25.10.2005 Wykład 4

Traktat o EWG jest w dalszym ciągu podstawą integracji gospodarczej w Europie. Inne to jedynie uzupełnienie, aktualizacja. Uznawany jest za przykład doskonałego traktatu właśnie przez to że tak długo jest uznawany.

Struktura i główne postanowienia traktatu o EWG

Preambuła - wstęp

I. Podstawowe zasady

II. Utworzenie wspólnoty

1. Swobodny przepływ towarów, utworzenie unii celnej i eliminacja ograniczeń ilościowych.

2. Rolnictwo

3. Swobodny przepływ osób, usług i kapitału

4. Transport

III. Polityka wspólnoty

1. Wspólne zasady obejmujące politykę konkurencji

2. Polityka gospodarcza, głównie polityka handlowa

3. Polityka społeczna

4. Europejski Bank Inwestycyjny

IV. Stowarzyszenie z krajami i terytoriami zamorskimi, które pozostają w szczególnych układach (stosunkach) stosunkach krajami członkowskimi.

V. Instytucje wspólnoty

1. Postanowienia dotyczące instytucji.

2. Postanowienia finansowe dotyczące budżetu wspólnoty.

VI. Postanowienia ogólne i końcowe.

Preambuła ma charakter ogólny, wprowadzający, określone są tu cele wspólnoty, czyli budowa wspólnego rynku - cel deklaratywny.

Tytuły - wyznaczają obszary, które musiały ulec regulacji już na etapie budowy wspólnoty.

Ad. II.

Transport - zauważono, że występują duże różnice w regulacjach dotyczących transportu np. wymagania i stawki, ceny w efekcie podlegają silnemu wpływowi kosztów transportu. Więc swoboda przepływu towarów była zakłócona stawkami transportowymi. Uznano, że jeśli ma funkcjonować mechanizm rynkowy to stawki transportowe nie mogą deformować rachunku.

Rolnictwo - specyficzna sytuacja rynkowa, 10 lat od zakończenia wojny (okres niedoboru żywności), Europa nie przywróciła samowystarczalności żywnościowej. Rodziło to interwencjonizm w celu wspierania rolnictwa - zróżnicowane systemy wsparcia dla produkcji rolnej

- konieczność interwencjonizmu w rolnictwie - sytuacja na rynku,

- konieczność prowadzenia polityki rolnej na szczeblu całej wspólnoty - różne warunki bo wtedy podstawą podziału specjalizacji będzie rachunek ekonomiczny.

Było najdłużej obszarem problemowym. W pewnym momencie Francja postawiła ultimatum, że się wycofa. Mamy nadmiar produktów, produktów systemy wsparcia działają proefektywnościowo. W krajach „piętnastki” im więcej rolnik produkuje tym większe dopłaty dostaje.

Ad. III.

Określenie tego, co wspólnota miała robić w okresie swojego funkcjonowania.

Konkurencja - jest to rzecz zupełnie elementarna, jeśli zakładamy swobodę przepływu towarów, wolny rynek, to przedsiębiorstwa w poszczególnych krajach muszą funkcjonować na takich samych zasadach - zasadach wolnej konkurencji. Reguły wolnej konkurencji muszą być takie same dla wszystkich krajów członkowskich.

Polityka gospodarcza - działania w tym obszarze są naturalną konsekwencją utworzenia unii celnej.

Polityka społeczna - działania w tym obszarze wynikały z wprowadzenia swobody przepływu pracowników i ich rodzin. Nie były to działania w zakresie rozbudowanej polityki społecznej na szczeblu wspólnotowym. Poruszone zostały kwestie ubezpieczeń zdrowotnych, zabezpieczeń społecznych, systemów emerytalnych.

Europejski Bank Inwestycyjny - nowa instytucja, kapitał własny tworzą wpłaty państw członkowskich. Celem EBI miało być finansowe wsparcie działań w zakresie integracji, udzielanie nisko oprocentowanych kredytów. EBI nie prowadzi działalności komercyjnej, udostępnia kapitał krajom członkowskim po koszcie jego uzyskania (głównie emisja obligacji na rynku międzynarodowym).

Ad. IV.

Punkt wprowadzony przede wszystkim z inicjatywy Francji. Funkcjonuje jeszcze po części system kolonialny, Francuzi obawiali się, że ich stosunki handlowe z koloniami i terytoriami zależnymi w warunkach unii celnej z państwami członkowskimi mogą całkowicie zaniknąć. Wprowadzono specjalną możliwość uregulowania stosunków z tymi krajami.

Gdy rozpadł się system kolonialny terytoria wcześniej zależne utworzyły tzw. grupę krajów AKP (byłe kolonie, terytoria zależne i zamorskie państw europejskich). Poprzez różne układy, konwencje uregulowana stosunki handlowe z państwami AKP na preferencyjnych warunkach.

Ad. V.

Traktat o EWG wprowadza oddzielne instytucje dla EWG - wspólne zgromadzenie parlamentarne i trybunał sprawiedliwości.

W 1965 roku podpisano traktat o fuzji organów i ustanowiono wspólne instytucje dla wszystkich trzech wspólnot.

Budżet EWG miał być budżetem aktywnym, posiadającym własne źródła dochodów, przez co dający się przewidzieć na okresy przyszłe.

Wydatki budżetu wspólnoty dzielą się na:

• obligatoryjne - wynikające z konieczności finansowania wspólnych polityk, te wydatki dominują, zmiana poziomu wydatków obligatoryjnych wymaga zmiany zasad prowadzenia określonych polityk,

• nieobligatoryjne - instytucje wspólnotowe mogą je samodzielnie planować.

1.01.1958 - traktat rzymski wchodzi w życie, rozpoczyna się proces integracji w ramach EWG

Działania, które miały być podjęte w pierwszym okresie zostały dokładnie określone w treści traktatu. Był to tzw. okres przejściowy, którego celem było utworzenie unii celnej oraz zainicjowanie działań przewidzianych przez traktat z zakresu innych polityk.

Budowa unii celnej wymagała zniesienia barier celnych pomiędzy państwami członkowskimi i wprowadzenia wspólnej polityka celnej wobec państw trzecich. Okres przejściowy miał się zakończyć w lipcu 1968 roku.

Wprowadzono swobodę przepływu pracowników (dyrektywa z 1968 roku).

W niewielkim zakresie udało się wprowadzić swobodę przepływu kapitału i zupełnie nie zrealizowano swobody przepływu usług.

Kraje, które weszły w skład wspólnot dopiero po wejściu w życie traktatu rzymskiego przywróciły wymienialność walut, obawiano się całkowitej swobody przepływu kapitału.

Wspólnego rynku nie udało się zbudować w okresie przejściowym, ale zbudowana została unia celna, a wiec zamierzony cel został osiągnięty.

4. 01. 1960 - utworzenie EFTA w Sztokholmie

Okres przejściowy, kończący się z dekadą lat sześćdziesiątych został oceniony pozytywnie dla procesów integracyjnych. To co było określone zrealizowano, reszta zapisów ma charakter ogólny i pojawia się pytanie co dalej z integracją.

W 1969 odbył się szczyt wspólnotowy w Hadze w Holandii, dyskutowano o przyszłości, oceniano okres przejściowy, określano dalszy kierunek integracji. Na szczycie starły się ze sobą dwie koncepcje:

• monetaryści - ich poglądy wspierała przede wszystkim Francja, chcieli jak najszybciej budowy unii walutowej poprzez zawarcie odpowiednich traktatów, wyznaczenie z góry terminów; unia walutowa ze wspólnym pieniądzem; wychodzili z założenia, że traktatowe wprowadzenie unii walutowej wymusi na gospodarce integrację monetarną;

• ekonomiści - głównie Niemcy; również chcieli budowy unii walutowej, ale najpierw zakładali realną integrację w poszczególnych sektorach gospodarki, a unia walutowa byłaby zwieńczeniem tego procesu.

Cel był więc ten sam, ale różnie widziano drogę do niego prowadzącą. Problemem było to, że były to dwa najsilniejsze państwa i trzeba było je pogodzić. Szukano kompromisu, którym okazał się plan Wernera, premiera Luksemburga, zaakceptowany przez wszystkie kraje. Plan ten zakładał trzyetapowy proces budowy unii gospodarczej i walutowej w okresie 10 lat.

Plan ten zakładał nieuchronność wprowadzenie unii walutowej z konkretną datą, ale jednocześnie zakładał w trzech kolejnych etapach sektorową integrację w ramach gospodarki. Plan został przyjęty, ale nie zrealizowany.

8.04.1965 - traktat o fuzji organów wykonawczych tworzących jedną radę i jednolite komisje.

