1.Charakter prawa zobowiązań i jego miejsce w systemie prawa cywilnego.
Prawo zobowiązań - inaczej prawo obligacyjne, jest tym działem prawa cywilnego, który został skonstruowany inaczej niż prawa rzeczowe. Prawo zobowiązań rożni się tym od prawa rzeczowego, że system praw obligacyjnych jest systemem prawa otwartym i dynamicznym. Otwartość systemu powoduje, że jest nieograniczona ilość praw obligacyjnych. Prawa, które powołujemy do życia w ramach stosunku zobowiązaniowego mają charakter względny, co znaczy, że są one skuteczne między stronami określonego stosunku prawnego. Prawo zobowiązań nie daje bezpośredniego kontaktu z rzeczami. Prawa zobowiązaniowe nie są prawami do rzeczy w sensie bezpośrednim. Odbywa się to za pośrednictwem innej osoby.
2. Podstawowe źródła prawa zobowiązań.
Prawo zobowiązań jest najobszerniejszym działem prawa cywilnego. Zawarte jest w księdze trzeciej k.c. i odrębnym ustawodawstwie. Obejmuje ono regulację dotyczącą wymiany dóbr i świadczenia usług. Część ogólna prawa zobowiązań zawiera przepisy dotyczące wszelkich stosunków zobowiązaniowych, część szczegółowa zaś obejmuje regulacje poszczególnych , różnorodnych umów zobowiązujących do świadczenia.
3. Stosunek zobowiązaniowy - pojecie, elementy.
Prawo zobowiązań reguluje 'wymianę dóbr i usług. Istota zobowiązania zgodnie z art.353 k.c. sprowadza się do tego, że wierzycie! może żądać od dłużnika świadczenia, a dłużnik powinien świadczenie spełnić. Zobowiązanie jest więc stosunkiem prawnym, w którym występują dwie strony, dłużnik i wierzyciel przy czym dłużnik winien spełnić świadczenie na rzecz wierzyciela, który może domagać się spełnienia tego świadczenia. Świadczenie może polegać na działaniu lub zaniechaniu.
W stosunku zobowiązaniowym można wskazać następujące elementy.
1) podmioty - stosunek zobowiązaniowy wiąże podmioty; wierzyciela i dłużnika. To są strony zobowiązania. Wierzyciel jest uprawniony żądać od dłużnika określonego świadczenia, a dłużnik jest zobowiązany to świadczenie spełnić;
2) przedmiot - to zachowanie strony zgodnie z treścią stosunku zobowiązaniowego, czyli
oczekiwanie przez wierzyciela na zachowanie się dłużnika (świadczenie), które może polegać na działaniu lub zaniechaniu;
3) treść - na którą składają się uprawnienia wierzyciela oraz pozostające z nimi w związku
obowiązki obciążające dłużnika. Treścią zobowiązania jest więc uprawnienie wierzyciela skierowane do dłużnika, polegające na możliwości żądania by spełnił on świadczenie.
4. Źródła powstania zobowiązań,
Do źródeł powstania zobowiązań zaliczamy.
1) umowy - które są najważniejszym źródłem stosunków obligacyjnych;
2) jednostronne czynności prawne - których praktyczne znaczenie jest znacznie mniejsze;
3) czyny niedozwolone
4) wprowadzenie do obrotu produktu niebezpiecznego,
5) bezpodstawne wzbogacenie; -_
6) decyzja administracyjna - obecnie ma bardzo małe znaczenie;
7) bardzo rzadko - orzeczenie sądowe - sąd może wpływać na stan prawny tworząc,
zmieniając, lub znosząc więzi obligacyjne - na podstawie wyraźnego upoważnienia ustawy, lub umocowania przez strony stosunku obligacyjnego.
5. Umowy zawierane na odległość - ustawa z 03-03-2000 (Dz. U. Nr 22. póz. 271).
Cechą charakterystyczną tych umów Jest to, że odnoszą się one do przedsiębiorcy, który w taki sposób zorganizował swoją działalność, iż w jej wykonaniu zawiera z konsumentem umowy bez jednoczesnej obecności obu stron, przy czym oświadczenia woli składane są z wykorzystaniem środków porozumiewania się na odległość - np. formularza zamówienia adresowanego lub nie adresowanego, listu seryjnego, reklamy prasowej z wydrukowanym formularzem zamówienia, katalogu, telefonu, radia, telewizji, wizjofonu, wideotekstu, poczty elektronicznej, telefaksu. Aby doszło do zawarcia umowy przedsiębiorca jest zobowiązany jednoznacznie w sposób zrozumiały zakomunikować, że przedstawia konsumentowi propozycję zawarcia umowy. Może to uczynić przez złożenie oferty, zaproszenie konsumenta do składania ofert, lub zaproponować podjęcie rokowań. Jeśli umowa zostanie zawarta to konsument uzyskuje uprawnienie do odstąpienia od niej bez podania przyczyn, składając oświadczenie na piśmie - w terminie 10 dni. Konsument nie może być zobowiązany do zapłaty ceny zanim nie otrzyma świadczenia wzajemnego przedsiębiorcy. Świadczenie przedsiębiorcy musi być spełnione wcześniej (przed zapłatą) i nie później niż do 30 dni od daty gdy konsument wyraz}!
wolę zawarcia umowy. Gdy przedsiębiorca nie może wykonać zobowiązania - to w terminie 30 dni od zawarcia umowy powiadamia konsumenta o tej okoliczności i zwraca mu całą otrzymaną kwotę. Jest to odstąpienie od umowy.
