POSTĘPOWANIE KARNE

Spis treści

Wprowadzenie 2

Naczelne zasady procesowe 4

Odpowiednie stosowanie przepisów kpk 11

Warunki dopuszczalności procesu karnego ( przesłanki procesowe ) 13

Sąd 17

Strony postępowania karnego 23

Oskarżyciel publiczny 24

Pokrzywdzony 25

Oskarżyciel posiłkowy 26

Oskarżyciel prywatny 28

Powód cywilny 29

Oskarżony 31

Strony szczególne 34

Quasi - strony 35

Przedstawiciel procesowe stron 36

Przedstawiciel ustawowy 36

Obrońca 37

Pełnomocnik 40

Rzecznicy interesu społecznego 42

Czynności procesowe 43

Polecenie 46

Zarządzenie 46

Postanowienie 47

Wyrok 48

Doręczanie decyzji procesowych 50

Podpisywanie orzeczeń i ich uzasadnień 51

Porządek i forma czynności procesowych 52

Doręczenia 54

Terminy 58

Sposoby dokumentacji czynności procesowych 59

Przeglądanie akt i sporządzanie odpisów 63

Postępowanie odtworzeniowe 65

Dowody 67

Wprowadzanie dowodów do procesu 73

Wyjaśnienia oskarżonego 74

Świadkowie 75

Świadek koronny 79

Biegli, tłumacze, specjaliści 84

Badanie psychiatryczne oskarżonego 86

Oględziny 88

Eksperyment procesowy 89

Badanie oskarżonego 90

Wywiad środowiskowy 90

Dokument 91

Taśma filmowa/magnetofonowa 91

Fotografia 91

Okazanie 91

Konfrontacja 92

Sposoby wykrywania dowodów 92

Kontrola i utrwalanie rozmów 92

Zatrzymanie rzeczy i przeszukanie 93

Metody niekonwencjonalne 98

Środki przymusu 98

Zatrzymanie 99

Środki zapobiegawcze 103

Poręczenie 110

Dozór policyjny 113

Zawieszenie w czynnościach służbowych 113

Zakaz opuszczania kraju 113

Poszukiwanie oskarżonego i list gończy 114

List żelazny 115

Kary porządkowe 116

Zabezpieczenie majątkowe 119

Postępowanie przygotowawcze 122

Wszczęcie śledztwa 125

Przebieg śledztwa 129

Zakończenie śledztwa 133

Zawieszenie postępowania przygotowawczego 135

Dochodzenie 136

Nadzór prokuratora nad postępowaniem przygotowawczym 138

Czynności sądowe w postępowaniu przygotowawczym 140

Akt oskarżenia 141

Postępowanie przed sądem I instancji 145

Wstępna kontrola oskarżenia 145

Rozprawa w sądzie I instancji 151

Przebieg rozprawy 159

Rozstrzygnięcie sądu I instancji 163

Postępowanie odwoławcze 165

Przesłanki skuteczności środka odwoławczego 167

Zakres orzekania sądu odwoławczego 168

Przyczyny odwoławcze 170

Rozstrzygnięcie w postępowaniu odwoławczym 172

Apelacja 174

Zażalenie 176

Postępowania szczególne 178

Postępowanie uproszczone 179

Postępowanie w sprawach z oskarżenia prywatnego 181

Postępowanie nakazowe 184

Nadzwyczajne środki zaskarżenia 185

Kasacja 186

Wznowienie postępowania 191

Wniosek z Art. 12 pwkpk 194

Wniosek o stwierdzenie nieważności prawomocnego orzeczenia 194

Wniosek Prokuratora Generalnego 196

Postępowanie po uprawomocnieniu się orzeczenia 196

Podjęcie postępowania warunkowo umorzonego 196

Odszkodowanie za niesłuszne skazanie/niewątpliwie niesłuszne

tymczasowe aresztowanie/zatrzymanie 198

Odszkodowanie dla osób niesłusznie represjonowanych 201

Ułaskawienie 202

Wyrok łączny 204

Postępowanie karne wojskowe 206

Ekstradycja 208

WPROWADZENIE

POSTĘPOWANIE KARNE- prawnie uregulowana działalność uczestników tego postępowania zmierzająca do realizacji przepisu prawa karnego materialnego.

Synonimy tego pojęcia ( aczkolwiek używane czasem w nieco innym znaczeniu ):

a) PROCES KARNY- konkretny, w odróżnieniu od abstrakcyjnego ( czyli postępowania karnego ),

b) PROCEDURA KARNA- gdy chodzi o kwestię, jak stosować przepisy.

Z definicji postępowania karnego wynikają trzy elementy:

1) jest to działalność prawnie uregulowana,

FUNKCJE ( RODZAJE DZIAŁALNOŚCI PROCESOWEJ ) POSTĘPOWANIA KARNEGO

a) ŚCIGANIE I OSKARŻANIE:

- policja- może tylko ścigać,

- prokurator- może ścigać i oskarżać

Cel- doprowadzenie do tego, by każda osoba poniosła odpowiedzialność,

b) OBRONA

Cel- aby uzyskać dla oskarżonego jak najkorzystniejszy efekt bez względu na to, czy na takowy zasłużył

NIEWINNY- nie ten, kto nie dopuścił się danego przestępstwa, ale ten, co do którego nie ma dowodów, iż się go dopuścił albo też są, ale są one zbyt słabe.

c) ORZEKANIA

Cel- rozstrzyganie w przedmiocie procesu

- sąd,

- prokurator ( umorzenie postępowania przygotowawczego )

d) WYKONYWANIA ROZSTRZYGNIĘĆ ( pochodna względem 3)- regulowana w kkw- wykonanie wyroku, tymczasowego aresztowania itd.

Proces karny musi być trój- podmiotowy. Każda z trzech funkcji ( a, b, c ), musi należeć do innego podmiotu.

Inaczej było w średniowieczu- sędzia ( inkwirent ) wszczynał postępowanie ( funkcja ścigania ), był oskarżycielem ( funkcja oskarżania ), bronił ( funkcja obronna ) i następnie rozstrzygał ( funkcja orzekania ), Obecnie każda z tych funkcji jest przypisana komu innemu. Jeśli te funkcje próbuje się łączyć, to przypomina to proces inkwizycyjny.

Pewnym wyjątkiem jest tu postępowanie z nieletnimi- nie ma prokuratora, sędzia pełni funkcję oskarżycielską, ścigania i orzekania, jest natomiast osobny obrońca. Przedmiotem takiego postępowania nie jest jednak odpowiedzialność nieletniego ( bo takiej nie ponosi ), chodzi o pomoc nieletniemu. Choć jest to proces o popełnienie czynu zabronionego, nie jest on procesem karnym. Istotą jest:

- czy nieletni popełnił dany czyn zabroniony?

- jaki środek jest niezbędny?

2) jest to działalność UCZESTNIKÓW tego postępowania

3) cel: jest nim realizacja przepisów prawa karnego materialnego:

- jest w stosunku do prawa karnego materialnego wtórne,

- pełni wobec niego rolę służebną

PRZEDMIOT POSTĘPOWANIA KARNEGO-

a) koncepcja niemiecka- roszczenie, jakie realizuje państwo w stosunku do sprawcy przestępstwa, krytyka:

- są przecież przestępstwa prywatnoskargowe,

- definicja upodobnia postępowanie karne do postępowania cywilnego

b) przestępstwo, krytyka:

- sprawca czynu zabronionego może być niewinny,

c) kwestia odpowiedzialności karnej sprawcy czynu zabronionego

- czy miał miejsce czyn zabroniony?

- czy spełnia on znamiona przestępstwa?,

- kto jest sprawcą tego przestępstwa?,

- czy ta osoba może ponieść odpowiedzialność?,

- jaką odpowiedzialność należy mu przypisać?

WYKŁADNIA PRZEPISÓW POSTĘPOWANIA KARNEGO

1) ze względu na podmiot:

a) autentyczna ( legalna )- podaje ją sam ustawodawca ( np. żołnierz - osoba pełniąca czynną służbę wojskową ),

b) sądowa- interpretacja przepisów zaprezentowana przez sądy w:

- konkretnych sprawach ( uchwałą SN jest w danej sprawie wiążąca- Art. 441 §3 ).

- sprawach abstrakcyjnych ( ustawa SN przewiduje instytucję pytań prawnych- prawo do ich wniesienia przysługuje I Prezesowi SN, RPO ) mających za przedmiot interpretację przepisu. Jeśli uchwałą zostanie podjęta w pełnym składzie, to ma faktycznie charakter wiążący ( moc zasady prawnej )- sądy nie mają obowiązku jej przestrzegania, ale pewne jest, że w razie odstępstwa od niej, ich wyrok zostanie skasowany,

- sąd odwoławczy, jeśli wyrok uchyli i przekaże sprawę do ponownego rozstrzygnięcia, może udzielić wskazań odwoławczych ( interpretacja przepisu )- jest ona wiążąca

c) doktrynalna ( przez naukę )- przedstawienie zdaniem autora prawidłowej interpretacji przepisów, powołują się na nią sądy. Wówczas niewiążąca wykładnia doktrynalna może przeistoczyć się w wiążącą faktycznie wykładnię sądową

2) ze względu na metodę:

a) językowa ( gramatyczna )- tak jak przepis brzmi, ze względu na regułę języka polskiego ( np. spójniki "lub", "albo" ). Jest całkowicie wystarczająca, chyba że prowadzi do:

- rozwiązań absurdalnych,

- dwóch możliwych rozwiązań,

b) systemowa- gdzie przepis jest usytuowany, w której części, dziale?,

c) celowościowa- badamy ratio legis tego przepisu, uzasadnienia do aktów prawnych, nowel,

d) logiczna- posługujemy się metodami logicznego rozumowania ( a contrario, a fortiori ).

Przykład:

- można aresztować osobę, co do której przypuszcza się, iż popełniła przestępstwo, to tym bardziej można zatrzymać osobę, która na pewno je popełniła

- apelację można wnieść w szczególności wtedy, gdy uważa się, iż orzeczona kara jest niewspółmierna do czynu. A jeśli środek karny? Wydaje się, że tak, bo przecież środek karny jest łagodniejszy od kary

ŹRÓDŁA PRAWA POSTĘPOWANIA KARNEGO

1) KODEKS POSTĘPOWNIA KARNEGO z 1997, obowiązywał od 01.09.1998 )

- w 99.9% normy procesowe,

- pozostałe to normy procesowe- np. możliwość nadzwyczajnego złagodzenia kary w wyniku porozumienia z prokuratorem,

2) KODEKS KARNY z 1997 i inne ustawy karne,

- w 99% normy materialne,

- pozostałe to normy procesowe ( np. kiedy przestępstwo jest ścigane na wniosek, kiedy z urzędu, kiedy z urzędu na wniosek, kiedy jest zbrodnią, występkiem ),

3) USTAWY USTROJOWE

- ustawa o wykonywaniu mandatu posła i senatora ( immunitet poselski )

- prawo o ustroju sądów powszechnych ( sędziowski ),

- ustawa o radcach prawnych ( radcowski ),

- prawo o adwokaturze ( adwokacki ),

4) KONSTYTUCJA RP,

5) USTAWY ADMINISTRACYJNE- regulują pewne kwestie w ten sposób, że wpływają na procedurę karną:

- ustawa o kosztach sądowych,

- ordynacja podatkowa,

- kodeks karny skarbowy,

- ustawa o Policji,

- ustawa o Kontroli Celnej ( głównie przekazanie materiałów zarekwirowanych do sądu jako dowodów w procesie ).

GWARANCJE PROCESOWE- te instytucje prawa karnego procesowego, stworzone po to, by chronić określony interes procesowy strony lub innego uczestnika postępowania albo wymiaru sprawiedliwości,

1) jeśli gwarancje wymiaru sprawiedliwości- wszystkie te, które ingerują w sferę praw obywatelskich ( np. zajęcie korespondencji, pozbawienie wolności ),

2) jeśli gwarancje strony/innego uczestnika- wszystkie, te, które ograniczają możliwość ingerencji w sferę praw obywatelskich. Dotyczą:

a) oskarżonego:

- prawo do obrony,

- ograniczenie możliwości aresztowania,

b) świadka (

- osoba najbliższa oskarżonemu może odmówić składania zeznań

Należy więc wypośrodkować między różnymi dobrami chronionymi, np. przy odmowie składania zeznań co jest ważniejsze:

- interes rodziny,

- interes państwa ( oba są konstytucyjnie chronione ),

- duchowny jest zwolniony z obowiązku zeznawania na okoliczności, o których dowiedział się na spowiedzi ( swoboda wyznania - państwo musi się liczyć z kanonami tego wyznania- np. tajnej spowiedzi ).

c) obrońcy oskarżonego ( tajemnica adwokacka )

W socjalizmie negowano gwarancje procesowy innych uczestników postępowania ( dobro jednostki = dobro państwa ). W Rosji do tej pory można ( fakultatywne ) przesłuchać duchownego na okoliczności, o których dowiedział się na spowiedzi. Wg np. koncepcji francusko- niemieckiej obrońca, który broni oskarżonego, który rzeczywiście dopuścił się przestępstwa, to poplecznik.

NACZELNE ZASADY PROCESOWE

Naczelne zasady procesowe- podstawowe, swoiste normy, określające główne cechy procesu, wskazujące i podkreślające to, co na tle całokształtu przepisów jest ważniejsze i ogólniejsze w stosunku do szczegółów mniej istotnych.

a. znaczenie dla stosowania prawa- mają charakter ogólnych dyrektyw wykładni wynikających z całokształtu przepisów, oświetlają drogę wykładni, wskazują jej kierunek i sposób wyjaśniania wątpliwości, wydatnie pomagając w znalezieniu prawidłowych rozwiązań procesowych

b. znaczenie dla nauki prawa- wyrażają to, co na tle przepisów jest najważniejsze i najogólniejsze

c. stwarzają odpowiednie warunku analizy historycznej i porównawczej.

Zasada-

a. w znaczeniu empirycznym ( odnosi się do rzeczywistości, faktów, opisywanych stwierdzeń- reguła, to, co występuje najczęściej, co jako prawidłowość przeważa, co przeciwstawia się wyjątkowi,

b. w znaczeniu normatywnym ( odnosi się do tego, co powinno być lub co jest dozwolone ) dyrektywa pewnego zachowania się, jako swoista norma zobowiązująca lub uprawniająca- temu rozumieniu dajemy pierwszeństwo.

Przykład: zasada legalizmu- formułuje pewien obowiązek zachowania- działania na podstawie i w granicach prawa.

Podział zasad procesowych

1. w znaczeniu abstrakcyjnym- ogólna idea, abstrakcyjny schemat, wskazujący możliwy sposób i kierunek rozwiązania określonego zagadnienia procesowego. Zazwyczaj takiemu kierunkowi można przeciwstawić inny kierunek rozwiązania tego samego zagadnienia, co prowadzi do sformułowania innej, przeciwstawnej odrębnej zasady.

Tworzy się więc pary zasad przeciwstawnych, będących dwoma przeciwnymi biegunami unormowania danego zagadnienia, np.

Przykład:

zasada tajności ← dostęp do procesu → zasada jawności

zasada skargowości ← wszczęcie postępowania → zasada postępowania z urzędu

legalna ocena dowodów ← ocena dowodów → swobodna ocena dowodów.

Do odpowiedniej zasady abstrakcyjnej sięgnąć może każdy ustawodawca, jednakże zasada abstrakcyjna- ze względu na swą krańcowość- niemal nigdy nie nadaje się do przeniesienia jej w pełnej ( idealnej ) postaci do ustawy.

Przykład: chociaż formułujemy zasady jawności i tajności, to sam proces, już z logicznego punktu widzenia, nie może być ( w aspekcie zewnętrznym i wewnętrznym ) całkowicie tajny ani całkowicie jawny.

2. w znaczeniu konkretnym- odpowiednia ( jednoimienna ) zasada abstrakcyjna w postaci takiej, w jakiej zaakceptowana została i ujęta w danym systemie procesowym.

To zasada abstrakcyjna, wtłoczona w ramy obowiązującego ustawodawstwa, przykrojona do konkretnych możliwości jej realizacji.

Zasady abstrakcyjne cechuje więc idealizm, a zasady konkretne- pragmatyzm.

Z dwóch przeciwstawnych zasad abstrakcyjnych w danym systemie procesowym obowiązywać może jako konkretna tylko jedna zasada, zgodnie z regułami logiki. Mogą jedynie występować, obok zasady normy szczególne wprowadzające odstępstwa, wyjątki na rzecz abstrakcyjnej ( a nie konkretnej ) normy przeciwstawnej.

Przykład: obowiązuje zasada kontradyktoryjności jako zasada konkretna, ale pewne przepisy wprowadzają wyjątki od niej na rzecz zasady śledczości ( jako zasady abstrakcyjnej ).

Pojęcia zasad abstrakcyjnych i konkretnych nie odnoszą się tylko do procesu- istnieje abstrakcyjne pojęcie sprzedaży, poręki, pożyczki, najmu, stanu wyższej konieczności. apelacji, kasacji.

Inny pogląd- prof. M. Cieślak- który rozróżnia

1. zasady dominujące ( które są stosowane w przeważającej części stanów faktycznych )

2. zasady uzupełniające ( które są stosowane tylko w określonych stanach faktycznych, w których nie stosuje się zasady dominującej )

1. zasady prawnie zdefiniowane- takie, których definicje lub podstawowy zarys są zawarte w obowiązującym ustawodawstwie, zwłaszcza w jednym, specjalnym przepisie.

2. zasady prawne niezdefiniowane- takie, których obowiązywanie wynika również z całokształtu ( ogółu ) przepisów ich dotyczących, ale co do których brak jest specjalnych przepisów wprost je określających.

ZASADA PRAWDY MATERIALNEJ ( OBIEKTYWNEJ )-

Art. 2 §2- podstawę wszelkich rozstrzygnięć powinny stanowić prawdziwe ustalenia faktyczne.

PRAWDA- sąd o rzeczywistości z nią zgodny.

PRAWDZIWOŚĆ- właściwość tego sądu wyrażająca się w tym, że jest on zgodny z rzeczywistością.

PRAWDZIWE USTALENIA FAKTYCZNE- takie, które zostały udowodnione, tzn. zarówno obiektywnie jak i subiektywnie można przyjąć, że sąd przeciwny na ten temat będzie niemożliwy lub wysoce nieprawdopodobny ( metodą nie wprost ).

Przykład ( sprzed 30 lat ): oskarżony o uprowadzenie i zabójstwo uprowadzonej. Co do uprowadzenia nie było wątpliwości, natomiast wątpliwości pojawiły się co do zabójstwa- nie odnaleziono zwłok. Oskarżony mieszkał w pobliżu bagien, więc najprawdopodobniej utopił ofiarę, ale jak to udowodnić. Sprawę kilkakrotnie przekazywano do ponownego rozstrzygnięcia, wreszcie po 6 razach sąd II instancji skazał sprawcę jedynie za uprowadzenie. Nie byliśmy w stanie udowodnić, iż to on dopuścił się zabójstwa. Zwłaszcza, że uprowadzono brała leki i być może zmarła w sposób naturalny- po uprowadzeniu nie miała ich przy sobie.

UDOWODNIENIE- polega na tym, iż prawdopodobieństwo, iż jakieś zdarzenie rzeczywiście wystąpiło, jest bliskie jedności lub jej równe.

UPRAWDOPODOBNIENIE- polega na tym, iż fakt zajścia rzeczywiście jakiegoś zdarzenia nie jest wykluczony ( tzn. iż taki fakt mógł, ale nie musiał mieć rzeczywiście miejsce ).

Zasada:

1. przy ustaleniach niekorzystnych dla oskarżonego- udowodnienie

2. przy ustaleniach korzystnych dla oskarżonego- uprawdopodobnienie

Przykład: oskarżony twierdzi, iż złożył zeznania pod przymusem, był bity. Musi to uprawdopodobnić, wykazać, że nie jest wykluczone to, co mówi. Np. zeznania współwięźnia- iż oskarżony z przesłuchania wyszedł potłuczony. Teraz prokurator musi udowodnić że oskarżony nie był bity na przesłuchaniu ( np. potłukł się na drodze ). Co i tak nie oznacza winy oskarżonego.

Tak więc

1. wyrok skazujący/umarzający warunkowo- mus opierać się na udowodnionej winie

2. wyrok uniewinniający

a. albo oskarżony sam udowodni, że jest niewinny ( co zdarza się rzadko- np. przedstawi mocne alibi )

b. albo nie można mu udowodnić popełnienia czynu ( nie ma dowodów ) ( co zdarza się najczęściej ).

Ujęcie komparatystyczne

1. procedura angloamerykańska- nie ma zasady prawdy obiektywnej. Zadaniem sądu nie jest poczynienie prawdziwych ustaleń, ale rozstrzygnięcie która ze stron ma rację, na podstawie przedstawionych dowodów. Jest oczywiście domniemanie niewinności i to prokurator ma przedstawić dowody nie budzące wątpliwości- ale wystarczy, że wykaże on winę oskarżonego

ponad wszelką wątpliwość ( beyond reasonable doubts ).

Sąd nie zadaje żadnych pytań ( co najwyżej uchyla je )- dowód ma przedstawić strona, aby przekonać sąd. Jeśli oskarżony przyznaje się do winy, to sąd może się zgodzić, nie będzie więc sprawdzał, czy przyznanie nie budzi wątpliwości ( w Polsce- musi to zbadać )- zob. przyznanie się oskarżonego do winy i zasada confessio est regina probationum.

2. procedura kontynentalna- niezbędne zastrzeżenia w przepisach, że skracanie postępowania jest możliwe, jeśli wina i sprawstwo nie budzi wątpliwości ).

ZASADA OBIEKTYWIZMU ( BEZTRONNOŚCI ) ( Art. 4 )

Organy prowadzące postępowanie karne są obowiązane badać oraz uwzględniać okoliczności przemawiające

1. na korzyść oskarżonego jak i

Przykład: nie wolno odrzucać wniosków dowodowych oskarżonego. Oddala się tylko w dokładnie określonych wypadkach.

2. na niekorzyść oskarżonego

Zasada ta służy realizacji zasady prawdy obiektywnej, bo trudno oprzeć rozstrzygnięcie na prawdziwych ustaleniach faktycznych, jeśli się nie ustali prawdy, a trudno ustalić prawdę, jeśli nie uwzględnia się wszystkich okoliczności ( nie jest się obiektywnym ).

Konsekwencja naruszenia zasady- → względna przyczyna odwoławcza.

ZASADA KONTRADYKTORYJNOŚCI

1. skodyfikowana pośrednio

2. pozytywnie

Proces ma być sporem między stronami przed niezależnym organem

- są dwie różne strony, każda z nich może kontratakować drugą,

- oświadczenia składane przez strony mają równą wagę i są tak samo ważne,

- takie same są terminy na skarżenie się na decyzje, składanie wniosków.

