Polityka regionalna 06.06.2009r wykład nr 5
04.07.2009r. o godzinie : 11.00
Karne : 11.07.2009 r
Zasada koncentracji środków oznacza skoncentrowanie środków funduszów strukturalnych na ograniczonych liczbie celów a ramach na celu najważniejszym, dwustopniowość koncentracji czyli wsparcie regionów najuboższych.
W pierwszej reformie wymieniono pięć celów polityki spójności, te cele były numerowane :
1.Objął regiony opóźnione w rozwoju, przeznaczone na wsparcie rozwoju regionów opóźnionych w których wskaźnik PKB na mieszkańca nie przekracza 75 % średniej wspólnotowej tego wskaźnika. Żeby wyliczyć średnią wspólnotową PKB UE i dzieli się przez średnią liczbę mieszkańców. Kwalifikacje dokonywano na poziomie nuts 2.
Egzamin : nie pisać nie PKB, tylko PKB na mieszkańca trzeba to zaznaczyć.
2.Wsparcie regionów rekonwersji przemysłu,gospodarki. Tutaj chodziło o regiony w których był restrukturyzowany przemysł,padały te tradycyjne gałęzie przemysłu w postaci, hut, stoczni, włókienniczy, tekstylny. Ogólnie gdy operuje się podejściem przestrzennym mówi się o rekonwersji gospodarki.
SELEKCJA REGIONÓW OPIERANA NA 3 kryteriach ;
Regiony nuts 3 do celu nr 2.
Wysoki wskaźnik zatrudnienia w przemyśle.
Malejąca szybko tendencja tego wskaźnika. ( w trzech kolejnych po sobie lat).
Wyższe od przeciętnej w UE stopa bezrobocia.
Cel nr 3 : walka z bezrobociem długookresowym, pozostawanie bezrobotnym dłużej niż jeden rok.
Walka z bezrobociem ludzi młodych. Kryterium przyjmuje się wiek do 25 roku życia.
Cel 5 a - wsparcie przekształceń strukturalnych w rolnictwie, a więc powiększanie gruntu, mając na celu powiększenie produkcji rolnej
5 b - wsparcie rozwoju obszarów wiejskich. - na poziomie nuts 3 albo niższym przez państwa członkowskie,
W ramach wyżej wymienionych celów tylko 3 miały charakter regionalny czyli odpowiadały sensu stricte polityce regionalnej natomiast 3 pozostałe miały charakter horyzontalny. Niezależny od regionu. 3,4,5a.Tutaj na tych celach najlepiej widać po między po między polityką spójności a polityką regionalną. Widać ,że spójności jest szersza i wspiera cele także inne niż regionalne.
Zasada dodawalności : zasada dodawania środków wspólnotowych do środków krajowych.ZASADA TA oznacza zakaz zastępowania środków krajowych środkami wspólnotowymi. W pierwszej reformie KE postanowiła wprowadził dodawanie środków strukturalnych do funduszy krajowych.
Nawet do 75% realizowanych kosztów inwestycji. W przypadku inwestycji publicznych. W przypadku inwestycji prywatnych współ finansowania był niższy.Ogranicza się dlatego ,że pomoc publiczna deformuje warunki konkurencji. Te przedsiębiorstwa które
Środki krajowe współ finansujące programy mogą pochodzić z różnych źródeł tzn. z budżetu państwa, samorządowych z sektora prywatnego. Każde państwo UE zapewnia finansowanie budżetu. Nie jest tak ,żeby UE zakazywała wspierania przez samorządu funduszy strukturalnych w kraju.
Od drugiej reformy funduszu strukturalnych komisja europejska zweryfikowałą kryterium dodawalności środków a mianowicie usunięto zasadę ,że środki krajowe przeznaczone na współ finansowanie polityki spójności w następnym okresie planistycznym nie mogą być mniejsze od środków wydatkowanych w okresie poprzednim. Pewne odstępstwa się przewiduje, przewidziano pewne wyjątki od tego kryterium
tak sformułowanego dopuszczające pewne odstępstwa od tej zasady :
w przypadku nagłego załamania koniunktury gospodarczej.
w przypadku wyjątkowo wysokich wydatków krajowych na politykę spójności w minionym okresie.- wyjątek niewątpliwie przewidziany dla RFN, wszyscy wiemy ,że po zjednoczeniu Niemiec do wschodnich landów skierowano ogromne środki,
3 zasada :
3 zasada to zasada programowania : środki funduszy strukturalnych przeznaczane są na współfinanowanie kompleksowo opracowanych programów rozwoju, a nie pojedynczych projektów inwestycyjnych.