6. Umowy zawierane poza lokalem przedsiębiorstwa - ustawa z 02-03-2000 (Dz. U. Nr 22.póz. 271
Umowy zawierane z konsumentem przez przedsiębiorcę poza lokalem
przedsiębiorstwa, są to umowy nazwane jak i nienazwane, które charakteryzują się
szczególnym miejscem i sposobem zawierania. Kupno artykułu gospodarstwa domowego podczas tzw. prezentacji w domu klienta zgodnie z art. 535 k.c. stanowi umowę zawartą poza lokalem przedsiębiorstwa. Ustawa stawia tutaj wymóg, aby przedsiębiorca przed zawarciem umowy poinformował konsumenta na piśmie, o tym, że przysługuje mu prawo odstąpienia od umowy oraz wręczył mu wzór oświadczenia o odstąpieniu zawierający nazwę i siedzibę firmy. Konsument gdy z jakiegokolwiek powodu dojdzie do przekonania, że nie chce być związany umową nawet już wykonaną przez obie strony - ma prawo do jej rozwiązania. W przypadku wykonania prawa do odstąpienia umowa uważana jest za niezawartą, a konsument jest zwolniony ze wszystkich zobowiązań. To co strony świadczyły ulega zwrotowi w stanie niezmienionym.
7. Wielość wierzycieli lub dłużników w zobowiązaniu.
W sytuacji wielości wierzycieli lub dłużników - istotne znaczenie ma czy świadczenie jest podzielne, czy niepodzielne. Gdy świadczenie jest podzielne - a po stronie dłużnika lub wierzyciela występuje po kilka osób to zgodnie z art 379 § 1 k.c. zarówno dług jak i wierzytelność dzielą się na tyle części ilu jest dłużników lub wierzycieli. W ten sposób zobowiązanie rozpada się na proste stosunki dotyczące jednego dłużnika i jednego wierzyciela. Nie jest to rozwiązanie korzystne dla wierzyciela, zwłaszcza gdy któryś z dłużników stanie się niewypłacalny. W przypadku gdy jedno ze świadczeń jest podzielne, a drugie nie - to dłużnicy zobowiązani do świadczenia niepodzielnego są zobowiązani solidarnie za jego wypełnienie. W tym przypadku utrzymana jest więź całego zobowiązania, bo dłużnicy są zobowiązani spełnić świadczenie niepodzielne. Gdy zaś kilku wierzycieli jest uprawnionych do świadczenia niepodzielnego - to zgodnie każdemu k.c przyznaje każdemu z wierzycieli prawo do żądania wykonania zobowiązania. Gdy jeden z wierzycieli wyrazi sprzeciw - to dłużnik musi świadczyć wszystkim wierzycielom łącznie albo złożyć przedmiot świadczenia do depozytu sądowego.
8. Świadczenie - pojęcie, treść, przedmiot świadczenia, rodzaje świadczeń,
Świadczenie - to oczekiwanie wierzyciela na zachowanie się dłużnika. Świadczenie może polegać na działaniu lub zaniechaniu. Przedmiotem świadczenia - obok zachowania się stron stosunku zobowiązaniowego są pewne dobra materialne lub niematerialne. Zachowanie się dłużnika musi zmierzać do wypełnienia określonego celu. Na treść świadczenia - składają się uprawnienia wierzyciela i odpowiadające im obowiązki dłużnika.
Wyróżniamy świadczenia: jednorazowe, ciągłe i okresowe, świadczenia oznaczone co do tożsamości i gatunku, oraz świadczenia podzielne i niepodzielne.
9. Konsekwencje prawne pierwotne/ i następczej niemożliwości świadczenia.
Pierwotna niemożliwość świadczenia - jest określona w art 367 k.c. zgodnie
z którym umowa o świadczenie niemożliwe jest nieważna. Kodeks nie definiuje pojęcia niemożliwości. Niemożliwość polega na tym, że w sposób trwały z przyczyn faktycznych lub prawnych dłużnik nie może spełnić świadczenia.
Niemożliwość następcza - zgodnie z art. 3571 k.c. - jeżeli z powodu nadzwyczajnej zmiany stosunków spełnienie świadczenia byłoby połączone z nadmiernymi trudnościami, albo groziłoby jednej ze stron rażącą stratą - czego strony nie przewidziały przy zawarciu umowy - sąd może określić sposób wykonania zobowiązania, wysokość świadczenia lub nawet orzec o rozwiązaniu umowy, przy czym w miarę potrzeby może orzec o rozliczeniach stron.
10. Zobowiązania przemienne, a upoważnienie przemienne,
Zobowiązanie przemienne - polega na tym, że dłużnik, by zaspokoić interes wierzyciela, może spełnić jedno z kilku świadczeń, przy czym świadczenia te mogą się różnić między sobą, co do charakteru, czasu ich wymagalności, miejsca spełnienia, a także ich wartości. Zobowiązanie takie tworzy po stronie uprawnionej jedną wierzytelność, co do której konkretyzacja nastąpi najpóźniej w chwili spełnienia świadczenia.
Upoważnienie przemienne - różni się od zobowiązania przemiennego tym, że przedmiot zobowiązania czyli świadczenie jest określone. Wierzycie! może domagać się od dłużnika tylko tego świadczenia. Mimo to dłużnik może uwolnić się od ciążącego nam długu w wyniku innego zachowania niż określa treść zobowiązania - np. darczyńca w przypadku niedostatku może żądać od obdarowanego aby go alimentował - ale ten może zwrócić wartość wzbogacenia darczyńcy i w ten sposób uchylić się od zobowiązania (art. 897 k.c.).
11. Świadczenia jednorazowe, okresowe, ciągłe - objaśnij, podaj przykłady.
Świadczenie jednorazowe - ma miejsce wtedy gdy może być ono wykonane wskutek Jednorazowego zachowania się dłużnika - choćby nawet dłużnik dokonał kilku czynności odległych w czasie. Przykładem może tu być zapłata ceny.
Świadczenie okresowe - jest wtedy gdy dłużnik winien spełnić na rzecz wierzyciela szereg świadczeń jednorazowych, w określonych odstępach, przy czym suma tych świadczeń nie jest z góry określona. Przykładem może tu być -zapłata czynszu za mieszkanie.
