Platon był twórcą i kierownikiem Akademii Ateńskiej. Żył w latach 427-34
p.n.e. Zainteresowania filozoficzne zawdzięczał Sokratesowi, z którym przebywał
ok. 9 lat. Do najważniejszych jego dzieł należą: „Obrona Sokratesa”, „Dialogi”,
„Fajdros”,”” Fedon”, „Uczta,”,”Rzeczpospolita”, „Parmenides”, „Prawa” i „Państwo” .
Metodą stosowaną przez niego jest dialektyka metodologiczna.
Przedmiotem filozofii jest to co niezmienne i wspólne każdej jednostce i to,
co należy do jej istoty - idee. Tylko one istnieją naprawdę, rzeczy cielesne
bowiem przemijają, są jedynie cieniem, ich byt zależny jest od idei, które są
źródłem rzeczy nigdy nie mogących osiągnąć doskonałości swojego pierwowzoru.
Stanowisko Platona określamy jako idealizm (ze względu na duchowy charakter
rzeczywistości w jego ujęciu) obiektywny, czyli istniejący poza człowiekiem,
niezależny od jego świadomości o samodzielnej egzystencji. Koncepcji atomistycznej
przeciwstawia Platon ideę Dobra, która spełnia funkcję Demiurga - stwórcy pierwszej
zasady wszechrzeczy. Ów Demiurg tchnął dobro w świat i człowieka - złożonego
z ciała i duszy pochodzących z dwóch różnych światów. Człowiek przez poznanie
i przygotowanie moralne powinien sprowadzać wszystko, co niedoskonałe do
wiecznego świata idei. Prawdziwa wiedza polega na poznaniu idei, a może to uczynić
jedynie rozum. Celem ludzkiego życia jest upodobnienie się do idei dobra. Platon
utożsamia Dobro z pięknem. Uważa, iż państwem powinna rządzić arystokracja
duchowa, czyli filozofowie. Celem wychowania ma być wiedza i mądrość oraz
służba dla państwa. Uznawał własność prywatną, nienawidził demokracji ateńskiej,
twierdził iż państwo powinno nadzorować życie jednostki. Uważał się za jedynego
prawowiernego ucznia Sokratesa, a swoją filozofię uważał za zapis poglądów
wielkiego nauczyciela. Platon został uznany za najwybitniejszego myśliciela
dopiero u schyłku starożytności. Miał on niewątpliwy wpływ na formowanie się
filozofii chrześcijańskiej, nawiązywali do niego także filozofowie renesansu.
Dla wielu ludzi platońskie dialogi stały się najwyższą normą sztuki pisania.
Platon odkrył doskonałość w świecie idei, całkowicie oderwanym od realnego,
ale wielkość jego tkwi w tym, iż jest bogaty w wyjaśnienia na wszystkich trzech
poziomach : jednostkowym, społecznym i kosmicznym.
Arystoteles w roku 367 wstąpił do Akademii Platona i długo współpracował
z nim, pisząc swoje pierwsze pisma pod jego wpływem, dlatego przesadą jest
potoczne twierdzenie, iż był on Platona przeciwieństwem. Urodził się w roku 384
p.n.e. w Stagirze w Tracji. Był synem przybocznego lekarza króla macedońskiego.
Po opuszczeniu szkoły przebywał na dworze Aleksandra Macedońskiego, w 335 r.
przybył do Aten, gdzie nauczał we własnej szkole zwanej Lyceum. Zostawił po
sobie szereg pism logicznych, przyrodniczych, etycznych, politycznych, poetyckich
i o tzw. filozofii pierwszej. Odrzucił on platoński podział na rzeczywistość idealną
i świat cieni. Jego zdaniem materia stanowiła składnik rzeczy. Istnienie jej
stanowi o możliwości rzeczy, przekształca się w rzeczywistość po obcowaniu
z formą. Forma jest zasadą kształtującą, źródłem ruchu i jego celem. Świat jest
łańcuchem przyczynowo-skutkowym. Cel, dla którego wszystko się dzieje, pewną
konieczność i prawo w świecie nazwał Arystoteles naturą czyli „physis”, stąd
nazwa nauki - fizyka. Jej zadaniem jest sprowadzenie zjawisk jednostkowych do
ujęć ogólnych. W ujęciu metafizycznym byt ma postać istoty wszechrzeczy.
Arystoteles usiłował połączyć dwa dotąd antagonistyczne nurty myśli greckiej,
jakimi były filozofia przyrody i platoński idealizm. Przedmiotem etyki jest
postępowanie człowieka. Dobro nie jest czymś idealnym, lecz konkretną wartością
związaną z naturą człowieka. Najwyższym celem jest szczęście, a środkiem do
jego osiągnięcia cnota wrodzona człowiekowi. Etyka arystotelesowska jest etyką
umiarkowania i rozsądku. Jej naczelnym pojęciem jest właściwa miara. Filozof
stosował to pojęcie również w swoich poglądach na państwo, uważał, iż klasa
średnia jest najwartościowszym jego elementem. Arystoteles, podobnie jak Platon,
żądał od jednostek całkowitego podporządkowania się celom państwa.
Za najlepszy ustrój uważał monarchiczno- republikański. Stworzył pierwszą
jednolitą teorię sztuki, obejmującą wszystkie jej działy. Była ona naturalistyczna
i widziała istotę sztuki w odtwarzaniu natury. Podstawą filozofii Arystotelesa jest
idea środka i unikanie skrajnych rozwiązań oraz odszukiwanie ogólnej istoty
w jednostkowych rzeczach drogą empiryczną. Zmarł on w 322 r p.n.e., zostawiając
po sobie szereg dzieł i wspaniałą bibliotekę, a poglądy jego i pisma inspirowały
filozofów przez stulecia. W XII w do Arystotelesa nawiazywał Tomasz z Akwinu,
„odkryli” go humaniści, dla których stał się źródłem wiedzy i zachętą do
uprawiania prawdziwej filozofii. Nie bez przyczyny Marks nazwał Arystotelesa
„Aleksandrem Macedońskim greckiej filozofii, albowiem czego dokonał Aleksander
w świecie czynu, tego w świecie kultury był twórcą Arystoteles” .