania interesu społecznego i słusznego interesu obywateli

wtórne / pochodne :

- zasada dwuinstancyjności -strona ma prawo do tego, aby jej sprawa była dwukrotnie rozpoznana: w I i w II instancji, ma prawo do wniesienia odwołania;

- zasada wiarygodności organu prowadzącego postępowanie - organ ma działać w taki sposób, aby pogłębiać zaufanie obywateli do władzy publicznej,

związane z kulturą administracji

-    zasada przekonywania - organ ma obowiązek wyjaśnić stronie zasadność przesłanek rozstrzygnięcia w jej sprawie, ważną rolę odgrywa tu uzasadnienie decyzji

- zasada skłaniania stron do ugody -w miarę możliwości organ powinien dążyć do ugodowego załatwienia sprawy,

techniczno procesowe

- zasada szybkości postępowania - organ powinien działać bez zbędnej zwłoki, tak aby w miarę możliwości szybko zakończyć postępowanie; przedłużanie postępowania może być tylko z ważnych przyczyn, o których organ ma obowiązek stronę powiadomić

- zasada pisemnego załatwienia sprawy -oznacza, że wszystkie czynności w toku postępowania administracyjnego powinny być stwierdzone pisemnie, co jest ważne np. do celów dowodowych;

Zarys przebiegu :
-Dzień wpłynięcia do urzędu wniosku to Wszczęcie postępowania na wniosek strony

-W toku postępowania Prezydent Miasta Wydaje postanowienie o dopuszczeniu do udziału w postępowaniu

- Postępowanie zostaje zakończone wydaniem pozytywnej decyzji i jest to decyzja nieprawomocna< tu jest 14 dni na złożenie odwołania >

- Jeśli nikt nie wniósł odwołania Decyzja nabiera mocy prawnej i może być wykonywana przez stronę.

Najkrócej:

1) wszczęcie postępowania administracyjnego

2) postępowanie dowodowe (wyjaśniające),

3) zakończenie postępowania

13) DECYZJA ADMINISTRACYJNA, ŚRODKI ODWOŁAWCZE, SĄDOWA KONTROLA

Decyzja jest aktem administracyjnym rozstrzygającym sprawę. Kończy ona więc postępowanie w danej instancji. Decyzja powinna mieć formę pisemną. stanowi ona trwałą postawę uzyskiwanych przez stronę uprawnień np.:prawo jazdy lub nakładanych obowiązków

Do niezbędnych elementów każdej decyzji należy:

1. oznaczenie organu administracji państwowej lub innych właściwego organu,

2. datę wydania

3. oznaczenie strony lub stron, do których decyzja jest skierowana,

4. podstawa prawa decyzji,

5. rozstrzygnięcie sprawy,

6. uzasadnienie faktyczne i prawne,

7. pouczenie o możliwości odwołania, terminach i trybie,

8. podpis z podaniem imienia i nazwiska oraz stanowiska służbowego

Środki odwoławcze, odwołanie, środki przysługujące stronom postępowania przed określonym organem, zmierzające do zmiany lub uchylenia orzeczenia tego organu. Rozróżnia się zwykłe i nadzwyczajne środki odwoławcze. W Polsce do zwykłych środków odwoławczych w postępowaniu sądowym zalicza się apelację i zażalenie, do nadzwyczajnych skargę o wznowienie postępowania.

Sądowa kontrola administracji - kontrola administracji dokonywana przez sądy.

W polskim sądownictwie administracyjnym przedmiotem sądowej kontroli administracji jest jedynie strona formalna działań administracji; sąd nie ma możliwości działań merytorycznych w obrębie prawa administracyjnego.

Wyróżnia się trzy modele sądowej kontroli administracji. W pierwszym dokonują ją sądy powszechne, w drugim wyłącznie sądy administracyjne, w trzecim zarówno jedne, jak i drugie. W Polsce od 1980 roku obowiązuje model mieszany.

Kontrola bezpośrednia

W tej kontroli sądy powszechne mogą na mocy szczególnego przepisy rozpoznawać środki zaskarżenia decyzji administracyjnej

Kontrola pośrednia

W tej kontroli sąd powszechny nie rozpoznaje środków prawnych od decyzji administracyjnej