Świadczenie ciągle - ma miejsce wtedy gdy dłużnik nie ma sposobności wykonać go poprzez jednorazową czynność, lecz wymagane będzie ustawiczne zachowanie się (znoszenie się) trwające przez pewien czas. Na przykład - wynajmujący jako dłużnik najemcy w zakresie korzystania z rzeczy zmuszony jest udostępnić przedmiot najmu i nie przeszkadzać najemcy w czasie obowiązywania tego stosunku prawnego.
12. Świadczenia podzielne i niepodzielne -objaśnij i podaj przykłady.
Świadczenie podzielne - to zgodnie z art 379 ź 2 k.c. takie świadczenie, które może być spełnione częściowo, bez istotnej zmiany przedmiotu lub wartości. Stąd wniosek, że o podzielności lub nie podzielności świadczenia decyduje przede wszystkim ocena z punktu widzenia wierzyciela. Na przykład zapłata za kupno towaru w ratach.
Świadczenie niepodzielnie - ma miejsce wtedy gdy dojdziemy do przeświadczenia, że wskutek podzielenia przedmiotu świadczenia wierzyciel nie uzyska tego co mógłby i powinien otrzymać. Na przykład kupno zamka ale z kluczem.
13. Świadczenia oznaczone indywidualnie i rodzajowo - objaśnij i podaj przykłady.
Świadczenie oznaczone indywidualnie - to takie gdzie przedmiotem świadczenia może być rzecz oznaczona co do tożsamości, czyli rzecz wyróżniona spośród wszystkich innych według jej indywidualnych niepowtarzalnych cech. Np. przeniesienie własności nieruchomości.
Świadczenie oznaczone rodzajowo-ma miejsce wtedy jeżeli wskażemy takie przymioty rzeczy, dzięki którym możliwe będzie wskazanie innych jeszcze rzeczy należących do tego samego gatunku. Na przykład w przypadku zniszczenia rzeczy dłużnik może świadczyć inną rzecz o podobnych cechach.
14. Świadczenia pieniężne.
Świadczenie pieniężne -jest świadczeniem podzielnym. Obowiązują tu zasady:
1) Zasada walutowości - atrybutem suwerenności państwa jest posiadanie własne waluty.
Używania innych walut wymaga uzyskania stosownych zezwoleń.
2) Zasada nominalizmu - wprowadza ochronę, której celem jest przywrócenie istniejącej wartości pieniądzom zdeprecjonowanym. Zasada ta realizuje się bądź przez waloryzację ustawową, bądź też przez waloryzację umowną.
3} Zasada związania z miejsce wykonania świadczenia pieniężnego - polega na tym, że dłużnik ma udać się do wierzyciela i oddać mu dług. Dług ma charakter oddawczy. Koszt tego długo obciąża zawsze dłużnika.
15. Odsetki.
Przez odsetki pieniężne - rozumie się przede wszystkim wynagrodzenie za korzystanie z cudzego kapitału. Zgodnie z art. 359 § 1 k.c. odsetki od sumy pieniężnej należą się tylko wtedy, gdy wynika to z: czynności prawnej, albo z ustawy, orzeczenia sądu, lub decyzji innego uprawnionego organu. Obowiązuje tu zasadą, iż do żądania odsetek konieczny jest tytuł prawny wskazany w tym przepisie. Najważniejszy tytuł ustawowy określa art. 481 k.c,, który uprawnia wierzyciela do żądania od dłużnika odsetek za czas opóźnienia nawet wtedy gdyby nie poniósł żadnej szkody. Wysokość odsetek określa zasadniczo umowa, a jeżeli jej treść tego nie obejmuje - to należą się odsetki ustawowe. Odsetki są traktowane jako należność uboczna.
16. Przesłanki odpowiedzialności odszkodowawczej - wg koncepcji z wykładu.
1) Przesłanki trwale: szkoda; zdarzenia wyrządzające szkodę; związek przyczynowy.
2) Przesłanki ruchome: wina; ryzyko; zasady współżycia społecznego.
Wina w wyborze - culpa in eligeendo - art. 429 k.c. -jeżeli powierzę wykonanie danej
czynności innej osobie to ponoszę odpowiedzialność za szkody wyrządzone przez nią innym osobom w czasie wykonania tej czynności.
Wina w nadzorze - culpa in custodiens - art. 427 k.c. -jeżeli z mocy ustawy lub umowy
jestem zobowiązany do nadzoru nad osobą ze względu na jej wiek lub stan psychiczny - to ponoszę odpowiedzialność za szkody przez nią wyrządzone.
17. Reżimy odpowiedzialności odszkodowawczej.
Reżim odpowiedzialności kontraktowej - określony przez art 471 k.c. stanowi, że dłużnik obowiązany jest do naprawienia szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, chyba że niewykonanie lub nienależyte wykonanie jest następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi. Zakres tej odpowiedzialności został ujęty szeroko, bo może powstać w każdym wypadku naruszenia treści więzi obligacyjnej,
Reżim odpowiedzialności deliktowej - wywodzi się z tradycji prawa rzymskiego
i obejmuje odpowiedzialność z tytułu wyrządzenia szkody czynem niedozwolonym, ale także obejmuje szeroką grupę zdarzeń, a wśród nich i takie, które z działaniami ludzkimi bezpośrednio nie mają nic wspólnego (np. umowy gwarancyjne, ubezpieczenia ustawowe).
18. Zbieg odpowiedzialności ex delicto i ex contractu- art. 443 k.c.
Zgodnie z art 443 k.c. - Okoliczność, że działanie lub zaniechanie, z którego szkoda wynikła, stanowiło niewykonanie lub niewykonanie lub nienależyte wykonanie istniejącego uprzednio zobowiązania, nie wyłącza roszczenia o naprawienie szkody z tytułu czynu niedozwolonego, chyba że z treści istniejącego uprzednio zobowiązania wynika co innego.
