Głownia kukurydzy (Ustilago maydis)

Głownia kukurydzy syn. głownia guzowata kukurydzy (Ustilago maydis) jest chorobą grzybową. Występuje od

wielu lat na terenie całego kraju a jej nasilenie w poszczególnych latach jest bardzo zróżnicowane. Występują

lata, kiedy szkody powodowane przez tę chorobę są znikome - liczba porażonych roślin wynosi od 1 do 3%.

Zdarzają się też lata, gdy choroba opanowuje znaczny procent roślin. W bieżącym roku wystąpiły sprzyjające

warunki, zwłaszcza pogodowe, do rozwoju głowni. Lustracje przeprowadzone przez pracowników Inspekcji

wykazały zwiększone nasilenie choroby na terenie województwa śląskiego.

Żródłem infekcji głowni kukurydzy są zarodniki grzyba zimujące w glebie na resztkach pożniwnych, a także na

materiale siewnym. Głownia poraża wszystkie nadziemne części roślin zwłaszcza intensywnie rosnące.

Nie wywołuje ogólnego zakażenia rośliny lecz infekcję miejscową. Na różnych częściach rośliny tworzą się

guzowate narośla różnego kształtu i wielkości. Każda narośl - guz głowniowy - powstaje w wyniku osobnej

infekcji. Choroba poraża rośliny od najwcześniejszych faz rozwojowych:

− pierwsza generacja choroby opanowuje rośliny w okresie rozwijania liści od 4 do 7 liścia. Rośliny silnie

opanowane zamierają, a mocno zdeformowane słabo rosną, często wytwarzają pędy boczne i nie zawiązują

kolb;

− druga generacja głowni poraża młode najczęściej uszkodzone przez szkodniki lub grad łodygi oraz wiechy

i kolby w okresie wiechowania i pylenia. Jeśli choroba wytworzy narośl w środkowej lub górnej części

łodygi, powyżej kolby, albo opanowuje kolbę, wówczas roślina nie wytwarza ziarna. Największe straty

w plonie notuje się właśnie w przypadku porażenia kolb;

− trzecia generacja choroby opanowuje kolby w okresie wypełniania i mlecznej dojrzałości ziarna. W tym

okresie porażenie przez głownię nie wywołuje dużych strat w plonie.

Głownia kukurydzy rozwija się najlepiej w temperaturze 26-34C. W upalne lata występuje często w większym

nasileniu niż w lata chłodne, ponieważ pogoda ciepła z przelotnymi opadami zwiększa możliwość porażenia

i rozwoju głowni kukurydzy. Porażeniu roślin sprzyja również przenawożenie roślin azotem i zranienia roślin

np.: gradem, szkodnikami (ploniarka i mszyce), zabiegami pielęgnacyjnymi lub osłabienie roślin suszą.

Uszkodzenia roślin ułatwiają wnikanie zarodników do tkanek roślin.

Jak dotychczas nie zarejestrowano środków ochrony roślin, które można by stosować do ochrony kukurydzy

przed głownią w okresie wegetacji. Zalecane jednak zaprawy zabezpieczają rośliny przed infekcją tylko

w początkowym okresie wegetacji tj. w okresie siewek (około 6 tygodni). Ponieważ większość infekcji

występuje zwykle w późniejszym okresie wegetacji roślin, w celu ochrony upraw kukurydzy przed głownią,

zalecane jest stosowanie następujących zasad:

− unikanie uprawy kukurydzy w monokulturze

− na zainfekowanym polu nie uprawianie kukurydzy przez 4 lata,

− zaprawianie materiału siewnego zalecanymi zaprawami nasiennymi

Vitavax 200 FS - dawce 250 -300 ml/100kg ziarna

Oxafun T 75 DS/WS - w dawce 250g/100kg ziarna

Sarox T 500 FS - dawce 375 ml/100kg ziarna,

− zwalczanie muchówek i larw pierwszego pokolenia ploniarki zbożówki

− prowadzenie obserwacji kukurydzy ,usuwanie pierwszych, nielicznych guzów głowniowych (przed ich

pękaniem),

− zebranie porażonych organów roślin i usuwanie ich z plantacji (ziszczenie przez spalenie lub głębokie

zakopanie),

− po zbiorze kukurydzy słomę należy nisko skosić i pociąć na drobną sieczkę,

− rozdrobnione resztki pożniwne głęboko przyorać, aby pozostałe w glebie zarodniki grzybów nie mogły

wiosną wydostać się na jej powierzchnię

Głownia guzowata kukurydzy. Występuje w całym kraju. W niektóre lata lokalnie opanowuje znaczny procent roślin, zwłaszcza jeśli utrzymuje się ciepła pogoda z przelotnymi opadami. Na stopień opanowania roślin przez patogena duży wpływ wywiera także nasilenie ploniarki zbożówki, mszyc i przylżeńców, które uszkadzając rośliny ułatwiają wnikanie zarodników do tkanek roślin. Źródłem infekcji są zarodniki grzyba zimujące w glebie na resztkach pożniwnych, a także na ziarnie siewnym. Pierwsza generacja choroby opanowuje rośliny w okresie rozwijania liści od czwartego do siódmego. Rośliny silnie opanowane zamierają, a mocno zdeformowane słabo rosną, często wytwarzają pędy boczne i nie zawiązują kolb, Druga generacja głowni guzowatej poraża młode, najczęściej uszkodzone przez szkodniki lub grad łodygi oraz wiechy i kolby w okresie wiechowania i pylenia. Jeśli choroba wytworzy narośl w środkowej lub górnej części łodygi, powyżej kolby, albo opanuje kolbę, wówczas roślina nie wytwarza ziarna. Trzecia generacja choroby opanowuje kolby w okresie wypełniania i mlecznej dojrzałości ziarna. Jej szkodliwość jest najniższa.

Średnie straty w plonach ziarna powodowane przez głownię guzowatą kukurydzy wynoszą 3,5% i wahają się w poszczególnych latach od ułamka do 10%, lecz w sporadycznych przypadkach mogą być wyższe.

Głownia pyląca kukurydzy. Była spotykana sporadycznie w południowo-wschodniej Polsce w latach 60. i 70. ubiegłego stulecia. W 2002 r. ponownie została stwierdzona w okolicach Opola. Z uwagi na długi okres przeżywalności zarodników w glebie (do 10 lat), w warunkach sprzyjających rozwojowi może stać się jedną z najważniejszych chorób kukurydzy w południowej Polsce.

Zarodniki grzyba zimują w glebie i na resztkach pożniwnych oraz na ziarnie siewnym. W okresie kiełkowania ziarna następuje infekcja kiełków, następnie grzybnia rozwija się w roślinie. Formujące się wiechy i kolby porażonych roślin przekształcają się w masę zarodników skupionych na pozostałościach wiązek przewodzących. Zarodniki są zlepione i z zewnątrz osłonięte delikatną błonką, która w miarę ich dojrzewania pęka, uwalniając i umożliwiając roznoszenie ich przez wiatr i deszcz na sąsiednie pola. W razie wystąpienia, szkodliwość tej choroby jest bardzo wysoka, bowiem odnotowany na plantacji procent zniszczonych kolb powoduje zbliżoną procentową stratę plonu ziarna.

---