Doc.dr Marek Tabor

[e-mail]

Geografia polityczna świata

Konwersatorium-zaliczenie na ocenę

Instytut Stosunków Międzynarodowych

I rok - studia stacjonarne I stopnia

rok akademicki 2009|2010

semestr zimowy

1. Omówienie problematyki zajęć

2. Przedmiot i założenia metodologiczne geografii politycznej

• początki i kierunki rozwoju

• treść i zakres

• cele i metody badań

• związek z innymi naukami

• środowisko geograficzne a zjawiska polityczne

Literatura:

• hasło „geografia”, w: Encyklopedia Powszechna PWN lub Nowa Encyklopedia PWN, t.2

• J. Barbag, Geografia polityczna ogólna, wyd. IV, Warszawa 1987, s.7-10, 15-27, 297-310 (lub wcześniejsze wydania)

• St. Otok, Geografia polityczna, Warszawa 2008 (lub wcześniejsze wydania)

• Z. Rykiel, Podstawy geografii politycznej, Warszawa, PWE 2006, s. 11-22

- M. Blacksell,Geografia polityczna, Warsawa 2008,rozdz. I

3. Geopolityka:

• główne szkoły i teorie geopolityki

• główne kategorie geopolityki

• próby interpretacji zjawisk i procesów politycznych przy pomocy czynnika geograficznego

• wpływ geopolityki na rozwój geografii politycznej

Literatura:

• J. Barbag, Geografia polityczna..., op. cit., s.10-15

• L. Moczulski, Geopolityka, Warszawa 1999, s. 5-78

• Carlo Jean, Geopolityka, Warszawa 2003

• A. Wolff-Powęska, Doktryna geopolityki w Niemczech, Poznań 1979, s. 82-95, 109-116, 131-151, 246-267

• A.Wollf-Powęska,E. Schultz,Przestrzeń i polityka w niemieckiej myśli politycznej XIX i XX wieku,(w:) A.Wolf-Powęska,E.Schultz (wybór), Przestrzeń i polityka. Z dziejów niemieckiej myśli politycznej,Poznań 2000,s.7-131

• M.F.Gawrycki, Geopolityka w myśli i praktyce politycznej Ameryki Łacińskiej,Warszawa 2007, rozdz.I

• D. Jędrzejczyk, Koncepcje geopolityczne lwowskiej szkoły geograficznej, „Czasopismo geograficzne” 1998, nr 2

• T.Klin, Wkład Nicholasa Johna Spykmana w rozwój nauki o stosunkach międzynarodowych i myśli geopolitycznej,” Stosunki Międzynarodowe”,2009, nr 1-2

• R.Kuźniar, Geopolityka i polityka bezpieczeństwa Polski, ”Sprawy Międzynarodowe”,2008,nr 1.

4. Jednostki geopolityczne na mapie świata - państwa:

• definicje państwa

• elementy definicji państwa

• suwerenność państw

• liczebność państw w świecie

Literatura:

• L. Antonowicz, Państwa i terytoria, Warszawa 1988, s. 7-44

• J. Barbag, Geografia polityczna..., op. cit., s. 28-31

• M. Sobczyński, Państwa i terytoria zależne. Ujęcie geograficzno-polityczne, Toruń 2006, rozdz. II, s. 30-57: załącznik 1-s.465-474

• J. Kranz, Państwo i jego suwerenność, „Państwo i Prawo” 1996, nr 7, s. 3-24

• „Rocznik statystyczny” 2008, Warszawa 2008

4.A Jednostki geopolityczne na mapie świata - klasyfikacje państw:

• kryteria klasyfikacji państw

• zmienność kryteriów klasyfikacyjnych

• państwa jednolite i złożone

Literatura:

• L. Antonowicz, Państwa i terytoria, op. cit., s. 45-70

• M. Sobczyński, Państwa i terytoria zależne. Ujęcie geograficzno-polityczne, Toruń 2006, rozdz. IV-Państwo jako tradycyjny obiekt badań geografii politycznej; załącznik 4,s.500-520.

• K.Kubiak, Nordyckie terytoria autonomiczne, „Sprawy Międzynarodowe”,2002,nr4.