1.07.1968 - wchodzi w życie Unia Celna

29.07.1968 - przyjęcie swobodnego przepływu siły roboczej

1.01.1973 - pierwsze poszerzenie terytorialne wspólnot, tzw. poszerzenie północne (Wielka Brytania, Dania, Irlandia, do wspólnot miała przystąpić też Norwegia, ale społeczeństwo odrzuciło traktat w referendum).

Kluczowe znaczenie miało przystąpienie do wspólnot Wielkiej Brytanii jako trzeciej potęgi gospodarczej i politycznej Europy, co wzmocniło siłę wspólnot w skali międzynarodowej.

Brytyjczycy są sceptycznie nastawieni do procesu integracji, spełniają niejako rolę cenzora.

Przyjęcie Wielkiej Brytanii wymogło na wspólnotach poszerzenie zakresu działań, wspólna polityka transportowa musiała objąć transport morski; nie mamy już jednolitego obszaru, bezpośredniego sąsiedztwa.

Przyjęte kraje charakteryzowały się zróżnicowanym poziomem rozwoju. Najmniejszy problem stanowiła Dania, ale już Wielka Brytania miała zdecydowanie niższy poziom rozwoju. Jeszcze większym problemem była Irlandia, która w stosunku do pozostałych członków była krajem biednym. Po rozszerzeniu północnym wzrosła aktywność polityki regionalnej, poszerzył się jej zakres.

Plan Wernera miał być realizowany, ale zaniechano tego ze względu na wydarzenia zewnętrzne, które niejako wymusiły inny kierunek integracji, były to:

• 1971 - upadek systemu walutowego z Bretton Woods,

• 1973 - szok naftowy,

• 1974-75 - kryzys gospodarczy.

Konsekwencją tych wydarzeń jest destabilizacja sytuacji walutowej, wzrost tendencji neoprotekcjonistycznych w handlu. W takich warunkach budowa unii walutowej jest niemożliwa, a działania wspólnot skupiają się na przeciwdziałaniu negatywnym skutkom wyżej wymienionych zjawisk.

Wykład 5. 8.11.2005

Lata 70-te - neoprotekcjonizm

Podjęto działania wymuszone przez konieczność dostosowania się do czynników zewnętrznych (a nie chęć integracji) → działania obronne.

Plan Wernera został zaniechany (nie było dobrych warunków)

Działania w ramach wspólnot skoncentrowały się na polityce walutowej (ustabilizowanie kursu walut).

1972 - system węża walutowego w dolarowym tunelu, później znosi się tunel

III 1979 - utworzenie europejskiego systemu walutowego

• Wspólna umowna jednostka walutowa ECU

• System stabilizacji kursów

• System pomocy walutowej dla państw członkowskich

Lata 70-te - dekada stracona dla integracji (tylko działania wymuszone)

1973 - pierwsze poszerzenie terytorialne (Wielka Brytania, Irlandia, Dania; Norwegia - „nie” w referendum)

1975 - konwencja z AKP - regulacja stosunków handlowych

Taka stagnacja utrzymywała się do pierwszej połowy lat 80-tych. Integracja nie pogłębiała się zauważono nawet zjawisko cofania się integracji. Było to związane z pojawieniem się barier w przepływie towarów (a także siły roboczej) pomiędzy krajami członkowskimi:

- możliwości wynikające z Traktatów Rzymskich (ustanowione tam bariery ochronne),

- związane z tendencjami neoprotekcjonistycznymi w handlu światowym.

Zjawisko eurosklerozy - skąd nazwa? - krwiobieg = strumienie przepływających towarów (zwężanie), brak sprawnego systemu przepływu handlu.

Krytyka tego stanu - straty przedsiębiorstw, konsumentów, gorsza oferta rynkowa, makroekonomiczne - skłoniła instytucje wspólnotowe do wyeliminowania tych zjawisk

1983 - raport Alberta Iballa:

• Przedstawiono diagnozę sytuacji gospodarki europejskiej,

• Wskazano na podstawowe bariery, które powodują negatywne zjawiska.

Diagnoza została sporządzona w porównaniu do USA i Japonii:

• W Europie jest niższe tempo wzrostu gospodarczego, a jednocześnie występują inne zjawiska - wyższa inflacja, rosnące bezrobocie (było to novum, rosnąca inflacja pociągała za sobą wzrost bezrobocia),

• Niekorzystne tendencje w zakresie wymiany handlowej firm europejskich - tracą udziały w światowym eksporcie dóbr najbardziej nowoczesnych (auta, chemia, komputery)

• Rośnie udział firm europejskich w eksporcie produktów tradycyjnych (ubrania, buty, papier, stal) - traci się dystans technologiczny

• Niższa wydajność pracy w firmach europejskich

• Względnie wysokie koszty pracy w europie, europie jednocześnie niski zakres pełnienia przez płace funkcji motywacyjnych ( wewnętrzny paradoks - duże obciążenia kosztami pośrednimi funduszu pracowniczego). Płace w Europie są mało płynne - układy zbiorowe zawierane dla całych branż (związki chcą korzystnych warunków - duża część wynagrodzenia ma charakter stały). Ta niewielka część motywacyjna nie tworzy impulsu do wydajniejszej pracy.

Bariery:

• O charakterze fizycznym - związane z fizycznym istnieniem granic,

• O charakterze fiskalnym - różnice w systemach podatkowych (podatki pośrednie),

• O charakterze prawnym - brak harmonizacji przepisów prawnych,

• O charakterze technicznym - związane z różnicami w zakresie norm i standardów w zakresie dopuszczania towarów do obrotu na rynku,

• Związane z wartością przetargów publicznych - 98% przetargów było w różnym stopniu zamknięte.

W połowie lat 80-tych zaszły korzystne zmiany personalne w instytucjach europejskich i rządach niektórych państw członkowskich - funkcję przewodniczącego Komisji EWG objął Jacques Delores (drugi ojciec integracji europejskiej, bardzo silny polityk), zmiany również w rządach francuskim (Mitterand) i niemieckim (Koll).

1985 - zespół pod przewodnictwem lorda Cookfielda opracowuje White Paper (Białą Księgę). Zawiera ona zbiór proponowanych zmian przepisów prawnych niezbędnych do wprowadzenia w państwach członkowskich w celu zbudowania wspólnego rynku (300 aktów prawnych, z czego w praktyce do realizacji przyjęto 282)

1985 - Delores ogłasza program budowy Jednolitego Rynku Europejskiego („Europa bez granic”).

Jest to powrót do celu integracji określonego w Traktatach Rzymskich, Należało tylko zmodyfikować Traktaty Rzymskie.

1986 - podpisanie Jednolitego aktu Europejskiego, daje podstawy traktatowe do budowy jednolitego (wspólnego) rynku europejskiego (był podpisywany na raty); w lipcu 1987 Akt wchodzi w życie

1985 - podpisanie układu z Schengen (zniesienie granic dla przepływu towarów, osób), inicjatywa Francji i Niemiec, kolejne państwa zaczęły się przyłączać - Luksemburg, Holandia, Belgia.

1987 - postanowienia układu z Schengen zostają włączone do podstaw traktatowych (do filarów integracji).

Układ jest porozumieniem wewnętrznym, nie wszystkie kraje tu należą.

Wykorzystując sprzyjająca politykę i sytuacje postanowiono nadać integracji głębszy wymiar (plan dalszej integracji: konkretne działania - wspólny rynek do 1993 roku)

Został powołany komitet Delores'a, który w 1989 roku ogłasza raport dotyczący możliwości budowy unii gospodarczo - walutowej.

Wyznacza się trzyetapowy proces budowy unii gospodarczo-walutowej, włącznie z wprowadzeniem wspólnej waluty europejskiej - jest na to wola polityczna, ale brakuje podstaw traktatowych, traktatowych polityce i integracji walutowej nie ma w Traktatach Rzymskich. Dochodzi do negocjacji między państwami członkowskimi.

7.02.1992 - traktat z Maastricht - traktat o Unii Europejskiej; z jednej strony ma dać podstawy prawne do budowy unii gospodarczo-walutowej, z drugiej strony zawiera zapisy dotyczące utworzenia Unii Europejskiej; próby realizacji znacznego pogłębienia integracji.

Unia Europejska jest nową formą organizacji związku państw należących do wspólnoty, bazuje na tym samym prawie, ma te same instytucje; jedyna zmiana: EWG → Wspólnota Europejska.

Elementy formalne - symbole „państwowości”:

• Traktat z Maastricht wprowadza hymn (Oda do …), flagę (12 gwiazd, w założeniu tarcza zegara - 12 godzin; przyjęcie wzorca z symbolu sanktuarium maryjnego - gwiazdy wokół głowy Matki Boskiej),

• Ustanowiono oficjalne święto Unii Europejskiej - 9.V. (dzień ogłoszenia deklaracji Schumana),

• Wprowadzenie obywatelstwa i paszportu UE; są one równorzędne obok narodowego; miało to znaczenie prawne - ochrona prawna ze strony wszystkich ambasad krajów członkowskich, pomoc konsularna, dyplomatyczna.