Dopiero w niektórych wypadkach oskarżony jest uprzywilejowany (np. głos końcowy- favor defensionis).

Zasada ta występuje w dwóch postaciach:

a) z elementem oficjalności-

- możliwość przeprowadzanie dowodów z urzędu

- przy przeprowadzaniu dowodów sąd ma możliwość zadawania pytań ( i to poza kolejnością

- sąd z urzędu może podnieść sprzeciw.

b) czysta ( w common law )- sąd nie ingeruje, jedynie słucha, nie może działać z urzędu ( może jedynie podtrzymać sprzeciw na zadane pytanie ).

ZASADA BEZPOŚREDNIOŚCI

Skodyfikowana pośrednio

a) sąd powinien orzekać wyłącznie na podstawie dowodów przeprowadzonych w postępowaniu przed sądem

A contrario- nie wolno oprzeć się na dowodach, których w ogóle nie przedstawiono.

b) sąd powinien bezpośrednio zetknąć się z dowodem:

Wyjątek:

- odczytywanie protokołów,

- uznanie treści dokumentów za ujawnione bez ich odczytywania

c) korzystanie z dowodów pierwotnych ( z pierwszego źródła

Wyjątek: z dowodów pochodnych korzysta się, gdy jest to konieczne dla realizacji zasady prawdy obiektywnej

- nie ma dowodu pierwotnego

Przykład:

- oskarżony odmawia składania zeznań.

- brak świadka naocznego

- a u oskarżonego znaleziony przedmioty z przestępstwa i odciski palców na drzwiach.

- by sprawdzić wiarygodność dowodu pierwotnego

Przykład: świadek X, który był przy danym zdarzeniu opowiedział o nim świadkowi Y- porównujemy, to co mówi świadek Y ( dowód pochodny ) z tym co mówił świadek X ( dowód pierwotny ).

- gdy ustawa nakazuje korzystać z dowodu z natury swej nie będącego dowodem pierwotnym- np. dowód z opinii biegłego.

Przykład: patomorfolog przeprowadzający sekcję:

- dowód pierwotny- ciało martwego X,

- dowód pochodny- sekcja przeprowadzona prze biegłego, służy do rozstrzygnięcia o prawdziwości dowodu pierwotnego.

ZASADA SZYBKOŚCI PROCESU + ZASADA CIĄGŁOŚCI ( ZASADA KONCENTRACJI ) ( Art. 2 §1 pkt 4 )

Rozstrzygnięcie sprawy powinno nastąpić w rozsądnym terminie

Im dłuższy proces, tym trudniej uzyskać dowody- np. świadkowie nie pamiętają, co działo się 4 lata temu.

Formy realizacji

→ terminy

→ przedawnienie

→ umorzenie rejestrowe dochodzenia ( Art. 325f )

→ postępowania szczególne zredukowane ( uproszczone, prywatno- skargowe, nakazowe ).

→ Art. 366 ( rozstrzygnięcie w miarę możliwości na pierwszej rozprawie ).

Wyjątek: gdy wydłużenie procesu sprzyja realizacji zasady prawdy obiektywnej

Przykład: świadek leży w szpitalu ( naprawdę ) przez półtora miesiąca, a jego zeznania mogą mieć bardzo duże znaczenie. Nie można wówczas zaniechać przesłuchania świadka tylko ze względu na zasadę szybkości, lecz przeprowadzić inne możliwe czynności i poczekać, aż świadek będzie w stanie składać zeznania.

PIS proponuje "sąd 24- godzinny"- postępowanie przyspieszone ( zostało usunięte w 1997 ), gdyż prowadziło do nadużyć, zostało przy wykroczeniach. Dopuszczalne jest to przy złapaniu na gorącym uczynku, gdy nie grozi surowa kara- np. za drobne występki.

Formy realizacji

→ odroczenie rozprawy

→ przerwanie rozprawy

→ zawieszenie postępowania

→ odroczenie wydania wyroku.

ZASADA DOMNIEMANIA NIEWINNOŚCI ( Art. 5, Art. 42 ust. 3 K. )

Oskarżonego uważa się za niewinnego, dopóki wina jego:

1. nie zostanie udowodniona i

2. nie zostanie stwierdzona prawomocnym wyrokiem sądowym

Formy realizacji

→ oskarżony nie musi udowadniać, że jest niewinny,

→ organy prowadzące postępowanie obowiązane są traktować go jak niewinnego,

→ jest to domniemanie prawne iuris tantum ( obalalne )- domniemanie to obala jedynie prawomocny wyrok.

a. skazujący

b. warunkowo umarzający.

Odróżnić należy:

a) element obiektywny- traktowanie oskarżonego jak niewinnego w procesie,

b) element subiektywny- wewnętrzne przekonanie organów prowadzących postępowanie o winie oskarżonego. Gdyby organy procesowe były przekonane, że dana osoba jest niewinna, to w ogóle nie wszczynano by procesu.

Odstępstwa

→ środki zapobiegawcze- zwłaszcza tymczasowe aresztowanie - w celu realizacji ogólnych celów i zasad postępowania ( Art. 2 §1 ).

Jednak tymczasowe aresztowanie nie obala domniemania niewinności.

ZASADA CIĘŻARU DOWODU ( ← wynikające z zasady domniemania niewinności

Ciężar dowodu winy oskarżonego spoczywa na oskarżycielu.

- powód cywilny ( Art. 6 kc- ciężar udowodnienia faktu spoczywa na tym, kto z tego faktu wywodzi skutki prawne ).

Wyjątek:

- zniesławienie ( Art. 213 w zw. z Art. 212 kk ) ( oskarżony musi wykazać prawdziwość zarzutu zniesławiającego ).

CIĘŻAR PROCESOWY- powinność nałożona przez normę prawną na stronę tylko w jej interesie.

Skoro ktoś wytacza proces, to w jego interesie jest udowodnienie winy.

OBOWIĄZEK PROCESOWY- powinność nałożona przez normę prawną na stronę nie tylko w jej interesie.

OBOWIĄZEK DOWODU- obowiązek przeprowadzenia dowodów, a nie udowodnienia ( bez względu na skutek ). Spoczywa na organach postępowania przygotowawczego i organach procesowych.

ZASADA IN DUBIO PRO REO ( Art. 5 §2 )

Nie dające się usunąć wątpliwości rozstrzyga się na korzyść oskarżonego

Nie tylko oskarżonego, ale w ogóle uczestnika- np. świadek nie stawił się, a jego bliski mówi, że zachorował, nie można bez sprawdzenia obciążać świadka karami porządkowymi.

Przesłanki

1. w sprawie pojawiły się wątpliwości

2. wątpliwości te nie dadzą się usunąć

3. wątpliwości te ma organ procesowy

4. albo też wątpliwości te powinien mieć, biorąc pod uwagę dostępny materiał dowodowy.

Jeśli są wątpliwości, najpierw powinno się podjąć czynności niezbędne do ich rozstrzygnięcia ( dowody pośrednie- np. które z zeznań jest bardziej wiarygodne, które bardziej pasuje do dowodów rzeczowych, konfrontacja świadków ).

Jeśli sąd nie wyjaśni, iż nie dał wiary świadkom obrony, nie naruszył wówczas zasady in dubio pro reo, tylko zasadę swobodnej oceny dowodów.

ZASADA SWOBODNEJ OCENY DOWODÓW ( Art. 7 )

Organy postępowania kształtują swe przekonanie na podstawie wszystkich przeprowadzanych dowodów ocenianych SWOBODNIE z uwzględnieniem:

1. zasad prawidłowego rozumowania ( reguły logiki )

2. wskazań wiedzy ( powszechnej, a jeśli specjalistycznej- to powinien zaczerpnąć opinii biegłego )3. doświadczenia życiowego ( ogólnego, a nie tylko organu procesowego ).

Przykład: świadek zeznaje bardzo dokładnie, podobnie jak oskarżony, a zdarzenie miało miejsce kilka lat temu. Sędzia, mając wątpliwości co do tak świetnej pamięci świadka, pyta go "kiedy są urodziny świadka córki?" Światek nie pamięta. Doświadczenie życiowe nakazuje twierdzić, iż zeznania świadka są nieprawdziwe, gdyż jeśli miałby tak dobrą pamięć, aby pamiętać wydarzenie sprzed kilku lat z takimi szczegółami, to na pewno pamiętałby tak znaczący szczegół, jak data urodzin córki.

Ujęcie komparatystyczne

1. zasada legalnej oceny dowodów: funkcjonowała na początku, ustawa określała:

- poszczególną moc dowodów- był podział na dowody pełne i niepełne

Przykład: dowód z "parcha" ( Żyda ), albo dowód ze szlachcica, trzeba było dowodu kilku mieszczan, a jeszcze więcej mieszczanek, by go obalić,

- wymóg określonej quantum dowodów ( liczbowo )- do tej pory zachował się w prawie angielskim- np. sprawy o szpiegostwo- muszą być dwa dowody bezpośrednie )- TESTIS UNUS TESTIS NULLUS,

2. zasada swobodnej ( dowolnej ) oceny dowodów ( przyznaje sędziemu całkowitą swobodę, nie jest skrępowany nawet dyrektywami ustawowymi ),

Występuje w dwóch wariantach:

a) niekontrolowanej

Do pewnego czasu we Francji, w systemie angielskim- jury nie uzasadnia swojego werdyktu.

b) kontrolowanej ( system kontynentalny )- ( → uzasadnienie - Art. 424, przekazanie sprawy do ponownego rozstrzygnięcia- Art. 442 §3 ).

ZASADA PRAWA DO OBRONY ( Art. 6. Art/ 42 ust. 2 K. )

Każdy przeciwko komu prowadzone jest postępowanie karne ( oskarżony, podejrzany ) ma prawo do obrony we wszystkich stadiach postępowania

1. obrona materialna ( ← zasada kontradyktoryjności )

2. obrona formalna- prawo do korzystania z pomocy obrońcy

- z wyboru ( prawo do wyboru obrońcy )

- z urzędu ( na zasadach określonych w ustawie ).

Zob. obrońca, oskarżony.

ZASADA LEGALIZMU ( Art. 10 ) ( dotyczy wszczęcia postępowania przygotowawczego )

← podział przestępstw na

- naruszające dobro ogółu ( publiczno- skargowe ). Aby zacząć ścigać sprawcę takiego przestępstwa, trzeba mieć ku temu odpowiednie podstawy

- naruszające tylko dobro jednostki ( prywatno- skargowe )

← podział przestępstw ze względu na tryb ścigania:

- ścigane z urzędu ( niezależnie od woli pokrzywdzonego ),

- ściganie z urzędu na wniosek ( inicjatywa należy do pokrzywdzonego, z chwilą złożenia wniosku o ściganie z urzędu ),

- ścigane z urzędu ze zezwoleniem władzy ( nie istnieją w kpk ).

Kiedyś niektóre przestępstwa można było ścigać za zezwoleniem Prokuratora Generalnego. W pewnym sensie za takie przestępstwa można uznać przestępstwa popełnione przez osoby, którym przysługuje immunitet,

- ściganie z urzędu z upoważnienia władzy- władza sama z własnej inicjatywy upoważnia organ ścigania ( np. państwa nordyckie- przestępstwa godzące w głowę państwa )

Ściganie z urzędu może być:

1) legalistyczne

a. legalizm ( ustawa przewiduje ściganie- brak przeszkód procesowych- Art. 17 )

b. konieczność- uzasadnione podejrzenie popełnienia przestępstwa

2) oportunistyczne

a. legalizm ( jw. )

b. konieczność ( jw. )

c. celowość

ZASADA: LEGALIZM

1. Organ powołany do ścigania przestępstw jest obowiązany do - jeśli czyn ścigany jest z urzędu

a. wszczęcia postępowania przygotowawczego i

b. przeprowadzania postępowania przygotowawczego

2. oskarżyciel publiczny jest zobowiązany także do- jeśli czyn jest ścigany z urzędu

a. wniesienia aktu oskarżenia i

b. popierania oskarżenia.

WYJĄTEK: OPORTUNIZM

1. postępowanie w sprawach nieletnich ( ustawa o postępowaniu w sprawach nieletnich )- jeśli nie jest to przestępstwo i nie zajdzie któraś z enumeratywnie wyliczonych przesłanek

2. umorzenie ( zawieszenie ) absorbcyjne ( Art. 11 )

Przesłanki ( fakultatywne )

a. postępowanie toczy się o występek zagrożony karą pozbawienia wolności do lat 5

b. orzeczenie wobec oskarżonego kary byłoby oczywiście niecelowe

c. źródłem tej niecelowości jest rodzaj i wysokość kary orzeczonej za inne przestępstwo wobec tego oskarżonego

d. interes pokrzywdzonego się temu nie sprzeciwia.

Jeśli

a. orzeczenie kary jest prawomocnie- postępowanie można umorzyć

b. orzeczenie kary nie jest jeszcze prawomocne- postępowanie można zawiesić.

Wówczas przed upływem 3 miesięcy od dnia uprawomocnienia się orzeczenia w sprawie o inne przestępstwo zawieszone postępowanie:

i. umarza się albo

ii. podejmuje

Wznowienie postępowania umorzonego absorbcyjnie ( fakultatywnie )

1. nastąpiło uchylnie lub istotna zmiana treści prawomocnego wyroku, z powodu którego postępowanie zostało umorzone.

Przykład: . ktoś został skazany prawomocnym wyrokiem na 25 lat pozbawienia wolności. Postępowanie w sprawie drobnej kradzieży popełnionej przez tego samego sprawcę zostaje umorzone absorbcyjnie. Jeśli jednak nastąpiło istotna zmiana treści wyroku ( np. zmieniono kwalifikację prawną czynu i skazano tylko na grzywnę ), to postępowanie absorbcyjnie umorzone o drobną kradzież można wznowić.

ZASADA JAWNOŚCI PROCESU

Po raz pierwszy dwa aspekty wyróżnił Kodeks Napoleona.

1. jawność wewnętrzna ( zob. jawność rozprawy )

Formy realizacji

→ dostęp do akt sprawy,

→ udział stron w posiedzeniu,

→ w rozprawie

2. jawność zewnętrzna ( wobec osób trzecich, czyli takich które nie są uczestnikami procesu (nie występują w procesie w jakiejś roli przez prawo przewidzianych )

Czasem pomija się zasadę jawności zastępując:

a. jawność wewnętrzną - zasadą kontradyktoryjności

b. jawność zewnętrzną- zasadą publiczności.

Realizacja

a. w postępowaniu przygotowawczym-

- jawność wewnętrzną- poszerzono ( zob. udział stron w czynnościach postępowania przygotowawczego ).

- jawność zewnętrzną- w zasadzie sprowadza się tylko do konferencji prasowych.

b. w postępowaniu sądowym-

i. rozprawa- zob. jawność rozprawy głównej

ii. posiedzenia

i. jawność zewnętrzna- wyłączona,

ii. jawność wewnętrzna- co do zasady, ale wyłączenie jawności posiedzeń

- zwolnienie z niektórych rodzajów tajemnicy w postępowaniu przygotowawczym ( Art. 180 §2 )

- anonimizacja świadka ( Art. 184 §1 )

- zatwierdzenia przez sąd postanowień o kontroli i utrwalaniu rozmów ( Art. 237 §2 ),

- wyrok nakazowy ( Art. 504 §4 )

- postępowanie kasacyjne ( w niektórych częściach )

- orzekanie w kwestii wznowienia postępowania, chyba że sąd lub prezes sądu postanowi inaczej ( Art. 544 §3 ).

ZASADA SKARGOWOŚCI ( Art. 14 ) ( dotyczy wszczęcia postępowania sądowego )

Idee:

1. Zasada skargowości- kierowniczy organ procesowy prowadzi postępowanie tylko na żądanie ( wniosek ) innego, uprawnionego podmiotu

2. Zasada postępowania z urzędu- postępowanie może być prowadzone z własnej inicjatywy organu kierowniczego, niezależnie od czyjegokolwiek żądania i stanowiska.

Zasady konkretne:

Ponieważ postępowanie sądowe jest najważniejszym etapem postępowania karnego, uznać można, iż w polskim systemie, obowiązuje zasada skargowości, z bardzo dużymi odstępstwami na rzecz zasady postępowania z urzędu.

1. postępowanie przygotowawcze-

Zasada: postępowania z urzędu

2. postępowanie sądowe-

Zasada skargowości- Art. 14 §1- wszczęcie postępowania sądowego następuje na żądanie:

a. oskarżyciela lub

b. innego uprawnionego podmiotu

Wyjątki:

a. postępowanie w sprawach nieletnich

b. możliwość zasądzenia przez sąd z urzędu odszkodowania na rzecz pokrzywdzonego w razie skazania oskarżonego ( Art. 415 §4 )

c. wszczęcie i przeprowadzenie postępowania o zabezpieczenie wykonania orzeczenia na mieniu oskarżonego oraz roszczeń o naprawienie szkody ( Art. 291 )

d. wszczęcie i przeprowadzenie postępowania o wydanie osób ściganych przebywających za granicą ( Art. 593 i n. )

e. wszczęcie i przeprowadzenie postępowania o odtworzenie akt ( Art. 160 i n. )

f. wszczęcie postępowania o ułaskawienie przez Prokuratora Generalnego ( Art. 567 §1 )

Typy skarg

1. skargi zasadnicze- warunkują postępowanie zasadnicze ( akt oskarżenia, pozew cywilny )

2. skargi etapowe- warunkują tylko pewien etap postępowania zasadniczego ( apelacja, kasacja, zażalenie na decyzję zamykającą drogę do wydania wyroku, sprzeciw w postępowaniu nakazowym, wniosek o wznowienie postępowania )

3. skargi incydentalne- warunkują tylko odpowiednie postępowanie typu incydentalnego ( zażalenia na decyzje tego rodzaju- np. na tymczasowe aresztowanie i pozostałe środki zapobiegawcze )

Funkcje skarg

1. bilansująca- wynik postępowania przygotowawczego

2. inicjująca ( impulsu procesowego )- akt oskarżenia otwiera postępowanie jurysdykcyjne

3. programowa ( programująca )- akt oskarżenia wskazuje, czego będzie dotyczyć postępowanie jurysdykcyjne

4. obligująca ( obligacji procesowej )- akt oskarżenia zobowiązuje sąd do rozpoznania sprawy i to w pełnym zakresie, z drugiej zaś strony sąd związany zasadą skargowości nie może rozpoznać sprawy bez aktu oskarżenia i jednocześnie nie może wykroczyć poza jego granice

5. informacyjna- w stosunku do podmiotów procesu oraz innych jego uczestników, a nadto publiczności i w konsekwencji pośrednio społeczeństwa.

Odstąpienie od oskarżenia

a) jeśli oskarżyciel publiczny ( Art. 14 §2 )- nie wiąże sądu.

Oczywiście może mieć to znaczenie, bo przy odstąpieniu podaje się przyczynę:

- jeśli np. karalność czynu uległa przedawnieniu, to sąd obligatoryjnie umorzy postępowanie, ale nie dlatego, że oskarżyciel publiczny odstąpił od oskarżenia, tylko dlatego, że zachodzi przesłanka umorzenia z Art. 17 §1

b) jeśli oskarżyciel prywatny ( Art. 60 §4 )

- przed odczytem rozpoczęciem przewodu sądowego na rozprawie głównej- bezwzględnie wiąże

- po rozpoczęciu przewodu sądowego na rozprawie głównej- wiąże tylko za zgodą oskarżonego

c) jeśli oskarżyciel posiłkowy ( Art. 57 )- zob. oskarżyciel posiłkowy.

ZASADA INSTANCYJNOŚCI

Zasada: Art. 78 K.- każdy ma prawo do zaskarżania orzeczeń i decyzji wydanych w pierwszej instancji

Mówimy o:

1) instancji pionowej- kiedy środek odwoławczy rozpatruje organ wyższego rzędu nad organem, który wydał zaskarżoną decyzję,

2) instancji poziomowej- kiedy środek odwoławczy rozpatruje ten sam organ, który wydał zaskarżoną decyzji, ale w innym składzie ( np. zażalenie na zatrzymanie w celu doprowadzenia ).

Systemy

1. apelacyjno- kasacyjny

- III- instancyjny

- sąd kasacyjny bada prawo, a nie fakty

2. rewizyjny ( charakterystyczny dla państw socjalistycznych )

- przeciwieństwo zasady szybkości

- środkiem zaskarżenia jest rewizja ( mająca cechę apelacji )- sąd odwoławczy rozstrzyga, natomiast nie powinien przeprowadzać postępowania dowodowego jak w I instancji.

- środkiem odwoławczym od wyroku sądu odwoławczego jest rewizja nadzwyczajna

W 1990 zmieniono tylko nazwy

- rewizję- na apelację,

- rewizję nadzwyczajną- na kasację.

- nie jest trójinstancyjny- SN jest sądem kasacyjnym ale nie jest to skarga, bo wyrok sądu odwoławczego jest ostateczny.

ZASADA USTNOŚCI

← zasada jawności

← zasada bezpośredniości.

a. w przypadku jawności wewnętrznej- ustność jest niewątpliwie najbardziej naturalną formą komunikowania się uczestników postępowania, ułatwia ona i przyspiesza określanie własnych stanowisk, wymianę poglądów, przedstawianie argumentacji itd.

b. w przypadku jawności zewnętrznej- jest to również warunek konieczny.

Wyjątek zasada pisemności ( QUOD NON EST IN ACTIS, NON EST IN MUNDO ).

Zob. sposoby utrwalania czynności procesowych.

Rys historyczny

a. do XIII w. - ustność,

b. wraz z rozwinięciem się formy inkwizycyjnej- pisemność

c. Deklaracja Praw Człowieka i Obywatela z 1789- ustność.

Realizacja

→ ustność rozprawy głównej ( Art. 365

→ wywołanie sprawy ( Art. 381 )

→ odczytanie aktu oskarżenia ( Art. 385 §1 )

→ prawo wypowiadania się

→ ogłaszanie orzeczeń,

→ przesłuchanie świadków, podejrzanego ( w postępowaniu przygotowawczym )

→ postępowanie pojednawcze ( prywatno- skargowe ).

→ zakaz zastępowania dowodu z wyjaśnień oskarżonego lub z zeznań świadka treścią pism lub notatek urzędowych.

ODPOWIEDNIE STOSOWANIE PRZEPISÓW KPK

Należy odróżnić:

1. Odpowiednie stosowanie przepisów- stosowanie z modyfikacjami, po adaptacji do odmiennego przedmiotu regulacji.

2. Analogię

3. Stosowanie przepisów wprost-

Przykład: Art. 468- w postępowaniu uproszczonym stosuje się przepisy o postępowaniu zwyczajnym, z odmiennościami wynikającymi z rozdziału dotyczącego postępowania uproszczonego.