• Z. Dobosiewicz, Ekonomiczno-społeczne podziały świata, „Sprawy Międzynarodowe” 1991, nr 10

• W. Forysiński, Pojęcie „państwo rozwijające się” w świetle prawa międzynarodowego, „Sprawy Międzynarodowe” 1981, nr 1

• M. Szmilewska, Umacnianie podziałów regionalnych w Belgii na tle jednoczącej się Europy, „Studia Międzynarodowe” 2007, tom 3 (nr 1-4), s. 321-338.

5. Jednostki geopolityczne na mapie świata - powstanie i upadek państw:

• pojęcie powstawania państw i upadku państw

• zjednoczenie, podział państw

• niepodległość terytorium zależnego

• tożsamość państw (zmiany polityczne i zmiany nazw państw a tożsamość państw)

• nazwy państw

• państwa upadłe

Literatura:

• L. Antonowicz, Państwa i terytoria, op. cit., s. 72-138

• L. Antonowicz, Status prawno-międzynarodowy Republiki Chińskiej na Tajwanie, w: E. Haliżak (red.), Tajwan w stosunkach międzynarodowych, Warszawa 1997, s. 33-43

• A. Matan, S. Sagan, B. Witosz, Nazwy państw współczesnych - próby typologii, „Studia Nauk Politycznych” 1981, nr 2

• M.Sobczyński,op.cit. załącznik 3,s.482-500. (Pochodzenie nazw państw oraz terytoriów zależnych na świecie)

• S. Bieleń, Państwa upadłe, w. J. Symonides (red.), Organizacja Narodów Zjednoczonych. Bilans i perspektywy, Warszawa 2006, s. 622-639

• T.Srogosz, Upadłość państwa z perspektywy prawa międzynarodowego, „Sprawy Międzynarodowe”,2009,nr2.

• J.J. Milewski, Państwo w Afryce: dylematy i kierunki przeobrażeń, w J.J. Milewski, W. Lizak (red.), Stosunki międzynarodowe w Afryce, Warszawa 2002, rozdz. II

• M. Misala, Perspektywy samostanowienia Acehu, „Stosunki Międzynarodowe” 2006, nr 3-4

• W. Stankiewicz, Problemy samostanowienia i suwerenności Somalilandu, Stosunki Międzynarodowe 2005, nr 3-4

• A. Kowalczyk, Political Geography of Afghanistan: Three Perspectives, “Asia & Pacific Studies” 2007, nr 4, Faculty of Geography and Regional Studies University of Warsaw, s. 65-90.

• L. Keller-Krawczyk, Problem cypryjski w świetle starań Turcji o wejście do Unii Europejskiej, „Stosunki międzynarodowe” 2008, nr 1-2, s. 141-158.

6. Wielka transformacja w Europie (po 1989 r.) i jej następstwa - zmiany na mapie politycznej:

• rozpad bloku wschodniego

• zjednoczenie Niemiec

• rozpad ZSRR, Jugosławii i Czechosłowacji

• Europa Środkowo-Wschodnia czy Europa Środkowa?

Literatura:

• St. Otok, Geografia polityczna, op. cit., 2.2.3

• J. Kukułka, Historia współczesna stosunków międzynarodowych 1945-1994, Warszawa 2001, s. 451-469, 546-560

• L. Antonowicz, Rozpad ZSRR ze stanowiska prawa międzynarodowego, „Państwo i Prawo” 1992, nr 9

• M. Tomala, Zjednoczenie Niemiec. Aspekty międzynarodowe i polskie, Warszawa 1991

• B. Barbier, Mitteleuropa. Definicja geograficzna, „Przegląd geograficzny” 1991, nr 3-4, s. 231-243

• M. Rościszewski, Europa Środkowa i jej specyfika przestrzenna, „Przegląd geograficzny” 1992, nr 1-2, s. 3-11

• A. Czarnocki, Pojęcie „Europa Środkowo-Wschodnia”, w: Historia - Polityka - Stosunki Międzynarodowe, Warszawa 1994, s. 45-53

• J.Tomaszewski, Polska w Europie Środkowej w XX wieku, „Sprawy Międzynarodowe”, 2008, nr 1.

• K. Zielińska, Konstruowanie historii i współczesności: teoria postemocjonalizmu a konflikt bośniacki, „Studia Międzynarodowe” 2007, tom 3 (nr 1-4), s. 265-292.