Traktat z Maastricht napotkał zdecydowane opory przy ratyfikacji w państwach członkowskich. Zakładał zniesienie wszelkich granic, kontroli, przejść granicznych. Nie było silnej kampanii informacyjnej. Traktat zakładał unię gospodarczo-walutową, zmniejszenie suwerenności.

Dania - odrzucono w pierwszym referendum (nie chciano wspólnej waluty, obawiano się utraty suwerenności w zakresie polityki obronnej i międzynarodowej), rząd podał własną interpretację wspólnej polityki obronnej i międzynarodowej, specjalna klauzula „opt out” - nie uczestniczenie w trzecim etapie tworzenie unii gospodarczo-walutowej, czyli brak chęci przyjęcia wspólnej waluty (w ten sam sposób zareagowała Wielka Brytania)

Francja - „małe” tak, 50,7%/49,3%

Trzeba było więc podpisać nowy traktat, nie można dołączyć aneksu.

Traktat z Maastricht nie dotykał problemu wynikającego w otoczeniu, czyli ewentualnego poszerzenia o kraje Europy środkowo-wschodniej.

1995 - Austria, Finlandia, Szwecja.

1989 - traktat o wspólnym handlu z krajami trzecimi

Wniosek o członkostwo składa 12 państw; intensyfikacja procesu po rozpadzie ZSRR

Wspólnoty zdają sobie sprawę, że nie będą w stanie aż tak bardzo poszerzyć się.

Instytucje we wspólnotach były powoływane przez sześć państw, po 1995 roku jest ich już piętnaście.

Wiele krajów → trzeba tłumaczyć obrady na wszystkie języki

Konferencja międzyrządowa w Turynie - ma wypracować zmiany i traktat, który te zmiany wprowadzi.

1997 - traktat amsterdamski (Maastricht II); przygotowany szybko, niestarannie. Nie wprowadza żadnych zmian umożliwiających reformy wewnętrzne i zmiany instytucjonalne, niewiele wnosi dla samej integracji; trzeba pracować dalej.

1998 - negocjacje członkowskie z państwami Europy środkowo-wschodniej

2000 - uzgodnienia w Nicei

2001 - traktat Nicejski - wprowadza niezbędne zmiany traktatowe głownie w odniesieniu do reformy instytucjonalnej, daje podstawy do poszerzenia o kraje Europy środkowo-wschodniej.

Wykład 6. 15.11.2005

Traktat amsterdamski:

• w założeniu miał wprowadzać niezbędne zmiany, reformy; kwestia rozszerzenia wspólnot na wschód,

• Turyn - fiasko, brak konstruktywnych rozwiązań,

• dużo artykułów, załączników,

• tzw. traktat Maastricht II - zawiera poprawki, uszczegółowienia.

Przystąpiono do uzgodnień, co do reform instytucjonalnych i reform wspólnych polityk - Agenda 2000 → kolejna częściowa reforma wspólnej polityki rolnej.

2000 - strategia lizbońska - określa zamierzenia Unii Europejskiej, co do wzrostu konkurencyjności tego ugrupowania (USA, Azja Pd-Wsch), zawierała ogólnie określone cele, szybko okazało się, że jest aktem oderwanym od rzeczywistości; została określona do 2010 roku; 2005 - modyfikacja strategii lizbońskiej

jednocześnie trwały prace nad reformą instytucjonalną

XII. 2000 - szczyt Unii Europejskiej w Nicei - uzgodniono treść reform instytucjonalnych

26.II.2001 - podpisano w Nicei tzw. traktat nicejski:

• reformy instytucji wspólnotowych,

• część reform jest niezależna od procesu rozszerzenia, weszły w życie przed 1.05.2004,

• część związana bezpośrednio z rozszerzeniem terytorialnym Unii Europejskiej odnosiła się do ilości członków w poszczególnych instytucjach, procedur głosowania oraz podziału wpływów.

1998 - rozpoczęcie negocjacji z krajami Europy wschodniej.

Decyzje nie były proste bo zmiana liczby członków w instytucjach nie mogła być proporcjonalna (choć w rzeczywistości tak było).

Kwestia liczby głosów.

Negocjacje nicejskie są oceniane krytycznie (są to raczej kłótnie).

Niemcy, Francja chciały być powiernikami krajów nowych; każdy kraj w konsekwencji walczył tylko o swój interes; nowe kraje nie uczestniczyły w samych negocjacjach; kulisy wskazują na to, że o interesy nowych krajów zadbały Włochy; ostateczne postanowienia były kompromisem.

Pozycja kraju jest wypadkową potencjału - liczba ludności, siła ekonomiczna, PKB/PKBUE.

Rozgrywki polityczne - żeby duże kraje nie miały pozycji dominującej.

Rada UE (najważniejsza instytucja) - taka sama liczba głosów jak Hiszpania, trochę mniej niż Francja, Niemcy.

Po szczycie wszyscy byli zadowoleni z jego rezultatów.

Francja -za jej przewodnictwa wypracowano ten kompromis, wypracowane rozwiązania nie wspierały Niemiec,

Niemcy - rola Francji nie wzrosła kosztem Niemiec,

Wielka Brytania - pomimo nacisków kompromis nie objął polityki społecznej i polityki wielkiej Brytanii.

Problemy wystąpiły przy ratyfikacji - brak konsultacji ze społeczeństwami państw członkowskich.

Francja - niewielka większość głosów.

Irlandia - pierwsze głosowanie zakończyło się niepowodzeniem (było to zaskoczenie, bo Irlandia była za przyjęciem nowych krajów, Irlandia czuła się w obowiązku pomocy innym krajom, bo sama dużo zyskała na członkostwie) - społeczeństwo nie miało wiedzy na temat traktatu. Referendum mogło być powtórzone po pewnym czasie. Po przeprowadzeniu silnej kampanii reklamowej w drugim głosowaniu na „tak” oddano 56% głosów.

Kiedy traktat wchodził w życie, wystąpił problem.

XII. 2001 - Szczyt w Läeken, konwent (Rada Starszych-byli prezydenci, premierzy) europejski - przygotowanie reformy instytucjonalnej, dostosowującej prawo i instytucje UE do funkcjonowania w ramach powiększonej UE; konstytucja europejska - zbiór podstaw traktatowych funkcjonowania UE.

Zaczęła narastać krytyka postanowień nicejskich. Nowy tryb podejmowania decyzji nie jest korzystny, siła niektórych krajów jest zbyt duża - dążenie do nowej reformy instytucjonalnej (Francja, Niemcy). Konwent europejski przygotował treść traktatu. Dwa tygodnie później prezydium konwentu zgłosiło autopoprawkę - nowy podział głosów, zasady podejmowania decyzji.

Zasada jednomyślności - tylko przy strategicznych kluczowych decyzjach.

Zasada konstruktywnego wstrzymywania się od głosu

Kwalifikowana większość głosów - wartość, która odzwierciedla nieformalny podział na kraje duże i małe.

Mniejszość blokująca - decyzje nie będą narzucane przez duże kraje; małe kraje też mogą narzucać rozwiązania krajom dużym.

Zmiany w traktacie konstytucyjnym:

• wzmocnienie pozycji krajów dużych,

• spadek roli Polski (w porównaniu z ustaleniami nicejskimi).

25 krajów podpisało projekt, przystąpiono do ratyfikacji - bezproblemowo tam gdzie decydowały parlamenty, referenda tez gładko, problemy w krajach doświadczonych w integracji (kraje założyciele - Francja, Holandia);referenda mogły być powtórzone, ale kraje, które czekały na swoje referenda tez były na „nie”, więc w połowie 2005 roku zaniechano ratyfikacji (Komisja Europejska). Planowane SA nowe prace nad traktatem. Integracja zostaje sprowadzona do integracji gospodarczej (rynek, waluta).

Perspektywy dalszych prac:

1. prace nad modyfikacją treści traktatu Konstytucyjnego - usunięcie treści, które budziły sprzeciw → ratyfikacja.

2. część państw członkowskich będzie dążyła do zacieśnienia integracji w węższym gronie - koncepcja twardych jąder integracji (Niemcy).

Wielką Brytanię głownie interesuje unia celna (tak samo nowy rząd w Polsce).

Pomimo traktatowych założeń równouprawnienia krajów w większości kwestii decydują kompromisy pomiędzy największymi (głownie Francja, Niemcy, Wielka Brytania, czasem Włochy, Hiszpania).

Nowe kraje są zobligowane do przystąpienia do unii walutowej.