W zakresie wzajemnych relacji między przepisami możemy wyróżnić trzy sytuacje

1. gdy przepisy kpk regulujące daną sytuację prawną stosowane są do innych sytuacji 3. gdy przepisy kpk stosowane są poza postępowanie karnym ( sensu stricto )

a. sprawy o przestępstwa skarbowe i wykroczenia skarbowe ( kks- ustawa z 10.09.1999 )- Art. 113

Zasada: stosuje się odpowiednio przepisy kpk

Wyjątek:

- przepisy kks stanowią inaczej

- przepisy kpk dotyczące pokrzywdzonego

- przepisy kpk dotyczące postępowania w sprawach o wykroczenia

- przepisów kpk dotyczących środków zapobiegawczych, poszukiwania oskarżonego i listu gończego oraz Art. 309, 310, 470, 472 §1 i Art. 590- 607, w sprawach o wykroczenia skarbowe

b. w sprawach o wykroczenia

Zasada: brak generalnego odesłania

Wyjątek: w różnych przepisach Kodeksu postępowania w sprawach o wykroczenia - ustawa z 24.08.2001 ustawodawca nakazuje stosować poszczególne przepisy kpk.

c. w sprawach o zbrodnie systemów totalitarnych- ( ustawa z 18.12.1998 o IPN- Komisji Ścigania Zbrodnie przeciwko Narodowi Polskiemu ).

- prokuratorowi IPN, w sprawach o zbrodnie, przysługują uprawnienia procesowe przewidziane dla prokuratora w kpk,

d. przed Trybunałem Stanu- ustawa z dnia 26.03.1982 o Trybunale Stanu.

Zasada: stosuje się przepisy kpk

Wyjątek:

- przepisy ustawy stanowią inaczej,

- niedopuszczalność powództwa cywilnego

- zwolnienie oskarżonych, świadków, biegłych zwolnienia są od obowiązku zachowania tajemnicy służbowej i państwowej

e. w sprawie świadka koronnego ( ustawa z 25.06.1997 o świadku koronnym )

Zasada: reguluje ustawa

Wyjątek: przepisy kpk- w zakresie nieuregulowanym w ustawie.

f. w sprawach nieletnich ( ustawa z 26.10.1982 o postępowaniu w sprawach nieletnich )

Zasada: odpowiednio przepisy kpc- trybu nieprocesowego

Wyjątek: kpk, ze zmianami przewidzianymi w ustawie- zakres

- zbieranie, utrwalenie i przeprowadzenie dowodów przez Policję,

- powoływanie i działanie obrońcy,

- postępowanie poprawcze.

g. w postępowaniu przeciwko podmiotowi zbiorowemu o czyn zabroniony przed groźbą kary ( ustawa z 28.10.2002 o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych za czyny zabronione pod groźbą kary )

Zasada: odpowiednie stosowanie przepisów kpk

Wyjątek:

- ustawa stanowi inaczej

- niestosowanie określonych przepisów kpk- o

- oskarżycielu prywatnym,

- powodzie cywilnym,

- przedstawicielu społecznym,

- postępowanie przygotowawcze,

- postępowanie szczególne,

- postępowanie karne w sprawach podlegających orzecznictwu sądów wojskowych

h. w przypadku zażalenia na umieszczenie w izbie wytrzeźwień ( ustawa z 26.10.1982 o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi- Art. 40 )

i. w przypadku zatrzymania wydalonego cudzoziemca ( ustawa z 25.06.1997 o cudzoziemcach- Art. 58, 88 )

- zatrzymanemu cudzoziemcowi przysługują uprawnienia przewidziane w kpk dla osoby zatrzymanej,

- postanowienie o umieszczeniu cudzoziemca w strzeżonym ośrodku lub o zastosowaniu aresztu w celu wydalenia,

- zażalenie na postanowienie

j. postępowanie przed sejmową komisją śledczą ( ustawa z 21.01.1999 o sejmowej komisji śledczej )

- stawiennictwo przed komisją, składanie zeznań, o ile przepisy ustawy nie stanowią inaczej ( Art. 11 ust. 1 uskś )

- ustanowienie pełnomocnika, o ile przepisy ustawy nie stanowią inaczej ( Art. 11 ust. 2 uskś )

- postępowanie w sprawie zastosowania kary porządkowej ( Art. 13 ust. 2 uskś )

- czynności Prokuratora Generalnego dotyczące przeprowadzenia określonych czynności, na wniosek komisji śledczej ( Art. 15 ust. 3 )

k. postępowanie lustracyjne ( ustawa z 11.04.1997 o ujawnieniu pracy lub służby w organach bezpieczeństwa państwa lub współpracy z nimi w latach 1944- 1990 osób pełniących funkcje publiczne- Art. 19 ).

Zasada: odpowiednie stosowanie przepisów kpk

Wyjątek:

- ustawa stanowi inaczej,

- wyłączenie jawności postępowania następuje również na żądanie osoby poddanej postępowaniu lustracyjnemu )

l. postępowanie dyscyplinarne, w sprawie odpowiedzialności służbowej lub zawodowej ( różne ustawy )

m. postępowanie rehabilitacyjne ( ustawa z 23.02.1991 o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego )

Zasada: odpowiednie stosowanie przepisów kpk- w postępowaniu o stwierdzenie nieważności orzeczenia

Wyjątek:

- ustawa stanowi inaczej,

- obligatoryjny prokuratora w posiedzeniu o stwierdzenie nieważności jest obowiązkowy,

- możliwość udziału określonej osoby:

- osoba represjonowanej,

- osoba uprawniona do składania na jej korzyść środków odwoławczych,

- osoby bliskie osobie represjonowanej:

i. osoby:

- krewny w linii prostej,

- przysposabiający,

- przysposobiony,

- rodzeństwo,

- małżonek

ii. przesłanki-

- śmierć osoby represjonowanej albo

- nieobecność osoby represjonowanej w kraju lub

- choroba psychiczna osoby represjonowanej

- inne osoby, za zgodą sądu

Zasada: odpowiednie stosowanie przepisów rozdziału 50 kpk w sprawach odszkodowania za szkodę i zadośćuczynienia za doznaną krzywdę, wynikłą z wydanie orzeczenia, którego nieważność stwierdzono

Wyjątek:

- Art. 489

n. postępowanie przed sejmową Komisją Odpowiedzialności Konstytucyjnej ( uchwała Sejmu Rzeczpospolitej Polskiej z 30.07.1992- Regulamin Sejmu RP )

WARUNKI DOPUSZCZALNOŚCI POSTĘPOWANIA KARNEGO ( PRZESŁANKI PROCESOWE ) ( Art. 17 )

Warunki dopuszczalności procesu ( przesłanki procesowe )- określone stany ( sytuacje ), z którymi prawo karne procesowe łączy dopuszczalność albo niedopuszczalność postępowania karnego.

Podział przesłanek procesowych

1. przesłanki pozytywne ( dodatnie ) ( decydują o dopuszczalności procesu )

2. przesłanki negatywne ( ujemne/przeszkody procesowe ) ) ( decydują o niedopuszczalności procesu )

Podział ma charakter sztuczny- każdą przesłankę pozytywną można ująć w formie negatywnej i odwrotnie. Np. przesłanka pozytywna- "aby wszcząć postępowanie karrne, musi zostać popełniony czyn". Przesłanka negatywna- "nie wszczyna się postępowania karnego, gdy czynu nie popełniono". Można przyjąć, że:

- jeśli występuje określony stan ( sytuacja ) i z tego punktu widzenia proces jest dopuszczalny- to przesłanka pozytywna,

- jeśli występuje określony stan ( sytuacja ) i z tego punktu widzenia proces jest niedopuszczalny, to przesłanka negatywna.

Aby konkretne postępowanie było dopuszczalne, konieczne jest

a. istnienie wszystkich przesłanek procesowych pozytywnych, wymaganych dla danego rodzaju sprawy i dla danego etapu postępowania i

b. brak jakiejkolwiek przesłanki procesowej negatywnej.

1. ogólne- stany ( sytuacje ) warunkujące dopuszczalność postępowania zwyczajnego ( prowadzonego w trybie zwyczajnym ), w istocie warunkują one dopuszczalność ( w zasadzie ) każdego postępowania jako zespół podstawowych przesłanek,

2. szcególne- stany ( sytuacje ) warunkujące dopuszczalność postępowania szczególnego ( prowadzonego w trybie szczególnym- np. uproszczonego/nakazowego ).

Stosunek przesłąnek szczególnych do ogólnych

a. przesłanki szczególne mają charakter dodatkowy

b. przesłanki szczególne mają charakter zastępczy

c. rezygnacja z przesłanki ogólnej

Np. skarga uprawnione oskarżyciela nie jest warunkiem dopuszczalności postępowania jurysdykcyjnego przed sądem dla nieletnich.

1. odnoszące się do postępowania przygotowawczego, jurysdykcyjnego, wykonawczego ( res iudicata, śmierc oskarżonego )

2. odnoszące się tylko do postępowania przygotowawczego i jurysdykcyjnego ( abolicja )

3. odnoszące się tylk odo postępowania jurysdykcyjnego ( skarga uprawnionego oskarżyciela )

4. odnoszące się tylko do postępowania wykonawczego ( przedawnienie wykonania kary, ułaskawienie )

1. przsłanki bezwzględne ( absolutne )- warunkują one dopuszczalność postępowania o okreśłony czyn, przeciwko okreśłonej osobie- w każdym układzie procesowym. Występowanie tego rodzaju przesłanki negatywnej ( brak przesłanki pozytywnej ) powoduje, że w ogóle wyłączona jest dopuszczalność prowadzania postępowania.

Np. nieprzestępność czynu zarzucanego, znikomy stopień szkodliwości społecznej ).

2. przesłanki względne ( relatywne )- warunkują dopuszczalność postępowania o okreśłony czyn, przeciwko okreśłonej osobie- tylko w danym ( określonym ) układzie procesowym, postępowanie może toczyć się w innym układzie procesowym.

Np. właściwość sądu, istnienie skargi uprawnionego oskarżyciela, zezwolenie władzy.

Poszczególne przesłanki procesowe

I. przesłanki materialne - ustanowione przez prawo karne materialne warunki odpowiedzialności karnej, wtórnie uczynione przez prawo karne procesowe warunkami dopuszczalności postępowania karnego:

1. brak dostatecznych podstaw faktycznych do ścigania ( Art. 17 §1 pkt 1 )

a. czynu nie popełniono albo

b. brak jest danych dostatecznie uzasadniających podejrzenie jego popełnienia- tzn. prawdopodobieństwo istnienia zdarzenia przestępnego nie jest wyższe niż możliwość, żę przestępstwa nie popełniono.

Skutki

→ w fazie przedjurysdykcyjnej

→ odmowa wszczęcia postępowania albo

→ umorzenie postępowania

→ w postępowaniu sądowym do rozpoczęcia przewodu sądowego

→ umorzenie postępowania

→ w postępowaniu sądowym po rozpoczęciu przewodu sądowego

→ uniewinnienie

2. nieprzestępność czynu z powodu ( Art. 17 §1 pkt 2 )

a. braku ustawowych znamion czynu zabronionego lub

b. okoliczności wyłączajączej przestępność

Skutki- jw.

3. znikoma społęczna szkodliwość czynu ( Art. 17 §1 pkt 3 )

Skutki

→ umorzenie postępowania ( zawsze ).

4. niekaralność czynu ( Art. 17 §1 pkt 4 )

Skutki

→ odmowa wszczęcia postępowania

→ umorzenie postępowania

5. natomiast nie stanowi przeszkdoy procesowej niemożność przypisania winy sprawcy czynu ( np. wobec jego niepoczytalności )- Art. 17 §3- nie wyłącza postępowania dotyczącego zastosowania środków zabepizeczających.

II. przesłanki formalne- ustanowione przez prawo karne procesowe, warunkują sam tylko proces karny, wyczerpują się na gruncie postępowania karnego.

1. oskarżony zmarł ( Art. 17 §1 pkt 5 )

Wyjątki tzw. procesy rehabilitacyjne

a. kasacja na korzyść oskarżonego ( Art. 529 )

b. wznowienie postępowania na korzyść oskarżonego ( Art. 545 §1, 542 §2 ).

2. powaga rzeczy osądzonej- postępowanie karne co do tego samego czynu tej samej osoby zostało prawomocnie zakończone ( Art. 17 §1 pkt 7 ) ( NE BIS IN IDEM/RES IUDICATA )

Co do pojęcia prawomocności - zob. nadzwyczajne środki zaskarżenia.

Wyjątki:

- kasacja,

- wznowienie postępowania

Mamy tu jednak do czynienia nie tyle z kolejnym procesem, ale z kontynuacją procesu. Oczywiście stan rzeczy osądzonej powoduje zarówno niedopuszczalność wszczynania nowego procesu jak i kontynuacji postępowania.

Możliwe jest natomiast uzupełnienie orzeczenia, mimo jego prawomocności ( np. jeśli wyrok nie zawiera rozstrzygnięcia co do zaliczenia tymczasowego aresztowania lub zatrzymania ). Nie jest to jednak kontynuacja procesu.

3. zawisłość sprawy ( LITIS PENDENTIO )- gdy wcześniej wszczęte postępowanie karne co do tego samego czynu tej samej osoby toczy się ( Art. 17 §1 pkt 7 )

Stan zawisłości sprawy trwa:

- od wsczęcia postępowania karnego

- do uprawomocnienia się orzeczenia kończącego postępowania ( wówczas → ne bis in idem ),

- nie uchyla takiego stanu zawieszenie postępowania ( Art. 22 ).

4. niepodleganie sprawcy orzecznictwu polskich sądów karnych ( Art. 17 §1 pkt 8 )

5. brak skargi uprawnionego oskarżyciela ( Art. 17 §1 pkt 9 )

← zasada skargowości ( Art. 14 §1 )

Uprawniony oskarżyciel

- mający legitymację procesową

- mający zdolność do czynności procesowych

Pamiętać należy, że:

- brak skargi głównej → powoduje niemożność postępowania w ogóle

- bak pozwu cywilnego- → powoduje jedynie niedopuszczalność nurtu dochodzenia roszczeń majątkowych

- brak skargie etapowe → powoduje niedopuszczalność prowadzenia postępowania na danym etapie

6. brak wymaganego zezwolenia na ściganie lub wniosku o ściganie pochodzącego od osoby uprawnionej ( Art. 17 §1 pkt 10 )

i. zezwolenie ( zgoda ) na ściganie - wiąże się z problematyką immunitetów formalnych ( procesowych )

a. immunitet prezydencki ( Art. 145 K. )- odpowiada jedynie przed Trybunałem Stanu, pociągnięcie do odpowiedzialność przez Zgromadzenie Narodowe

b. immunitet parlamentarny ( poselski i senatorski )- Art. 105 i 108 K. ( zgoda Sejmu/Senatu )

c. immunitet sędziów TK ( Art. 196 K ) ( zgoda TK )

d. immunitet sędziów TS ( ustawa z 1982 o TS ) ( zgoda TS )

e. immunitet Prezesa NIK ( Art. 206 K. ) ( zgoda Sejmu )

f. immunitet wiceprezesów i dyrektorów generalnych NIK oraz pracowników nadzorujących lub wykonujących czynności kontrolne ( ustaw z 1994 o NIK, zgoda Kolegium NIK )

g. immunitet sędziowski ( Art. 181 K. ) ( zgoda właściwego sądu dyscyplinarnego )

h. immunitet prokuratorski ( ustawa z 1985 o prokuraturze ( zgoda właściwego sądu dyscyplinarnego )

i. immunitet adwokacki ( ograniczony, ustawa z 1982 o adwokaturze )

j. immunitet radcowski ( ograniczony, ustawa z 1982 o radcach prawnych )

l. immunitet zakrajowości ( zob. rozdz 61 kpk ).

Wyjątek: ustawa stanowi inaczej.

- prokurator wojskowy może wszcząc postępowanie karne o przestępstwo ścigane na wniosek dowódcy jednostki wojskowej ( Art. 660 §1 ) także bez wniosku, jeżeli wymagają tego ważne względy dyscypliny wojskowej.

Zasada wniosek i zezwolenie powinny być złożone przed wszczęciem postępowania karnego

Wyjątek:

a. jeśli jednak przed umorzeniem brak ten zostanie uzupełniony, to następuje konwalidacja wadliwego postępowania i może ono toczyć się dalej,

b. Art. 17 §2- możliwość podejmowania prze organy procesowe czynności przedprocesowych

- czynności niecierpiących zwłoki w celu zabezpieczenia śladów i dowodów ( → Art. 308

- czynności zmierzających do wyjaśnienia czy wniosek będzie złożony lub zezwolenie będzie wydane

Jest to więc faktyczne ( nieformalne ) wszczęcie postępowania karnego.

7. zachodzi inna okoliczność wyłączająca ściganie ( Art. 17 §1 pkt 11 ).

a. abolicja

b. amnestia

c. darowanie kary w drodze łaski

d. karalność w obcym państwie.

III. przesłanki mieszane- wywodzą się z prawa karnego materialnego i decydują o odpowiedzialności z punktu widzenia prawa karnego materialnego, jednake wpływ na tę odpowiedzialność wywierają na drodze procesowej.

1. przedawnienie karalności ( Art. 17 §1 pkt 6 )

Skutki ( przeszkód formalnych/mieszanych )

a. jeśli przed wszczęciem postępowania- → odmowa wszczęcia postępowania

b. jeśli po wszczęciu postępowania → umorzenie postępowania

SĄD

Właściwość sądu- uprawnienie do rozpatrywania określonych kategorii spraw.

Należy pamiętać, że reguły kodeksu odnoszą się tylko do sądów, a nie prokuratury ( regulowana jest odrębnymi aktami odnoszącymi się do tej organizacji ).

I. właściwość funkcjonalna- uprawnienie do dokonywania określonych czynności procesowych.

Przykład: właściwym do rozpoznania apelacji od wyroku sądu okręgowego jest sąd apelacyjny ( ← Art. 26 ).

II. właściwość rzeczowa- uprawnienie danego sądu do orzekania w sprawach o określone czyny zabronione

Kryterium ustalania- rodzaj popełnionego czynu zabronionego

1. sąd rejonowy- w I instancji wszystkie sprawy z wyjątkiem spraw przekazanych ustawą do właściwości innego sądu ( Art. 24 §1 )

2. sąd okręgowy- w I instancji w sprawach o:

- zbrodnie określone w kk lub w innych przepisach ( Art. 25 §1 pkt 1 )

- występki przeciwko pokojowi, ludzkości, wojenne i przeciwko RP ( Art. 25 §1 pkt 2 )

- występki enumeratywnie wyliczone w Art. 25 §1 pkt 2 )

- występki, które z mocy przepisu szczególnego poddano właściwości sądu okręgowego ( Art. 25 §1 pkt 3 )

- z mocy właściwości ruchomej ( Art. 25 §2 )

i. inicjatywa sądu rejonowego

ii. szczególna waga lub zawiłość sprawy ( np. w sprawie Rywina ).

iii. przekazuje sąd apelacyjny

III. właściwość miejscowa- prawo sądu do rozpoznania danej sprawy z uwagi na miejsce zdarzenia, które jest podstawą podejmowania danych czynności.

Reguły ustalania właściwości miejscowej

a. kryterium podstawowe ( I )- jeśli można ustalić miejsce popełnienia przestępstwa- Art. 31

Zasada: → sąd, w okręgu którego popełniono przestępstwo ( miejsca popełnienia przestępstwa ) ( Art. 31 §1 )

Miejsce popełnienia przestępstwa ( Art. 6 kk )- miejsce, w którym sprawca działał lub zaniechał działania, do którego był obowiązany albo gdzie skutek stanowiący znamię czynu zabronionego nastąpił lub według zamiaru sprawcy miał nastąpić.

Wyjątek:

i. wielomiejscowość jeśli przestępstwo popełniono w okręgu kilku sądów-

→ sąd w okręgu którego najpierw wszczęto postępowanie przygotowawcze ( reguła wyprzedzenia ) ( Art. 31 §3 )

Wszczęcie postępowania przygotowawczego:

- postanowienie o wszczęciu dochodzenia lub śledztwa ( Art. 303 )

- faktyczne wszczęcie ( Art. 308 )

ii. jeśli

- przestępstwo popełniono na polskim statku wodnym lub powietrznym ( ← Art. 5 kk ) i

- §1 nie ma zastosowania-

→ sąd macierzystego portu statku ( Art. 31 §2 ).

Sytuacja dotyczy okoliczności tylko takich, gdy przestępstwo jest popełnione na statku, który nie znajduje się na terytorium RP ( bo w innym przypadku §1 znalazłby zastosowanie, a skutek ( jeżeli jest to przestępstwo materialne ) nie nastąpił lub nie miał nastąpić na terytorium RP ( wówczas również stosowałby się §1 ).

Przykład: ze statku, którego macierzystym portem jest Gdańsk, będącego poza terytorium RP, ostrzelano miasto Świnoujście. Właściwym będzie sąd wystąpienia miejsca skutku ( Sąd Rejonowy w Świnoujściu lub Sąd Okręgowy w Szczecinie- Art. 31 §1 ). Jeżeli natomiast na tym statku dokonano zabójstwa, właściwy będzie Sąd Okręgowy w Gdańsku ( Art. 31 §2 ).

b. kryterium subsydiarne ( II )

b1. jeśli nie można ustalić miejsca popełnienia przestępstwa- Art. 32 §1-

b2. jeśli przestępstwo popełniono za granicą - Art. 32 §2

→ sąd, w którego okręgu

i. ujawniono przestępstwo

Ujawnienie przestępstwa- dotarcie wiadomości o nim do organów ścigania.

ii. ujęto oskarżonego,

iii. oskarżony przed popełnieniem przestępstwa stale mieszkał lub czasowo przebywał

→ zależnie od tego, gdzie najpierw wszczęto postępowanie przygotowawcze ( reguła wyprzedzenia )

c. kryterium subsydiarne ( III ) jeśli nie da się ustalić właściwości miejscowej sądu wg przepisów powyższych ( Art. 32 §3 )

→ sąd właściwy dla dzielnicy Śródmieście miasta stołecznego Warszawa.