19. Granice odpowiedzialności odszkodowawczej.
Prawo cywilne konstruuje dla swoich potrzeb adekwatny związek przyczynowy - który jest niczym innym jak dyrektywą, stosownie do której na użytek odpowiedzialności dokonuje się powiązania prawnie doniosłych zdarzeń - tj. niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania z wywołaną przez nie szkodą. Dodatkowo zgodnie z art 471 k.c. dłużnik poniesie ciężar naprawienia szkody nie w każdym wypadku, lecz tylko wówczas, gdy niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania będzie następstwem okoliczności, za które on odpowiada.
20. Postacie szkody majątkowej.
Zgodnie z art. 361 § 2 k.c. - szkoda obejmuje straty, które poszkodowany poniósł, oraz korzyści które mógłby osiągnąć gdyby mu szkody nie wyrządzono. Stąd wniosek, że szkodą jest ubytek w majątku poszkodowanego (tzw. strata rzeczywista) obejmujący ubytek rzeczy i praw lub ich osłabienie, a także zwiększenie się zobowiązań poszkodowanego, oraz utracone korzyści (lucrum cessans) - czyli to co wskutek zdarzenia nie weszło do majątku poszkodowanego. Nie uwzględnia się natomiast tego, na co poszkodowany mógłby tylko ewentualnie liczyć, czy też spodziewać się tego (tzw. szkoda ewentualna).
n
21. Metody ustalania wielkości szkody.
Ustalenie szkody następuje poprzez porównanie stanu majątkowego, który istniał przed
szkodą, oraz stanu jaki powstał w wyniku zdarzenia ją wyrządzającego. Metoda ta nazywana
jest - metodą różnicową lub dyferencyjną. Jednak z uwagi na możliwość dokonywania zmian w
majątku poszkodowanego - względy praktyczne przesądziły, iż bierze się pod uwagę stan rzeczy z daty ustalenia odszkodowania (najczęściej data wyroku sądowego).
Metoda miernika wartości - aktualnie utraciła na znaczeniu. Niemniej w dalszym ciągu
występują różne mierniki wartości rzeczy - np. wartość z upodobania, wartość ze względu na
szczególny sposób życia. Jednak przy ustalaniu odszkodowania odnosimy się do wartości
rynkowej rzeczy.
17
22. Sposoby naprawienia szkody.
Kodeks cywilny wprowadza zasadę pełnego odszkodowania, które nie może być mniejsze ani większe od wyrządzonej szkody. Na wysokość odszkodowania wpływa jednak przyjęta w kodeksie zasada adekwatnego związku przyczynowego - w myśl którego dłużnik będzie zmuszony naprawić szkodę w wysokości stanowiącej następstwa uznane za normalne, typowe w stosunku do ich przyczyny sprawczej. Pozostałe skutki zmniejszające stan majątku wierzyciela - jeżeli uznamy je za typowe - nie będą wpływać na wysokość odszkodowania, nawet gdyby wynikały z faktu uznanego za przyczynę szkody.
23. Solidarność bierna i solidarność czynna. Roszczenia regresowe.
W sytuacji wielości wierzycieli lub dłużników - istotne znaczenie ma czy świadczenie jest podzielne, czy niepodzielne.
Gdy świadczenie jest podzielne - a po stronie dłużnika lub wierzyciela występuje po kilka osób to zgodnie z art. 379 § 1 k.c. zarówno dług jak i wierzytelność dzielą się na tyle części ilu jest dłużników lub wierzycieli. W ten sposób zobowiązanie rozpada się na proste stosunki dotyczące jednego dłużnika i jednego wierzyciela. Nie jest to rozwiązanie korzystne dla wierzyciela, zwłaszcza gdy któryś z dłużników stanie się niewypłacalny.
W przypadku gdy jedno ze świadczeń jest podzielne, a drugie nie - to dłużnicy
zobowiązani do świadczenia niepodzielnego są zobowiązani solidarnie za jego wypełnienie. W tym przypadku utrzymana jest więź całego zobowiązania, bo dłużnicy są zobowiązani spełnić świadczenie niepodzielne.
Gdy zaś kilku wierzycieli jest uprawnionych do świadczenia niepodzielnego - to zgodnie z k.c. przyznaje każdemu z wierzycieli prawo do żądania wykonania zobowiązania. Gdy jeden z wierzycieli wyrazi sprzeciw - to dłużnik musi świadczyć wszystkim wierzycielom łącznie albo złożyć przedmiot świadczenia do depozytu sądowego.
Roszczenia regresowe - to uprawnienie do żądania zwrotu całości lub części dokonanej
zapłaty - np. w przypadku poręczenia lub żyrowania, przy odpowiedzialności czekowej, wekslowej, przy świadczeniu niepodzielnym, przy ubezpieczeniu, przy wypadku w zatrudnieniu,
24. Solidarność nieprawidłowa (odpowiedzialność in solidum).
Czasami układ stosunków doprowadzi do tego, że ten sam wierzyciel będzie miał roszczenie o naprawienie szkody względem kilku osób, przy czym nie są oni zobowiązani solidarnie. Przykładem może tu być sytuacja, gdy złodziej zabierze utarg z kasy, nie dość dokładnie strzeżonej przez sprzedawcę. Złodziej odpowiada z art. 415 k.c., zaś sprzedawca z art. 471 k.c. Oba te stosunki będą od siebie niezależne, aczkolwiek spełnienie świadczenia przez jednego dłużnika doprowadza do wygaśnięcia zobowiązania wskutek jego wykonania, drugie zaś zobowiązanie zgaśnie dlatego, że odpadnie jego cel.