Po „6” krajów założycielskich mieliśmy następnie:

• 1973 - pierwsze poszerzenie północne - Wielka Brytania, Dania Irlandia,

• 1981 - poszerzenie południowe - Grecja

• 1986 - Hiszpania, Portugalia, „12”,

• 1995 - Szwecja, Finlandia, Austria, „15”,

• 1.05.2004 - Estonia, Łotwa, Litwa, Polska, Słowacja, Węgry, Słowenia, Malta, Cypr, Czechy

• 1973 i 1995 - Norwegia odrzuciła ratyfikację.

Dla 27 państw były przygotowywane umowy ratyfikacyjne w ramach traktatu nicejskiego, negocjacje są nadal prowadzone z Turcją i Bułgarią.

Do 1988 roku stosunki państw europy środkowo-wschodniej z Unią Europejską były stosunkami bezumownymi - EWG i RWPG oficjalnie się nie uznawały. W 1988 zawarto odpowiednia umowę → umowa o handlu i współpracy gospodarczej (1989 po czerwcowych wyborach w Polsce-przemiany ustrojowe) -umowa regulująca normalne stosunki zewnętrzne krajów członkowskich z krajami trzecimi. Podpisanie tej umowy, gdy rozpoczęte były przemiany, jest oznaką, że wspólnoty nie dostrzegały postępujących zmian. Gdy weszły w życie były już nieaktualne.

Europa środkowo-wschodnia nastawienie prorynkowe, przemiany polityczne i gospodarcze.

W traktacie z Maastricht jest artykuł o otwartości na nowych członków - mowa o poszerzeniu z 1995 roku, nie ma natomiast żadnych wzmianek o późniejszym poszerzeniu o kraje Europy środkowo-wschodniej. Wspólnoty musiały zauważyć tendencje prointegracjne w europie środkowo-wschodniej.

1991 - umowa stowarzyszeniowa, układ europejski (Polska - wspólnoty europejskie i ich kraje członkowskie). Umowę stowarzyszeniową w sensie formalnym wspólnoty zawierały już wcześniej; umowy z krajami Europy środkowo-wschodniej to nowy typ umów stowarzyszeniowych (o większym zakresie obustronnych preferencji). W sensie integracji gospodarczej umowy stowarzyszeniowe zakładały stworzenie stref wolnego handlu w zakresie artykułów przemysłowych oraz znaczną liberalizacje handlu artykułami rolnymi. Obie części handlowej umowy zawierały część polityczną oraz zakładały istotny rozwój współpracy w wielu dziedzinach (kultura, nauka).

Umowy stowarzyszeniowe były oparte o dwie zasady:

1. Stand still - w stosunkach handlowych obie strony przyjęły wyjściowy poziom barier handlowych (głównie celnych), od którego następować będzie redukcja - nie można wprowadzać nowych barier w handlu.

2. Asymetrii - zakłada szybszą redukcję barier handlowych ze strony wspólnot niż ze strony europy środkowo-wschodniej → aby wzmocnić procesy przemian. W rzeczywistości redukcje były rozpisane w kalendarzu.

Analiza wymiany handlowej Polski ze wspólnotami mówi, że pozytywne efekty kreacji były silniejsze dla wspólnot. Wpłynęła na to struktura asortymentowa redukcji, jaką przyjęto.

Co prawda część handlowa weszła w życie wcześniej niż całość umowy, to podstawowe zmiany w zakresie struktury geograficznej handlu pojawiły się wcześniej. Znaczny wzrost nie nastąpił po podpisaniu umowy.

Strefa wolnego handlu - artykuły przemysłowe, brak ceł do 2000 roku. Polska utrzymała cła najdłużej na samochody osobowe. Układ europejski zakładał redukcję ceł w zakresie artykułów rolnych; koniec lat 90-tych - opcja zerowa. Z punktu widzenia handlowego, ustalenie spowodowały powstanie strefy wolnego handlu. Jednocześnie Europa środkowo-wschodnia dawała znaki, że jest zainteresowana pełnym członkostwem we wspólnotach.

Po wejściu w życie umowy stowarzyszeniowej (II 1994)złożono oficjalne wnioski o członkostwo we wspólnotach (8.IV.1994).

W treści umowy stowarzyszeniowej pomiędzy Polską a wspólnotami jest zapis mówiący, że ostatecznym celem Polski jest członkostwo we wspólnotach. Jest to deklaracja Polski (jednostronna), a nie zapis mówiący o konkretnych działaniach.

Potem inne kraje składają wnioski akcesyjne.

Kraje Europy środkowo-wschodniej domagały się od wspólnot jasnych kryteriów, które trzeba spełnić, aby stać się członkiem. Wspólnoty długo zwlekały z ustaleniem takich warunków. Po naciskach w połowie lat 90-tych zostają określone kryteria kopenhaskie - bardzo ogólne, są to:

• poszanowanie demokracji, mniejszości,

• system prawny, w pełni wprowadzony system gospodarki rynkowej,

• konkurencja itp.

Kraje europy środkowo-wschodniej spodziewały się konkretów, domagały się stworzenia Białej Księgi. Wydano ją, ale ku wielkiemu rozczarowaniu nie znalazły się tu zapisy o tym jak się przygotować do członkostwa. Były tam spisy aktów prawnych, które kraje Europy środkowo-wschodniej powinny przyjąć, aby stać się członkami wspólnego rynku, części tych aktów nie przyjęły jeszcze kraje członkowskie. Procedura toczyła się dalej. Komisja europejska przesyła krajom avis (alvi) - zestaw pytań dotyczących kwestii gospodarczych, społecznych. Państwo odpowiada. Po analizie odpowiedzi decyduje się czy kraj jest gotowy na członkostwo (Polska - kilka tysięcy stron). Polskę oceniono pozytywnie, nasz kraj znalazł się w pierwszej grupie krajów, z którym rozpoczęto negocjacje.

Omawiane obszary - do części nie było specjalnych kontrowersji. Problemy co co wprowadzenia okresów przejściowych.

Negocjacje przebiegały w zróżnicowanym tempie, zleżało to od tego jaki rząd je prowadził. Gdy grupa helsi,ńska rozpoczęła negocjacje zaczął się wyścig o liczbę zamkniętych obszarów negocjacyjnych, było to korzystne z punktu widzenia Unii. Polska ciągnęła się w ogonie.

W konsekwencji w grudniu 2002 negocjacje zostały zamknięte, a oficjalne podpisanie traktatu akcesyjnego odbyło się 16.04.2004 na szczycie w Atenach, ostatecznie po ratyfikacja traktat wszedł w życie z dniem 1.05.2004.jest to kwestia formalnego dojścia do UE. Praktycznie była to umowa stowarzyszeniowa z 1991 roku.

Wykład 7 22.11.2005

SYSTEM PRAWNY UNII EUROPEJSKIEJ

1. Zasady główne (podstawowe, ogólne) - zapisane w traktatach, na nich opierają się działania i funkcjonowanie wspólnot:

1. zasada niedyskryminacji,

2. zasada subsydiarności, pomocniczości,

3. zasada proporcjonalności,

4. zasada solidarności,

5. zasada wzmocnionej współpracy.

2. Zasady prawa wspólnotowego wynikające z orzecznictwa Trybunału Europejskiego.

1. zasada bezpośredniego stosowania prawa wspólnotowego,

2. zasada bezpośredniego skutku,

3. zasada nadrzędności prawa wspólnotowego nad prawem krajowym.

ZASADY GŁÓWNE

1. Zasada niedyskryminacji - oznacza, że zakazana jest wszelka dyskryminacja ze względy na przynależność państwową, dotyczy to zarówno osób jak i towarów pochodzących z innych krajów. Zakaz ten dotyczy zarówno dyskryminacji jawnej jak i ukrytej. Wolno stosować tzw. dyskryminację odwrotną, czyli można dyskryminować swoich własnych obywateli czy towary.

2. Zasada subsydiarności, pomocniczości - została wprowadzona do prawa wspólnotowego na mocy traktatu z Maastricht; wspólnoty działają w takim zakresie kompetencji, jaki został im powierzony w traktacie przez państwa członkowskie, są to tzw. kompetencje wyłączne wspólnot. Istnieją jednak dziedziny, w których kompetencje nie zupełnie zostały przekazane wspólnotom (decyzje i działania mogą być podejmowane zarówno przez wspólnoty jak i poszczególne kraje członkowskie) i tych właśnie dziedzin dotyczy zasada subsydiarności. Zasada jest taka, że zgodnie z zasadą decentralizacji uprawnień decyzje powinny podejmować poszczególne kraje członkowskie. Jeżeli cel nie może być zrealizowany przez państwo członkowskie, wtedy powinna działać wspólnota. Kompetencje wyłączne to np. wspólna polityka handlowa, rybołówstwo, ogólne zasady konkurencji, likwidacja barier w przepływie osób, kapitału i towarów. kompetencje, które mogą leżeć zarówno w gestii wspólnot jak i poszczególnych członków to kompetencje konkurencyjne. Są też kompetencję dotyczące tylko państw członkowskich, np. kultura, zdrowie, edukacja.