IV. właściwość z łączności ( connexitas causarum )

a. Łączenie spraw nie ma charakteru obligatoryjnego, ale jeśli już nastąpi, to muszą być przestrzegane poniższe reguły:

b. Rozłączenie spraw- fakultatywne, dotyczy spraw połączonych ( Art. 34 §3 ), jeśli

- zachodzą okoliczności utrudniające łączne rozpoznanie spraw

→ właściwy jest sąd wg zasad ogólnych

1. Łączność podmiotowa ( podmiot łączy sprawy )- jeden oskarżony odpowiada w tym samym postępowaniu za kilka przestępstw,

a. jeśli przestępstwa podlegają właściwości sądów tego samego rzędu

→ reguła wyprzedzenia- sąd, w którego okręgu najpierw wszczęto postępowanie przygotowawcze ( Art. 33 §1 )

b. jeśli przestępstwa podlegają właściwości sądów różnego rzędu

→ sąd wyższego rzędu ( Art. 33 §2 )

2. Łączność przedmiotowa ( przedmiot łączy sprawy )- kilku oskarżonych odpowiada w tym samym postępowaniu za różne przestępstwa pozostające ze sobą w związku przedmiotowym ( pomocnik, paser, poplecznik )

→ sąd właściwy dla sprawców przestępstwa

3. Łączność mieszana- ( przedmiotowo- podmiotowa )- jeden oskarżony odpowiada w tym samym postępowaniu za kilka przestępstw, a równocześnie w tym samym postępowaniu odpowiadają inni oskarżeni za przestępstwa pozostające w związku z przedmiotowym z jednym z przestępstw głównego oskarżonego ( Art. 34 )

a. jeśli przestępstwa podlegają właściwości sądów tego samego rzędu

→ reguła wyprzedzenia- sąd, w którego okręgu najpierw wszczęto postępowanie przygotowawcze ( Art. 34 §1 )

b. jeśli przestępstwa podlegają właściwości sądów różnego rzędu

→ sąd wyższego rzędu ( Art. 34 §1 )

V. właściwość delegacyjna- podjęcie decyzji przez upoważniony sąd o wyznaczeniu do rozpoznania sprawy sądu innego niż właściwy miejscowo.

i. właściwość z delegacji Sądu Najwyższego ( Art. 37 )

- inicjatywa właściwego sądu,

- wymaga tego dobro wymiaru sprawiedliwości,

Sytuacja, gdy istnieją powody, które mogą wskazywać na realny brak swobody w orzekaniu lub stwarzać przekonanie o braku warunków do obiektywnego rozpoznania sprawy ( postanowienie SN 2002 ).

Przykład: żona oskarżonego jest sędzią w jednym z wydziałów sądu rejonowego właściwego do rozpoznania sprawy i wykonywała pewne czynności służbowe pozostające w związku z przestępczą działalnością oskarżonych

- właściwy jest inny sąd równorzędny sądowi właściwemu pierwotnie

ii. właściwość z delegacji sądu wyższego rzędu nad sądem właściwym ( Art. 36 )

- inicjatywa własna

- względy ekonomiki procesowej- większość osób, które należy wezwać na rozprawę, zamieszkuje z dala od sądu właściwego, a blisko sądu, któremu sprawę można przekazać,

Należy brać również pod uwagę jakość połączeń komunikacyjnych.

- właściwy jest wówczas inny sąd równorzędny sądowi właściwemu pierwotnie

Postanowienie o przekazaniu sprawy jest wiążące, nie przysługuje na nie zażalenie. Może ono wskazywać również taki sąd, który leży poza okręgiem sądu decydującego o przekazaniu sprawy.

iii. właściwość z delegacji sądu wyższego rzędu innemu sądowi równorzędnemu ( Art. 43 )

- z powodu wyłączenia sędziego rozpoznanie sprawy w danym sądzie jest niemożliwe

iv. właściwość z delegacji sądu apelacyjnego ( Art. 11a pwkpk )

- wniosek sądu właściwego

- gdy w sądzie miejscowo właściwym nie jest możliwe rozpoznanie sprawy w terminie zabezpieczającym uniknięcie przedawnienia karalności przestępstwa, o jakim mowa w Art. 101.

- właściwy jest sąd równorzędny

Spory o właściwość

Zasada: sąd bada z urzędu swą właściwość

1. jeśli stwierdził swą niewłaściwość, przekazuje sprawę właściwemu sądowi lub innemu organowi ( Art. 35 §1 )

2. jeśli sąd na rozprawie głównej stwierdza, że nie jest właściwy miejscowo lub że właściwy jest sąd niższego rzędu, może przekazać sprawę innemu sądowi, wtedy, gdy powstaje konieczność odroczenia rozprawy ( Art. 35 §2 )

Forma

Postanowienie

Zaskarżalność

Tak - zażaleniem.

Spór o właściwość-

1. pozytywny- więcej niż jeden sąd uzna się za właściwy do rozstrzygnięcia sprawy

2. negatywny- żadne z sądów, do którego sprawa trafiła nie uznaje się za właściwy do rozpoznania sprawy.

1. pomiędzy sądem powszechnym a wojskowym- jest niemożliwy, bo jeśli sąd wojskowy przekaże sprawę sądowi powszechnemu lub nie przyjmie sprawy przekazanej przez sąd powszechny, sprawę rozpoznaje sąd powszechny ( Art. 39 )

2. pomiędzy sądami różnego rzędu- - jest niemożliwe- bo przekazanie sprawy przez sąd niższego rzędu jest dla sądu wyższego rzędu wiążące.

3. pomiędzy sądami tego samego rzędu dotyczącymi właściwości miejscowej- jest możliwy ( Art. 38 )

a. spór rozstrzyga sąd wyższego rzędu nad sądem, który wszczął spór,

b. w czasie trwania sporu każdy z tych sądów dokonuje czynności niecierpiące zwłoki.

Konsekwencje naruszenia przepisów o właściwości sądu

Mogą mieć charakter dwojaki:

1. względnej przyczyny odwoławczej ( naruszenie przepisów postępowania- → Art. 438 §1 pkt 2 )

→ zarzut kasacyjny ( Art. 523 )- jako "inne naruszenie prawa"

2. bezwzględnej przyczyny odwoławczej ( Art. 439 §1 pkt 4 )

→ zarzut apelacyjny

→ zarzut kasacyjny Art. 523 w zw. z Art. 439 )

→ wznowienie postępowania z urzędu ( Art. 542 §3 )

1. rozpoznanie sprawy przez sąd niewłaściwy mimo stwierdzenia swej nieważności przed rozpoczęciem rozprawy głównej

a. właściwość miejscowa

→ względna przyczyna odwoławcza

b. właściwość rzeczowa

→ bezwzględna przyczyna odwoławcza

a. sąd powszechny orzekł w sprawie należącej do właściwości sądu szczególnego ( Art. 439 §1 pkt 3 ),

b. sąd szczególny orzekł w sprawie należącej do właściwości sądu powszechnego ( Art. 439 §1 pkt 3 ),

c. sąd niższego rzędu orzekł w sprawie należącej do właściwości sądu wyższego rzędu ( Art. 439 §1 pkt 4 )

→ względna przyczyna odwoławcza

a. sąd wyższego rzędu orzekł w sprawie należącej do właściwości sądu niższego rzędu

2. rozpoznanie sprawy przez sąd niewłaściwy mimo stwierdzenia swej nieważności na rozprawie głównej ( Art. 35 §2 )

a. właściwość miejscowa

→ brak uchybienia

b. właściwość rzeczowa

→ bezwzględna przyczyna odwoławcza

a. sąd powszechny orzekł w sprawie należącej do właściwości sądu szczególnego ( Art. 439 §1 pkt 3 ),

b. sąd szczególny orzekł w sprawie należącej do właściwości sądu powszechnego ( Art. 439 §1 pkt 3 ),

c. sąd niższego rzędu orzekł w sprawie należącej do właściwości sądu wyższego rzędu ( Art. 439 §1 pkt 4 )

→ brak uchybienia

a. sąd wyższego rzędu rozpoznał sprawę należącą do właściwości sądu niższego rzędu.

Przykład: w sądzie rejonowym okazało się, że sprawa dotyczy zabójstwa ( Art. 148 kk ), a nie- jak uprzednio zakwalifikowano- nieumyślnego spowodowania śmierci ( Art. 155 kk ), to wówczas sprawę należy przekazać ( w każdym stadium postępowania ) sądowi okręgowemu ( ← Art. 25 §1 pkt 1 )

Jeśli w sądzie okręgowym okazałoby się, iż czyn będący przedmiotem postępowania jest w istocie nieumyślnym spowodowaniem śmierci, a nie zabójstwem, to nieprzekazanie takiej sprawy do sądu rejonowego, mimo stwierdzenia tego faktu przed rozprawą, będzie względną przyczyną odwoławczą. Stwierdzenie takiego faktu na rozprawie głównej spowoduje jedynie możliwość ( nie obowiązek ) przekazania sprawy do sądu rejonowego, i to tylko wówczas, gdy powstanie konieczność odroczenia rozprawy ( oczywiście odroczenie to musi mieć realne powody, a nie może mieć miejsca jedynie w celu przekazania sprawy ). Nieprzekazanie takiej sprawy będzie uchybieniem procesowym.

Układ instancyjny w postępowaniu karnym

1. w postępowaniu przygotowawczym

Zasada:

a. środki odwoławcze od postanowień i zarządzeń prokuratora rozpoznaje prokurator nadrzędny ( Art. 465 §2 i Art. 466 )

- może być to prokurator bezpośrednio wyższej jednostki organizacyjnej ( rejonowy, okręgowy )

- zasada dewolucji- może być to prokurator jednostki wyższej niż bezpośrednio nadrzędna ( apelacyjny ),

- brak zasady substytucji- nie może być to prokurator niższej jednostki organizacyjnej.

b. środki odwoławcze od postanowień prowadzącego postępowanie, o ile nie jest nim prokurator ( najczęściej Policja ) rozpoznaje prokurator prowadzący postępowanie

Wyjątek:

i. sąd ( Art. 465 §2 )- zarówno rejonowy jak i okręgowy

a. zarówno od postanowień prokuratora ( zastępując w tej mierze prokuratora nadrzędnego )

b. jak i Policji ( np. zażalenie na zatrzymanie )

ii. przy zażaleniu na zaniechanie ścigania ( odmowę wszczęcia/umorzenie postępowania- Art. 306 §2 )

a. najpierw rozpoznaje je prokurator nadrzędny,

b. następnie sąd

2. w postępowaniu głównym

a. sąd rejonowy

i. sąd I instancji

ii. organ odwoławczy

- instancja pionowa

- od postanowień prokuratora

- na czynności Policji

- instancja pozioma przy rozpoznawaniu w innym składzie zażaleń od postanowień wydanych w tym samym sądzie

Np. zażalenie na zatrzymanie i doprowadzenie świadka- Art. 79 §3.

b. sąd okręgowy-

i. sąd odwoławczy ( II instancji ) rozpoznającym

- instancja pionowa

- odwołanie od orzeczeń sądów rejonowych jako I instancji ( apelacje od wyroków i zażalenia na postanowienia )- Art. 25 §3

- zażalenia od postanowień prokuratora ( Art. 329 §2 )

- instancja pozioma- zażalenia w ramach właściwości poziomej od orzeczeń innych składów tego samego sądu ( Art. 426 §3 )

ii. sąd I instancji

- w sprawach wymienionych w Art. 25 §1

- w innych sprawach określonych w ustawie ( np. list żelazny, przedłużenie tymczasowego aresztowania )

c. sąd apelacyjny

i. sąd II instancji

- instancja pionowa

- rozpoznawanie środków odwoławczych od orzeczeń sądu okręgowego ( apelacje i zażalenia )- Art. 26

- instancja pozioma

- rozpoznawanie środków odwoławczych od orzeczeń innych składów tego samego sądu w ramach instancji poziomej ( Art. 263 §5 )

ii. sąd I instancji

- w przedmiocie sprawach incydentalnych ( Art. 263 §4 )

d. Sąd Najwyższy

- rozpoznawanie kasacji od

- wyroków sądów okręgowych i apelacyjnych jako sądów odwoławczych ( Art. 27 ),

- wszystkich innych orzeczeń sądu kończących postępowanie ( Art. 521 )

- rozpoznawanie apelacji od wyroku uniewinniającego lub umarzającego postępowanie wydanego przez sąd apelacyjny w trybie wznowienia postępowania ( Art. 547 §3 ),

- inne sprawy przekazane mu przez ustawę ( np. Art. 37 - właściwość delegacyjna )

Skład sądu

1. na rozprawie- zależy od rodzaju rozprawy

a. jeśli sprawa jest rozpoznawana na rozprawie głównej

Zasada: → 1 sędzia i 2 ławników ( Art. 28 §1 )

Wyjątek:

→ 3 sędziów- fakultatywne, sąd I instancji, postanawia ze względu na szczególną zawiłość sprawy ( Art. 28 §2 )

→ 3 sędziów i 2 ławników- obligatoryjnie- w sprawach o przestępstwa, za które ustawa przewiduje karę dożywotniego pozbawienia wolności ( Art. 28 §3 )

b. jeśli sprawa jest rozpoznawana na rozprawie odwoławczej/kasacyjnej

Zasada: → 3 sędziów ( Art. 29 §1 )

Wyjątek: → 5 sędziów- apelacja/kasacja od wyroku orzekającego karę dożywotniego pozbawienia wolności ( Art. 29 §2 )

2. na posiedzeniu- zależy od szczeblu sądu

a. sąd rejonowy- zależy od charakteru w jakim orzeka sąd:

- jeśli orzeka w I instancji

→ 1 sędzia ( Art. 30 §1 )

- jeśli orzeka jako sąd odwoławczy

→ 3 sędziów ( Art. 30 §2 )

b. sąd okręgowy, apelacyjny, SN

→ 3 sędziów ( Art. 30 §1 )

Wyłączenie sędziego

Podstawy wyłączenia sędziego od udziału w sprawie

1. iudex inhabilis ( Art. 40 )- z mocy ustawy- sędzia jest niezdatny do orzekania

a. sprawa dotyczy sędziego bezpośrednio ( Art. 40 §1 pkt 1 )

b. jest małżonkiem lub pozostaje we wspólnym pożyciu ze stroną, pokrzywdzonym, ich obrońcą, pełnomocnikiem, przedstawicielem ustawowym ( Art. 40 §1 pkt 2 )

c. jest krewnym lub powinowatym w linii prostej/linii bocznej aż do stopnia pomiędzy dziećmi rodzeństwa osób ww ( Art. 40 §1 pkt 3 )

d. pozostaje z jedną z osób ww. w stosunku ( Art. 40 §1 pkt 3 )

- opieki

- kurateli,

- przysposobienia

Powody wyłączenia trwają także po ustaniu uzasadniającego je ( Art. 40 §2 )

- małżeństwa,

- wspólnego pożycia,

- przysposobienia,

- opieki,

- kurateli.

e. był świadkiem czynu, o który sprawa się toczy ( Art. 40 §1 pkt 4 )

f. był przesłuchany w charakterze świadka w sprawie czynu, o który sprawa się toczy ( Art. 40 §1 pkt 4 )

g. występował jako biegły w sprawie czynu, o który sprawa się toczy ( Art. 40 §1 pkt 4 )

h. brał udział w sprawie jako ( Art. 40 §1 pkt 5 ):

- prokurator

- pełnomocnik,

- przedstawiciel ustawowy strony

j. prowadził w sprawie postępowanie przygotowawcze ( Art. 40 §1 pkt 5 )

i. brał udział w wydaniu zaskarżonego orzeczenia ( Art. 40 §1 pkt 6 )

l. wydał zaskarżone orzeczenie ( Art. 40 §1 pkt 6 )

m. brał udział w wydaniu orzeczenia, które zostało uchylone ( Art. 40 §1 pkt 7 )

n. brał udział w wydaniu orzeczenia, co do którego wniesiono sprzeciw ( Art. 40 §1 pkt 9 )

o. prowadził mediację ( Art. 40 §1 pkt 10 ).

p. brał udział w wydaniu orzeczenia objętego wnioskiem o wznowienie lub zaskarżonego w trybie kasacji- nie może orzekać co do tego wniosku lub kasacji ( Art. 40 §3 ).

2. iudex suspectus ( Art. 41 )- na wniosek- sędzia podlegający wyłączeniu jako sędzia "w podejrzeniu"

a. istnienie okoliczności tego rodzaju, że mogłyby wywołać uzasadnioną wątpliwość co do jego bezstronności w danej sprawie

W kpk z 1969 podstawa iudex suspectus byłą określona w sposób węższy ( istnienie stosunku osobistego ), zachowują więc aktualność te orzeczenia SN, które wskazywały na istnienie podstaw do wyłączenia sędziego na gruncie poprzedniego kodeksu.

b. wniosek

Zasada: musi być złożony przed rozpoczęciem przewodu sądowej ( w przeciwnym wypadku wniosek pozostawia się bez rozpoznania )

Wyjątek: po rozpoczęciu przewodu sądowego, jeśli:

- przyczyna wyłączenia powstała po rozpoczęciu przewodu albo

- przyczyna wyłączenia stała się stronie wiadoma dopiero po rozpoczęciu przewodu.

Tryb wyłączenia sędziego od udziału w sprawie

1. w przypadku iudex inhabilis-

a. z urzędu ( Art. 42 §2 )

b. na wniosek

- sędzia wyłącza się, składając oświadczenie na piśmie do akt

- w jego miejsce wstępuje inny sędzia

2. w przypadku iudex suspectus

a. na żądanie sędziego

b. na wniosek ( Art. 42 §3 )

- sędzia może złożyć do akt stosowne oświadczenie na piśmie

- powstrzymuje się od udziału w sprawie

- jest jednak obowiązany podejmować czynności niecierpiące zwłoki.

W przedmiocie wniosku i żądania rozstrzyga

Zasada: sąd, przed którym toczy się postępowanie ( Art. 42 §4 )

- w składzie orzekającym w kwestii wyłączenia nie może brać udziału sędzia, którego dotyczy wyłączenie

Chodzi tu bowiem o sąd jako ta sama jednostka organizacyjna ( a nie skład rozpoznający sprawę z wyłączeniem sędziego, co do którego został złożony wniosek ).

Wyjątek: sąd wyższego rzędu

- niemożność utworzenia takiego składu sądu.

Sędzia podlega wyłączeniu z chwilą wydania postanowienia w trybie Art. 42.

Konsekwencje wyłączenia sędziego od udziału w sprawie

1. Orzekanie przez iudex inhabilis

→ bezwzględna przyczyna odwoławcza ( Art. 439 §1 )

2. Orzekanie przez iudex suspectus

→ względna przyczyna odwoławcza ( Art. 438 )

Możliwe jest również powołanie się na względną przyczynę odwoławczą, gdyby orzekał w sprawie sędzia, który- zdaniem strony- podlegał wyłączeniu, ale sąd rozstrzygnął ten wniosek negatywnie.

Odpowiednie stosowanie przepisów o wyłączeniu sędziego

Art. 40 pkt 1- 6 i 10 §2, Art. 41, 52 stosuje się odpowiednio do:

a. prokuratora ( Art. 47 §1 )

b. innych osób prowadzących postępowanie przygotowawcze ( Art. 47 §1 )

c. innych oskarżycieli publicznych ( Art 47 §1 )

Różnice:

a. osoby te podlegają wyłączeniu również wtedy, gdy brały udział w sprawie jako ( Art. 47 §2

- obrońca,

- pełnomocnik,

- przedstawiciel społeczny,

- przedstawiciel ustawowy strony

b. o wyłączeniu orzeka ( Art. 48 §1 )

- prokurator nadzorujący postępowanie lub,

- bezpośrednio przełożony

c. czynności dokonane przez osobę podlegającą wyłączeniu nie są bezskuteczne, ale w miarę możliwości należy je, na żądanie strony, powtórzyć ( Art. 48 §2 ).

Związanie sądu karnego decyzjami innych organów

Zasada: samodzielność jurysdykcyjna sądów karnych- ( Art. 8 §1 )

a. sąd karny rozstrzyga samodzielnie zagadnienia faktyczne i prawne oraz

b. sąd karny nie jest związany rozstrzygnięciem innego sądu lub organu

Wyjątek: związanie sądu karnego

a. decyzje administracyjne

Mimo kontrowersji sąd nie jest nimi związany, nawet jeśli organ administracji wydał decyzję, która ma charakter konstytutywny. Sąd karny ma swobodę, czy uznać decyzję za podstawę własnego rozstrzygnięcia czy nie.

b. sądy inne niż sądy karne- orzeczenie ( Art. 8 §2 )

- prawomocność i

- ukształtowanie prawa lub stosunku prawnego.

Np. orzeczenie rozwodu, unieważnienie małżeństwa, ale np. nie ustalenie wysokości szkody przez sąd cywilny.

c. orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego- mają moc powszechnie obowiązującą i są ostateczne ( Art. 190 ust. 1 )

d. inne sądy karne

W niektórych sytuacjach orzeczenia te krępują swobodę sądu orzekającego. Powodują nie tyle związanie sądu orzeczeniem innego sądu, ile wykładnią prawa i zapatrywaniami sądów.

- prawomocne wyroki skazujące jako podstawa:

i. wydania wyroku łącznego,

ii. wznowienie postępowania karnego

iii. uznanie recydywy

- uchwały SN wydane w drodze odpowiedzi na pytanie prawne ( Art. 441 §3 )- sąd odwoławczy

- uchwały powiększonego składu SN rozstrzygające pytanie prawne ( Art. 441 §2 i 3 )- SN rozpoznający kasację

- zapatrywania prawne i wskazania sądu odwoławczego- ( Art. 442 §3 )- sądy, które rozpoznają sprawę przekazaną im do ponownego rozpoznania

- zasady prawne SN ( Art. 62 ustawy o SN )- odstąpienie od niej wymaga rozstrzygnięcia przez co najmniej pełny skład izby.

STRONY POSTĘPOWANIA KARNEGO ( Dział III, Art. 45- 91 )

Strona postępowania karnego- taki uczestnik tego postępowania, który działa w procesie we własnym imieniu, mając interes prawny w określonym rozstrzygnięciu o przedmiocie procesu.

Podział

1. Strony zasadnicze

a. w postępowaniu przygotowawczym ( Art. 299 §1 )

- podejrzany

- pokrzywdzony

b. w postępowaniu sądowym:

- oskarżyciel publiczny

- oskarżyciel posiłkowy

- oskarżyciel prywatny

- powód cywilny

- oskarżony

2. Strony szczególne- w szczególnych odmianach procesu:

- odpowiedzialny posiłkowo ( w kks )

- interwenient ( w kks )

1. Strony czynne ( ofensywne )- strony występujące z żądaniem rozstrzygnięcia w przedmiocie odpowiedzialności ( oskarżyciel, powód cywilny, interwenient )

2. Strony bierne ( defensywne )- osoba, przeciwko której żądanie to jest wysuwane, o odpowiedzialności której ma się rozstrzygnąć ( podejrzany, oskarżony, odpowiedzialny posiłkowo ).