Od czwartej reformy zasada programowania podzielona została 3 etapy:
Pierwszy etap polega na sporządzeniu przez komisje europejską tzw. strategicznych kierunków czy wytycznych wspólnotowych czyli inaczej mówiąc priorytety. Nie są one narzucane przez komisję europejską. Są publikowane w Internecie, są rozsyłane i zaczyna się dyskusja po której podejmuje się decyzję. W wyniku konsultacji. Gdy ostatecznie zatwierdzi je komisja europejska przekazuje je do państw członkowskich.
Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia / NSS - lub narodowa strategia spójności - w Polsce się tak nazywa. Są zawarte priorytety, źródła finansowania priorytetów ,
Równocześnie sporządza się programy operacyjne - programy operacyjne w każdym państwie maja inną nazwę( realizowane w Polsce w latach 2007- 2013) :
PO infrastruktura i środowisko, największy w ogóle w dziejach UE program, ponad 30 mln euro.
Innowacyjna gospodarka - priorytet unijny, innowacyjna gospodarka
Program operacyjny kapitał nuts - kształcenie przekwalifikowanie
Pomoc techniczna - środki przeznaczone na reklamę tych środków europejskich,
Europejska współpraca terytorialna, wspiera współpracę między regionalną najniższych szczeblach także, w różnych przekrojach, transgraniczną
16 programów operacyjnych rozwoju regionalnego, każdy z tych programów jest realizowany przez wojewódzkie władze samorządowe
wielo regionalny - rozwój polski wschodniej w których ramach tego dodatkowe wsparcie jest dla 5 najbiedniejszych Polskich województw chodzi tutaj o woj.warmińsko mazurskie,podlaskie, lubelskie, podkarpackie, świętokrzyskie,
Dokumenty muszą być przedstawione komisji europejskiej do akceptacji. Może ona zgłosić pewne zastrzeżenia i modyfikacje. Najdłużej projekt dotyczący w budowa lotniska w Świętokrzyskim.
4 zasada : Zasada partnerstwa : oznacza partnerstwo : Instytucjonalne czyli komisji europejskiej i władz centralnych, czyli na jednakowych zasadach. No i także partnerstwo władz centralnych i terytorialnych. Ta zasada partnerstwa jest pochodną zasady subsydiarności. Obowiązek włączania niższych szczebli do ustaleń polityki spójności. Partnerstwo określane mianem 3x P. Partnerstwo może mieć charakter decyzyjny lub konsultacyjny - nie wszyscy mają wpływ na decyzję. Z reguły występuje zróżnicowanie sytuacji : decyzyjne występuje wtedy kiedy angażują się finansowe. Konsultacje wówczas kiedy nie angażuje się finansowo.
Powyżej było omówienie pierwszej reformy.
OMÓWIENIE DRUGIEJ REFORMY FUNDUSZU STRUKTURALNYCH która nastąpiła w grudniu 1992r. I objęła lata 1994r do 1999r Podstawy do tej reformy stanowił drugi pakiet DELORSA .
Ustalenia finansowe : traktat z Maastrich w lutym 1990r o Ue, Tworzył podwaliny pod Ue, określał 3 filary UE, zapowiadał Unię monetarną do 1999r czyli jednej waluty. Jak wprowadzenie waluty może wpłynąć na dynamikę rozwoju regionalnego ? Ekspertyzy opracowywane, jednolitej waluty. Podjęto decyzję o podwojeniu środków na fundusze strukturalne W efekcie udział wydatków na politykę regionalną zwiększył się do 1/3 33% - środki na politykę spójności. Zwiększono także rozmiary samego budżetu wspólnotowego. Górna granica rozmiarów może ulec zwiększeniu do 1,27 % produktu narodowego brutto wspólnoty europejskiej. Imponujące tempo wzrostu polityki regionalnej.