3. Zasada proporcjonalności - wiąże się z tym, że działanie wspólnoty nie powinno wykraczać poza to, co jest konieczne do osiągnięcia celów zapisanych w postanowieniach traktatowych.

4. Zasada solidarności - państwa członkowskie powinny ułatwiać wspólną realizację celów zapisanych w traktatach, nie powinny także utrudniać realizacji tych celów; zasada ta dotyczy również organów wspólnotowych.

5. Zasada wzmocnionej współpracy - pozwala części państw członkowskich podejmować pewną ściślejsza współprace; np. unia walutowa w ramach UE.

ZASADY PRAWA WSPÓLNOTOWEGO

1. Zasada bezpośredniego stosowania prawa wspólnotowego - oznacza, że norma prawa wspólnotowego uzyskuje status prawa pozytywnego w państwach członkowskich bez konieczności jej wprowadzania, czyli transformacji do porządku prawa krajowego (wystarczy publikacja). Jest to cecha, która różni prawo wspólnotowe od prawa międzynarodowego - prawo międzynarodowe wymaga transponowania w prawo krajowe.

2. Zasada bezpośredniego skutku - oznacza, że norma prawa wspólnotowego tworzy sama, bez krajowych aktów transformujących ją do prawa wewnętrznego, prawa i obowiązki dla podmiotów indywidualnych. Podmioty te mogą bezpośrednio wywodzić swoje prawa przed sądami krajowymi i wywodzić obowiązki innych osób przed sądami krajowymi.

Zasada ta występuje w dwóch formach:

→ bezpośredni skutek w płaszczyźnie wertykalnej - występuje wtedy, gdy prawo wspólnotowe tworzy prawo dla jednostki, która może je podnosić przeciwko państwu (organom państwowym).

→ bezpośredni skutek w płaszczyźnie horyzontalnej - oznacza, że jednostka może powoływać się na uprawnienia wynikające z przepisów prawa wspólnotowego wobec innych podmiotów indywidualnych.

Zgodnie z orzecznictwem Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości, aby norma mogła wywoływać bezpośredni skutek, przepis musi być jasny, precyzyjny i bezwarunkowy.

3. Zasada nadrzędności prawa wspólnotowego nad prawem krajowym - oznacza, że w sytuacji sprzeczności pomiędzy normą prawa wspólnotowego a normą prawa krajowego, to prawo wspólnotowe ma pierwszeństwo zastosowania. Norma prawa wspólnotowego nie uchyla norm prawa krajowego. Prawo wspólnotowe powinno być stosowane niezależnie od tego czy zostało przyjęte wcześniej czy później niż prawo krajowe.

ŹRÓDŁA PRAWA WSPÓLNOTOWEGO

Na system prawa wspólnotowego składa się szereg źródeł prawa.

Źródło prawa - akt prawny zawierający przepisy prawne, z których treści można wyinterpretować normy prawne (przyjęte przez prawodawcę pewne wzorce postępowania).

W skład źródeł prawa wspólnot europejskich wchodzą zarówno normy prawa stanowionego jak i niestanowionego - zwyczaje, ogólne zasady prawa, które da się wywnioskować z orzecznictwa Europejskiego trybunału Sprawiedliwości.

Prawo stanowione obejmuje prawo pierwotne (traktatowe, statutowe) i prawo wtórne (pochodne).

Prawo pierwotne to umowne prawo międzynarodowe, które dało podstawy powstaniu i ewolucji wspólnot; obecnie stanowi podstawy funkcjonowania UE. Prawo pierwotne to prawo, które zostało ustanowione i pochodzi bezpośrednio od państw członkowskich.

Do prawa pierwotnego zaliczamy:

• traktaty (umowy) założycielskie oraz ich uzupełnienia i modyfikacje (umowy zmieniające te traktaty),

• wszystkie umowy podpisane pomiędzy państwami członkowskimi w zakresie celów i zadań wspólnot,

• akty przyjęte przez przedstawicieli państw członkowskich zasiadających w Radzie.

W szczególności aktami prawa pierwotnego będą traktaty akcesyjne i różne traktaty budżetowe reformujące zasady finansowania wspólnot.

• traktat paryski o EWWiS - 18.IV.1951 (wygasł 22. lipca 2002),

• traktaty rzymskie o EWG i Euroatom - 25.III.1957,

• konwencja o niektórych wspólnych instytucjach dla EWG i Euroatomu

• traktat o fuzji instytucji wspólnotowych - 8.IV.1965,

• traktaty budżetowe - 1970 i 1975,

• akt o wyborach bezpośrednich do Parlamentu Europejskiego - 1967,

• jednolity akt europejski - 17,28.II.1986,

• traktat z Maastricht - 7.II.1992 (1.XI.1993),

• traktat amsterdamski - X.1998 (1.I.1999),

• traktat z Nicei - 26.II.2001 (1.II.2003)

• umowy akcesyjne wraz z protokołami - I.1973, I.1981, I.1986, I.1995, 1.V.2004.

Prawo pochodne to akty prawne uchwalone przez instytucje wspólnot posiadające kompetencje ustawodawcze w celu realizacji zadań traktatowych. Uprawnienia legislacyjne posiadają: Rada UE, Komisja Europejska, Parlament Europejski.

Do źródeł prawa pochodnego zaliczamy:

1. rozporządzenia,

2. dyrektywy,

3. decyzje,

4. zalecenia,

5. opinie,

6. niektóre rodzaje umów międzynarodowych,

7. akty nienazwane - uchwały, recenzje, deklaracje, wyjaśnienia, komunikaty, memoranda, programy - są to akty które regulują sprawy wewnętrzne i organizacyjne.

Akty 1-3 są aktami posiadającymi moc prawną, moc wiążącą, akty 4-5 nie posiadają mocy wiążącej. W momencie wydawania aktów 1-3 organy, które je wydają muszą dołączyć do nich uzasadnienie, które powinno wskazywać różnice pomiędzy dotychczas obowiązującym a nowym aktem.

Rozporządzenie:

• jest najważniejszym spośród źródeł prawa pochodnego (w prawie krajowym odpowiednikiem są ustawy),

• jest aktem ogólnie obowiązującym, zawiera normy o charakterze ogólnym (rozporządzenie ma nieokreślony krąg adresatów spełniających pewne cechy, np. banki, producenci) i charakterze abstrakcyjnym (jest to akt, który można zastosować w każdym stanie faktycznym spełniającym warunki określone w hipotezie zawartej w nim normy),

• wiąże w całości - ma nieograniczony krąg adresatów, wiąże wszystkich: osoby, organy, wszystko co znajduje się na terytorium państw członkowskich,

• wiąże co do wszystkich zawartych w nim postanowień,

• posiada cechę bezpośredniego obowiązywania, stosowania - wiąże od momentu wydania, nie jest konieczny w celu uzyskania mocy obowiązywania akt inkorporacji zawartych w nim norm do prawa krajowego,

• obowiązuje we wszystkich państwach członkowskich,

• jest głównym instrumentem ujednolicania prawa we wspólnotach europejskich,

• wchodzi w życie po opublikowaniu w Dzienniku Urzędowym UE, w terminie wskazanym w treści rozporządzenia lub po 20 dniach od momentu ogłoszenia,

• nie wymaga implementacji do prawa krajowego, implementacja jest zabroniona, nie można w prawie krajowym przyjąć ustawy o treści takiej jak rozporządzenie, nie można w krajowych dokumentach publikować treści rozporządzenia, w takiej sytuacji wyniknąłby konflikt, który z przepisów byłby nadrzędny i który należałoby stosować,

Wyróżniamy dwa rodzaje rozporządzeń:

• podstawowe - wydawane przez Radę UE,

• wykonawcze - wydawane przez Komisję Europejską na podstawie upoważnienia Rady UE, może być też wydawane przez Europejski Bank Centralny.

