Pytanie 18: Do określania poziomu rozwoju gospodarczego najczęściej stosuje się wskaźnik „Produktu Krajowego Brutto” na 1 mieszkańca - scharakteryzuj istniejące w tym względzie zróżnicowanie regionalne na świecie.

Produkt krajowy brutto (PKB) - wartość dóbr i usług nowo wytworzonych na terenie kraju w ciągu roku ( inaczej produkt globalny).

Rozwój gospodarczy - zmiany jakościowe (strukturalne) dokonujące się w gospodarce narodowej pod wpływem wzrostu gospodarczego i postępu technicznego. Polegają one na zmianie struktury gospodarki, tj. zmianie poszczególnych sektorów gospodarki zarówno w strukturze zatrudnienia, jak i w tworzeniu produktu krajowego brutto, powodując przechodzenie z niższego poziomu rozwoju do wyższego. Historyczne zmiany w strukturze zatrudnienia oraz odpowiadające im fazy rozwoju gospodarczego przedstawia wykres Fourastie. W wyniku rozwoju gospodarczego następuje spadek udziału tradycyjnych działów, gałęzi, branż gospodarki oraz wzrost udziału nowoczesnych działów, gałęzi, branż, a także pojawienie się nowych branż.

Współczesna gospodarka światowa charakteryzuje się dużymi dysproporcjami. Istotny wpływ na to zróżnicowanie mają różne czynniki, w tym Produkt Krajowy Brutto.

Ze względu na wartość PKB kraje można podzielić na: kraje wysoko, średnio i słabo rozwinięte.

Kraje wysoko rozwinięte (inaczej kraje rozwinięte, uprzemysłowione) - to państwa, w których PKB na 1 mieszkańca przewyższa 10 tys. $. Cechami charakterystycznymi tych państw są:

• rozwinięta gospodarka pieniężna oraz sektor przemysłowy

• wysoki stopień urbanizacji

• niski wskaźnik śmiertelności i urodzeń

• wysokie zużycie energii

• niewielki procent pracowników zatrudnionych w rolnictwie

• np. USA, Kanada, Luksemburg, Norwegia, Japonia, Australia, Nowa Zelandia, Polska

• większość państw wysoko rozwiniętych należy do OECD (Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju) lub współpracuje z tą organizacją np. Niemcy, USA, Szwecja, Australia, Polska

Kraje średnio rozwinięte (inaczej kraje nowo uprzemysłowione) - to państwa, w których PKB na 1 mieszkańca wynosi od 3 do 10 tys. $. Cechami charakterystycznymi tych państw są:

• grupa krajów rozwijających się, które wkroczyły na drogę szybkiego rozwoju gospodarczego, głównie dzięki napływowi obcego kapitału, inwestycjom zagranicznym bazującym na taniej sile roboczej oraz miejscowych surowców

• wzrost gospodarczy dokonuje się głównie na wybranych obszarach kraju (np. wokół stolicy)

• w latach 60 i 70 - tych na drogę uprzemysłowienia wkroczyły np. Singapur, Korea Południowa, Brazylia; na przełomie lat 70 i 80 - tych np. Tajlandia, Indonezja, Filipiny, Cypr; pod konie lat 80 - tych np. Egipt, Argentyna, Indie

• obecnie należą tu takie państwa jak np. Macedonia, Tajlandia, Tunezja, Jamajka czy Armenia

Kraje słabo rozwinięte (inaczej kraje rozwijające się, Kraje Południa, Trzeci Świat) - to państwa, w których PKB na 1 mieszkańca nie przekracza 3 tys. $. Cechami charakterystycznymi tych państw są:

• niski poziom życia obywateli

• przewaga rolnictwa nad przemysłem i usługami w rozwoju gospodarczym

• słaba dynamika przemian ekonomicznych

• duże kontrasty społeczne

• znaczna skala ubóstwa

• duże zadłużenie państw

• surowcowo - rolniczy charakter gospodarki

do krajów słabo rozwiniętych możemy zaliczyć tzw. kraje „ubóstwa”, które odznaczają się stale pogarszającą się sytuacją ekonomiczną