1. Strony podstawowe ( karne )- te, których dotyczy rozstrzygnięcie w przedmiocie odpowiedzialności ( oskarżyciele, oskarżony, odpowiedzialny posiłkowo, podejrzany, pokrzywdzony )

2. Strony cywilne- powód cywilny, interwenient.

1. Strony zastępcze- takie podmioty, które na mocy upoważnionego ustawowego może przejąć uprawnienia pokrzywdzonego, gdy ten ostatni nie był jeszcze stroną procesu, a więc zmarł przed uzyskaniem statusu strony ( Art. 52 ).

2. Strony nowe- osoba, która wstępuje w prawa zmarłego pokrzywdzonego, który był już stroną postępowania.

Udział strony w postępowaniu karnym jest uzależniony od posiadania

1. zdolności procesowej- zdolności do zajęcia stanowiska strony w abstrakcyjnym postępowaniu karnym ( stania się stroną )

2. legitymacja procesowa ( do procesu )- uprawnienie do bycia stroną w konkretnym procesie.

3. zdolność do podejmowania czynności procesowych- możliwość osobistego działania przez stronę w postępowaniu.

4. legitymacja do działania w procesie za stronę lub obok strony- kwestia posiadania upoważnienia do występowania jako przedstawiciel lub organ strony.

OSKARŻYCIEL PUBLICZNY- ( Rozdział 3, Art. 45- 48 ) organ państwowy, który we własnym imieniu wnosi i ( lub ) popiera oskarżenie w sprawach o przestępstwa, które ustawa nakazuje lub zezwala ścigać skargą publiczną.

Reprezentuje interes publiczny. sprawiedliwie, zgodne z prawem rozstrzygnięcie w przedmiocie procesu.

Zakres podmiotowy

Zasada:

1. prokurator ( Art. 45 §1 )- przed wszystkimi sądami

- asesor prokuratorski posiadający votum - ma uprawnienia prokuratora- ale może być oskarżycielem tylko przed sądem rejonowym i złożyć środek odwoławczy od orzeczenia tego sądu,

- asesor prokuratorski nieposiadający votum/aplikant prokuratorski- w postępowaniu uproszczonym.

2. prokurator wojskowy ( Art. 657 §2 )- w postępowaniu przed sądami wojskowymi

3. oskarżyciele publiczni uboczni ( nieprokuratorscy ) ( Art. 45 §2 )

a. organy wskazane w rozporządzeniu Ministra Sprawiedliwości z 13.06.2003 ( wydanym dla dochodzenia )- zob. dochodzenie

b. organy upoważnione do ścigania określonych przestępstw przez ustawy szczególne

- Straż Leśna i podmioty, którym przysługują uprawnienia strażnika leśnego, gdy przedmiotem przestępstwa jest drewno z lasu będącego własnością Skarbu Państwa ( Ustawa o lasach 1991- Art. 47 )

- strażnicy Straży Łowieckiej, w odniesieniu do czynów z zakresu szkodnictwa łowieckiego ( Prawo łowieckie 1995- Art. 39 )

c. finansowe organy postępowania przygotowawczego ( tryb uproszczony w kks ).

Wyjątek wyłączenie - gdy zachodzą obawy co jego obiektywizmu

Przesłanki

a. z urzędu-

- z tych samych powodów co sędzia ( Art. 40 §1 pkt 1- 4, 6 i 10, §2 w zw. z Art. 47 )

- a także, jeżeli brał udział w sprawie jako ( Art. 47 §2 )

- obrońca,

- pełnomocnik,

- przedstawiciel społeczny,

- przedstawiciel ustawowy strony

b. na wniosek- w razie uzasadnionych wątpliwości co do jego bezstronności ( Art. 41 w zw. z Art. 47 )

Organ właściwy

a. prokurator nadzorujący postępowania lub

b. bezpośrednio przełożony ( Art. 48 §1 )

Skutki ( Art. 48 §2 )

a. czynności dokonane przez osobę wyłączoną, zanim wyłączenie nastąpiło nie są z mocy prawa bezskuteczne

b. czynności dowodowe należy na żądanie strony, w miarę możliwości powtórzyć.

Rola oskarżyciela publicznego

1. podstawową funkcją jest realizacja procesowej funkcji ścigania karnego- powinien występować z oskarżeniem jedynie wtedy, gdy jest przekonany o sprawstwie i winie danej osoby odnośnie do określonego postępowania,

2. w postępowaniu przygotowawczym- jest gospodarzem procesu ( dominus litis )

3. w postępowaniu sądowym- traci taką rolę

- może odstąpić od oskarżenia, ale odstąpienie nie wiąże sądu ( Art. 14 §2 ).

4. może też objąć swym ściganiem postępowanie prywatno- skargowe ( Art. 60 §1 ).

5. ma obowiązek ( tylko prokurator ) udziału w rozprawie w sprawach o przestępstwa ścigane z urzędu ( Art. 46 )

Wyjątek: ustawa stanowi inaczej.

6. ma prawo udziału w posiedzeniach tylko wtedy gdy ustawa tak stanowi oraz gdy się stawi, jeżeli ustawa nie wyłącza udziału ( Art. 96 ).

Konsekwencja rażącego naruszenia obowiązków procesowych- Art. 20 §2 → sąd zawiadamia bezpośredniego przełożonego osoby, która dopuściła się uchybienia.

POKRZYWDZONY ( Rozdział 4, Art. 49- 52 )- -każdy podmiot, którego dobro prawne zostało bezpośrednio dotknięte przestępstwem lub zagrożone przez przestępstwo ( Art. 49 §1 )

Zakres podmiotowy

1. osoba fizyczna ( Art. 49 §1 )

2. osoba prawna ( Art. 49 §1 )

3. jednostka organizacyjna nie posiadająca osobowości prawnej ( Art. 49 §2 )

a. instytucja państwowa,

b. instytucja samorządowa

c. organizacja społeczna

4. jako pokrzywdzony- zakład ubezpieczeń w zakresie, w jakim pokrył szkodę wyrządzoną pokrzywdzonemu przez przestępstwo lub jest zobowiązany do jej pokrycia ( Art. 49 §3 )- wyjątek od zasady bezpośredniości

Reprezentacja pokrzywdzonego

1. samodzielnie

a. bezpośrednio

b. pośrednio przez organ uprawniony do działania w jego imieniu, jeśli nie jest osobą fizyczną ( Art. 51 §1 )

2. niesamodzielnie

a. obligatoryjnie- przez przedstawiciela ustawowego albo osobę, pod której stałą pieczą pozostaje, jeśli: ( Art. 51 §2 )

- jest małoletni ( tzn. nie ukończył 18 lat ) albo

- ubezwłasnowolniony całkowicie lub częściowo

b. fakultatywnie- przez osobę, pod której pieczą pokrzywdzony pozostaje ( Art. 51 §3 ), jeśli

- jest nieporadny, w szczególności ze względu na wiek lub stan zdrowia

c. fakultatywnie- przez organy kontroli państwowej, które w zakresie swojego działania ujawniły przestępstwo lub wystąpiły o wszczęcie postępowania ( Art. 49 §4 ), jeśli

- sprawa o przestępstwo, w której wyrządzono szkodę na mieniu instytucji państwowej, samorządowej lub społecznej i

- nie działa organ pokrzywdzonej instytucji.

3. następstwo prawne- w razie śmierci pokrzywdzonego prawa, które by mu przysługiwały mogą wykonywać: ( Art. 52 §1 )

a. osoby najbliższe ( Art. 115 §11 kk )

Organ prowadzący postępowanie, jeśli dysponuje informacji o osobach najbliższych dla pokrzywdzonego, powinien pouczyć o przysługujących uprawnieniach co najmniej jedną z nich ( Art. 52 §2 ).

b. z urzędu- prokurator- w wypadku ich braku lub nieujawnienia

4. zarówno pokrzywdzony jak i podmioty wykonujące jego prawa mogą ustanowić pełnomocnika ( Art. 87 §1 ).

Rola pokrzywdzonego

1. jest stroną postępowania przygotowawczego ( Art. 299 §1 )

2. może być stroną postępowania sądowego, jeśli wejdzie w rolę oskarżyciela posiłkowego ( prywatnego ) lub powoda cywilnego.

3. w sprawach o przestępstwa ścigane na wniosek może oddziaływać na byt postępowania przygotowawczego ( może cofnąć wniosek, jednak skuteczność oświadczenia jest uzależniona od zgody prokuratora - Art. 12 §3 ).

4. może złożyć wniosek o naprawienie szkody ( Art. 49a ), jeśli

a. nie wytoczono powództwa cywilnego

b. termin- do zakończenia pierwszego przesłuchania pokrzywdzonego na rozprawie głównej

Jeśli nie czyni tego pokrzywdzony, może zrobić prokurator.

5. prawo zaskarżenia wyroku o warunkowym umorzeniu procesu wydanego na posiedzeniu przed rozprawą ( Art. 444 )

6. prawo uczestniczenia w rozprawie ( Art. 384 §2 ).

7. nie można jednak kumulować poza procesem prywatnoskargowym ( np. dwóch panów nawzajem się znieważało ) roli pokrzywdzonego z rolą oskarżonego ( oskarżenie wzajemne/współoskarżenie- Art. 50 )-

OSKARŻYCIEL POSIŁKOWY-( Rozdział 5, Art. 53- 58 ) pokrzywdzony, które w sprawie o przestępstwa ścigane z urzędu występuje z oskarżeniem obok oskarżyciela publicznego- albo w określonych sytuacjach- także zamiast tego oskarżyciela publicznego.

Zakres podmiotowy

1. pokrzywdzony ( Art. 53 )

2. osoby najbliższe pokrzywdzonego w razie jego śmierci ( Art. 58 ) ( jeśli był oskarżycielem posiłkowym )

Rodzaje oskarżycieli posiłkowych ( Art. 53 )

1. oskarżyciel subsydiarny ( ZAMIAST )- podejmuje swą działalność, gdy oskarżyciel zasadniczy ( publiczny ) nie realizuje funkcji ścigania - przez skargę subsydiarną.

Oskarżyciel subsydiarny reprezentuje swój prywatny interes, ale działanie jego ma charakter publiczny.

Przesłanki: ( Art. 55 §1 ).

a. przestępstwo jest ścigane z urzędu i

b. powtórna odmowa wszczęcia postępowania przygotowawczego albo

c. powtórne umorzenie postępowania przygotowawczego przez prokuratora i

d. Prokurator Generalny nie uchylił postanowienia o umorzeniu postępowania ( Art. 328 §1 )

Natomiast uchylenie nie jest już możliwe po wniesieniu przez pokrzywdzonego oskarżenia z uwagi na powstałą wówczas zawisłość sprawy

Termin

1 miesiąc od doręczenia mu zawiadomienia o postanowieniu o odmowie/umorzeniu ( powtórnego ).

Wymogi formalne

a. Jest to publiczny akt oskarżenia- wszystkie wymogi wskazane w Art. 332

b. wykaz osób, które mają być wezwane na rozprawę

c. wykaz dowodów, które mają być przeprowadzone w postępowaniu sądowym ( Art. 333 §1 w zw. z Art. 55 §2 ).

d. nie można natomiast domagać się zobowiązania osoby trzeciej, która uzyskała korzyść majątkową z przestępstwa oskarżonego, do jej zwrotu Skarbowi Państwa,

e. można połączyć z aktem oskarżenia powództwo cywilne.

Przymus adwokacki- akt oskarżenia musi sporządzić i podpisać ( Art. 55 §2 )

a. adwokat

b. radca prawny- jeśli pokrzywdzonym jest instytucja państwowa, samorządowa, społeczna.

Skutki

1. przy rozpatrywaniu sprawy z oskarżenia subsydiarnego wykluczona jest możliwość zwrotu sprawy prokuratorowi do uzupełnienia postępowania przygotowawczego, jak i z rozprawy ( Art. 55 §1 w zw. z Art. 339 §3 pkt 4 i Art. 397 ).

2. dopuszczalne jest natomiast zlecenie przez sąd Policji dokonania określonych czynności dowodowych, jak w postępowaniu prywatnoskargowym ( Art. 55 §1 w zw. z Art. 488 §2 ).

3. w sprawie tej może brać udział również prokurator ( Art. 55 §4 )- nie występuje tu jednak jako oskarżyciel publiczny ( strona ), ale wyłącznie jako rzecznik interesu publicznego.

4. inny pokrzywdzony ( tym samym czynem ) może przyłączyć się do postępowania, aż do rozpoczęcia przewodu sądowego- jako oskarżyciel uboczny ( Art. 55 §4 ).

2. oskarżyciel konkurujący ( pomocniczy )- który dysponuje prawem samoistnej skargi niezależnie od oskarżyciela publicznego ( obecnie tylko w prawie wykroczeń ).

3. oskarżyciel uboczny ( OBOK )- włącza się do postępowania obok oskarżyciela publicznego.

a. przez oświadczenie, że będzie działał w tym charakterze, a nie na mocy postanowienia sądu o dopuszczeniu go do procesu

i. akt oskarżenia wniósł oskarżyciel publiczny

ii. termin- do czasu rozpoczęcia przewodu sądowego na rozprawie głównej

b. z mocy prawa - gdy po wytoczeniu oskarżenia prywatnego prokurator obejmie ściganie, wstępując do tego postępowania, które toczy się dalej z urzędu. Oskarżyciel prywatny staje się oskarżycielem posiłkowym ( Art. 60 §2 ).

Jeśli natomiast prokurator objął ściganie poprzez wszczęcie postępowania, to pokrzywdzeni mogą jedynie przyłączyć się do postępowania po wniesieniu aktu oskarżenia przez prokuratora.

Ingerencja sądu

1. fakultatywne ograniczenie liczby oskarżycieli posiłkowych występujących w sprawie, ( Art. 56 §1 )

- jeżeli jest to konieczne dla zabezpieczenia prawidłowego toku postępowania

Chodzi tu o sytuacje, gdy liczba pokrzywdzonych danym czynem jest znaczna ( np. w 1993 w sprawie "Dorchemu" L. Grobelnego było takich wniosków kilka tysięcy i włączenie się do postępowania wszystkich pokrzywdzonych, z uwagi na wymogi proceduralne ( zawiadamianie, prawo aktywnego udziału w rozprawie, wnioski dowodowe, prawo wypowiadania się w poszczególnych kwestiach ), poważnie utrudniłoby proces.

Kodeks nie zna skargi posiłkowej- takiej, w której jeden podmiot działałby za wielu pokrzywdzonych.

Skutki

a. orzeczenie, iż oskarżyciel posiłkowy nie może brać udziału w postępowaniu, gdy bierze w nim już udział określona przez sąd liczba oskarżycieli ( Art. 56 §1 )

b. oskarżyciel posiłkowy, których z powodu ograniczenia nie bierze udziału w postępowaniu, może przedstawić sądowi na piśmie swoje stanowisko w terminie 7 dni od daty doręczenia postanowienia ( Art. 56 §4 ).

Forma

Postanowienie

Zaskarżalność

Nie- ( Art. 56 §3 ).

2. obligatoryjna odmowa udziału oskarżyciela posiłkowego w postępowaniu, jeśli ( Art. 56 §2 )

a. nie jest on osobą uprawnioną ( np. nie jest pokrzywdzonym )

b. jego akt oskarżenia lub oświadczenie o przystąpieniu do postępowania zostało złożone po terminie,

Forma

Postanowienie

Zaskarżalność

a. jeśli dotyczy oskarżyciela posiłkowego ubocznego- nie

b. jeśli dotyczy oskarżyciela posiłkowego subsydiarnego- tak

Rola oskarżyciela posiłkowego

1. jest pełnoprawną, niezależną stroną procesową ( Art. 53 - nawet gdy działa jako oskarżyciel uboczny )

2. jego udział w postępowaniu nie jest obowiązkowy ( w odróżnieniu od prokuratora ), jego niestawiennictwo nie tamuje toku procesu

3. może zawsze odstąpić od oskarżenia

a. jeśli oskarżyciel posiłkowy uboczny- to ( Art. 57 §1 )

i. postępowanie trwa nadal ( jeśli oskarżyciel publiczny wcześniej odstąpił od oskarżenia, to też, bo odstąpienie to sądu nie wiąże )-

ii. nie może ponownie przyłączyć się do postępowania.

b. jeśli oskarżyciel posiłkowy subsydiarny- to ( Art. 57 §2 )

i. sąd zawiadamia prokuratora

ii. jeśli prokurator nie przystąpi do oskarżenia w terminie 14 dni od doręczenia zawiadomienia, to postępowanie umarza się ( Art. 17 §1 pkt 9- brak skargi uprawnionego oskarżyciela )

iii. osoba taka nie może ponownie przyłączyć się do postępowania ( Art.57 §1 ).

4. następstwo prawne

a. jeśli oskarżyciel posiłkowy uboczny- ( Art. 58 §1 ), to

i. nie tamuje to biegu postępowania

ii. osoby najbliższe mogą przystąpić do postępowania w charakterze oskarżyciela posiłkowego w każdym stadium postępowania

b. jeśli oskarżyciel posiłkowy subsydiarny ( Art. 58 §2 )

i. postępowanie zawiesza się ( Art. 61 §1 w zw. z Art. 58 §2 )

ii. osoby najbliższe w terminie zawitym 3 miesięcy od dnia śmierci oskarżyciela posiłkowego mogą wstąpić w jego prawa ( Art. 61 §1 w zw. z Art. 58 §2 )

iii. jeśli nie wstąpią, sąd umarza postępowania ( Art. 61 §2 w zw. z Art. 58 §2 ).

OSKARŻYCIEL PRYWATNY ( Rozdział 6, Art. 59- 61 )- pokrzywdzony, który w sprawach o przestępstwa przekazane przez przepisy prawa karnego materialnego do ścigania z oskarżenia prywatnego wnosi i popiera takie oskarżenie.

Nie występuje, gdy sprawcą jest osoba podlegająca orzecznictwu sądów wojskowych.

Zakres podmiotowy

1. pokrzywdzony

2. osoby najbliższe pokrzywdzonego w razie jego śmierci ( Art. 61 ) ( jeśli był oskarżycielem prywatnym )

Następstwo prawne- tak jak przy oskarżycielu posiłkowym subsydiarnym ( Art. 61 ).

Przesłanki

1. przestępstwo ścigane z oskarżenia prywatnego ( Art. 59 §1 )

2. dokonanie odpowiedniej czynności procesowej

a. wniesienie skargi prywatnej ( Art. 487, 488 )- może to być:

i. akt oskarżenia ( Art. 487 )

ii. skarga składana Policji pisemnie bądź ustnie do protokołu ( Art. 488 §1 ).

iii. można połączyć z aktem oskarżenia powództwo cywilne

b. złożenie oświadczenia o przyłączeniu się do wszczętego już przez innego pokrzywdzonego postępowania prywatnoskargowego przez pokrzywdzonego tym samym czynem, w terminie- do rozpoczęcia przewodu sądowego na rozprawie głównej ( Art. 59 §2 )

c. oświadczenie o podtrzymaniu oskarżenia wniesionego uprzednio przez prokuratora, od którego ten ostatni odstąpił, jako prywatnego ( Art. 60 §4 )

d. zob. następstwo prawne.

Ingerencja prokuratora

1. może on, jeśli wymaga tego interes społeczny: ( Art. 60 §1 )

a. wszcząć postępowania ( gdy brak skargi prywatnej ) albo,

i. pokrzywdzony może włączyć się wtedy do postępowania jako oskarżyciel posiłkowy uboczny

b. przystąpić do postępowania już wszczętego ( gdy jest skarga prywatna ), wówczas: ( Art. 60 §2 )

i. postępowanie toczy się z urzędu ( jako publicznoskargowe )

ii. skarga prywatna przechodzi w stan drzemiący ( actio dormiens )

iii. oskarżyciel prywatny staje się ex lege oskarżycielem posiłkowym ubocznym

2. jeśli prokurator odstąpi następnie od oskarżenia, to skutki zależą od tego, czy wcześniej wniesiono skargę prywatną

a. jeśli nie było skargi prywatnej- ( Art. 60 §4 )

i. pokrzywdzony może w terminie zawitym 14 di od daty powiadomienia go o odstąpieniu prokuratora od oskarżenia, złożyć:

- akt oskarżenia lub

- oświadczenie, że podtrzymuje oskarżenie jako prywatne,

ii. jeśli takiego oświadczenia nie złoży, sąd umarza postępowanie ( ← brak skargi uprawnionego oskarżyciela ( Art. 17 §1 pkt 9 ).

b. jeśli była skarga prywatna ( Art. 60 §3 )

i. postępowanie toczy się z oskarżenia prywatnego ( jako prywatnoskargowe )

ii. skarga prywatna odżywa

iii. oskarżyciel posiłkowy uboczny staje się ex lege oskarżycielem prywatnym.

Postępowanie w sprawach z oskarżenia prywatnego, oskarżenie wzajemne- zob. Rozdział 52.

POWÓD CYWILNY ( Rozdział 7, Art. 62- 70 )- podmiot dochodzący od oskarżonego, zgodnie z prawem karnym procesowym, roszczeń majątkowych wynikających z popełnienia przestępstwa.

Realizacja roszczeń cywilnych w procesie karnym może nastąpić na kilka sposobów:

1. obowiązek naprawienia szkody ( Art. 46 §1 kk, Art. 49a )

2. świadczenie pieniężne ( Art. 39 pkt 7 kk )

3. nawiązka ( Art. 39 pkt 6 )

4. odszkodowanie z urzędu na rzecz pokrzywdzonego, który nie występował z roszczeniem ( Art. 415 §4, Art. 503 §1 ).

5. zwrot korzyści majątkowej ( Art. 416 )

6. powództwo cywilne w procesie karnym ( adehzyjne/przydatkowe/uboczne ).

Zasada: stosuje się odpowiednio przepisy obowiązujące w postępowaniu cywilnym ( Art. 70 )

Wyjątek: gdy kpk normuje.

Proces adhezyjny, dotyczący roszczeń cywilnych dochodzonych w postępowaniu karnym, nie ma charakteru samodzielnego procesu. Toczy się on w ramach postępowania karnego, w formie przewidzianej przez przepisy procedury karnej, mimo, że dotyczy kwestii cywilnej. Tytuł do roszczenia musi wynikać z przepisów prawa cywilnego i w zależności od tych norm obejmuje jedynie odszkodowanie lub także zadośćuczynienie.

Legitymacja czynna

1. pokrzywdzony

2. zakład ubezpieczeń, w zakresie, w jakim jest on uważany za pokrzywdzonego ( Art. 49 §3 )

3. pośrednio pokrzywdzeni- osoby najbliższe w razie śmierci pokrzywdzonego ( Art. 63 §1 )- przy zabójstwie.

