Kodeks Hammurabiego to trzeci najstarszy kodeks świata i najstarszy znany w zasadzie w całości. Powstał około 1792-1750 r. p.n.e., czyli za panowania babilońskiego króla Hammurabiego. Na Kodeks składały się 282 artykuły, prolog i epilog.

Kodeks miał na celu unifikację i systematyzację obowiązującego prawa. Zawierał przepisy prawa karnego, prywatnego (gł. rzeczowego i małżeńskiego) oraz procesowego. Miał charakter kazuistyczny (kazuistyczny - metoda formułowania przepisów, oparta bardziej na przewidywaniu szczegółowych wypadków niż na wytyczaniu ogólnych zasad). System kar był oparty na zasadzie talionu oraz na tzw. karach odzwierciedlających (np. synowi, który uderzył ojca, odcinano rękę).

Kodeks znamy z tekstu wyrytego na tzw. steli Hammurabiego, odnalezionej przez francuską misję archeologiczną na przełomie lat 1901/1902 w Suzie.

Główne hasło kodeksu to: oko za oko, ząb za ząb. Wydawałoby się, że każdy człowiek podlega jednakowemu prawu. W praktyce jednak było inaczej. O wielkości kary decydowała przynależność do stanu (społeczeństwo było podzielone na trzy grupy - możnych, lud i niewolników). Jeśli np. niewolnik wydłubał oko komuś "wyżej postawionemu" - jemu także wydłubano oko. Natomiast jeśli ktoś "wyżej postawiony" wydłubał oko niewolnikowi musiał tylko zapłacić jakąś kwotę.

Połowa spisanych w Kodeksie praw dotyczyła kwestii majątkowych i ich ochrony oraz spraw rodzinnych (np. dziedziczenia majątku). Zawierał także podstawowe ceny towarów i usług. Hammurabi kazał wypisać swe prawa na wysokim, ponad dwumetrowym, kamiennym słupie (stela) i ustawić go w największej świątyni w mieście Babilonie. U szczytu słupa wyrzeźbiono postać króla, stojącego przed jednym z bogów czczonych w całej Mezopotamii - Szamasza, który wręcza mu insygnia władzy. W ten sposób Hammurabi przypomniał wszystkim, ze prawa przez niego ułożone pochodzą od boga i nie wolno ich naruszać, gdyż obrażony bóg ukaże osobiście winowajcę. Tego prawa używali Sumerowie.

Kudurru kamień graniczny, w starożytnej Mezopotamii stela kamienna ozdobiona reliefem w kompozycji pasowej (sceny figuralne, przedstawienia symboliczne) i czasami zawierająca napisy w piśmie klinowym o wysokości do 1 m, stanowiąca świadectwo nadania przez władcę majątku ziemskiego. Znana od III tysiąclecia p.n.e., powszechna w okresie panowania Kasytów.

Kudurru zazwyczaj przechowywane było w świątyni, a właściciel otrzymywał kopię na glinianej tabliczce. Stałym elementem płyty było umieszczenie imienia darczyńcy i obdarowanego, a także odwołanie się do bogów. Kudurru były dokumentami poświadczającymi królewskie nadania ziemi członkom rodziny królewskiej oraz dworskim dostojnikom w okresie panowania w Babilonii dynastii kasyckiej w drugiej połowie II tysiąclecia p.n.e. Tekst wyryty na kudurru powtarzał treść dokumentu nadania ziemi, której oryginał zapisywano na opieczętowanej glinianej tabliczce. Nazwa "kamień graniczny" wywodzi się z tego, że w tekście podane były dokładne wymiary i lokalizacja nadanej ziemi. W dalszej części zawarte są zaklęcia skierowane do różnych bogów, aby srodze ukarali tego kto chciałby zniszczyć ten dokument lub zmienić granice darowizny. Istotnym elementem każdego kudurru jest bogaty zestaw przedstawień symboli bóstw wyobrażonych w kilku rejestrach kompozycji pasowej. Przedstawione bóstwa też miały chronić darowiznę, jak i samo kudurru. Z zasady bóstwa przedstawione na steli były różne od tych, wymienionych w tekście.

Balawat, Tell Balawat, dawne asyryjskie Imgur, wzgórze w północnym Iraku, 20 km na wschód od Mosulu, w pobliżu Nimrud, w którym zachowały się ruiny starożytnego miasta. Do naszych czasów przetrwały ruiny pałaców Aszurnasirpala II (883-859 p.n.e.) i Salmanasara II (1031-1020 p.n.e.).

Do najbardziej znanych znalezisk z Balawat należą brązowe taśmy pokryte dekoracją reliefową w układzie pasowym, stanowiące element zdobniczy drewnianych drzwi świątynnych (których było prawdopodobnie troje). Sceny przedstawione na taśmach pochodzących z czasów Salmanasara III (858-824 p.n.e.) przedstawiają przede wszystkim wyprawy wojenne tego króla, stanowią cenne źródło do poznania uzbrojenia urartyjskiego z IX w. p.n.e. Natomiast na taśmach z czasów Aszurnasirpala II znajdują się głównie sceny związane z polowaniami.

Fragment brązowych wrót z Balawat.

---