7. Jednostki geopolityczne na mapie świata - terytoria:

• pojęcie terytorium

• terytoria niesamodzielne

• terytoria powiernicze

• inne terytoria kolonialne

Literatura:

• L. Antonowicz, Państwa i terytoria, op. cit., s. 162-243

• M.Sobczyński, op.cit., rozdz.6-Terytoria zależne

• M. Tabor, Działalność ONZ na rzecz dekolonizacji, w: J. Symonides (red.), Organizacja Narodów Zjednoczonych. Bilans i perspektywy, Warszawa 2006, s. 214-244

• hasło „mandaty międzynarodowe”, w: E. Osmańczyk, Encyklopedia spraw międzynarodowych i ONZ, Warszawa 1986

• M. Kosieniewski, Geneza, status i funkcjonowanie Terytorium Autonomicznego Gagauzja, „Stosunki międzynarodowe” 2007, nr 3-4, s. 207-220.

8. Jednostki geopolityczne - zanik procesu dekolonializacji:

• kolonializm i dekolonizacja - etapy rozwojowe

• różne drogi uzyskiwania niepodległości przez terytoria zależne - przykłady

Literatura:

• J. Barbag, Geografia polityczna..., op. cit., s. 189-284

• St. Otok, Geografia polityczna, op. cit., rozdz.2.2.1

• Hasło „dekolonizacja”, w: G. Michałowska (red.), Mały Słownik Stosunków Międzynarodowych, Warszawa 1996, s. 23-26

• J. A. Wojciechowski, Sytuacja prawna i polityczna Kanału Panamskiego i jego strefy, „Sprawy Międzynarodowe” 1988, nr 9

• M. J. Malinowski, Niepodległość Namibii, „Sprawy Międzynarodowe” 1990, nr 10

• K. Tomala, Koniec brytyjskiej obecności w Hongkongu, „Sprawy Międzynarodowe” 1997, nr 2

• A. Halimarski, Porozumienie chińsko-brytyjskie w sprawie przyszłości Hongkongu, „Sprawy Międzynarodowe” 1986, nr 9

• E. Potocka, Hongkong - blaski i cienie trudnej integracji, „Azja-Pacyfik”2007, tom 10, s. 86-115.

• W. Lizak, Legal and Political Disputes about the status of Jerusalem as a Holy Site of the Main Monotheist Religions, “Asia & Pacific Studies” 2005, nr 2, Faculty of Geography and Regional Studies University of Warsaw, s. 23-46

• Ł. Bonczol, Timor Wschodni - trudna niepodległość, „Stosunki międzynarodowe” 2007, nr 3-4, s. 221-236

9. Granice państw:

• pojęcie granicy

• rodzaje granic

• funkcje i zmienność granic

• granice Polski

Literatura:

• J. Barbag, Geografia polityczna..., op. cit., s. 54-69, 81-90

• R. Bierzanek, J. Symonides, Prawo międzynarodowe publiczne, Warszawa 1992, s. 201-208

• S.Otok,op.cit., rozdz.3.3.3

• P.Eberhardt, Polska i jej granice. Z historii polskiej geografii politycznej,Lublin 2004

• S. Kałuski, Rzeki graniczne a kształtowanie się więzi regionalnych w Europie, Warszawa 1993

• S. Kałuski, Blizny historii. Geografia granic politycznych współczesnego świata, (w przygotowaniu)

10. Obszary (terytoria):

• terytorium państwowe i jego ochrona

• obszary morskie

• rzeki, cieśniny i kanały międzynarodowe

• przestrzeń powietrzna i kosmiczna

Literatura:

• L. Antonowicz, Podręcznik prawa międzynarodowego, Warszawa 1994, s. 89-102, 121-143

• W. Góralczyk, Obszary morskie i ich delimitacja, Warszawa 1993

• A. Kowalski, Współczesne rozumienie wolności mórz, „Sprawy Międzynarodowe” 1987, nr 3

• L.Łukaszuk, Współpraca i spory międzynarodowe na morzach, Warszawa 2009, rozdz.3 (Bałtyk i Subarktyka), rozdz.4 (M.Czarne i M.Kaspijskie),rozdz.5 (M.Śródziemne)

• J. Zajączkowski, Międzynarodowe znaczenie Kanału Sueskiego, (w:), E. Haliżak, W. Lizak, L. Łukaszuk, E. Śliwka SVD (red.), Morze w cywilizacji, kulturze i stosunkach międzynarodowych, Warszawa-Pieniężno 2006, s. 251-266