Oprócz tego podjęto decyzję o przeznaczeniu 15,15 mld ECU, przeznaczono na tzw. fundusz spójności lub inaczej FUNDUSZ KOHEZJI. W latach 1993- 1999. utworzony został na mocy traktatu z Maastricht. Fundusz ten miał wspomóc najbiedniejsze kraje członkowskie i dostosowania do tzw. kryteriów konwergencji z Maastricht czyli tzw. do kryteriów Unii monetarnych. Chodziło o to ,żeby kraje najbardziej zacofane nie musiały redukować wydatków na bieżące wydatki.
Fundusz spójności nie jest funduszem strukturalnym. Kryterium upoważniające do korzystania z jego środków. Ze środków tego funduszu mogą korzystać który produkt narodowy brutto na mieszkańca nie przekracza 90% średniej wspólnotowej tego wskaźnika. Tutaj jest inne kryterium niż przy funduszach strukturalnych.
Fundusz spójności nie ma regionalnego ukierunkowania, co oznacza ,że środki mogą być wykorzystane na całości kraju.
Przeznaczony został tylko na 2 dziedziny po 50 % :
finansowanie transeuropejskiej struktury transportowej,
na inwestycje w ochronie środowiska
do 85 % kosztów inwestycji,
Fundusz ten wyłączony został z zasady programowania i mógł spierać pojedyncze projekty a nie programy rozwoju. Ten fundusz wspiera bardzo duże programy inwestycyjne.
Irlandia do 2003 , Portugalia, Hiszpania Grecja, objęte tym programem.
Kraje te zostały nazwane mianem krajem kohezji, spójności jako jedyne korzystające z tego funduszu. W rozwoju regionalnym inwestycje te maja podstawowe znaczenie. Od 2004 krajów kohezji 13, aktualnie istnieje 15 krajów korzystających z tego funduszu. Hiszpania traci prawo do korzystania z tego funduszu
Fundusz spójności ma charakter warunkowy co oznacza ,że korzystanie z jego środków uzależnione jest od przedstawienia przez dany kraj komisji europejskiej tzw. programu konwergencji czyli sposobu dochodzenia do kryteriów unii monetarnej. Tzw. program konwergencji, odstępstwo lub jego nie realizowanie może spowodować zawieszenie środków funduszu spójności. Początkowo fundusz kohezji pomyślany został na okres przejściowy. Do momentu powstania unii monetarnej. Pierwotnie był pomyślany.
Cele nieznacznie zostały zmodyfikowane cele polityki spójności : dotychczasowy cel 3 i 4 połączone zostały w jeden cel trzeci walki z bezrobociem.
Sformułowano nowy cel czwarty wsparcie dostosowania pracowników do mutacji przemysłu. Do głębokich zmian strukturalnych w przemyśle. Coraz większy udział przemysł ewoluuje w tzw. high tech. Łatwiej jest zapobiegać niż leczyć.
Od roku 1995r. był to okres wprowadzony został jeszcze jeden cel : nr 6. Austria, Szwecja i Finlandia. Wsparcie regionów słabo zaludnionych. O gęstości zaludnienia 8 lub mniej osób na km2.
Zarówno w pierwszym jak i w drugim okresie planistycznym były realizowane tzw. inicjatywy wspólnotowe. Obok wspieranych programów narodowych rozwoju. Inicjatywy były proponowane przez komisję europejską krajom członkowskim i w obu tych pierwszych okresach było ich 13.
INTERREG - inicjatywa wspierająca współpracę transgraniczną,
Podzielono w dwóch okresach w następujący sposób :
100% fundusze strukturalne 90 % NPR
8-9% - inicjatywy europejskiej.
Ca 1%- funduszy strukturalnych 0 Akcje innowacyjne Komisji europejskiej
Trzecia reforma:
Reforma która historyczne rozszerzenie objęła lata : 2000,2006 a więc 7 lat.Podstawę do tej reformy stanowił pakiet Bandera. Tzw. agenda 2000. Przygotowanie w latach 2000 - 2006. Od trzeciej reformy zakończyła się szybka tendencja wzrostowa funduszy strukturalnych.