Należy odróżnić dwie sytuacje:

a. gdy osoby najbliższe wytaczają powództwo cywilne- a pokrzywdzony bezpośrednio zmarł, nie wytaczając takiego powództwa )- Art. 63 §1 - w razie śmierci pokrzywdzonego - np. zabójstwo )

b. gdy osoby najbliższe wstępują w prawa zmarłego pokrzywdzonego, który wytoczył powództwo cywilne ( Art. 63 §2- w razie śmierci powoda cywilnego )- np. został pobity, wytoczył powództwo, a później w wyniku tego pobicia zmarł.

4. organy kontroli państwowej ( Art. 49 §4 )

5. przedstawiciel ustawowy/opiekun faktyczny ( Art. 51 )

6. prokurator- może on: ( Art. 64 ), jeśli wymaga tego interes społeczny

i. wytoczyć powództwo cywilne na rzecz:

- pokrzywdzonego,

- osób najbliższych pokrzywdzonego- w razie wytoczenia przez niego powództwa cywilnego

Osoba taka może wstąpić do procesu w każdym jego stadium w charakterze powoda cywilnego.

ii. poprzeć powództwo cywilne wytoczone przez tą osobę.

W takim wypadku zachodzi współuczestnictwo jednolite między prokuratorem i powodem cywilnym ( Art. 56 §1 kpc w zw. z Art. 70 )- np. do zawarcia ugody czy zrzeczenia się roszczenia potrzeba zgody obu tych podmiotów.

Legitymacja bierna

Oskarżony ( który w tym zakresie traktowany jest jako pozwany cywilnie ).

Nie może być natomiast pozwanym cywilnie świadek koronny.

Zakres przedmiotowy powództwa cywilnego

1. jeżeli wytacza je bezpośrednio pokrzywdzony- roszczenia ( Art. 62 )

a. majątkowe

Nie może być to np. zaniechanie przestępnego naruszania dóbr osobistych ( Art. 24 §1 kc ).

b. wynikające bezpośrednio z przestępstwa

Np. koszty leczenia poniesione przez pokrzywdzonego w wyniku uszkodzenia ciała przy pobiciu ( Art. 444 §1 ), zadośćuczynienie za krzywdę ( Art. 445 §1 kc ), ale już nie- domaganie się pokrycia kosztów przygotowania do innego zawodu w związku z powstałym w wyniku działania przestępnego inwalidztwem, bo to roszczenie jedynie pośrednio wiąże się z przestępstwem.

Można natomiast dochodzić odsetek- co prawda nie wynikają one bezpośrednio z przestępstwa, ale odmienne stanowisko prowadziłoby do wniosku, że odsetek należałoby każdorazowo i tak dochodzić w postępowaniu przed sądem cywilnym, co stawiałoby pod znakiem zapytania sens samej instytucji powództwa adhezyjnego.

2. jeżeli wytaczają je pośrednio pokrzywdzeni - roszczenia ( Art. 63 §1 )

a. majątkowe

b. wynikające z popełnienia przestępstwa ( zarówno bezpośrednio jak i pośrednio )

Zwrot kosztów leczenia, pogrzebu, odszkodowanie, o którym mowa w Art. 446 kc.

3. jeżeli osoby najbliższe wstępują w prawa powoda cywilnego, który zmarł- to także przysługujące im roszczenia.

Zarówno "wstąpić w prawa zmarłego powoda cywilnego" jak i "dochodzić przysługujących im roszczeń". Chodzi to np. o sytuację, gdy pokrzywdzony został pobity, wytoczył powództwo cywilne ( ustanawiając pełnomocnika ), a niedługo potem, gdy oczywiście pokrzywdzony roszczeń swoich jeszcze nie doszedł ( bo postępowania dopiero co wszczęto ), pokrzywdzony zmarł w szpitalu w wyniku odniesionych ran. Wówczas osoby najbliższe wstępują w jego prawa i mogą dochodzić:

- zarówno roszczeń, które przysługiwały zmarłemu jak i ( mogą wstąpić w prawa zmarłego )- np. zadośćuczynienie za krzywdę ( Art. 445 §3 kc ), jeżeli osoba taka jest spadkobiercą

- własnych roszczeń, które im przysługują jako pośrednio pokrzywdzonym ( i dochodzić przysługujących im roszczeń )- ( Art. 446 kc ).

Termin

a. a quo- w toku postępowania przygotowawczego ( zgłoszenie ) ( Art. 69 §1 )- od chwili przedstawienia zarzutów ( bo trzeba wskazać pozwanego ). Wówczas:

i. organ prowadzący postępowanie załącza pozew do akt sprawy

ii. postanowienie co do przyjęcia powództwa wydaje sąd po wpłynięciu sprawy z aktem oskarżenia

iii. za dzień zgłoszenia roszczenia uważa się dzień zgłoszenia powództwa ( ma to znaczenie dla odsetek ).

b. ad quem- w toku postępowania sądowego ( wytoczenie )- do czasu rozpoczęcia przewodu sądowego na rozprawie głównej ( Art. 62 ).

Forma

Pisemna, jako pozew w ujęciu procedury cywilnej ( Art. 187 kpc w zw. z Art. 70 ).

Rozstrzygnięcie w przedmiocie powództwa adhezyjnego

1. formalne

a. przyjęcie powództwa, jeśli ( Art. 65 §2 )

i. pozew odpowiada warunkom formalnym i,

ii. nie zachodzą podstawy do odmowy przyjęcia powództwa

b. odmowa przyjęcia powództwa ( Art. 65 §1 )

i. powództwo cywilne jest z mocy przepisu szczególnego niedopuszczalne ( Art. 65 §1 pkt 1 )

Np. w razie złożenia przez prokuratora wniosku o umorzenie przez sąd postępowania z powodu niepoczytalności sprawcy i zastosowanie środka zabezpieczającego ( Art. 354 pkt 1 )

ii. roszczenie nie ma bezpośredniego związku z zarzutem oskarżenia ( Art. 65 §1 pkt 2

iii. powództwo zostało wniesione przez osobę nieuprawnioną ( brak legitymacji czynnej )- Art. 65 §1 pkt 3 )

iv. to samo roszczenie jest już przedmiotem innego postępowania lub o roszczeniu tym prawomocnie orzeczono ( Art. 65 §1 pkt 4 )

v. po stronie pozwanych zachodzi współuczestnictwo konieczne z instytucją państwową, samorządową lub społeczną albo z osobą, która nie występuje w charakterze oskarżonego ( Art. 65 §1 pkt 5 ).

vi. gdy zgłoszono już wniosek o zobowiązanie skazanego do naprawienia szkody ( Art. 65 §1 pkt 6 )

Skutki

i. zażalenie nie przysługuje ( Art. 65 §4 )

ii. odmowa nie nadaje sprawie waloru res iudicata - powód cywilny może dochodzić swego roszczenia w postępowaniu cywilnym ( Art. 67 §1 )

- jeżeli w terminie zawitym 30 dni od daty odmowy przyjęcia powództwa cywilnego powód cywilny wniesie o przekazanie pozwu sądowi właściwemu do rozpoznania spraw cywilnych, za dzień zgłoszenia roszczenia uważa się dzień wniesienia pozwu w postępowaniu karnym ( Art. 67 §2 ) ( ma to znaczenie dla odsetek ).

c. pozostawienie powództwa bez rozpoznania, jeśli:

i. po rozpoczęciu przewodu sądowego ujawniła się któraś z okoliczności uzasadniających odmowę przyjęcia powództwa ( Art. 65 §3 )

ii. po śmierci powoda osoby uprawnione nie wstąpiły w jego prawa do zakończenia postępowania w danej instancji, ani też prokurator nie wytoczył na ich rzecz powództwa ( Art. 63 §2 )

iii. powód nie stawił się do rozpoczęcia przewodu sądowego, a nie wnosił o rozpoznanie sprawy pod jego nieobecność ( Art. 383 )

iv. sąd wydaje wyrok inny niż skazujący ( Art. 415 §2 )

v. sąd skazuje oskarżonego, ale materiał dowodowy nie wystarczy do rozstrzygnięcia powództwa, a jego uzupełnienie spowodowałoby znaczną przewlekłość postępowania ( Art. 415 §3 )

vi. wydaje się wyrok nakazowy, ale materiał dowodowy, zebrany w postępowaniu przygotowawczym, nie wystarcza do rozstrzygnięcia powództwa cywilnego ( Art. 503 §2 ), uzupełnienie materiału dowodowego w ogóle nie wchodzi w rachubę,

vii. wobec rozstrzygnięcia o roszczeniu cywilnym w wyroku nakazowym wniesiono sprzeciw ( Art. 506 §4 )

Skutki- takiej jak odmowy przyjęcia ( jednakże jeśli inne powody niż Art. 65 §3 )- to może być zaskarżone, bo rozstrzygnięcie jest zawarte w wyroku.

d. przekazanie powództwa sądowi właściwemu do rozpoznawania spraw cywilnych ( Art. 68 (

i. w razie zawieszenia postępowania i

ii. żądanie powoda cywilnego.

2. merytoryczne- w razie skazania oskarżonego ( Art. 415 §1 )-

a. uwzględnienie powództwa ( w całości lub w części )

i. sąd nadaje na żądanie osoby uprawnionej, klauzulę wykonalności orzeczenia podlegającemu wykonaniu w drodze egzekucji ( Art. 107 §1 ).

b. oddalenie powództwa ( w całości lub w części ).

Rola powoda cywilnego

1. występujący z powództwem adhezyjnym staje się powodem cywilny z momentem przyjęcia przez sąd powództwa cywilnego

2. jest stroną postępowania

3. może dowodzić istnienia tylko tych okoliczności, na których opiera swoje roszczenie ( Art. 66 ).

Np. wypowiadać się co do winy i kwalifikacji prawnej, gdy ma to znaczenie dla istnienia albo wysokości jego roszczenia. Nie może natomiast dowodzić okoliczności mających wpływ jedynie na rodzaj i rozmiar kary ani wypowiadać się w tych kwestiach, nie wiąże się to bowiem z jego roszczeniem.

4. może połączyć swą rolę z funkcją oskarżyciela posiłkowego/prywatnego

Wówczas jako oskarżyciel może wypowiadać się we wszystkich kwestiach mających znaczenie dla rozstrzygnięcia w przedmiocie procesu karnego, w tym i o karze. Należy jednak pamiętać, że jest to jednak jedna osoba, która jest jakby dwiema stronami- oskarżycielem posiłkowym/prywatnym i powodem cywilnym.

5. jeżeli po prawomocnym zakończeniu postępowania karnego ujawnią się powody do jego wznowienia, ale ograniczone tylko do orzeczenia o roszczeniach majątkowych, może żądać wznowienia tylko w trybie i na zasadach określonych w kpc ( Art. 543 ).

6. może cofnąć powództwo

a. jeżeli cofnięcie takie łączy się ze zrzeczeniem roszczenia, może ono nastąpić bez zgody pozwanego ( oskarżonego ) aż do wydania wyroku

b. w razie skutecznego cofnięcia powództwa sąd postanowieniem umarza postępowanie w przedmiocie powództwa ( Art. 355 §2 kpc w zw. z Art. 70 ). Powód cywilny zachowuje prawa strony do czasu uprawomocnienia się tego postanowienia.

7. powództwo cywilne może być też przedmiotem zabezpieczenia majątkowego ( Art. 69 §2 - 4 ) ( zob. - zabezpieczenie majątkowe )

OSKARŻONY ( Rozdział 8, Art. 71- 81 )- strona postępowania karnego, którego przedmiotem jest kwestia jego odpowiedzialności prawnej za zarzucany mu czyn zabroniony przez prawo karne.

Zakres podmiotowy

1. osoba fizyczna

2. Zasada: która w chwili popełnia czynu zabronionego miała ukończone 17 lat

Wyjątek: 15 lat, przy niektórych przestępstwach ( Art. 10 kk ).

Określenie oskarżony obejmuje

1. oskarżonego sensu stricto- ( Art. 71 §2 )

a. osoba, przeciwko której wniesiono oskarżenie do sądu

b. osoba, co do której prokurator złożył wniosek o warunkowe umorzenie postępowania

2. podejrzanego ( Art. 71 §1 )

a. osoba, co do której wydano postanowienie o przedstawieniu zarzutów,

b. osoba, co do której bez wydania takiego postanowienia postawiono zarzut w związku z przystąpieniem do przesłuchania w charakterze podejrzanego.

Zasada: jeśli kpk używa w znaczeniu ogólnym określenia "oskarżony", odpowiednie przepisy mają zastosowanie także do podejrzanego ( Art. 71 §3 ).

Przepisy dotyczące oskarżonego w postępowaniu sądowym stosuje się też odpowiednio do osoby, której prokurator zarzuca popełnienie czynu w stanie niepoczytalności, wnosząc o umorzenie postępowania z zastosowaniem wobec niej środków zapobiegawczych.

3. osoba podejrzana- taka, którą podejrzewa się o popełnienie przestępstwa ( przypuszcza się, że je popełniła, ale której nie przedstawiono jeszcze zarzutu popełnienia przestępstwa. Nie jest stroną postępowania karnego.

Uprawnienia oskarżonego

1. prawo do obrony, w tym prawo do korzystania z pomocy obrońcy. Należy go o tym pouczyć ( Art. 6 )

a. obrona materialna- obrona przed zarzutem ( nigdy nie jest obligatoryjna )

i. obrona czynna ( aktywna )

ii. obrona bierna ( pasywna )

Zasada: NEMO SE ISPUM ACCUSARE TENETUR- oskarżony nie ma obowiązku dowodzenia swej niewinności ani dostarczania dowodów na swoją niekorzyść ( Art. 74 §1 ), bo korzysta z domniemania niewinności ( Art. 5 §1 )

i. obrona merytoryczna- procesowa walka ze stawianym zarzutem przez wskazywanie jego całkowitej lub częściowej bezpodstawności czy akcentowanie okoliczności łągodzących/wyłączających odpowiedzialność

ii. obrona procesowa- wysuwanie zarzutów formalnych pod adresem toczącego się postępowania.

b. obrona formalna- posiadanie obrońcy ( jednocześnie maksymalnie trzech- Art. 77 )

i. dobrowolna- powołanie obrońcy zależy wyłącznie od woli oskarżonego lub jego prawnych przedstawicieli

ii. obowiązkowa ( obligatoryjna )- gdy ustawodawca wymaga, aby w określonych sytuacjach oskarżony miał obrońcę, niezależnie od tego, czy on sobie tego życzy.

a. w toku całego postępowania karnego

- jest nieletni ( Art. 79 §1 pkt 1 )

- jest głuchy, niemy, niewidomy ( Art. 79 §1 pkt 2 )

- zachodzi uzasadniona wątpliwość co do jego poczytalności ( Art. 79 §1 3

Jeżeli w toku postępowania biegli lekarze psychiatrzy stwierdzą, że poczytalność oskarżonego, zarówno w chwili popełnienia zarzucanego mu czynu, jak i w czasie postępowania nie budzi wątpliwości ( Art. 79 §4 ),

- obrona nie jest już obligatoryjna.

- przeze sądu ( na rozprawie sąd ), może cofnąć wyznaczenie obrońcy.

Natomiast jeżeli obrońca pochodzi z wyboru, to pozostaje on w procesie, ale jako dobrowolny, a nie obowiązkowy.

- gdy sąd uzna to za niezbędne ze względu na okoliczności utrudniające obronę ( Art. 79 §2 )

b. tylko w postępowaniu przed sądem

- postępowanie toczy się przed sądem okręgowym jako sądem I instancji, a oskarżonemu zarzucono zbrodnię lub jest pozbawiony wolności ( Art. 80 §1 )

- postępowanie toczy się przed sądem wojskowym, a oskarżonym jest żołnierz odbywający zasadniczą służbę wojskową lub pełniący służbę w charakterze kandydata na żołnierza zawodowego ( Art. 671 §1 i 4 )

- postępowanie toczy się przed wojskowym sądem okręgowym, a oskarżonym nie jest żołnierz, o którym wyżej mowa, lecz sprawa dotyczy czynu, który w postępowaniu przed sądami powszechnymi należy do właściwości sądu okręgowego albo ( podżegania i pomocnictwa do ) przestępstw z Art. 339 §3 kk ( dezercja za granicę lub za granicą ) albo z Art. 345 §3 kk ( czynna napaść na przełożonego z użyciem broni lub podobnie niebezpiecznego narzędzia- Art. 671 §2 i 4 ),

- postępowanie toczy się przed wojskowym sądem okręgowym jako apelacyjnym i prezes sądu lub sąd uznał obronę za niezbędną ( Art. 671 §3 i

We wszystkich tych wypadkach, gdy posiadanie obrońcy jest obowiązkowe, a oskarżony nie ma obrońcy z wyboru, prezes sądu właściwego do rozpoznania sprawy

i. z wyboru

ii. z urzędu

a. gdy obrona obligatoryjna, a oskarżony nie ma obrońcy z wyboru- wyznacza prezes sądu właściwego do rozpoznania sprawy.

→ Konsekwencja- bezwzględna przyczyna odwoławcza

b. gdy obrona dobrowolna, ale oskarżony wnosi o ustanowienie mu obrońcy

i. niezamożność ( ubóstwo )- gdy oskarżony w sposób należyty wykaże, że nie jest w stanie ponieść kosztów obrony, bez uszczerbku dla niezbędnego utrzymania siebie i rodziny ( Art. 78 §1 )

Wyznaczenie jw.- prezes sądu.

Sąd może cofnąć wyznaczenie obrońcy, jeżeli okaże się, że nie istnieją okoliczności, na podstawie których go wyznaczono ( Art. 78 §2 ).

c. gdy oskarżony złoży wniosek o skazanie go z wymierzeniem określonej kary lub środka karnego bez postępowania dowodowego i jednocześnie o wyznaczenie mu obrońcy ( Art. 387 §1 i 5 )- sąd

d. w postępowaniu odwoławczym- gdy sąd nie zarządza sprowadzenia na rozprawę apelacyjną oskarżonego pozbawionego wolności, uznając za wystarczającą obecność obrońcy, a oskarżony obrońcy nie posiada ( Art. 451 )- sąd ( a także- Art. 464 §3, Art. 439 §3, Art. 573 §2, Art. 607c §2 ).

e. w postępowaniu wznowieniowym, gdy toczy się ono po śmierci oskarżonego, a wnioskujący o wznowienie nie ustanowił sam obrońcy ( Art. 548 ) - prezes sądu.

f. gdy ustawa wymaga przymusu adwokackiego ( radcowskiego ), jeśli ma to zrobić obrońca/pełnomocnik.

Nawet jeśli oskarżony jest adwokatem, to musi skorzystać z pomocy reprezentanta. Np. adwokat będący sam stroną, nie może sporządzić kasacji w swej własnej sprawie.

2. prawo do korzystania z bezpłatnej pomocy tłumacza ( Art. 72 §1 ), jeśli nie włada w wystarczającym stopniu językiem polskim.

- tłumacz powinien uczestniczyć w każdej czynności z udziałem oskarżonego ( Art. 72 §2 )

- oskarżonemu takiemu należy doręczyć wraz z tłumaczeniem ( Art. 72 §3 )

i. postanowienie o przedstawieniu zarzutów

ii. postanowienie o zmianie zarzutów,

iii. orzeczenie podlegające zaskarżeniu

iv. orzeczenie kończące postępowanie

Wyjątek: można poprzestać na ogłoszeniu przetłumaczonego orzeczenia, jeśli nie podlega zaskarżeniu.

3. prawo do milczenia ( ← prawo do obrony biernej, Art. 74 §1 ) ( Art. 171 §1 )- zob. wyjaśnienia oskarżonego.

4. nie ponosi odpowiedzialności karnej za zatajanie prawdy/mówienie nieprawdy, bo nie składa zeznań, lecz wyjaśnienie- choć nie znaczy to, że ma prawo do kłamstwa ( Art. 233 kk ).

Obowiązki oskarżonego

1. można wymusić na nim poddanie się pewnym zabiegom, które mogą dostarczyć przeciwko niemu dowodów- ma obowiązek poddania się

a. oględzinom zewnętrznym ciał oraz innym badaniom nie połączonym z naruszeniem integralności ciała ( Art. 74 §2 pkt 1 )

b. w szczególności pobraniu odcisków, fotografowaniu, okazaniu w celach rozpoznawczych innym osobom ( Art. 74 §2 pkt 1 )

c. badaniom psychologicznym i psychiatrycznym oraz badaniem połączonym z dokonywaniem zabiegów na jego ciele ( Art. 74 §2 pkt 2 ), w szczególności pobraniu krwi, włosów, wydzielin organizmu

Przesłanki:

i. dokonywanie badań przez uprawnionego do tego pracownika służby zdrowia

ii. zachowanie wskazań wiedzy lekarskiej, ( lege artis )

iii. badania te nie zagrażają życiu lub zdrowiu oskarżonego

iv. nieodzowność przeprowadzenia badań

v. przesłanka negatywna- nie mogą być to zabiegu chirurgiczne.

d. pobraniu wymazu ze śluzówki policzków ( Art. 74 §2 pkt 3 )

i. pobrania dokonuje funkcjonariusz Policji

ii. nie zachodzi obawa, że zagrażałoby to zdrowiu

- oskarżonego lub

- innych osób

iii. nieodzowność przeprowadzenia badania.

Szczegółowe warunki tych badań określa Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z 23.02.2005 ( delegacja ustawowa- Art. 74 §4 ).

2. może ponieść odpowiedzialność za przestępstwo fałszywego oskarżenia innej osoby o popełnienie czynu zabronionego ( Art. 234 kk ) lub zniesławienie ( Art. 212 kk ), gdy wysuwa zarzut przy okazji obrony, a nie w celu obrony.

3. co do obowiązków oskarżonego pozostającego na wolności- zob. środki zapobiegawcze.

4. obowiązek posiadania obrońcy ( zob. wyż. )

5. obowiązek udziału w rozprawie głównej toczącej się w trybie zwyczajnym ( Art. 374 )

6. obowiązek poniesienia w razie skazania lub warunkowego umorzenia postępowania kosztów postępowania, o ile sąd go nie zwolni ( Art. 627, 628, 643 ).

STRONY SZCZEGÓLNE ( w kks )

Interwenient- osoba, która nie będąc oskarżonym, zgłasza w postępowaniu karnym skarbowym swe roszczenia do przedmiotów podlegających przepadkowi ( Art. 53 §41 kks ).

Celem interwencji jest doprowadzenie do nieorzekania przepadku. Nie oznacza to ulgowego potraktowania sprawcy, gdyż w razie niemożności orzeczenia przepadku, można orzec ściągnięcie od skazanego równowartości tego przedmiotu ( Art. 32 kks ).