25. Zobowiązania podzielne i niepodzielne.
Zobowiązanie podzielne - to zgodnie z art. 379 z 2 k.c. takie zobowiązanie którego świadczenie może być spełnione częściowo, bez istotnej zmiany przedmiotu lub wartości. Stąd wniosek, że o podzielności lub nie podzielności świadczenia decyduje przede wszystkim ocena z punktu widzenia wierzyciela. Na przykład zapłata za kupno towaru w ratach.
Zobowiązanie niepodzielne - ma miejsce wtedy gdy dojdziemy do przeświadczenia, że wskutek podzielenia przedmiotu zobowiązania wierzyciel nie uzyska tego co mógłby i powinien otrzymać. Na przykład kupno zamka ale z kluczem.
26. Umowy zobowiązujące, rozporzadzalace i o podwójnym skutku - objaśnij, podaj przykłady.
Umowy zobowiązujące - polegają na tym iż wskutek zawarcia umowy u jednej ze stron powstaje obowiązek określonego zachowania się w przyszłości. W konwencji rachunkowej powoduje powstanie pasywów. Np. - umowa darowizny.
Umowy rozporządzające - polegają na tym, że jedna ze stron w wyniku dokonania takiej czynności prawnej zmniejsza stan swego posiadania, w tym sensie że pozbawia się określonego prawa majątkowego lub też osłabia posiadane prawo. W konwencji rachunkowej, pozbywa się aktywów- np. umowa pożyczki.
Umowy o podwójnym skutku zobowiązujące - rozporządzające - to zgodnie z art. 155 § 1 k.c. - umowa sprzedaży, zamiany, darowizny lub inna umowa zobowiązująca do przeniesienia własności rzeczy co do tożsamości oznaczonej przenosi własność na nabywcę, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej, albo że strony inaczej postanowiły.
27. Umowy i zobowiązania wzajemne.
Cechą zobowiązań wzajemnych jest ekwiwalentność świadczeń pojmowana w ten sposób, że pod względem wartościowym świadczenie jednej strony jest odpowiednikiem świadczenia drugiej. Oceny tej dokonują strony czynności, jest to więc punkt widzenia subiektywny.
W odniesieniu do umów wzajemnych stosowane będą nieco inne zasady dotyczące ich wykonania oraz skutków niewykonania lub nienależytego wykonania, niż wtedy, gdy zobowiązanie nie będzie miało takiego charakteru.
28. Zasada swobody umów i jej ograniczenia - art. 3531 k.c.
W prawie zobowiązań naczelne miejsce przyznaje się zasadzie swobody umów. Ograniczenia swobody umów określa art 3531 k.c. - który stanowi, że - Strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie, ani zasadom współżycia społecznego.
29. Przyrzeczenie publiczne - art. 919 i następne k.c.
Przyrzeczenie publiczne - polega na zobowiązaniu się przez ogłoszenie publiczne do spełnienia oznaczonego świadczenia (art. 919 - 921 k.c.). Jest to jednostronna czynność prawna, która prowadzi do powstania stosunku zobowiązaniowego, a więc stanowi pozaumowne źródło stosunków zobowiązaniowych. Czynność ta może służyć różnym funkcjom realizowanym przez czynności prawne. Może prowadzić do nabycia własności i innych praw, jak i korzystania z cudzej rzeczy, praw czy uzyskania świadczenia oznaczonych usług na rzecz składającego przyrzeczenie.
30. Wyzysk - pojecie, skutki prawne - art. 388 k.c.
Zgodnie z art. 388 k.c. - Jeżeli jedna ze stron wyzyskując położenie, niedołęstwo lub niedoświadczenie drugiej strony, w zamian za swoje świadczenia przyjmuje albo zastrzega dla siebie lub dla osoby trzeciej świadczenie, którego wartość w chwili zawarcia umowy przewyższa w rażącym stopniu wartość jej własnego świadczenia, druga strona może żądać zmniejszenia swego świadczenia lub zwiększenia należnego jej świadczenia, a w wypadku gdy jedno i drugie byłoby nadmiernie utrudnione, może ona żądać unieważnienia umowy. Uprawnienia powyższe wygasają z upływem dwóch lat od dnia zawarcia umowy.
31. Umowa przedwstępna - poecie, treść, skutki art. 389 i 390 k.c.
Umowa przedwstępna - zgodnie z art. 389 k.c. - to umowa, przez którą jedna ze stron
lub obie zobowiązują się do zawarcia oznaczonej umowy. Umowa przedwstępna powinna określać istotne postanowienia umowy przyrzeczonej oraz termin, w ciągu którego ma być ona zawarta. Jeżeli strona zobowiązana do zawarcia umowy przyrzeczonej uchyla się od jej zawarcia - druga strona może żądać naprawienia szkody, którą poniosła przez to, że liczyła na zawarcie umowy przyrzeczonej. Gdy umowa przedwstępna czyni zadość wymaganiom od których zależy ważność umowy przyrzeczonej - strona uprawniona może dochodzić zawarcia umowy przyrzeczonej. Roszczenia powyższe przedawniają się z upływem roku od dnia
w którym umowa przyrzeczona miała być zawarta.
32. Umowy o świadczenie na rzecz osoby trzeciej i 'o świadczenie przez osobę trzecia
(objaśnij, podaj przykłady - art. 393 i art. 391 k.c.)
Umowa o świadczenie na rzecz osoby trzeciej - zgodnie z art. 393 k.c. - strony mogą
w umowie zastrzec, że dłużnik spełni świadczenie nie do rąk wierzyciela, lecz na rzecz osoby trzeciej. W tak ukształtowanym stosunku zobowiązaniowym oprócz tradycyjnych stron występuje osoba trzecia, która już od powstania zobowiązania uzyskuje roszczenie o spełnienie świadczenia, przy czym, co do zasady, nie może być ona obciążona obowiązkiem określonego działania.