Utrzymano budżet wspólnotowy na dotychczasowym poziomie 1,27 % produktu narodowego brutto UE. PNB UE. Zmieniono sposób liczenia tego agregatu. Jeden 1,27% przy nowej metodyce tego agregatu = 1,24% dochodu narodowego brutto UE. I to w tej chwili stanowi ptk. odniesienia.W agendzie 2000 przewidziano środki dla 6 państw nowych członkowskich członkowskich europy środkowo wschodniej od roku 2002. Stanowiło tzw. grupę luksemburską
Rozszerzenie na największą liczbę państw i obywateli. I na najbiedniejsze kraje.Podjęto decyzję o ustanowienie górnego pułapu pomocy dla poszczególnych państw w ramach polityki spójności a mianowicie przyjęto ,że pomoc dla jednego państwa nie może przekraczać 4 % Produktu krajowego brutto.
Decyzja o utrzymaniu funduszu spójności na który przeznaczono 18 mld euro na fundusz spójności.
Liczba celów polityki spójności zmniejszona została do 3 a mianowicie :
Cel nr 1 - objął podobnie jak wcześniej regiony opóźnione w rozwoju, do których dołączono regiony słabo zaludnione.Pogrupowano te wcześniejsze cele. Były wskazywane na poziomie nuts.
Te dwa rodzaje znalazły się w celu nr.2 wszystkie pozostałe rodzaje regionów problemowych czyli regiony rekonwersji przemysłu. Regiony uzależnione od rybołówstwa. Ubogie obszary wiejskie czy tzw. wrażliwe dzielnice w miastach. A więc w których koncentrują się zjawiska patologii społecznej. Praktycznie jeżeli chodzi o kategorii regionów nic się nie zmieniło.
Cel nr 3 - wsparcie rozwoju zasobów ludzkich no i ten cel trzeci był finansowany poza obszarem celu pierwszego.
Po raz pierwszy wprowadzono nową kategorię regionów które zostały określone mianem regionów wychodzących z pomocy phasing out. Do tej kategorii zaliczono regiony:
Które w wyniku nadrobienia opóźnienia wskaźnik 75 % średniej wspólnotowej PKB na mieszkańca na skutek przyspieszonej dynamiki wzrostu przekroczyły wskaźnik który kwalifikował się do celu pierwszego. Regiony te zostały włączone do celu pierwszego ale korzystały z malejącego wsparcia do końca roku 2005r lub 2006.
Ograniczono liczbę inicjatyw wspólnotowych więc komisja europejska ograniczyła liczbę do 4 :
Inicjatywa INTERREG została podzielona na 3 części :
Cz. I współpraca transgraniczna
cz. II współpracę między regionalną trans graniczna, np. współpraca regionów alpejskich,
cz.III współpraca regionalna na odległość, nie tylko regiony sąsiadujące ze sobą ale także z różnych państw nie raz dość odległe. To była ta inicjatywa na którą zawsze były największe środki.
Drugą inicjatywą którą utrzymano był program LEADER - wspieranie rozwoju regionalnego na obszarach wiejskich
Trzecia : URBAN - wspieranie rozwoju w miastach, wsparcie dla tych dzielnic wrażliwych.
Stanowiły kontynuację inicjatyw.
Nowa była : program EQUAL - inicjatywa wspólnotowa wspierająca równość na rynku pracy. Tutaj chodziło o równość szans kobiet na rynku pracy. Nowe kraje członkowskie miały prawo korzystać tylko z pierwszej i ostatniej inicjatywy. Zmieniony został podział tych wydatków dlatego ,żeby właśnie wygospodarować jak najwięcej środków.
100% Środków funduszy strukturalnych : na wsparcie programów narodowych przeznaczono 94 % środków podniesiono ten udział.
Na inicjatywę wspólnotowe przeznaczono 5 %
0,65 %na tzw. akcję innowacyjne komisji europejskiej.
Wprowadzono ponadto jedną innowację - 4 % środków funduszy strukturalnych zostało przeznaczonych na tzw. premię za najlepsze wyniki.Czyli przeznaczonych dla najlepszych beneficjentów funduszy strukturalnych chodziło o to ,żeby stworzyć bodziec. Premia ta zostało rozdzielona po między najlepszych beneficjentów w każdym państwie. Po dokonaniu ewaluacji programów w połowie okresu planistycznego
75% na cel pierwszy funduszy strukturalnych
na cel drugi 12 %
13% na cel trzeci,
koncentrują się środki na regionach opóźnionych w rozwoju.