• np. Burkina Faso, Niger, Sierra Leone, Nepal, Wietnam

Ranking państw pod względem PKB na 1 mieszkańca (2009):

1 Liechtenstein $118.000

2 Katar $103.500

3 Luksemburg $81.100

4 Bermudy $69.900

5 Kuwejt $57.400

6 Jersey $57.000

7 Norwegia $55.200

8 Brunei $53.100

9 Singapur $52.000

10 USA $47.000

28 Wielka Brytania $36.600

33 Japonia $34.200

34 Unia Europejska $33.400

63 Polska $17.300

90 Świat $10.400

155 Erytrea $700

155 Niger $700

155 Rep. Środkowoafr. $700

155 Sierra Leone $700

156 Gwinea Bissau $600

156 Somalia $600

157 Liberia $500

158 Burundi $400

159 DRK $300

160 Zimbabwe $200

Proporcja między państwami o największym i najmniejszym wskaźniku PKB na 1 mieszkańca wynosi 1:592.

Ranking państw pod względem PKB (ang. GDP) (2008) w mln USD:

1.USA 14 093 310

2.Japonia 4 910 840

3.Chiny 4 326 996

4.Niemcy 3 649 494

5.Francja 2 856 556

6.Wielka Brytania 2 674 057

7.Włochy 2 303 079

8.Rosja 1 679 484

9.Hiszpania 1 604 235

10.Brazylia 1 575 151

182.Samoa Zachodnie 523

183.Timor Wschodni 498

184.Gwinea Bissau 430

185.Dominika 357

186.Tonga 278

187.Mikronezja 258

188.Palau 181

189.W-y Świętego Tomasza i Książęca 175

190.W-y Marshalla 158

191.Kiribati 137

Indeks rozwoju społecznego (Human Development Index - HDI) - syntetyczny miernik poziomu życia ludności, obliczany na podstawie 3 mierników:

• średniej oczekiwanej długości życia (przy założeniu, że minimalna przeciętna długość życia wynosi 25 lat, zaś maksymalna 85 lat)

• produktu krajowego brutto w przeliczeniu na 1 mieszkańca (przy założeniu, że waha się on w przedziale od 100 $ do 40 000 $ na 1 mieszkańca)

• alfabetyzacji ludności dorosłej (tj. odsetka dorosłych umiejących czytać i pisać)

Ranking państw pod względem HDI (2006):

1.Norwegia 0,963

2.Islandia 0,956

3.Australia 0,955

4.Kanada, Luksemburg, Szwecja 0,949

7.Szwajcaria 0,947

8.Irlandia 0,946

9.Belgia 0,945

10.USA 0,944

168.DRK 0,385

169.Mozambik 0,379

170.Burundi 0,378

171.Etiopia 0,376

172.Rep. Środkowoafr. 0,355

173.Gwinea Bissau 0,348

174.Czad 0,341

175.Mali 0,333

176.Burkina Faso 0,317

177.Sierra Leone 0,298

178.Niger 0,281

(średnia - 0,7)

Siła nabywcza pieniądza - ilość towaru, którą można nabyć za jednostkę pieniądza. Siła nabywcza pieniądza oznacza, że w danym państwie za pewną ilość pieniędzy można kupić pewną ilość danego towaru. Natomiast w innych krajach za tą samą ilość pieniędzy można kupić więcej lub mniej tego samego dobra.

Literatura:

1. Runge A., Runge J., 2008: Słownik pojęć z geografii społeczno - ekonomicznej, Videograf Edukacja, Katowice

2. Rykiel Z., 2006: Podstawy geografii politycznej, PWE, Warszawa

3. Mała Encyklopedia PWN, 1996

4. http://www.photius.com/rankings/economy/gdp_per_capita_2009_0.html

5. http://www.nationmaster.com/graph/eco_hum_dev_ind-economy-human-development-index

6. http://www.lib.utexas.edu/maps/world_maps/world_mktsize96.jpg

---