Umowa o świadczenie przez osobę trzecią - zgodnie z art. 391 k.c. - dopuszczalna jest
umowa, w której jedna ze stron przyrzeknie (dłużnik), że osoba trzecia zaciągnie względem drugiej z nich (wierzyciela) określone zobowiązanie lub też spełni określone świadczenie. W pierwszym wypadku świadczenie dłużnika polegać ma na tym by doprowadzić do zawarcia przez wierzyciela i osobę trzecią umowy zobowiązującej, w której to dłużnikiem będzie osoba trzecia. W drugim wypadku dłużnik z umowy podstawowej zaciąga dług, którego treścią jest określone zachowanie osoby trzeciej. Polega ono na spełnieniu świadczenia wobec wierzyciela.
33. Zadatek - art. 394 k.c.
W braku odmiennego zastrzeżenia umownego albo zwyczaju zadatek dany przy zawarciu umowy ma to znaczenie, że w razie niewykonania umowy przez jedną ze stron druga strona może bez wyznaczonego terminu dodatkowego od umowy odstąpić i otrzymany zadatek zachować, a jeżeli sama go dała, może żądać sumy dwukrotnie wyższej. W razie wykonania umowy zadatek ulega zaliczeniu na poczet świadczenia strony, która go dała. Jeżeli zaliczenie nie jest możliwe zadatek ulega zwrotowi. W razie rozwiązania umowy zadatek powinien być
zwrócony, a obowiązek zapłaty sumy dwukrotnie wyższej odpada.
34. Umowne prawo odstąpienia (art. 395 k.c.) a umowa o odstępne (art. 396 k.c.).
Zgodnie z art 395 k.c. umowne prawo odstąpienia - można zastrzec, że jednej lub obu stronom umowy przysługiwać będzie w ciągu oznaczonego terminu prawo odstąpienia od umowy. Prawo to wykonuje się przez oświadczenie złożone drugiej stronie. W razie wykonania prawa odstąpienia umowa uważana jest za niezawartą. To co strony już świadczyły ulega zwrotowi w stanie niezmienionym. Za świadczone usługi oraz za korzystanie z rzeczy należy się drugiej stronie odpowiednie wynagrodzenie.
Umowa o odstępne - zgodnie z art. 396 k.c. - oznacza, że jeżeli zostało zastrzeżone, że jednej lub obu stronom wolno od umowy odstąpić za zapłatą oznaczonej sumy (odstępne), oświadczenie o odstępne jest skuteczne tylko wtedy, gdy zostało złożone jednocześnie z zapłatą odstępnego.
35. Wzorce umowne.
W celu usprawnienia procesu zawierania umów podmioty gospodarcze wykorzystują opracowane przez siebie wzorce, czy też regulaminy. Nabywcy pozostaje często podjęcie decyzji, czy chce uczestniczyć w tak ukształtowanym stosunku prawnym, czy też nie. Tego rodzaju umowy, zawierane przez przystąpienie, nazywane są często umowami adhezyjnymi. Mechanizm zawierania umów przy wykorzystaniu wzorców umownych rodzi dla kontrahentów niebezpieczeństwo wynikające z tego, że wzorzec tworzy strona silniejsza - tzw. proponent W konsekwencji wzorce umowne mogą zawierać postanowienia niekorzystne dla drugiej strony, Dlatego też kwestia posługiwania się wzorcami wymaga przy ich regulacji rozstrzygnięcia zagadnień mających wpływ na bezpieczeństwo obrotu, by chronić stronę słabszą.
36. Niedozwolone klauzule - art. 3851 k.c.
Zgodnie z art. 3851 k.c.- postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nie
uzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy. Nie uzgodnione indywidualnie są te postanowienia umowy, na których treść konsument nie miał rzeczywistego wpływu. Odnosi się to do postanowień umowy przyjętych z wzorca umowy zaproponowanego konsumentowi przez kontrahenta.
37. Katalog klauzul niedozwolonych - art. 3853 k.c. Zalicza się tu postanowienia:
1) wyłączające lub ograniczające odpowiedzialność względem konsumenta za; szkody na osobie, niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania; potrącenie wierzytelności konsumenta z wierzytelności drugiej strony;
2) przewidują postanowienia z których konsument nie mógł poznać przed zawarciem umowy;
3) zezwalają kontrahentowi konsumenta na przeniesienie praw i obowiązków umowy bez zgody konsumenta;
4) uzależniają zawarcie umowy od; przyrzeczenia przez konsumenta zawieranie podobnych umów w przyszłości; zawarcia innej umowy nie mającej związku zawieraną; spełnienie świadczenia od okoliczności zależnych tylko od woli kontrahenta konsumenta;
5) przyznają kontrahentowi konsumenta uprawnienia dokonywania interpretacji umowy;
6) uprawniają kontrahenta do jednostronna zmiany umowy;
7) przyznają kontrahentowi konsumenta prawo stwierdzenia zgodności świadczenia z umową;
8) wyłączają obowiązek zwrotu konsumentowi zapłaty za świadczenie nie spełnione w całości;
9) pozbawiają konsumenta prawa do rozwiązania umowy, odstąpienia od niej;
10) przewidują utratę prawa żądania zwrotu świadczenia konsumentowi spełnionego wcześniej niż świadczenie kontrahenta;
11) zastrzegają prawo kontrahenta konsumenta do wypowiedzenia umowy zawartej na czas nieokreślony bez wskazania ważnych przyczyn i terminu wypowiedzenia
12) nakładają tylko na konsumenta obowiązek zapłaty określonej sumy na wypadek rezygnacji z zawarcia umowy;
13) stanowią, że umowa zawarta na czas oznaczony ulega przedłużeniu o ile konsument w rażąco krótkim terminie nie złoży oświadczenia;
14) przewidują jednostronnie uprawnienie dla kontrahenta konsumenta do; zmiany istotnych cech świadczenia; określenia lub podwyższenia ceny wynagrodzenia po zawarciu umowy;
15) uzależniają odpowiedzialność kontrahenta konsumenta od wykonania zobowiązań przez osoby, za pośrednictwem których zawiera on umowę;
16) przewidują obowiązek wykonania zobowiązania przez konsumenta mimo niewykonania świadczenia przez jego kontrahenta; oraz wyłączają jurysdykcję sądów polskich.