Przesłanki

1. w postępowaniu karnym skarbowym grozi orzeczenie przepadku

Nie ma znaczenia czy jest on obligatoryjny czy fakultatywny.

Legitymacja czynna

1, Każda osoba, mająca roszczenia do danej rzeczy:

a. osoba fizyczna, jeśli nie jest oskarżonym lub podejrzanym

Może być to osoba odpowiedzialna posiłkowo.

b. osoba prawna

c. jednostka organizacyjna nie posiadająca osobowości prawnej

Termin

Do rozpoczęcia przewodu sądowego w I instancji ( Art. 126 §1 kks )

Forma zgłoszenia Art. 127 §1 kks

- na piśmie,

- ustnie do protokołu

Rola interwenienta

1. z chwilą zgłoszenia interwencji interwenientowi przysługują prawa strony w granicach interwencji ( Art. 120 §3 kks )

2. może być przesłuchiwany w charakterze świadka ( Art. 128 §2 kks ).

Roszczenie o wydanie prawomocnie orzeczonego przepadku ( Art. 119 kks )- na podstawie przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu ( Art. 405 kc i n. )

Przesłanki

a. w postępowaniu karnym skarbowym orzeczono prawomocnie przepadek przedmiotów

b. osoba roszcząca sobie prawo do tych przedmiotów nie zgłosiła interwencji we właściwym czasie

c. niezgłoszenie nastąpiło z przyczyn od tej osoby niezależnych

Legitymacja czynna

Zubożony - osoba roszcząca sobie prawo przedmiotów przepadku, która nie zgłosiła interwencji we właściwym czasie z przyczyn od siebie niezależnych

Legitymacja bierna

Wzbogacony - Skarb Państwa

Prekluzja ( a nie przedawnienie )

a. a tempore scientiae - 3 miesiące od dnia, w którym powód dowiedział się o prawomocnym orzeczeniu przepadku przedmiotów, jeżeli nie wytoczył powództwa,

b. a tempore facti- 2 lata od uprawomocnienia się orzeczenia.

Pociągnięty do odpowiedzialności posiłkowej- podmiot, który wezwano do postępowania z uwagi na możliwość nałożenia na niego odpowiedzialności za grzywnę wymierzoną sprawcy przestępstwa skarbowego lub za ściągnięcie ze sprawcy równowartości pieniężnej przedmiotu przepadku ( Art. 24 §1i 3, Art. 53 §40 kks ).

Odpowiedzialny posiłkowo- po orzeczeniu takiej odpowiedzialności.

Jest to odpowiedzialność majątkowa osób trzecich za "winę w wyborze" ( culpa in eligendo ) swego zastępcy. Nie jest to odpowiedzialność karna za przestępstwo skarbowe, a jedynie odpowiedzialność majątkowa za uregulowanie przez skazanego kary grzywny lub równowartości pieniężnej przepadku.

Zakres podmiotowy ( Art. 24 §1 kks ).

1.

a. osoba fizyczna,

b. osoba prawna

c. jednostka organizacyjna nie posiadająca osobowości prawnej,

2. jeżeli sprawcą czynu jest jej:

- zastępca,

- pełnomocnik,

- zarządca,

- pracownik,

- osoba załatwiająca sprawy w jakimkolwiek innym charakterze

3. zastąpiony odniósł lub mógł odnieść z przestępstwa skarbowego jakąkolwiek korzyść majątkową.

Forma pociągnięcia do odpowiedzialności

Postanowienie

- w postępowaniu przygotowawczym- finansowe organy dochodzenia,

- w postępowaniu sądowym- sąd

Rola odpowiedzialnego posiłkowo

1. od chwili wydania postanowienia staje się stroną procesu, zarówno przed organami finansowymi, jak i przed sądem

2. nie może być przesłuchiwany w charakterze świadka, w której jest stroną postępowania

3. prawo składania wyjaśnień ( tak jak oskarżony ).

QUASI- STRONY

Podmiot, co do którego prokurator wnosi o zobowiązanie do zwrotu Skarbowi Państwa uzyskanej z przestępstwa oskarżonego korzyści majątkowej

Jest to odpowiedzialność majątkowa osoby niebędącej oskarżonym, która to odpowiedzialność dotyczy jej praw majątkowych do korzyści, jakie miało jej przynieść przestępne działanie oskarżonego i która uzależniona jest od rozstrzygnięcia kwestii odpowiedzialności karnej samego oskarżonego za to przestępstwo. Zbliżony charakter do odpowiedzialności posiłkowej w kks.

Ratio legis- podniesienie skuteczności odzyskiwania nienależnych korzyści przez Skarb Państwa, zwłaszcza, że orzekanie ich zwrotu tylko od sprawcy jest najczęściej mało skuteczne.

Zakres podmiotowy ( Art. 52 kk )

1. skazanie sprawcy za przestępstwo

2. w wyniku tego przestępstwa osoba inna niż skazany odniosła korzyść majątkową

a. osoba fizyczna

b. osoba prawna

c. jednostka organizacyjna nie posiadająca osobowości prawnej

3. sprawca popełnił przestępstwo działając w jej imieniu lub interesie.

4. przesłanka negatywna- korzyść majątkowa nie podlega zwrotowi innemu podmiotowi.

Procedura

1. wniosek prokuratora o nałożenie na określony podmiot obowiązku takiego zwrotu

a. może być złożony przy akcie oskarżenia jako odrębne pismo wraz z uzasadnieniem ( Art. 333 §4 ),

b. może być złożony w ramach uzupełnienia wniosku o warunkowe umorzenie postępowania ( Art. 341 §2 ), gdy sąd przed rozprawą rozstrzygnął, iż wniosku takiego nie uwzględnia i kieruje sprawę na rozprawę, a wniosek zaczyna pełnić rolę aktu oskarżenia i ma być uzupełniony o stosowne wykazy i listy

Odpowiedzialny za zwrot korzyści Skarbowi Państwa pojawia się jako quasi- strona w momencie złożenia wniosku przez prokuratora

2. rola podmiotu zobowiązanego do zwrotu korzyści majątkowej w procesie

a. w postępowaniu przygotowawczym- jest osobą niebędącą stroną ( kpk milczy )

b. w postępowaniu sądowym- nie jest stroną postępowania- ma jednak następujące uprawnienia

i. prawo do uczestnictwa w rozprawie, na którym jest przesłuchiwany w charakterze świadka ( Art. 416 §2 )

ii. prawo do odmowy zeznań, bez podania powodów ( Art. 416 §3 ), wówczas poprzednie zeznania i wyjaśnienia nie mogą służyć za dowód ani być odtworzone ( Art. 186 §1 )

iii. prawo do korzystania z bezpłatnej pomocy tłumacza ( Art. 72 w zw. z Art. 416 §4 )

iv. obowiązki takie jak oskarżonego pozostającego na wolności ( Art. 75 w zw. z Art. 416 §4 ).

v. może ustanowić pełnomocnika ( Art. 87 i 89 w zw. z Art. 416 §4 )

3. rozstrzygnięcie w przedmiocie obowiązku zwrotu korzyści ( Art. 416 §1 )- sąd

a. jeśli wyrok skazujący, to

→ uwzględnienie wniosku- sąd zobowiązuje w wyroku podmiot, który uzyskał korzyść majątkową do jej zwrotu w całości lub w części na rzecz Skarbu Państwa

→ nie uwzględnienie wniosku

b. jeśli wyrok:

- uniewinniający

- skazujący za przestępstwo, które takiej korzyści nie przyniosło

- umarzający postępowanie

→ pozostawienie wniosku bez rozpoznania

Pokrzywdzony jako quasi- strona

1. w postępowaniu sądowym ( bo w przygotowawczym jest stroną- Art. 299 §1 )

2. jeśli nie występuje jako strona jako oskarżyciel posiłkowy/prywatny/powód cywilny.

Rola pokrzywdzonego jako quasi- strony

1. prawo ( niekiedy obowiązek ) uczestnictwa w posiedzeniach ( Art. 343, 341, 354 pkt 2 )

2. prawo udziału w rozprawie- może wykonywać tylko takie uprawnienia, jakie kpk dla niego przewiduje.

3. jest świadkiem.

PRZEDSTAWICIELE PROCESOWI STRON

Przedstawiciel procesowy strony- podmiot działający w imieniu i na rzecz reprezentowanej strony. Może działać zarówno:

a. obok strony

b. za stronę.

Umocowanie takie może wynikać z:

a. ustawy ( przedstawicielstwo ustawowe )

b. z woli organu procesowego ( przedstawicielstwo z urzędu )

c. z woli samej strony albo podmiot mogący działać na rzecz tej strony ( przedstawicielstwo z wyboru ).

PRZEDSTAWICIEL USTAWOWY

1. oskarżonego ( Art. 76 )

Reprezentowany ( obligatoryjne )

a. oskarżony nieletni ( a nie małoletni )- tzn. nie ukończył 17 lat.

b. oskarżony ubezwłasnowolniony ( całkowicie lub częściowo )

Przedstawiciel

a. przedstawiciel ustawowy ( w rozumieniu prawa cywilnego i rodzinnego )

b. osoba, pod której pieczą oskarżony pozostaje ( np. dziadkowie, jeśli rodzice nie interesują się dzieckiem ).

O tym, czy piecza jest rzeczywiście wykonywana ( przy pokrzywdzonym także- czy jest stała ), decyduje w postępowaniu sądowym- sąd, w postępowaniu przygotowawczym- prokurator.

Zakres umocowania-

Wynika z ustawy

a. wszelkie czynności procesowe, w szczególności

- wniesienie środków zaskarżenia

- składanie wniosków

- ustanawianie obrońcy

b. czynności te muszą być podejmowane na korzyść reprezentowanego.

Czynności podjęte nie na korzyść są bezskuteczne.

2. pokrzywdzonego ( zob. reprezentacja pokrzywdzonego )

OBROŃCA

Status prawny- koncepcje

1. obrońca to pomocnik oskarżonego ( Kalinowski, Kruszyński, Skrętowicz, Śliwiński )

2. obrońca to przedstawiciel procesowy ( reprezentant ) oskarżonego ( Cieślak, Daszkiewicz, Grzegorczyk, Marszał, Siewierski, Waltoś )- przeważa, także w SN )

Przyjęcie tej koncepcji pozwala od razu rozstrzygnąć kwestię zakresu uprawnień obrońcy. Jako przedstawiciel procesowy korzysta z takich uprawnień, jakimi dysponuje stroną, której interesy reprezentuje, czyli oskarżony.

Obrońca działa w interesie publicznym ( społecznym )- interes ten wymaga, aby prawa jednostki doznawały także faktycznie należytej ochrony i by cel procesu karnego realizowany był w warunkach zabezpieczających przynajmniej potencjalnie, realność prawa do obrony,

Reprezentowany

Oskarżony ( każdy )

Przedstawiciel

Zasada: jedynie osoba uprawniona do obrony wg przepisów o ustroju adwokatury ( Art. 82 )- tj. ustawy- prawo o adwokaturze z 1982

- adwokat,

- aplikant adwokacki

-po 6 miesiącach- przed sądami rejonowymi,

- po 1 roku i 6 miesiącach- przed innymi sądami, z wyjątkiem SN.

Zakres przedmiotowy umocowania- wynika z ustawy

1. wszystkie czynności procesowe, których może dokonywać oskarżony ( strony )

Wyjątek: gdy z kontekstu normy wynika wyraźnie, że dana czynność przypisana jest niejako osobiście oskarżonemu.

Np. Art. 431 §2 - oskarżony może cofnąć wniesiony na jego korzyść środek odwoławczy.

2. czynności te muszą być podejmowane na korzyść oskarżonego ( Art. 86 §1 ).

Czynności nie na korzyść są bezskuteczne.

Kryteria co do oceny czynności obrończych:

a. ujęcie obiektywistyczne ( Śliwiński )- jedynie czynności z natury niekorzystne, a także takie, gdzie obrońca bezprawnie przekroczył swoją legitymację,

b. ujęcie subiektywistyczne ( Cieślak )- jedynie czynności podjęte z wolą szkodzenia oskarżonemu ( jednakże jednym z kryteriów dobrej wiary obrońcy jest natura czynności, a więc element obiektywny )

c. ujęcie mieszane ( Grzegorczyk )-

- czynności niekorzystne z natury

- gdy z okoliczności towarzyszących czynności z natury obojętnej - możliwy jest niekorzystny jej skutek dla oskarżonego, co nie przeszkadza przeprowadzeniu tej czynności ( ← zasada prawdy obiektywnej, ← zasada dowodzenia z urzędu ).

Np. zaniechania obrońcy gdy dotyczą czynności obwarowanych terminami zawitymi- możliwość przywrócenia terminu ( Art. 126 ) przez oskarżonego.

Nie jest natomiast czynnością niekorzystną żądanie obrońcy domagającego się wynagrodzenia za obronę z urzędu ani zaskarżanie przez niego orzeczenia w tym zakresie, gdy nie przyznano mu owego wynagrodzenia lub przyznano w kwotach niższych niż należne.

→ zakaz obrony kilku oskarżonych, jeżeli ich interesy pozostają w sprzeczności ( Art. 85 §1 )

Bo zawsze w takim wypadku czynność korzystna dla jednego oskarżonego będzie niekorzystna dla innego ). Np. jest dwóch oskarżonych o rozbój i żaden z nich nie przyznaje się do popełnienia czynu, przerzucając odpowiedzialność na drugiego.

Organ właściwy do stwierdzenia sprzeczności ( i podejmowania dalszych czynności )

a. w postępowaniu przygotowawczym- prezes sądu właściwego do rozpoznania sprawy ( Art. 85 §3 )

b. w postępowaniu sądowym- sąd ( Art. 85 §2 )

Forma

Postanowienie/zarządzenie, jednocześnie:

- zakreśla się termin oskarżonym do ustanowienia innych obrońców

- w wypadku obrony z urzędu wyznacza się innego obrońcę.

Zaskarżalność

Tak

3. czynności te muszą mieścić się w publicznym charakterze działalności obrończej.

Np. zakaz fałszowania dowodów, zeznań o określonej treści ( Art. 233, 234, 239 kk ). Dopuszczalne jest natomiast przewlekanie postępowania poprzez zadawanie zbędnych pytań przesłuchiwanym czy wysuwanie zbędnych wniosków procesowych ( dowodowych ).

Jak powinien postąpić obrońca, jeśli klient przyznał się przed nim do winy?

Konflikt:

← zakazu działania na korzyść oskarżonego

← działania w interesie społecznym

a. ujęcie liberalne- klient przyznał się przed obrońcą, a nie przed sądem, i obrońca powinien ograniczyć obronę do wskazywania słabych stron oskarżenia ( ← tajemnica obrończa )

b. ujęcie obrońcy jako pomocnika sądu- uznawano, że obrońca powinien nakłonić oskarżonego do przyznania się przed sądem ( w III Rzeszy ), a w Związku Radzieckim- iż może uzależnić podjęcie się obrony od przyznania się winy,

c. wg Grzegorczyka- musi tolerować kłamstwo oskarżonego, który mimo przekonującego przyznania się przed obrońcą nie przyznaje się przed sądem. Bo jeśli dowody oskarżenia nie są przekonujące, rolą obrońcy jest to wykazać, nie można bowiem dopuścić- i to w interesie publicznym- do skazania osoby niewinnej ( tj. takiej, której winy nie udowodniono ( Art. 2 §1 pkt 1 ).

4. obrońca działa samodzielnie, a jego udział w postępowaniu nie wyłącza osobistego działania oskarżonego ( Art. 86 §2 ).

Możliwa jest sprzeczność działań obrońcy z czynnościami samego oskarżonego, byle tylko to były działania w kierunku obrony ( na korzyść oskarżonego ).

Obowiązki obrońcy

1. jeśli obrońca z wyboru- obowiązek podejmowania czynności procesowych w całym postępowaniu, nie wyłączając czynności po uprawomocnieniu się orzeczenia ( Art. 84 §1 )

Wyjątek: gdy ustanowienie zawiera ograniczenia.

- np. wyłączenie substytucji

2. jeśli obrońca z urzędu- obowiązek podejmowania czynności procesowych do prawomocnego zakończenia postępowania ( Art. 84 §2 ),

Natomiast dokonywanie czynności po uprawomocnieniu się orzeczenia nie jest obowiązkowe. Może podejmować takie czynności, ale nie daje to podstaw do skutecznego żądania od Skarbu Państwa wynagrodzenia ze nie ( SN 1997 ).

Wyjątki:

a. gdy wyznaczenie zawiera ograniczenia

b. pomoc prawna ( Art. 84 §2 )- wyznaczenie dla dokonania określonej czynności innego obrońcy spośród miejscowych adwokatów

Przesłanki

i. należy dokonać czynności poza siedzibą lub miejscem zamieszkania obrońcy z urzędu

ii. uzasadniony wniosek obrońcy

Organ właściwy

a. w postępowaniu przygotowawczym- prezes sądu rejonowego miejsca czynności

b. w postępowaniu sądowym- prezes sądu, przed którym ma być dokonana czynność.

c. obrońca ad hoc- w postępowaniu kasacyjnym/postępowaniu wznowieniowym- powinien ( Art. 84 §3 )

- sporządzić kasację/wniosek o wznowienie postępowania albo

- poinformować sąd, że nie stwierdził podstaw do wniesienia kasacji/wniosku o wznowienie postępowania.

3. obowiązkowy udział obrońcy przy obronie obligatoryjnej

a. przy obronie obligatoryjnej ze względu na właściwość sądu okręgowego w I instancji ( Art. 80 )

a. na rozprawie głównej

b. na rozprawie apelacyjnej ( Art. 450 §1)

c. na rozprawie kasacyjnej- gdy prezes sądu/sąd uzna to za konieczne

b. przy obronie obligatoryjnej z uwagi na właściwość sądu wojskowego ( Art. 671 §1 )

a. w rozprawie w I instancji

b. na rozprawie apelacyjnej w wojskowym sądzie okręgowym- gdy prezes sądu/sąd uznają to za konieczne

c. przy obronie obligatoryjnej z powodów wymienionych w Art. 79 §1 i 2 ( Art. 79 §3 )

a. na rozprawie

b. na posiedzeniach, w których obowiązkowy jest udział oskarżonego.

Konsekwencje rażącego naruszenia obowiązków procesowych- ( Art. 20 §1 )- zawiadomienie rady adwokackiej/innego właściwego organu, zawiadomienia dokonuje

- w postępowaniu sądowym - sąd,

- w postępowaniu przygotowawczym- prokurator.

Powstanie stosunku obrończego

1. z wyboru- przez ustanowienie obrońcy

a. oskarżony ( Art. 83 §1 )

b. przedstawiciel ustawowy oskarżonego ( Art. 76 )

c. inna osoba, do czasu ustanowienia obrońcy przez oskarżonego pozbawionego wolności, o czym niezwłocznie zawiadamia się oskarżonego ( Art. 83 §1 ) ( pełnomocnictwo tymczasowe )

d. wnioskujący o wznowienie procesu, po takim wznowieniu, gdy postępowanie ma się toczyć po śmierci oskarżonego ( Art. 548 ) ( bo brak jest oskarżonego w procesie rehabilitacyjnym ).

Forma ( Art. 83 §2 )

a. pisemna

b. ustnie do protokołu organu prowadzącego postępowanie karne.

2. z urzędu - przez wyznaczenie obrońcy ( zob. wyż. )

Ustanie stosunku obrończego

1. przy obrońcy z wyboru

a. wypowiedzenie pełnomocnictwa obrończego przez oskarżonego ( przedstawiciela ustawowego ) upoważnienia- może nastąpić bez podania powodu

b. ustanowienie przez oskarżonego pozbawionego wolności innego obrońcy niż ustanowiony mu przez inną osobę ( Art. 83 §1 )

c. wypowiedzenia pełnomocnictwa obrończego przez obrońcę

d. śmierć obrońcy

Jeśli śmierć oskarżonego- postępowanie umarza się, tym samym rola obrońcy w postępowaniu kończy się.

2. przy obrońcy z urzędu

a. cofnięcie ( odwołanie ) wyznaczenia

- gdy ustały powody obrony z urzędu ( Art. 78 §2 )

- na uzasadniony wniosek oskarżonego

- jeśli złożony przed postępowaniem sądowym i przed rozprawą - to prezes sądu właściwego do rozpoznania sprawy może wyznaczyć mu nowego obrońcę ( Art. 81 §2 )

- jeśli na rozprawie, to Art. 378 §2

- na uzasadniony wniosek obrońcy ( Art. 81 §2 )

- gdy ujawniła się sprzeczność interesów tych samych oskarżonych, których broni ten sam obrońca ( Art. 85 §2 )

- jeśli obrońca rażąco narusza swoje obowiązki

b. w razie ustanowienia przez oskarżonego obrońcy ( ← subsydiarny charakter obrony z urzędu )

c. w razie śmierci obrońcy.

Jeśli po rozpoczęciu rozprawy w sprawie, w której obrona jest obligatoryjna, oskarżony lub obrońca wypowiedzieli stosunek obrończy z wyboru, albo sąd zwolnił obrońcę z urzędu z jego obowiązków na uzasadniony wniosek oskarżonego lub adwokata, to

a. w wypadku obrońcy z urzędu- sąd wyznacza nowego obrońcę ( Art. 378 §2 )

b. w wypadku obrońcy z wyboru- ( Art. 378 §1 )

i. sąd zakreśla oskarżonemu odpowiedni termin do powołania nowego obrońcy

ii. po bezskutecznym upływie tego terminu prezes sądu lub sąd wyznaczają obrońcę z urzędu.

c. wyznaczając nowego obrońcę, sąd jednocześnie podejmuje decyzję, czy dotychczasowy obrońca może bez uszczerbku dla prawa oskarżonego do obrony pełnić swe obowiązki do czasu podjęcia obrony przez nowego obrońcę ( Art. 378 §3 ) ( np. różnica zdań co do linii obrony ).

PEŁNOMOCNIK- przedstawiciel procesowy, z pomocy którego w postępowaniu karnym korzystać może strona inna niż oskarżony oraz osoba niebędąca stroną.

Zasada: stosuje się odpowiednio przepisy obowiązujące w postępowaniu cywilnym ( Art. 89 )

Wyjątek: gdy kpk normuje.

Reprezentowany

1. strona, z wyjątkiem ( Art. 87 §1 )

- oskarżonego

Natomiast jeśli jest pozwany cywilnie, to może ustanowić pełnomocnika ( oczywiście będzie on działał tylko w zakresie pozwu cywilnego ).

- prokuratora jako oskarżyciela publicznego

2. osoba nie będąca stroną, ( Art. 87 §2 ), gdy

- ustawa tak stanowi lub

i. podmiot zobowiązany do zwrotu korzyści majątkowej ( Art. 416 §4 )

ii. osoba dochodząca po śmierci oskarżonego odszkodowania za niesłuszne jego skazanie lub aresztowanie ( Art. 556 §3 ).