11. Struktury społeczne świata - rasy, narody, mniejszości narodowe:

• problemy pojęciowe

• struktura narodowościowa świata

• mniejszości narodowe w Polsce

Literatura:

• J. Barbag, Geografia polityczna..., op. cit., s. 115-124

• A. Maryański, Narodowości świata, wyd. II, Warszawa 1994

• L. Adamczuk, S. Łodziński (red.), Mniejszości narodowe w Polsce w świetle Narodowego Spisu Powszechnego z 2002 roku, Warszawa 2008

• J. Tomaszewski, Mniejszości narodowe w Polsce w XX wieku, Warszawa 1991, s. 7-9, 22-52

• M. Hołuszko, Mniejszości narodowe i etniczne w Polsce, „Społeczeństwo Otwarte” 1993, nr 2 (wkładka)

• „Sprawy międzynarodowe” 1992, nr 7-12 (zeszyt poświęcony problematyce mniejszości narodowych) - artykuły:

- J. Kosiarski, Mniejszość niemiecka w Polsce

- K. H. Karpat, Mniejszość muzułmańska na Bałkanach

- G. Bernatowicz, Problem mniejszości narodowych w Hiszpanii

• M. Waldenberg, Narody zależna i mniejszości narodowe w Europie Środkowo-Wschodniej. Dzieje konfliktów i idei, Warszawa 2000, szczególnie IV część, rozdz. 22-25

• P. Eberhardt, Między Rosją a Niemcami. Przemiany narodowościowe w Europie Środkowo-Wschodniej w XX wieku, Warszawa 1996

• A.Wierzbicki, Etnopolityka w Azji Centralnej, Warszawa 2008

• S. Szynkiewicz, Zróżnicowanie etniczne Chin, „Sprawy Narodowościowe”1997, nr 1

• J. Kranz, Mniejszość narodowa Ślązaków?, „Sprawy Międzynarodowe” 1998, nr 4

• K. Kwaśniewski, Czy istnieje narodowość śląska, „Sprawy Narodowościowe” 1997, nr 1

12. Języki w świecie:

• systemy językowe (rodziny i grupy)

• języki naturalne i sztuczne

• języki międzynarodowe

Literatura:

• Z. Dobosiewicz, T. Olszewski, Geografia ekonomiczna..., op. cit., s. 118-125

• K. Krzysztofek, Język a stosunki międzynarodowe, „Sprawy Międzynarodowe” 1996, nr 2

• J. Serwański, Języki pidżinowe, języki kreolskie i ich rola w świecie, „Sprawy Narodowościowe” 1996, nr 2

• J. Serwański, Języki międzynarodowe, „Sprawy Narodowościowe” 1997, nr 1

• J. Serwański, Język angielski na świecie jako czynnik narodowo- i państwowotwórczy, „Sprawy Narodowościowe” 1996, nr 1

• D. Czyżewska, Służby lingwistyczne instytucji Unii Europejskiej, „Stosunki Międzynarodowe”,2008, nr 3-4.

13. Grupy religijne i wyznaniowe w świecie:

• religie i wyznania w świecie współczesnym

• geografia wyznań i religii

Literatura:

• Z. Dobosiewicz, T. Olszewski, Geografia ekonomiczna..., op. cit., s. 155-158

• K. Banek, J. Drabina, H. Hoffman, Religie Wschodu i Zachodu, Warszawa 1992

• M. Malherbe, Religie ludzkości, Kraków 1997

• W. Kowalak, Nowe ruchy religijne w świecie, w: W. Lizak i in. (red.), Problemy społeczno-religijne świata na progu trzeciego tysiąclecia, Warszawa-Krynica Morska 2002, s. 295-316

• J. Zajączkowski, Indie w stosunkach międzynarodowych, Warszawa 2008, s. 76-86 (rozdział o nacjonalizmie hinduskim i komunalizmie)

• M.M. Dziekan, Cywilizacja islamu w Azji i Afryce, Warszawa 2007

• A. Szyszko-Bohusz, Hinduizm, buddyzm, islam, Wrocław 1990 (dodatkowo)

• A. Azra, Indonezyjski islam: muzułmanie głównego nurtu i polityka, „Azja-Pacyfik” 2007, tom 10, s. 53-61 (dodatkowo)

3

2

---