21
38. Bezpodstawne wzbogacenie.
Bezpodstawne wzbogacenie - stanowi jedno ze zdarzeń, w wyniku których powstają stosunki obligacyjne. Zgodnie z art 405 k.c. - kto bez podstawy prawnej uzyskał korzyść majątkową kosztem innej osoby, zobowiązany jest do wydania korzyści w naturze, a gdyby to nie było możliwe, do zwrotu jej wartości. Cechą szczególną jest fakt, iż bezpodstawne wzbogacenie występuje w postaci świadczenia pozbawionego podstawy, czy też inaczej przyczyny prawnej uzasadniającej dokonanie przysporzenia.
39. Pojecie czynu niedozwolonego i odpowiedzialność za szkody wyrządzone czynem niedozwolonym.
Zgodnie z art 415 k.c. - pojęcie czynu niedozwolonego obejmuje wypadki naprawienia szkód wynikłych z działań ludzkich zawinionych oraz nie noszących znamion winy, a także, ze zdarzeń, które albo czynami człowieka nie są, albo z zachowaniem ludzi pozostają tylko w związku. Naprawienie szkody wyrządzonej czynem niedozwolonym określane niejednokrotnie bywa jako odpowiedzialność deliktowa. Tymczasem wg kodeksu czyn niedozwolony Tymczasem czyn niedozwolony zgodnie z k.c. jest kategorią szerszą, gdyż oprócz deliktu obejmuje także naprawienie szkody wynikłej z niezawinionego działania człowieka oraz odpowiedzialność za szkody wyrządzone przez zwierzęta i rzeczy, jak również za szkody związane z użyciem i wykorzystaniem elementarnych sił przyrody.
40. Odpowiedzialność Skarbu Państwa lub samorządu terytorialnego za szkodę wyrządzona przez funkcjonariusza.
Za szkodę wyrządzoną bezprawnym działaniem lub zaniechaniem
Funkcjonariusza państwowego odpowiada - wg art. 417 k.c. - Skarb państwa. Funkcjonariuszami państwowymi są pracownicy organów władzy administracji lub gospodarki państwowej oraz osoby działające na zlecenie tych organów, osoby powołane z wyboru, sędziowie i prokuratorzy oraz żołnierze. Jeżeli szkoda została wyrządzona przez funkcjonariusza państwowego na skutek wydania
orzeczenia lub zarządzenia - Skarb Państwa ponosi odpowiedzialność tylko wtedy przy wydaniu orzeczenia nastąpiło naruszenie prawa ścigane w trybie postępowania karnego lub dyscyplinarnego, a wina sprawcy została określona wyrokiem karnym lub orzeczeniem dyscyplinarnym.
Jeżeli szkoda została wyrządzona przez funkcjonariusza jednostki samorządu terytorialnego przy wykonywaniu powierzonej mu czynności, odpowiedzialność za szkodę ponosi ta jednostka w imieniu której czynność była wykonywana.
41. Odpowiedzialność za szkody spowodowane ruchem pojazdu mechanicznego.
Zgodnie z art. 436 k.c. - odpowiedzialność ponosi również samoistny posiadacz mechanicznego środka komunikacji mechanicznego środka poruszanego za pomocą sił przyrody. Jednakże gdy posiadacz samoistny oddał środek komunikacyjny w posiadanie zależne, odpowiedzialność ponosi posiadacz zależny. W razie zderzenia się mechanicznych środków komunikacji poruszanych za pomocą sił przyrody wymienione osoby mogą wzajemnie żądać naprawienia poniesionych szkód tylko na zasadach ogólnych. Również na zasadach ogólnych osoby te są odpowiedzialne za szkody wyrządzone tym, których przewożą z grzeczności.
42. Egzoneracja. Przestanki egzoneracyjne
Egzoneracja - odpowiedzialność z tytułu obrotu produktami nowoczesnej biotechnologii, a w szczególności organizmami genetycznie zmodyfikowanym (tzw. GMO). Reguluje tą problematykę ustawa z dnia 22 czerwca 2001 r. o organizmach genetycznie zmodyfikowanych. Ustawa ta uzupełnia uregulowania międzynarodowe w tym zakresie.
Przesłankami odpowiedzialności egzoneracyjnej są:
1)przeprowadzenie działania zamkniętego użycia GMO, działań polegających na zamierzonym uwolnieniu GMO do środowiska, w tym wprowadzenie GMO do obrotu, tranzyt produktów przez terytorium Rzeczypospolitej Polskiej;
2) szkoda;
3) związek przyczynowy między działaniami o których mowa w pkt. 1), a szkodą.
43. Odpowiedzialność za szkodę wyrządzona przez produkt niebezpieczny.
Odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny pozwala przyjąć, że jest ona zbliżona do odpowiedzialności deliktowej. Ukształtowana została na zasadzie ryzyka, dlatego też zobowiązany nie jest w stanie się od niej uwolnić przez wskazanie braku zawinienia. Zdarzeniem, z którym ustawa łączy odpowiedzialność jest wprowadzenie produktu niebezpiecznego do obrotu. Przy czym zakres podmiotowy, gdy idzie o zobowiązanych do odszkodowania, nie ogranicza się wyłącznie do producenta, także inne osoby mające wpływ na bezpieczeństwa produktu i uczestniczące w procesie dystrybucji mogą być włączone w krąg zobowiązanych do naprawienia szkody. Odpowiedzialność tych osób ukształtowana została jako solidarna. W ten sposób wzmocniono pozycję poszkodowanego, który dzięki temu może pozywać o odszkodowanie każdego z dłużników, kilku z nich, lub wszystkich łącznie.
