Rozdział I
Podmiotowa wiedza społeczna - poznawcza reprezentacja świata społecznego
dotyczy sytuacji, ludzi, ich działań i własności, zdarzeń…
w jej skład mogą wchodzić trakże własne przeżycia, nastroje emocje
podstawowe kategorie w stosunku do ludzi: podoby do mnie - niepodobny
przy wydawaniu sąów, myślach i zachowaniu niezwykle istotny jest stan emocjonalny
system reprezentacji świata zewnętrznego złożony jest z”:
- semantycznej reprezentacji - ogólna wiedza o świecie
- epizodycznej reprezentacji - konkretne fakty z życia danej jednostki
powyższy podział jest idealizowany
istnieje szereg reprezentacji o właściwościach mieszanych
różnice pomiędzy nimi:
- reprezentacje czysto epizodyczne mają charakter wyłącznie repreoduktywny
- wolniej zapominane reprezentacje semantyczne
- semantyczne - kod językowy, epizodyczne - percepcyjny, wyobrażeniowy
schemat poznawczy - posiadana przez podmiot wiedza o określonym wycinku rzeczywistości; semantyczna reprezentacja określonego rodzaju treści; posiada ona wiedzę uogólnioną, wyabstrahowaną z konkretnych doświadczeń
wiedza w nich zawarta to nie tylko deskryptywne inf. o egzemplarzach, ale także wiedza o reakcjach podmiotu na nie
wiedza obiektywna, wiedza praktyczna, wiedza afektywna
schematy przedmiotowe - zapis właściwości charakterystycznych dla przedmiotów składających się na zbiór egzemplarzy (wygląd fizyczny + cechy - u ludzi)
podział:
- jednostkowe - np. zuzia
- kategorialne - gdy tworzą kategorię
podstawą kategoryzacji może być dowolna własność
skrypty - egzemplarze mają rozciągłość w czasie
wykształca się dzięki wielokrotnemu powtarzaniu się określonej sekwencji zdarzeń i ich kontekstu oraz rozumieniu przez podmiot istotnego sensu tej sekwencji
ważna organizacja czasowa; składają się ze scenek
są takie co zawierają sztywny schemat, oraz takie które go nie mają
skrypty mają budowę hierarchiczną
skrypty i schematy podmiotowe są równorzędne
schematy atrybutywne (cech) - są to wyodrębnione pewne aspekty przedmiotów, osób lub zdarzeń (są w nich zagnieżdżone, nie występują samodzielnie)
egzemplarze to wszystkie przedmioty lub zdarzenia, którym przysługuje dana cecha, ale tylko w aspekcie tej cechy
podział cech:
- deskryptywne
- ewaluatywne (tutaj istotna jest indywidualna charakterystyka obserwatora, struktury umysłowe, cel i emocje)
metaschematy - ogólniejsze struktury wiedzy, które zawierają w sobie schematy
np. życie rodzinne, życie zawodowe
przetwarzanie informacji jako pojęciowy kontekst teorii schematów społecznych
człowiek to system przetwarzający odbierane informacje w dane operacyjne oraz dane na trwałe zakodowane w pamięci
dane sensoryczne - dokładne odzwierciedlenie konfiguracji bodźców dostępnych aktualnej percepcji (rozpoznanie przez pryzmat schematów)
dane operacyjne - system danych aktualnie wykorzystywanych - zawierają 4 rodzaje informacji:
- cel działania
- przekodowane dane zewnętrzne
- odkodowane dane wewnętrzne
- nietrwałe wyniki przetwarzania pozostałych danych operacyjnych
nietrwałe, ale trwalsze od poprzednich danych
dane latentne - trwały zapis indywidualnego doświadczenia podmiotu, oraz pewna wersja doświadczenia społecznego
reprezentacje epizodyczne i semantyczne
rozdział ii
funkcje schematów:
1. reprezentacyjna - odzwierciedlanie określonego fragmentu świata
2. procedury orientacyjnej - program poznawania tego fragmentu świta, do którego się odnosi
3. procedury postępowania - współgenerator programów działań, skierowany na dany fragment świata
budowa hierarchiczna
zasada prototypowości
struktura schematów jest w znacznym stopniu podyktowana strukturą świata
zarzuty do modelu klasycznego:
- wszystkie cechy są jednakowo ważne
- granice stosowalności pojęcia są ostre
- wszystkie desygnaty pojęcia są równoważne
wittgenstein - „podobieństwo rodzinne”