4 reforma funduszy strukturalnych : negocjowanie uczestniczyła polska , 2007- 2013.Podstawę do jej negocjowania stanowił pakiet Prodiego. Radykalna zmiana której normalnie nikt by się nie spodziewał. Podstawowa zmiana tej czwartej reformie,pomocą regionalną objęte zostały wszystkie regiony Unii Europejskiej. Był jeden wielki protest ze strony zamożnych krajów. Nie zwiększono środków. Jeżeli chodzi o decyzję dotyczącą budżetów utrzymano dotychczasowy pułap rozmiaru budżetu wspólnotowego wyznaczając górną granicę na poziomie 1,24 % dochodu narodowego brutto unii europejskiej. Utrzymano ograniczenie pomocy przez poszczególne kraje w ramach polityki spójności wprowadzając degresywny wskaźnik od 3,9% pkb w dół w zależności od zamożności kraju. Niższy plan bogatszych krajów.
Cele : po raz pierwszy numeracja celów zastąpiona precyzyjnymi nazwami celów. W obecnym okresie mamy 3 cele :
Cel konwergencja i wzrost.
Obejmuje regiony opóźnione w rozwoju, których wskaźnik PKB na mieszkańca nie przekracza 75% średniej wspólnotowej licznej dla unii 25 państw członkowskich. Po rozszerzeniu ta przeciętna uległa rozszerzeniu o 13 %. Pociągnęło to w dół średnią PKB dla całej unii. Miało to konsekwencje dla starych regionów państwa członkowskiego.
Oraz do tego celu objęto regiony efektu statystycznego .Ale nie przekroczyły 75 średniej wspólnotowej 15 państw członkowskich.
UE25 < Regiony efektu statystenczego <75% średnia wspólnoty dla UE15
Regiony phassing out wychodzą z pomocy w ramach tego celu regionów opóźnionych w rozwoju wyliczone poniżej 75% w stosunku do nowej średniej rozszerzonej unii oraz regiony statystycznego phassing out.
Konkurencyjność zatrudnienie jest to cel który objął wszystkie pozostałe regiony. W ramach tego celu pomoc jest rozdzielana bezpośrednio przez kraje członkowskie,decydują które wspierać. Z jednym wyjątkiem a mianowicie komisja europejska wskazała jednak tzw. regiony phassing In jako te które muszą otrzymać pomoc.
Są to regiony które przekroczyły wskaźnik 75% średniej wspólnotowej PKB na mieszkańca liczonej dla Unii 15 państw członkowskich. Inaczej mówiąc SA to te regiony które wcześniej były wspierane i nadrobiły opóźnienie i przekroczyły średnią ale KE utrzymała decyzję o pomoc.
Europejska współpraca terytorialna : tj. cel który stanowi kontynuację inicjatywy INTERREG bo zniesione zostały inicjatywy wspólnotowe. Nie ma ich już więcej.Obejmuje wszystkie regiony współpracy. Min. Transgraniczne. Zniesione zostały programy inicjatyw wspólnotowych jedyny ten cel został określony jako europejska wspólnota terytorialna.
Liczba funduszy strukturalnych została ograniczona do dwóch i pozostawiono :
EUROPEJSKI FUNDUSZ SPOŁECZNY EFS
EUROPEJSKI FUNDUSZ ROZWOJU REGIONALNEGO.
Zintegrowany z nimi został fundusz spójności (kohezji). Tzn. ,że razem z funduszami strukturalnymi finansuje on programy rozwoju.
Wprowadzono :Zasada jedno funduszowości poszczególne programy mogą być finansowane tylko z jednego funduszu.
Jedyny wyjątek stanowi infrastruktura i środowisko który jest finansowany ze f. spójności i wyjątkowo z funduszu środków rozwoju regionalnego.Pozostałe z jednego funduszu.
Kapitał ludzki z europejskiego funduszu społecznego
A pozostałe innowacyjna gosp, współpraca terytorialna programy woj.. finansowane są z europejskiego funduszu rozwoju regionalnego.
Objęcie polityką regionalną całego obszaru wspólnot. Ograniczenie liczby funduszy strukturalnych. Zostały zintegrowane z wspólną polityką rolną dwa pozostałe i wspólnotową polityką w zakresie rybołówstwa. Inaczej mówiąc : zmieniły nazwę EUROPEJSKI FUNDUSZ ROLNY NA RZECZ ROZWOJU OBSZARÓW WIEJSKICH, EUROPEJSKI FUNDUSZ RYBACKI.
6