Dyrektywa:

• instrument, który służy harmonizacji ustawodawstw krajowych,

• wiąże państwo, do którego jest skierowana w zakresie celów jakie mają być osiągnięte pozostawiając władzom państwowym swobodę wyboru metod i form ich realizacji,

• jest skierowana tylko do państw członkowskich i wiąże tylko co do celu jaki w dyrektywie został zapisany,

• jest formą pośredniej legislacji w ramach wspólnot, jej tworzenie jest dwustopniowe - najpierw wspólnoty ustalają cel, który ma być osiągnięty, pozostawiając krajom członkowskim swobodę co do sposobu jego realizacji; następnie cel ten poddany jest transpozycji w przepisy prawa krajowego,

• adresowana jest do wszystkich państw członkowskich lub do niektórych z nich, bezpośrednimi adresatami dyrektywy będą więc tylko państwa członkowskie a właściwie ich organy uczestniczące w stosowaniu prawa,

• są wydawane przez Radę UE przy współudziale parlamentu (czasem Komisji Europejskiej),

• wchodzi w życie w terminie w niej wskazanym - na ogół dwa lata - w ciągu tego okresu państwa członkowskie mają obowiązek podjąć działania dotyczące implementacji dyrektywy do porządku wewnętrznego w taki sposób, że zostanie osiągnięty skutek przewidziany w treści dyrektywy,

• do momentu wprowadzenie dyrektywy obywatele i osoby prawne nie będą mogli w pełni korzystać z praw, które im ona przyznaje,

• dyrektywy skierowane do wszystkich państw członkowskich są publikowane w Dzienniku Urzędowym UE; jeżeli dyrektywy są skierowane do jednego lub kilku państw członkowskich są notyfikowane adresatom,

• konieczne jest wydanie przez państwo członkowskie aktów normatywnych prawnie wiążących w celu implementacji dyrektywy,

• państwo członkowskie powinno dokonać implementacji dyrektywy w określonym terminie, jeżeli tego nie uczyni to po upływie tego terminu dyrektywa staje się bezpośrednio skuteczna; to samo stanie się jeśli państwo nie zrealizuje dyrektywy prawidłowo ( roszczenia wobec państwa, a nie wobec obywatela).

Decyzja:

• akt indywidualny, skierowany do konkretnego adresata - państwo, obywatel, osoba prawna,

• obowiązuje adresata w całości, adresat nie musi zostać w decyzji nazwany, musi być tak określony krąg adresatów, by mógł być zindywidualizowany,

• jest to instrument stosowany przez Radę UE i Komisje Europejską,

• decyzje podjęte wspólnie przez Parlament i Radę UE ogłasza się w Dzienniku Urzędowym UE, pozostałe notyfikowane są stronom,

• jeśli ktoś się nie zgadza z decyzja może ją zaskarżyć, ale decyzja musi tej osoby dotyczyć,

• jest to akt w całości wiążący, wywołuje bezpośredni skutek,

• jeżeli decyzja zawiera zobowiązanie pieniężne to stanowi tytuł do egzekucji gdy adresatem nie są państwa członkowskie,

Zalecenia i opinie - akty wydawane przez Parlament, Radę UE, Komisję UE.

Zalecenie - dochodzi do skutku z inicjatywy własnej organu i sugeruje adresatowi autorytatywnie sposób zachowania.

Opinia - jest inspirowana zachowaniem innego organu, jest mniej stanowcza.

Wykład 8 29.11.2005

Opinie - akty prawne bez mocy i treści prawnej; służą komunikowaniu się pomiędzy instytucjami wspólnotowymi.

1. obowiązkowe (obligatoryjne) - te, których zasięgnięcie wymagane jest procedurą stanowienia prawa we Wspólnotach; nawet gdy opinia jest obligatoryjne to jej treść nie wiąże organu zasięgającego tej opinii przy podejmowaniu decyzji. Organy najczęściej wydające opinie to Parlament europejski, Komitet Społeczno-Ekonomiczny i Komitet Regionów. Jeżeli instytucja uzna, że wydanie opinii w danej sprawie jest niezbędne może tę opinię wydać z własnej inicjatywy.

2. Nieobowiązkowe - ułatwiają proces stanowienia prawa.

Procedura stanowienia prawa - jest ich kilka, najczęściej treść przygotowywana jest przez Komisję Europejską (inicjatywę może wykazać inna instytucja). Projekt trafia do pierwszego czytania na forum Parlamentu Europejskiego. Po pierwszym czytaniu zgłaszane są uwagi, poprawki i projekt ten trafia do uzgodnień pomiędzy trzema instytucjami: Parlamentem Europejskim, Radą UE i Komisją Europejską. Prace mają na celu uwzględnienie części poprawek. Poprawiony akt trafia na forum Parlamentu Europejskiego do drugiego czytania. Odbywa się głosowanie nad tym aktem. Parlament Europejski może akt przyjąć lub odrzucić ale nie jest to decyzja ostateczna. Ostateczną decyzje podejmuje Rada UE. Może ona zdecydować o przyjęciu takiego aktu, który Parlament europejski odrzucił ale w takiej sytuacji wymagana jest zasada jednomyślności.

Odnosi się to do zaawansowanych aktów prawnych głównie głownie rozporządzeń i dyrektyw. Część aktów prawa wtórnego jest wydawana w formie uproszczonej.

Umowy zewnętrzne - z krajami bądź grupami krajów trzecich i organizacjami.

Wspólnoty zawierają dwa podstawowe rodzaje umów:

1. stowarzyszeniowe - głownie sprawy gospodarcze, ale też polityczne, kulturalne.

• zwykłe - określające preferencyjne warunki współpracy, głównie gospodarczej;

• nowej generacji - których realizacja ma przygotować kraje trzecie do członkowstwa (układy europejskie); sama umowa o członkostwie nie rozstrzyga.

2. o współpracy - odnoszą się do stosunków handlowych:

zwykłe - umowy o handlu i współpracy gospodarczej, np. umowy pomiędzy Wspólnotami Europejskimi a USA, Japonią, normalny stan stosunków zewnętrznych oparty o zasady GATT-WTO bez żadnych nadzwyczajnych preferencji w handlu.

Umowy handlowe preferencyjne - stworzenie preferencji, głownie obejmują grupy krajów słabiej rozwiniętych np. Ameryka Łacińska, państwa śródziemnomorskie.

Jest dylemat czy te umowy traktować jako źródło prawa. Przemawia za tym to, że treść ich wpływa na mechanizmy rozstrzygnięcia, wpływa na politykę realizowaną przez różne kraje.

SYSTEM INSTYTUCJOANLNY

Instytucje możemy podzielić na:

1. główne:

1. Parlament Europejski

2. Rada Europejska

3. Rada Unii Europejskiej

4. Komisja Europejska

5. Trybunał Sprawiedliwości

6. Sąd Pierwszej Instancji

7. Trybunał Obrachunkowy

8. Rzecznik Praw Obywatelskich

2. pomocnicze:

1. doradcze:

• Komitet Społeczno - Ekonomiczny

• Komitet Regionów

2. finansowe:

• Europejski Bank Centralny

• Europejski Bank Inwestycyjny

Instytucje początkowo powołane zostały dla trzech wspólnot. Dopiero w 1965 roku podpisano Traktat o fuzji. Po podpisaniu traktatu z Maastricht instytucje te stały się instytucjami Unii Europejskiej. Miały odtąd dwojaki charakter:

• ponadnarodowy - Komisja Europejska i Parlament europejski;

• międzyrządowy - odzwierciedlają interesy narodowe, Rada Europejska i Rada UE.

Podział wynika ze składu członkowskiego i charakteru działalności.

Ewolucja systemu instytucjonalnego - tendencja systematycznego wzrostu roli Parlamentu Europejskiego w systemie instytucjonalnym, systemie stanowienia prawa, systemie decyzyjnym. Ale Parlament Europejski odbiega od roli jaka pełnią parlamenty narodowe.

Parlament Europejski - 732 posłów (tak będzie też po uwzględnieniu Rumunii i Bułgarii), liczba ta określana jest w stosunku do liczby ludności, ale jest to miara ważona. Niemcy - 99, Malta - 5, Polska - 53(ostatecznie ma mieć 50).

Parlament Europejski w takiej formie jak dziś z punktu widzenia członkostwa europarlamentarzysty funkcjonuje od 1973 roku kiedy to odbyły się pierwsze powszechne i bezpośrednie wybory do PE ( wcześniej byli desygnowani przez rządy krajów). Bierne i czynne prawo wyborcze ma każdy na terenie UE - odniesienie do charakteru PE, bo ma on reprezentować interes społeczeństwa państw członkowskich.

Pomimo iż liczba członków PE jest przypisana każdemu krajowi to na forum nie ma frakcji międzynarodowych, zrzeszają się w ramach frakcji politycznych o charakterze ponadnarodowym (w sposób nieformalny jednak grupy funkcjonują i lobują interesy kraju).

Europejska Partia Ludowa - najsilniejsza, skupia partie chłopskie i chadeckie (chrześcijańskie).