14) PREZYDENT I RADA MINISTRÓW

1.Kandydat na prezydenta:
*Musi mieć ukończone 35 lat,
*Korzystać z pełni praw wyborczych,
*Jego kandydaturę musi zgłosić co najmniej 100 000 obywateli, posiadających prawa wyborcze
2.Kadencja prezydenta:
* Jest wybierany w wyborach powszechnych, równych, bezpośredni, w głosowaniu tajnym.
* Kandydat musi otrzymać więcej niż połowę ważnie oddanych głosów w pierwszej turze,
*gdy taka sytuacja nie zaistnieje przeprowadzana jest druga tura wyborów (14 dni)
*Wybory prezydenckie zarządza Marszałek Sejmu,
*Ważność wyborów stwierdza Sąd Najwyższy,
*Prezydent nie może obejmować żadnego innego urzędu ani pełnić funkcji publicznej z wyjątkiem tych, które są związane z jego urzędem
3.Kompetencje prezydenta: *W stosunku do parlamentu: -zarządzanie wyborów, -zwoływanie pierwszego posiedzenia, -prawo weta, -podpisywanie ustaw, -skracanie kadencji sejmu, -występowanie z wnioskiem o powołanie prezesa Narodowego Banku Polskiego.

*W stosunku do rady ministrów:

-powoływanie rządu,

-dokonywanie na wniosek premiera zmian w składzie rządu,

-zwoływanie w sprawach szczególnej wagi Rady Gabinetowej

*W stosunku do władzy sądowniczej:

-powoływanie sędziów na wniosek Krajowej Rady Sądownictwa,

-powoływanie prezesów Naczelnego Sądu Administracyjnego, Sądu Najwyższego, Trybunału Konstytucyjnego oraz jednego członka Krajowej Rady Sądownictwa.

*W zakresie stosunków zagranicznych:

-reprezentowanie państwa w stosunkach międzynarodowych,

-ratyfikowanie i wypowiadanie umów międzynarodowych,

-mianowanie i odwoływanie przedstawicieli dyplomatycznych Polski,

-przyjmowanie listów uwierzytelniających.

*W zakresie zwierzchnictwa sił zbrojnych:

-jest najwyższym zwierzchnikiem sił zbrojnych,

-mianowanie Szefa Sztabu Generalnego i dowódców różnych rodzajów sił zbrojnych,

-mianowanie Naczelnego Dowódcy Sił Zbrojnych na czas wojny,

-nadawanie określonych stopni wojskowych.

4.Rada Ministrów- to organ władzy wykonawczej, który na co dzień kieruje państwem. Jest to organ kolegialny (decyzje podejmowane zespołowo).

5.Obowiązki Rady Ministrów:

*należą sprawy polityki państwa nie zastrzeżone dla innych organów państwowych oraz samorządu terytorialnego

*prowadzi ona politykę wewnętrzną i zagraniczną Rzeczypospolitej Polskiej:

- kieruje administracją rządową, w zakresie i na zasadach określonych w Konstytucji i ustawach a w szczególności:

• zapewnia wykonanie ustaw,

• wydaje rozporządzenia,

• koordynuje i kontroluje prace organów administracji rządowej,

• chroni interesy Skarbu Państwa,

• uchwala projekt budżetu państwa,

• kieruje wykonaniem budżetu państwa oraz uchwala zamknięcie rachunków państwowych i sprawozdanie z wykonania budżetu,

• zapewnia bezpieczeństwo wewnętrzne państwa oraz porządek publiczny,

• zapewnia bezpieczeństwo zewnętrzne państwa,

• sprawuje ogólne kierownictwo w dziedzinie stosunków z innymi państwami i organizacjami międzynarodowymi,

• zawiera umowy międzynarodowe wymagające ratyfikacji oraz zatwierdza i wypowiada inne umowy międzynarodowe,

• sprawuje ogólne kierownictwo w dziedzinie obronności kraju.

• określa organizację i tryb swojej pracy.

6. Prezes Rady Ministrów, do jego kompetencji zaliczyć można:

*tworzy rząd, powołuje ministrów, i z wnioskiem o wotum zaufania do Sejmu i przedstawia ekspose,

*ma prawo ustalenia w drodze rozporządzeń szczegółowego zakresu działań ministra

*zwołuje posiedzenia i im przewodniczy, z wyjątkiem Rady Gabinetowej

* jest zwierzchnikiem służbowym wszystkich pracowników administracji rządowej i zwierzchnikiem korpusu służby cywilnej

* powołuje sekretarzy i podsekretarzy stanu

* może uchylić rozporządzenia i zarządzenia ministrów

*jest centralnym, samodzielnym organem administracji rządowej

7.Organy wewnętrzne Rady Ministrów:

*komitety (stałe lub powoływane do rozpatrzenia określonej sprawy

(np. Komitet Ekonomiczny Rady Ministrów)

* rady i zespoły opiniodawcze lub doradcze w sprawach należących do kompetencji Rady Ministrów lub Prezesa Rady Ministrów