znaczenie pojęcia jest jasne dla ludzi dlatego, że jednoznaczny jest środek stosowanego pojęcia
egzemplarze pojęcia nie są równoważne (oddalenie od prototypu)
prototypowa budowa pojęć naturalnych czy schematów
na schemat składa się z uwagi na jego budowę:
zbiór zmiennych charakteryzujących egzemplarze schematu
zbiór typowych relacji, jakie mogą między tymi zmiennymi zachodzić
zbiór wartości, jakie pod względem owych zmiennych przyjmują typowe egzemplarze schematu
prototyp - system najbardziej typowych dla egzemplarza wartości; reprezentacja egzemplarza idealnego, najlepiej spełniającego schemat
4. zakres dopuszczalnych transformacji tego prototypu
w schemacie zawarty jest dopuszczalny zakres przekształceń, czyli transformacji wartości prototypowych, po przekroczeniu którego dany obiekt nie jest rozpoznawany jako egzemplarz schematu
prototypowość to uniwersalna zasada organizacji schematów
pierwsze prace nad schematami - rosch
3 poglądy na prototyp:
1. reprezentacja rzeczywistego egzemplarza schematu napotkanego w przeszłości
2. wyabstrahowane z doświadczenia uśrednienie wiedzy o wszystkich dotąd napotkanych egzemplarzach
3. wyabstrahowane z doświadczenia cechy o najwyższej mocy rozdzielczej
badania Cantor
o stopniu typowości egzemplarza decyduje wielkość jego podobieństwa do prototypu
zakres dopuszczalnych transformacji (czyli wielkość prototypu) jest tym większa:
- im większe jest zróżnicowanie egzemplarzy schematu doświadczanych przez podmiot w przeszłości
- im bardziej pozytywnie wzmacniane są identyfikacje wymagające dużych transformacji i/lub im bardziej negatywnie wzmacniane są identyfikacje wymagające małych transformacji
- im bardziej procesowi identyfikacji towarzyszy pozytywna emocja nadziei
funkcje schematu w procesie przetwarzania informacji
schemat jako identyfikator (koder nadchodzących informacji)
dostarcza strategii zapamiętywania informacji orz jej przypominania (dekoder)
pozwala wyjść poza dostarczoną informację (oczekuj więcej)
treści w nim zawarte mogą służyć jako kryterium selekcji ocen i emocji (bo w schemacie także inf. o emocjach)
schemat składa się z niezliczonej ilości podschematów, z których każdy może funkcjonować samodzielnie - budowa hierarchiczna; uaktywnianie piętrami (nie całego schematu)
zasady hierarchizacji
w schematach wszystkich rodzajów
2 mechanizmy:
- składanie-rozkładanie - hierarchizacja wiedzy na zasadzie część-całość
- uogólnianie-różnicowanie - hierarchizacja na zasadzie ogólności
oba mechanizmy mogą się przeplatać
podział mechanizmu część-całość:
- relacje realistyczne - rzeczywisty podział obiektu
- relacje instrumentalistyczne - podział obiektu na samej reprezentacji umysłowej
zasada segmentacji - podział materiału w celu lepszego zapamiętania (np. przy nauce ciągów liczb)
posiadana przez podmiot reprezentacja świata to zbiór schematów
systemy schematów czy pojęć zbudowane na zasadzie włączania klas nazywane są taksonomiami
taksonomie badał rosch
schematy konkretne i abstrakcyjne
im bardziej konkretny schemat:
- tym więcej cech podzielają jego egzemplarze
- tym mniej jest odrębny od innych, współrzędnych w taksonomii schematów
- tym więcej zawartych w nim zmiennych odnosi się do percepcyjnych, „używanych” właściwości egzemplarzy
pojęcie - pewien charakterystyczny zakres treści, sprowadzający się głównie do wiedzy obiektywnej (bez emocji)
system pojęć jest jak encyklopedia
schemat a postawa - w postawie niezbędna jest emocja
schemat jest bardziej ogólny od postawy
schemat a stereotyp
stereotyp to szczególny przypadek schematu - kategoria schematów przedmiotowych (zbiór wiedzy o osobistych cechach, charakteryzujących członków jakiejś grupy społecznej)
schemat a spostrzeżenie interpersonalne - spostrzeżenie to jest szczególnym przypadkiem jednostkowego schematu przedmiotowego
3