Kompetencje PE:

1. rola w systemie stanowienia prawa

• po ostatnich zamianach traktatowych ta rola PE wzrosła,

• na jego forum odbywają się czytania,

• powołanie przewodniczącego i kilkunastu wiceprzewodniczących

• stałe komisje tematyczne

• komisje nadzwyczajne, np. śledcza

ustawodawcza:

• doroczna ocena sprawozdania ogólnego KE,

• przyjmuje roczne sprawozdania KE dotyczące przestrzegania prawa wspólnotowego,

• kieruje zapytania do KE i Rady UE dotyczące bieżących zagadnień związanych z integracja,

• przyjmuje i pyta inne instytucje w imieniu obywateli UE,

• przyjmuje skargi na działalność organów lub instytucji wspólnotowych,

• udziela absolutorium KE z wykonania budżetu,

• akceptuje kandydata na stanowisko przewodniczącego KE i zaproponowany przez niego skład komisji,

• na forum PE może być wniesione wotum nieufności wobec KE.

Trzy kadencje wstecz PE odwołał przed terminem KE, bo odkryto korupcję - komisja odpowiada kolegialnie, wotum nieufności dla jednego z jej członków oznacza wotum wobec całej komisji.

Sesje plenarne odbywają się w Strasburgu, aczkolwiek komisji PE toczy prace w Brukseli.

Rada Europejska - instytucja wspólnotowa, ale to nie jest oficjalny organ Wspólnot Europejskich co ma swoje istotne konsekwencje prawne, bo organy Wspólnot Europejskich podlegają kontroli i orzecznictwu Trybunału Sprawiedliwości a RE takiemu orzecznictwu nie podlega. Formalnie nie można zakwestionować decyzji Rady Europejskiej, ewentualnie jedynie konsekwencje tych decyzji.

Składa się z szefów państw i rządów państw członkowskich (prezydenci lub premierzy gdy system demokracji parlamentarnej). Wywiera ona ogromny wpływ na funkcjonowanie wspólnot pomimo iż nie jest oficjalnym organem. Wyznacza integralne działania dla wspólnot, ze względu na skład decyzje są kluczowe z punktu widzenia funkcjonowania wspólnot.

Spotkania odbywają się formalnie raz na pół roku, ale mogą być tez zwoływane częściej, spotkania te nazywane są szczytami UE. Odbywają się w Brukseli, ale nadzwyczajne szczyty odbywają się w wyznaczonych miejscach. W spotkaniach uczestniczą tez ministrowie spraw zagranicznych poszczególnych państw.

Rada Europejska w formie instytucjonalnej funkcjonuje od 74 roku, wcześniej odbywały się nieformalne tzw. konferencje szefów państw i rządów. W 74 roku usankcjonowano te spotkania - Rada Europejska stała się instytucja ale nie stała się organem.

Kompetencje:

• sytuacja ekonomiczna i monetarna pod kątem funkcjonowania unii gospodarczo walutowej,

• problemy energetyczne i polityka zatrudnienia,

• sprawy polityka zagranicznej i bezpieczeństwa,

• zatrudnienie i walka z bezrobociem,

• zagadnienia związane z przystąpieniem do Wspólnot europejskich,

• stosunki gospodarcze z państwami trzecimi,

• zagadnienia polityki regionalnej,

• kierunki integracji na przyszłość.

Powielają się kompetencje z innymi instytucjami. Jest instytucją nadrzędną przez skład członkowski - na forum podejmowane są działania i rozstrzyga się sprawy, których nie można było rozstrzygnąć na niższym szczeblu, np. budżet 2007-2013, stosunki z krajami trzecimi.

Formalnie i technicznie negocjacje prowadzone SA przez RUE, ostatecznie Rade Europejską.

Skład ściśle związany z liczbą krajów.

Rada Unii Europejskiej - najważniejszy organ decyzyjny we wspólnotach, ma charakter międzynarodowy, w jej skład wchodzą przedstawiciele rządów państw członkowskich, wcześniej nazywała się Radą Ministrów.

Generalnie ma zmienny skład członkowski w zależności od rodzaju rozpatrywanej sprawy, np. rolnictwo - przedstawiciele rządów państw członkowskich z sektora rolnictwa. Ale gdyby w całości tak funkcjonowała to byłaby organem niespójnym, dlatego tez na forum Rady UE funkcjonuje Komitet Stałych Przedstawicieli - COREPER (Coreper I - przedstawiciele rządów państw członkowskich w randze ambasadorów przy UE; coreper II - sprawy dotyczące polityka zagranicznej i bezpieczeństwa, a także finansów i gospodarką, często nazywane jest Radą Ecofin). Do kompetencji Coreper,u należy przede wszystkim koordynowanie funkcjonowania Rady UE. To zapewnia stałość i ciągłość pracy.

Na forum Rady UE poszczególnym państwom członkowskim przypisana jest określona ilość głosów. Łączna liczba głosów w UE27 wynosić będzie 345. Niemcy, Francja, Wielka Brytania, Włochy - 29, Polska - 27, tyle ma też Hiszpania i o to był konflikt, który toczył się wokół traktatu nicejskiego.

Decyzje podejmowane SA na podstawie zwykłej większości głosów, kwalifikowanej większość głosów, która wynosi 232 - jest to liczba ważona, która daje możliwość sprawności decyzyjnej, ale też chronienia interesu, zasady jednomyślności.

Siedzibą Rady UE jest Bruksela.

Kompetencje Rady UE:

• jest to główny organ decyzyjny, posiada kluczowe znaczenie w systemie stanowienia prawa.

TRYBUNAŁ SPRAWIEDLIWOŚCI c.d.

Z punktu widzenia władzy sądowniczej pełni rolę kilku sądów:

a) sąd administracyjny,

b) sąd pracy,

c) sąd międzynarodowy,

d) sąd konstytucyjny.

Jako sąd administracyjny TS orzeka jako druga instancja w sprawach skarg na legalność bądź zaniechanie działania prawotwórczego decyzji administracyjnych.

Jako sąd pracy TS rozpatruje skargi pracowników europejskich.

Jako sąd międzynarodowy TS orzeka w sprawach spornych pomiędzy państwami członkowskimi oraz pomiędzy KE a państwami członkowskimi.

Jako sąd konstytucyjny przedstawia wykładnię prawa wspólnotowego, decyduje o zgodności umów międzynarodowych zawieranych przez Wspólnotę. Prowadzi wykładnię decydującą o zgodności z prawem traktatowym aktów prawa wtórnego wydawanych przez instytucje Wspólnoty.

Przy zwiększaniu się liczby członków, przybywało też spraw do rozstrzygania przez TS. Nie był on już w stanie fizycznie rozpatrzyć wszystkich spraw. Dlatego rozporządzeniem RE powołano sąd pierwszej instancji, rozpoczął on działalność od 01.11.1989r. (tego dnia miał już do rozpatrzenia 150 spraw). Skład sądu pierwszej instancji wybierany jest na podobnych zasadach jak TS, tj. po jednym członku z każdego państwa członkowskiego po zatwierdzeniu przez wszystkie państwa. Ma charakter ponadnarodowy. Sędziowie sprawują kadencję 6 - letnią, po połowie część składu jest wymieniana, jednakże sędziowie mogą być wybierani ponownie. Jest to organ pomocniczy TS (nie jest to samodzielny organ). Siedzibą sądu pierwszej instancji jest Luksemburg. Sąd ten obraduje w sposób permanentny (ciągły). Obrady mogą być plenarne lub w izbach z nieparzystą liczbą osób. Prezes wybierany jest na okres 3 lat spośród składu. Sprawy sądu pierwszej instancji:

• spory pracowników (urzędników UE) ze wspólnotami;

• spory osób fizycznych i prawnych w kraju członkowskim z instytucjami Wspólnoty;

• spory pomiędzy przedsiębiorstwami a KE (np. stosowanie przez KE prawa w zakresie konkurencji, fuzji);

• skargi osób prywatnych przeciwko KE dotyczące reguł związanych z ochroną konkurencji w odniesieniu do przedsiębiorstw (stosowanie określonych działań wobec przedsiębiorstw może powodować niekorzystne rozwiązania wobec konsumentów - wówczas powstaje konflikt).

Sąd pierwszej instancji jest typowym sądem prawa powszechnego. Tu mogą być wnoszone różnego rodzaju skargi osób fizycznych i przedsiębiorstw. Przejął on sprawy drobniejsze, mniej istotne.