44. Wykonanie zobowiązania.
Zgodnie z art. 354 § 1 k.c. - stanowi, że zobowiązanie powinno być wykonane zgodnie
z Jego treścią i w sposób odpowiadający jego celowi społeczno - gospodarczemu oraz
zasadom współżycia społecznego, jeżeli zaś istnieją w tym zakresie ustalone zwyczaje, także w sposób odpowiadający tym zwyczajom. Podstawowym kryterium oceny zachowania się dłużnika jest treść zobowiązania, ona to bowiem wyznacza uprawnienia wierzyciela oraz odpowiadające im obowiązki dłużnika.
45. Odpowiedzialność za niewykonanie lub nienależyte wykonania zobowiązania.
Jako kryterium wyróżnienia odpowiedzialności odszkodowawczej przyjęto' rodzaj zastosowanej sankcji - roszczenie o naprawienie szkody. Sam fakt uszczerbku w majątkowych dobrach określonej osoby nie wystarcza, by stwierdzić, że poszkodowany może dochodzić usunięcia skutków niekorzystnych dla niego zdarzeń. Stać się tak może wtedy, gdy przepisy obowiązującego prawa lub postanowienia umowne będą nakazywały innej osobie niż poszkodowany naprawić powstałą szkodę. Jeżeli dłużnik nie wykona lub nienależycie wykona świadczenie, wierzyciel będzie uprawniony dochodzić świadczenia przy wykonaniu przymusu (postępowanie egzekucyjne). Często w takim wypadku roszczenie o wykonanie zobowiązania może być uzupełnione o roszczenie odszkodowawcze, niekiedy zaś zobowiązanie może ulec tak istotnej przemianie, że wierzyciel zamiast wykonania będzie od dłużnika domagał się naprawienia wyrządzonej szkody.
23
46. Sposoby wygaśnięcia zobowiązań,
W znakomitej większości przypadków dłużnik zgodnie z art. 354 k.c. wykonuje zobowiązanie zgodnie z jego treścią, wskutek czego zaspokojony zostaje interes wierzyciela, zaś samo zobowiązanie wygasa. Oprócz tego sposobu k.c. wskazuje jeszcze dalsze, a to przez:
1) niemożliwość świadczenia w pewnych okolicznościach;
2) wystąpienie wyzysku;
3) nadzwyczajna zmiana okoliczności;
4) złożenie przedmiotu świadczenia do depozytu sądowego;
5) świadczenie w miejsce wypełnienia - jeżeli dłużnik w celu zwolnienia się ze zobowiązania spełnia za zgodą wierzyciela inne świadczenie;
6) odnowienie - jest umową którą dłużnik w celu umorzenia dotychczasowego zobowiązania, zobowiązuje się za zgodą wierzyciela spełnić inne świadczenie, albo to samo ale z inne podstawy prawnej;
7. potrącenie - ma miejsce gdy każda ze stron jest jednocześnie wierzycielem i zobowiązanym do świadczenia pieniędzy lub rzeczy oznaczonych co do gatunku tej samej jakości.
47. Grupa umów nazwanych (na podstawie wykładu.
Umowy nazwane to mowy, które są ściśle określone, wyodrębnione i zdefiniowane w kodeksie cywilnym i innych
ustawach, które można pogrupować, na:
1) grupę umów z uwagi na charakterystyczny przedmiot świadczeń - np. umowa dostawy, kontraktacji, darowizny;
2) grupę umów o korzystanie z cudzej rzeczy lub cudzego prawa - np. umowa; pożyczki, użyczenia, najmu dzierżawy, leasingu;
3) grupę umów o wykonanie robót - np. umowa o dzieło, umowa o roboty budowlane
4) grupa umów o świadczenie usług - np. umowa zlecenia, umowa agencyjna, umowa komisu, umowa przewozu, umowa spedycji, umowa przechowania, umowa składu, umowa rachunku bankowego;
5) grupa umów losowych (ateatoryjnych) - np. umowa o dożywocie, umowa ubezpieczenia, umowa z gry i zakładu;
6) umowy ułatwiające wykonanie zobowiązań - np. umowa poręczenia, umowa ugody;
7) umowy o osiągnięcie celu gospodarczego - np. umowa spółki cywilnej.
48. Sprzedaż konsumencka w świetle ustawy z dmą 27-07-2002 r. o szczególnych warunkach
sprzedaży konsumenckiej oraz o zmianie kodeksu cywilnego (Dz. U. Nr 141. póz. 1176).
Ustawa o warunkach sprzedaży konsumenckiej zgodnie z art. 1 ma zastosowanie w obrocie towarami konsumpcyjnymi. Sprzedawca jest zobowiązany podać do wiadomości kupującego cenę oferowanego towaru oraz jego cenę jednostkową. Przy sprzedaży na raty, przedpłatach, na próbę lub towaru powyżej 2 tyś. zł - sprzedawca ma obowiązek potwierdzić na piśmie wszystkie istotne postanowienia umowy. Sprzedaż na terenie polski zobowiązuje sprzedawcę do udzielania w języku jasnych i wyczerpujących informacji nie wprowadzających w błąd konsumenta. Sprzedawca odpowiada wobec konsumenta jeżeli wydany towar jest niezgodny z umową. Jeżeli towar konsumpcyjny jest niezgodny z umową - to kupujący może żądać doprowadzenia go do stanu zgodnego z umową, przez nieodpłatną naprawę, wymianę na nowy. Jeżeli naprawa byłaby zbyt niedogodna dla nabywcy to może żądać stosownego obniżenia ceny, lub odstąpić od wykonania umowy. Dotyczy to sytuacja gdy niezgodność towaru jest istotna.
24