15) S E J M

1.Funkcje Sejmu:
*Funkcja ustrojodawcza:
-ustanawianie ustroju państwa
-stanowienie prawa przez uchwalanie ustaw (w tym budżetu państwa) oraz uchwał
-określanie podstawowych kierunków działalności państwa
*Funkcja kreacyjna:
-powoływanie na stanowiska i zatwierdzanie składu Rady Ministrów
-w szczególnym wypadku - prawo do samodzielnego powołania rządu (w przypadku uchwalenia wotum nieufności)
-wybór i powoływanie na stanowiska
-powoływanie osób na niektóre inne stanowiska państwowe przez Marszałka Sejmu w porozumieniu z odpowiednimi organami
*Funkcja kontrolna:
-wotum nieufności wobec rządu lub konkretnego ministra
-absolutorium budżetowe
-zapytanie poselskie i interpelacje skierowane do członków rządu, prezesa NIK lub NBP
-kontrola nad działalnością samorządu terytorialnego
2.Kadencja Sejmu:
-trwa 4 lata
-składa się z 460 posłów wybieranych w wyborach
-wybory zarządza Prezydent
-zasady wyborów i tryb określa ordynacja wyborcza
-Sejm może skrócić swoją kadencję mocą własnej uchwały
-Prezydent w przypadkach określonych w ustawie i po zasięgnięciu opinii marszałków Sejmu i Senatu może też skrócić jego kadencję

3. Posłowie:
-jest reprezentantem całego narodu
-wiążą go instrukcje udzielane przez wyborców
-nie może być odwołany
4.Organy Sejmu:
*Marszałek:
-Kieruje pracami Sejmu
-Stoi na straży praw i godności Sejmu
-Reprezentuje Sejm
-Zwołuje posiedzenia i przewodniczy jego obradom
-Czuwa nad tokiem prac Sejmu i jego organów
-kieruje pracami prezydium Sejmu
-Zwołuje konwent seniorów i przewodniczy jego obradom
-Nadaje bieg inicjatywom ustawodawczym oraz wnioskom organów państwa
-Sprawuje pieczę nad spokojem i porządkiem na terenie Sejmu
-Udziela posłom niezbędnej pomocy w ich pracy
-Powołuje szefa kancelarii Sejmu i jego zastępców
-Nadaje kancelarii statut
-Wykonuj także inne zadania wynikające z konstytucji, ustaw i regulaminu Sejmu
*Prezydium Sejmu:
-ustalanie planu pracy Sejmu, po zasięgnięciu opinii Konwentu Seniorów
-przygotowywanie wykładni Regulaminu Izby, po zasięgnięciu opinii Komisji Regulaminowej i Spraw Poselskich
-ustalanie zasad doradztwa naukowego i ekspertyz
-zajmowanie się kwestiami prawnymi posłów
-przekazywanie poszczególnym komisjom sejmowym odpowiednich spraw do rozpatrzenia -opiniowanie spraw wniesionych przez Marszałka Sejmu

*Konwent Seniorów-skład:
-Marszałek Sejmu,
-wicemarszałkowie Sejmu,
-przedstawiciele klubów parlamentarnych, klubów poselskich oraz porozumień poselskich reprezentujących co najmniej 15 posłów oraz kół poselskich reprezentujących w dniu rozpoczęcia kadencji Sejmu osobną listę wyborczą
*Komisje Sejmowe:
-powołanymi do rozpatrywania i przygotowywania spraw stanowiących przedmiot prac Sejmu,
-wyrażania opinii w sprawach przekazanych pod ich obrady przez Sejm, Marszałka Sejmu lub Prezydium Sejmu
-kontroli sejmowej w zakresie określonym Konstytucją i ustawą

16) SENAT

1.Senat-organ władzy ustawodawczej,
- druga izba polskiego parlamentu.
- Składa się ze 100 senatorów wybieranych w wyborach powszechnych (w systemie większości względnej) na 4-letnią kadencję,

17) SYSTEM ORGANÓW PAŃSTWOWYCH, ZASADA TRÓJPODZIAŁU WŁADZ I ZASADA KONSTYTUCJI

1.Organ państwowy- jest to odpowiednio zorganizowana instytucja, utworzona na podstawie przepisów prawa i powołana do wykonywania określonych zadań w imieniu państwa, będąca częścią aparatu państwowego. Z podmiotowego punktu widzenia organ państwowy może być jednoosobowy lub kolegialny 2.Trójpodział władzy: *Organy władzy ustawodawczej: Sejm i Senat *Organy władzy wykonawczej i administracyjnej: Prezydent, Premier i Rada Ministrów, Urzędy centralne, Wojewoda i Agendy Centralnych Organów Administracji *Organy władzy sądowniczej oraz kontroli i ochrony prawnej:

-Sąd Najwyższy

-Trybunał Konstytucyjny, Trybunał Stanu

-Prokuratura

-Rzecznik Praw Obywatelskich

-Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji

-Najwyższa Izba Kontroli

3. Władza ustawodawcza- stanowiona obecnie przez parlament ( sejm i senat) jest jedynym organem upoważnionym do tworzenia najwyższych aktów prawnych - ustaw, na podstawie których ustala się inne akty prawne. W ten sposób parlament wpływa na zasady działania państwa i na życie obywateli. *Według Konstytucji Rzeczpospolitej Polskiej z roku 1997 rozdziału IV , Sejm składa się z 460 posłów natomiast Senat ze 100 senatorów. Wybory do Sejmu i Senatu sa powszechne, bezspośrednie i odbywają się w głosowaniu tajnym, Sejm i Senat wybierany jest na 4 lata kadencji. *Kandydatem do Sejmu może byc obywatel polski, ktory najpóźniej w dniu wyborów konczy 21 lat, natomiast do Senatu 30. *Sejm może rozwiązać się sam na mocy uchwały podjętej przez 2/3 posłów. Powodem rozwiązania sejmu może być również nieuchwalenie ustawy budżetowej w terminie przewidzianym przez konstytucję.

SĄDY:

1.Sąd Najwyższy-Jest organem władzy sądowniczej, powołanym do:

* sprawowania wymiaru sprawiedliwości

* rozpoznawania protestów wyborczych oraz stwierdzania ważności wyborów do Sejmu i Senatu oraz wyboru Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, a także ważności referendum ogólnokrajowego i referendum konstytucyjnego;

*opiniowania projektów ustaw i innych aktów normatywnych na podstawie których orzekają i funkcjonują sądy, a także innych ustaw w zakresie, w którym uzna to za celowe;

* wykonywania innych czynności określonych w ustawach.

2.Sąd Najwyższy dzieli się na Izby: Cywilną, Karną, Pracy, Ubezpieczeń społecznych i Spraw Publicznych, Wojskową

3.Organy Sądu Najwyższego:

*Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego

*Prezes Sądu Najwyższego (dla każdej z izb)

* Zgromadzenie Ogólne Sędziów Sądu Najwyższego

* Zgromadzenie Sędziów Izby Sądu Najwyższego (dla każdej z izb)

* Kolegium Sądu Najwyższego

3.Sądy powszechne-sprawują wymiar sprawiedliwości we wszystkich sprawach, z wyjątkiem tych które zostały zastrzeżone dla innych sądów. Rozstrzygają sprawy z zakresu prawa karnego, cywilnego, prawa pracy i ubezpieczeń społecznych, prawa rodzinnego. Sędziów sądów powszechnych powołuje minister sprawiedliwości. Sądowe postępowanie jest oparte na zasadzie instancyjności. Najniższą instancję (I instancja) stanowią sądy rejonowe.

4. Sądy rejonowe podzielone są na następujące wydziały: cywilny, karny, rodzinny i nieletnich, pracy

5. Sądami II instancji sądów powszechnych są sądy okręgowe. W skład sądu okręgowe wchodzą następujące wydziały: cywilny, karny, penitencjarny i nadzoru nad wykonywaniem orzeczeń karnych, pracy, ubezpieczeń społecznych

6. Sądami III instancji, są sądy apelacyjne. W skład sądu apelacyjnego wchodzą następujące wydziały: cywilny, karny, pracy i ubezpieczeń społecznych.

7.Sądy administracyjne-Do kompetencji sądów administracyjnych należy:

* kontrola wydawanych przez publiczną administrację decyzji. Orzekają więc o zgodności z ustawami uchwał organów samorządu terytorialnego, a także aktów normatywnych wydawanych przez administrację rządową.

*Rozstrzygają także spory o charakterze kompetencyjnym między organami samorządu terytorialnego i rządowej administracji.

*Podejmują uchwały, których celem jest wyjaśnienie zagadnień prawnych budzących wątpliwości w konkretnej sprawie.

*rozstrzyganie spraw spornych pomiędzy obywatelem a organem administracji.

8.Wojewódzkie sądy administracyjne-pełnią rolę sądów I instancji dla spraw, które leżą w gestii sądownictwa administracyjnego. Taki sąd obejmuje swoim zasięgiem jedno lub kilka województw. Sądem kasacyjnym od wydanych przez nie wyroków jest Naczelny Sąd Administracyjny.

---