TRYBUNAŁ OBRACHUNKOWY (TO)

Wcześniej nazywany był jako Trybunał Biegłych Rewidentów. Nie jest to instytucja zrzeszająca biegłych rewidentów. Jest on najbardziej zbliżony do polskiego NIK - u oraz po części Skarbu Państwa. Jego zadaniem jest kontrolowanie finansów Wspólnoty (inna jego nazwa to Trybunał Kontroli Finansowej). Funkcjonuje od 1977r. Siedziba w Luksemburgu. Jest to organ kolegialny, zasiada w nim po jednym członku z każdego kraju członkowskiego. Członkowie muszą mieć doświadczenie z zakresu finansów, doświadczenie w instytucjach kontroli. Kandydatów proponują rządy, zaś aprobata wymaga zgody wszystkich krajów. Jest to organ ponadnarodowy o charakterze kadencyjnym. Decyzje o mianowaniu poszczególnych członków podejmuje RE po konsultacjach z PE. Nie jest to organ władzy sądowniczej jest ot organ kontrolny. Na jego czele stoi prezes wybierany na 3 lata spośród członków. TO funkcjonuje w sposób permanentny. Ogólnym jego zadaniem jest kontrolowanie wykorzystania środków finansowych wyasygnowanych przez Wspólnotę zarówno na szczeblu wspólnotowym jak i środków przeznaczanych przez wspólnoty poszczególnym państwom członkowskim. Całościowo kontroluje rzetelność sporządzenia i wykonania budżetu Wspólnoty. Wnioski TO co do budżetu przekazane do Parlamentu stanowią ważną ocenę KE i stanowią podstawę udzielenia KE absolutorium na forum Parlamentu.

ORGANY DORADCZE:

I. KOMITET EKONOMICZNO - SPOŁECZNY

Składa się z 344 członków. Liczba członków podzielona jest proporcjonalnie pomiędzy kraje (Polska ma 21 członków). Jest to organ doradczy. Powstał w 1957r. jako wspólny organ dla wszystkich trzech Wspólnot. Doradza przede wszystkim KE i RE. Jest organem kolegialnym, w jego skład wchodzą przedstawiciele różnych sfer życia społeczno - gospodarczego, reprezentuje różne środowiska społeczne. Chodzi o to, aby Komitet ten był próbą reprezentatywną struktury społeczeństwa głównie z punktu widzenia gospodarczego. Jest to szczególnie potrzebne przy pełnieniu funkcji doradczych i opiniodawczych. Kadencja Komitetu jest 4 - letnia z możliwością jej przedłużenia. Przedstawia się liczbę kandydatów, więcej niż trzeba, i RE wybiera skład.

Tworząc akty prawne instytucje Wspólnoty muszą często w sposób obligatoryjne zasięgać opinii różnych grup społecznych, których te akty mogą dotyczyć. Komitet Ekonomiczno - Społeczny traktuje się jako pewną reprezentację różnych grup społecznych i tu konsultuje się różne propozycje aktów. Dodatkowo w dyskusji nad danym aktem Komitet wypracowuje pewien kompromis i KE lub RE otrzymuje już gotową wypracowaną opinię. Komitet obraduje w sposób sesyjny, zwoływane są posiedzenia plenarne. Ale Komitet podzielony jest też na pewne grupy (zespoły) związane z daną grupą społeczną. Jest 6 sekcji. Członkowie Komitetu starają się również kontrolować, co dzieje się z opinią po jej wydaniu. W swoich działaniach Komitet może realizować funkcję opiniodawczą na dwa sposoby:

1. z inicjatywy RE lub KE:

• obligatoryjnie,

• fakultatywnie;

z inicjatywy własnej (wyrażenie opinii, gdy Komitet uznaje to za stosowne).

Wszelkie akty wydawane przez Komitet nie maja siły wiążącej.

II. KOMITET REGIONÓW

Powołany został do życia Traktatem z Maastricht. Liczy 344 członków (Polska ma 21 głosów). Nie jest instytucją Wspólnoty, jest organem Wspólnoty. Ma charakter kolegialny, pełni funkcje opiniodawcze. W skład tego Komitetu wchodzą różni przedstawiciele regionów różnego szczebla, czyli przedstawiciele organów regionalnych. Oficjalnie działanie Komitetu Regionów ma charakter ponadnarodowy, jednakże w praktyce różnie z tym bywa. Najczęściej przyjmuje się, że członkami są szefowie struktur na poszczególnych szczeblach władz regionalnych (np. w przypadku Polski będą to marszałek województwa, prezydenci miast, itp.). Członkami mogą być również członkowie Parlamentu Europejskiego. Komitet funkcjonuje głównie poprzez zgromadzenie plenarne, które powinno odbywać się przynajmniej raz na tezy miesiące. Może to być posiedzenie normalne, wynikające z kalendarza lub nadzwyczajne - wówczas musi być określona liczba osób. Na czele stoi przewodniczący. Jest w nim 7 sekcji. Służy podobnie jak Komitet Ekonomiczno - Społeczny. Na jego posiedzeniach wypracowywane jest kompromisowe stanowisko. Opinia może być wydawana z inicjatywy RE lub KE - obligatoryjnie lub fakultatywnie - bądź z inicjatywy własnej. Najczęściej opinie Komitetu Regionów dotyczą decyzji związanych z funduszami europejskimi, ze spójnością społeczno - gospodarczą, związków polityki regionalnej z innymi politykami. Akty prawne komitetu to tzw. opinie i rezolucje bez mocy wiążącej dla ich adresatów.

EUROPEJSKI BANK INWESTYCYJNY (EBI)

Powołany został Traktatem Rzymskim. Nie jest instytucją wspólnotową. Jest to organ. Siedzibę ma w Luksemburgu. Jest bankiem międzypaństwowym, ale nie o charakterze komercyjnym, zaś o charakterze służebnym wobec procesu integracji. Pomimo tej funkcji jest organem samodzielnym, posiada osobowość prawną. Członkami są wszystkie państwa członkowskie UE. Każde państwo wnosi udział do kapitału banku. Główne działanie EBI polega na udzielaniu kredytów na finansowanie działań w zakresie integracji. Kredyty te udzielane są na bazie kapitału będącego w dyspozycji banku, a głównym źródłem finansowania zadań jest kapitał pozyskiwany na międzynarodowym rynku finansowym. Kapitał ten jest udostępniany państwom członkowskim. Taki kredyt może być zaoferowany na bardzo dogodnych warunkach (obligacje EBI mają niskie oprocentowanie, więc kapitał jest tani), nie dolicza się marży, jedynie koszty administracyjne. Z kredytu EBI mogą też korzystać kraje stowarzyszone z UE. EBI finansuje obszary:

• działania dotyczące projektów rozwoju regionów mniej rozwiniętych;

• kredyty na finansowanie projektów restrukturyzacji i modernizacji przedsiębiorstw;

• projekty mające duże znaczenie dla większej liczby państw członkowskich ( o charakterze transgranicznym, szczególnie gdy skala przedsięwzięcia przewyższa możliwości finansowe tych państw; projekty infrastrukturalne (budowa autostrad, linii kolejowych).

EBI jest specyficznym bankiem, w praktyce nie prowadzi prawie operacji bankowych, nie ma też oddziałów. On tylko koordynuje, zaś operacje bankowe wykonują upoważnione banki narodowe.

INTEGRACJA RYNKOWA

Integracja rynkowa istniała w jakimś sensie po układzie Paryskim. Ale dopiero Traktat Rzymski o EWG stworzył podstawy do integracji rynków. Najprostsza jest integracja rynku towarów, jest ona naturalną konsekwencją budowy strefy wolnego handlu lub unii celnej, tak jak zakładał to Traktat Rzymski. W okresie przejściowym miała być utworzona unia celna, czyli zniesienie ceł i ograniczeń ilościowych pomiędzy państwami członkowskimi i ustanowienie wspólnej polityki handlowej wobec państw trzecich. Założono trzy okresy 3 - letnie, w których miały być dokonywane redukcje ceł: 1) 1959 - 1962; 2) 1963 - 1966; 3) 1967 - 1970. w trakcie tych okresów założono 10 redukcji stawek celnych. W praktyce udało się uzgodnić dodatkową redukcję ceł. W efekcie cła zredukowano do zera w połowie 1968r. w tym samym czasie zniesiono też kontyngenty i inne ograniczenia ilościowe. Dwa artykuły Traktatu Rysiego dawały jednak możliwość stosowania narodowych środków ochronnych już w warunkach unii celnej. Pierwszy akt związany był z ochroną życia, zdrowia, moralności państw członkowskich (akt ten nadal istnieje). Artykuł drugi odnosił się do sytuacji, gdy towary były wprowadzone w obszar celny Wspólnoty kraju trzeciego z podejrzeniem złamania procedur w ramach wspólnej polityki handlowej. Wtedy gdy towary takie miały być przedmiotem obrotu pomiędzy krajami członkowskimi, to mogły być objęte narodowymi ograniczeniami przez rządy danych krajów (dziś akt ten nie jest już prawie stosowany, ale nadal istnieje).

INTEGRACJA EUROPEJSKA

- 1 -

1

---