- jeśli wymagają tego jej interesy w toczącym się postępowaniu.

Stąd też- fakultatywna odmowa dopuszczenia do udziału w postępowaniu pełnomocnika ( tylko w tym drugim wypadku ! ) - Art. 87 §3.

Organ właściwy

a. w postępowaniu przygotowawczym- prokurator

b. w postępowaniu sądowym- sąd

Forma

Postanowienie

Zaskarżalność

a. w postępowaniu przygotowawczym- tak ( Art. 302 )

b. w postępowaniu sądowym - nie.

Uprawniony podmiot może korzystać z pomocy nie więcej niż 3 pełnomocników ( Art. 77 w zw. z Art. 88 §1 ).

Jeśli oskarżony jest pozwanym cywilnie, to czy może korzystać z pomocy 3 obrońców ( odpierających oskarżenie ) i jednocześnie 3 pełnomocników ( odpierających roszczenie cywilne )? Raczej nie, bo powództwo cywilne ma charakter uboczny.

Przedstawiciel

Zasada: osoba uprawniona do obrony wg przepisów o ustroju adwokatury ( Art. 82 w zw. z Art. 88 §1

Wyjątek: radca prawny jako

- pełnomocnik instytucji państwowej, samorządowej lub społecznej ( Art. 88 §2 )

- innej osoby prawnej, jednostki organizacyjnej nie mającej osobowości prawnej, osoby fizycznej prowadzącej działalność gospodarczą- w zakresie roszczeń majątkowych ( Art. 88 §3 )

Jeśli taka osoba fizyczna działa jako powód cywilny i oskarżyciel posiłkowy/prywatny, to tam gdzie działa jako powód cywilny- pełnomocnikiem może być radca prawny, ale tam, gdzie jako oskarżyciel - adwokat.

Rodzaje pełnomocnictwa

1. z wyboru- ustanowienie pełnomocnika

Forma, podmiot uprawniony do ustanowienia- jak w przypadku obrońcy ( Art. 82 w zw. z Art. 88 §1).

2. z urzędu -wyznaczenie pełnomocnika w przypadku niezamożności ( Art. 78 w zw. z Art. 88 §1 )- tak jak przy obrońcy

1. procesowe ogólne

2. procesowe do prowadzenia określonych spraw

3. do określonych czynności procesowych ( np. sporządzenie skargi kasacyjnej- Art. 88 kpc w zw. z Art. 89 ).

Zakres przedmiotowy umocowania- wynika z treści pełnomocnictwa

1. wszystkie czynności, do których uprawniony jest mocodawca jako strona/osoba niebędąca stroną

2. nie jest samodzielny w prowadzeniu reprezentacji interesów mocodawcy

3. o zakresie uprawnień decyduje treść pełnomocnictwa

a. jeśli nie zawiera ograniczeń

- to tak jak uprawnienia obrońcy, o których mowa w Art. 84.

- może dokonać czynności nawet niekorzystnej dla reprezentowanego ( jednakże mocodawca, jeśli występuje jednocześnie z pełnomocnikiem, może niezwłocznie sprostować lub odwołać oświadczenie pełnomocnika, czyniąc je przez to nieskutecznym ( Art. 93 kpc w zw. z Art. 89 ).

- nie ma obowiązkowego udziału w rozprawach/posiedzeniach.

b. jeśli zawiera ograniczenia

Konsekwencja rażącego naruszenia obowiązków procesowych- Art. 20 §1- zawiadomienie rady adwokackiej/innego właściwego organu ( izby radców prawnych ).

Porównanie obrońcy i pełnomocnika

	obrońca	pełnomocnik
kto może być?	wyłącznie adwokat ( Art. 82 )	wyłącznie adwokat, wyjątkowo radca prawny ( Art. 88 )
kto jest mocodawcą?	oskarżony ( Art. 6 )	strona inna niż oskarżony ( Art. 87 §1 ) osoba nie będąca stroną, jeśli wymagają tego jej interesy w toczącym się postępowaniu ( Art. 87 §2 )
kolizyjność	obrońca może bronić kilku oskarżonych, jeśli ich interesy nie pozostają ze sobą w sprzeczności ( Art. 85 §1 )	zakaz pełnomocnictwa kolizyjnego wynika z zasad etyki adwokackiej i radcowskiej
mnogość	nie więcej niż 3 ( Art. 77 )	nie więcej niż 3 ( Art. 77 w zw. z Art. 88 §1 )
granice działania	czynności procesowe jedynie na korzyść oskarżonego ( Art. 86 §1 )	może przedsiębrać czynności procesowe na niekorzyść mocodawcy
samodzielność	udział obrońcy w postępowaniu nie wyłącza osobistego działania oskarżonego ( Art. 86 §2 )	udział pełnomocnika w postępowaniu nie wyłącza osobistego działania mocodawcy ( Art. 86 §2 )
z urzędu	- gdy obrona obligatoryjna, a nie oskarżony nie ma obrońcy, - niezamożność oskarżonego ( Art. 78 §1 )	- niezamożność mocodawcy ( Art. 81 w zw. z Art. 88 §1 ).
tajemnica związana ze sprawowaną funkcją	tajemnica obrończa ( Art. 178 pkt 1 )- zakaz dowodowy niezupełny bezwzględny, w pozostałym- tajemnica adwokacka	tajemnica adwokacka/radcowska ( zakaz dowodowy niezupełny względny )

Przymus adwokacki/radcowski- polega na tym, iż pewne czynności w postępowaniu są zastrzeżone dla adwokata lub radcy prawnego.

Ratio legis- zapewnienie odpowiedniego poziomu fachowego ważniejszych czynności w procesie karnym.

Jeśli ustawa mówi o radcy prawnym, to przepis ten nie stwarza samodzielnej podstawy do działania radcy prawnego- musi on spełniać warunki wymienione w Art. 88 §2 i 3.

środek	jeśli nie pochodzi od	musi być sporządzony przez	podstawa prawna
apelacja od wyroku sądy okręgowego	prokuratora, radcy prawnego	adwokat	Art. 446 §1
kasacja	prokuratora, Prokuratora Generalnego, RPO	adwokat/radca prawny	Art. 526 §2
zażalenie na odmowę przyjęcia kasacji	prokuratora, Prokuratora Generalnego, RPO	adwokat/radca prawny	Art. 530 §2 w zw. z Art. 526 §2
wniosek o wznowienie postępowania	prokuratora	adwokat/radca prawny	Art. 545 §2
zażalenie na odmowę przyjęcia wniosku o wznowienie postępowania	prokuratora	adwokat/radca prawny	Art. 545 §1 w zw. z Art. 429 §2 i Art. 554 §2
akt oskarżenia wnoszony przez oskarżyciela posiłkowego	-	adwokat/radca prawny ( jeśli pokrzywdzonym jest instytucja państwowa/samorządowa/społeczna )	Art. 55 §2

RZECZNICY INTERESU SPOŁECZNEGO

Rzecznicy interesu społecznego- uczestnicy postępowania karnego, którzy mogą w nim działać, nie będąc stroną, ani nie występując w imieniu strony i nie wykonując jej praw.

Reprezentują oni interes publiczny ( społeczny, ogólny ) nawet wtedy, gdy dokonują czynności korzystnej wobec określonej strony.

1. są niezależni od stron procesowych

2. zakres ich uprawnień jest taki, jaki wynika wyraźnie z przepisów prawa ( kpk, ustawy szczególne ).

PRZEDSTAWICIEL SPOŁECZNY ( Rozdział 10, Art. 90- 91 )- reprezentant organizacji społecznej, który uczestniczy w postępowaniu z uwagi na potrzebę ochrony interesu społecznego lub ważnego interesu indywidualnego, objętego jej zadaniami statutowymi, zwłaszcza ochrony wolności i praw człowieka.

Instytucja wprowadzona w 1969 na wzór radziecki. Miał być to "głos ludu".

Przesłanki ( Art. 90 )

1. w postępowaniu sądowym

2. zachodzi potrzeba ochrony interesu społecznego lub interesu indywidualnego, w szczególności ochrony wolności i praw człowieka.

Np. znęcanie się nad zwierzętami, wypadki komunikacyjne.

Nie przesądza się przy tym, o czyj interes chodzi, oskarżonego czy pokrzywdzonego.

3. interes ten objęty jest zadaniami statutowymi organizacji społecznej.

4. dopuszczenie przez sąd - jeżeli leży to w interesie wymiaru sprawiedliwości ( Art. 90 §3 ).

Forma zgłoszenia ( Art. 90 §2 )

Pisemna, organizacja społeczna wskazuje:

- przedstawiciela, który ma reprezentować organizację,

- przedstawiciel przedkłada sądowi pisemne upoważnienie.

Termin zgłoszenia

Do czasu rozpoczęcia przewodu sądowego

Rola przedstawiciela społecznego ( Art. 91 )- może

1. uczestniczyć w rozprawie

2. wypowiadać się ( także zabrać głos w ramach końcowych przemówień- Art. 406 )

3. składać oświadczenia na piśmie ( powinny być traktowane jako dowód z dokumentu, jeżeli zawierają informacje istotne dla sprawy ).

W praktyce jego rola jest niewielka. Nie może składać wniosków dowodowych, zadawać pytań przesłuchiwanym ( jego sugestie w tym zakresie mogą być jednak przez sad realizowane z urzędu- Art. 9 §2 ), nie ma prawa zaskarżania zapadłych orzeczeń lub zarządzeń.

RZECZNIK PRAW OBYWATELSKICH

Ustawa z 15.08.1997 o Rzeczniku Praw Obywatelskich.

Art. 208 K.- RPO stoi na straży wolności i praw człowieka i obywatela wymienionych w Konstytucji oraz innych aktach normatywnych ( Art. 208 ust. 1 ).

1. prawo żądania wszczęcia postępowania przygotowawczego w sprawie o przestępstwo ścigane z oskarżenia publicznego ( Art. 14 pkt 5 ustawy )

Gdyby miało to cechy zawiadomienia o przestępstwie ujawnionym przez RPO w związku ze swą działalnością, to należałoby przyjąć, iż ma on uprawnienia, jakie kpk nadaje instytucji państwowej zawiadamiającej o przestępstwie ( Art. 305 §4 i 306 ).

2. prawo żądania przedstawienia sobie informacji o stanie sprawy niezależnie od etapu, w jakim się ona znajduje ( Art. 13 ust. 1 pkt 3 ustawy )- w czasie postępowania wyjaśniającego albo innego sygnału

3. prawo żądania postępowania w sprawie cywilnej i wziąć udział w każdym toczącym się już w tej kwestii postępowaniu ( Art. 14 pkt 4 ustawy )- a więc także powództwo adhezyjne

4. prawo wniesienia kasacji od każdego prawomocnego orzeczenia kończącego postępowanie ( Art. 521 ).

MINISTER SPRAWIEDLIWOŚCI- PROKURATOR GENERALNY

1. jako Prokurator Generalny

a. prawo wniesienia kasacji od każdego prawomocnego orzeczenia kończącego postępowanie ( Art. 521 )

2. jako Minister Sprawiedliwości

a. prawo do inicjowania postępowania w przedmiocie wniosku o przekazanie ścigania cudzoziemca państwu obcemu ( Art. 591 )

b. prawo do inicjowania postępowania o przejęcie lub przekazanie skazanego ( Art. 608, 610

Natomiast nie jest rzeczikiem interesu społecznego, tam gdzie występuje jako organ postępowania karnego- np. jako organ uprawniony do uchylania prawomocnych postanowień o umorzeniu dochodzenia lub śledztwa ( Art. 328 (,

PROKURATOR JAKO RZECZNIK INTERSU SPOŁECZNEGO

1. gdy wytacza/popiera powództwo adhezyjne na rzecz pokrzywdzonego/innych uprawnionych osób ( Art. 64 )

2. gdy występuje z wnioskiem o nałożenie na skazanego obowiązku naprawienia szkody ( Art. 49a

3. gdy wykonuje prawa zmarłego pokrzywdzonego, gdy ten nie pozostawił osób uprawnionych do ich wykonywania lub gdy osoby takie się nie ujawniły ( Art. 52 )

4. gdy uczestniczy w rozprawie wytoczonej przez oskarżyciela posiłkowego subsydiarnego ( Art. 55 §4 )

5. dopuszczalność zaskarżania orzeczeń na korzyść oskarżonego

6. gdy występuje z wnioskiem o wydanie wyroku łącznego ( Art. 570 )

7. gdy jest obecny na rozprawie mimo odstąpienia od oskarżenia ( Art. 46 i Art. 14 §2 )

INSTYTUCJA PAŃSTWOWA/SAMORZĄDOWA/SPOŁECZNA JAKO RZECZNIK INTERSU SPOŁECZNEGO

1. prawny obowiązek zawiadomienia o przestępstwie, o którym dowiedziały się w związku ze swą działalnością ( Art. 304 §2 )

INNI UCZESTNICY POSTĘPOWANIA

1. osobowe źródła dowodu

a. świadek w znaczeniu procesowym

b. biegły

2. podmiot udzielający poręczenia za oskarżonego ( podejrzanego )

3. zawiadamiający o przestępstwie, niebędący ani pokrzywdzonym, ani ww. instytucją.

CZYNNOŚCI PROCESOWE ( Dział IV )

Na postępowanie karne oddziałują :

1. Fakty karno- procesowe

a. Czynność procesowa- określone przez prawo karne procesowe zachowanie się uczestnika postępowania wywołujące przewidziane przez to prawo skutki prawne.

b. Zdarzenie procesowe- fakt, który nie polega na zachowaniu się człowieka, ale wywołuje określone skutki prawno- procesowe.

Przykład: upływ czasu- wywołuje konieczność umorzenia procesu ( Art. 17 §1 pkt 6 ), śmierć oskarżonego, śmierć świadka wymuszająca odczytanie jego wcześniejszych zeznań, powódź powodująca zniszczenie akt i konieczności postępowania o ich odtworzenie ( Art. 160 §1 ).

2. Fakty procesowe, ale z innych postępowań

Przykład: wytoczenie powództwa przed sądem cywilnym o roszczenia objęte powództwem adhezyjnym zmuszające do pozostawienia powództwa adhezyjnego do rozpoznania.

3. Inne czynności prawne

Przykład: ugoda między oskarżycielem prywatnym i oskarżonym powodujące umorzenie postępowania karnego.

4. Czynności pozaprocesowe ( operacyjne )- działania organów ścigania ( Policji, ABW ), których celem jest wyszukanie dowodu.

Przykład: inwigilacja, rozpytywanie. Najczęściej wyprzedzają wszczęcie postępowania karnego.

Mogą być podejmowane:

i. przed wszczęciem postępowania karnego ( czynności przedprocesowe )- podsłuch telefoniczny, niejawne nadzorowanie pomieszczeń- w ich wyniku można uzyskać dowody, które później mogą być wprowadzone do postępowania karnego

ii. w toku procesu jako towarzyszące czynnościom procesowym.

Podział czynności procesowych

1. Kryterium: zachowanie się uczestnika

a. pozytywne ( działania procesowe )

b. negatywne ( zaniechania procesowe )

2. Kryterium: złożoność

a. proste ( pojedyncze )- np. wniesienie apelacji

b. złożone- składające się z kilku dających się wyodrębnić elementów ( przedstawienie zarzutów )

3. Kryterium: liczba niezbędnych uczestników czynności:

a. indywidualne- izolowane czynności określonej osoby ( złożenie zawiadomienia o przestępstwie )

b. zbiorowe- z założenia uczestnicy w nich kilka osób ( przesłuchanie )

4. Kryterium: czy do ważności czynności procesowej wymagana jest zgoda podmiotu innego niż dokonujący czynności?

a. jednostronne

b. dwustronne/wielostronne ( umowy procesowe )- list żelazny, pojednanie, ugoda w postępowaniu prywatnoskargowym

5. Kryterium: podmiot dokonujący czynności

a. czynności organów procesowych ( wszczynanie postępowania przygotowawczego )

b. czynności stron i ich reprezentantów ( wnioski dowodowe, apelacja )

c. czynności innych uczestników postępowania ( składanie zeznań, opnie biegłych )

6. Kryterium: funkcja danej czynności

a. rozpoznawcze- polegają na badaniu i rozstrzyganiu danej kwestii prawnej w postępowaniu

b. wykonawcze- realizujące zapadłe decyzje ( np. przymusowe doprowadzenie przez Policję do sądu lub prokuratora )

7. Kryterium: treść i charakter danej czynności

a. faktyczne ( realne )- wywołujące zmiany w świecie zewnętrznym ( zatrzymanie osoby, tymczasowe aresztowanie podejrzanego )

b. spostrzeżenia procesowe- przyjmowanie do świadomości odpowiednich faktów i zjawisk następujących w postępowaniu ( percepcje zmysłowe przy dokonywaniu oględzin, przyjmowaniu zawiadomienia o przestępstwie )

c. oświadczenia procesowe- uzewnętrznianie w formie przewidzianej prawem procesowym, treści intelektualnych lub aktów woli

i. oświadczenia wiedzy- przekaz treści intelektualnych, tego o czym się wie:

- oświadczenia dowodowe ( zeznania, opinie, wyjaśnienia )

- przytoczenia dowodowe ( tezy wniosków dowodowych )

- sprawozdania procesowe ( protokoły, notatki urzędowe )

- zawiadomienia ( o przestępstwie )

- argumentacje ( w uzasadnieniach orzeczeń )

ii. oświadczenia woli - przekaz woli, dążeń, żądań oświadczającego

1. Kryterium: stosunek oświadczającego do adresata

a. postulujące- gdy podmiot składający je nie pozostaje w stosunku nadrzędności wobec adresata, a oświadczenie tym samym wyraża jedynie jego dążenie ( żądanie ) ( skargi, wnioski, podania ). Przysługują zarówno stronom/innym uczestnikom postępowania jak i organom procesowym.

b. imperatywne- mają charakter władczy, są efektem nadrzędności procesowej oświadczającego wobec adresata oświadczenia i tym samym są dla niego wiążące. Przysługują jedynie organom procesowym

i. decyzje procesowe- rozstrzygnięcia określonej kwestii prawnej w postępowaniu jako przejaw władzy organu procesowego,

- zarządzenia,

- orzeczenia

- wyroki

- postanowienia

ii. polecenia- mają charakter indywidualny, wydawane jest

podwładnym sobie procesowo organom i wiąże jedynie tego adresata.

2. Kryterium: sposób wyrażenia

a. wyraźne ( ekspresywne )

b. dorozumiane ( konkludentne )- wola oświadczona jest w sposób zdecydowany, nie budzący wątpliwości

1. Kryterium: forma

i. ustne

ii. pisemne

2. Kryterium: odwołalność

i. odwołalne

- oświadczenia wiedzy- tylko w takim znaczeniu, że dojdzie do zmiany treści oświadczenia ( np. cofnięcie przyznania się do winy, zmiana zeznań ), nie eliminuje to poprzednich zeznań,

- polecenia- mogą być odwołane- bo wiążą tylko organ wydający

- decyzje procesowe

- odwołalność wewnętrzna ( in foro interno )- dopóki decyzja nie zostanie jeszcze udostępniona, może być odwołana, jeżeli zapadnie to z zachowaniem reguł jej wydawania.

Decyzja, która w ogóle do adresata nie dotarła, nie wywołuje jednak w ogóle skutków prawnych, więc jej odwołanie jest w gruncie rzeczy zmianą czegoś, czego jeszcze w rozumieniu procesowym w ogóle nie wydano.

- odwołalność zewnętrzna ( in foro externo )- po ich uzewnętrznieniu

Zasada: brak odwołalności zewnętrznej

Wyjątek: gdy ustawa stanowi inaczej.

- oświadczenia woli postulujące-

Zasada: dopuszczalna ( ← zasada kontradyktoryjności )

Wyjątek: gdy ustawa stanowi inaczej.

ii. nieodwołalne

8. Kryterium: dopuszczalność

a. dopuszczalne- istnieje prawna możliwość dokonania tej czynności w świetle norm karnoprocesowych

b. niedopuszczalne- takie, których prawo karne procesowe:

- wyraźnie zakazuje albo

- nie stwarza uprawnienia do ich dokonywania

9. Kryterium: wadliwość

a. wadliwe- dopuszczalne, ale nie spełniają wszystkich stawianych im wymogów procesowych

Konwalidacja ( sanacja )- usunięcie z mocą wsteczną wady, jaką dotknięta jest czynność lub zespół czynności albo całe dotychczasowe postępowanie, wywołuj taki stan, jakby wady w ogóle nie było ( np. uzupełnienie w terminie braków formalnych pisma procesowego ).

Konwersja- dokonanie przemiany czynności wadliwej w inną czynność zastępczą i osiągnięcie określonego skutku za pomocą tej czynności ( np. złożenie apelacji lub kasacji bez uprzedniego wniosku o doręczenie uzasadnienia wyroku, ale w terminie do złożenia takiego wniosku, kiedy to skarga owa wywołuje skutki wniosku o doręczenie wyroku z uzasadnieniem- Art. 445 §2 i 524 ),

b. niewadliwe

10. Kryterium: skuteczność

a. skuteczne- wywołująca skutki procesowe

b. bezskuteczne- w wyniku niedopełnienia wszystkich wymogów danej czynności nie może ona wywołać określonego skutku procesowego ( np. cofnięcie wniosku o ściganie bez zgody prokuratora )

11. Kryterium: zasadność

a. zasadne-

b. bezzasadne ( skutki od strony formalnej są zróżnicowane w zależności od rodzaju oświadczenia- np. oczywiście bezzasadny akt oskarżenia powoduje umorzenie postępowania przed rozprawą )

12. Kryterium: ważność

a. ważne

b. nieważne- czynność nie wywołuje żadnych skutków prawnych ex tunc - - nieważność bezwzględna- ( non existens )- czynność jest nieważna od momentu jej dokonania,

Nieważność jest ukryta w ramach innych konstrukcji- np. przesłuchanie osoby w sposób niedopuszczalny powoduje, że uzyskane zeznania lub wyjaśnienia nie mogą stanowić dowodu w sprawie bez potrzeby stwierdzenia ich nieważności, bowiem są wynikiem niedopuszczalnej czynności procesowej.

- nieważność względna- przy mniej istotnych uchybieniach, które mogły być powodem do uchylenia orzeczenia, ale gdy to nie nastąpiło, dochodzi do konwalidacji takich czynności ( a więc czynność wadliwa ).

Polecenie- decyzja procesowa, której adresat jest służbowo i organizacyjnie podległy nadawcy.

Przedmiot regulacji

Wykonanie określonego zarządzenia lub orzeczenia

Przykład: sąd wydaje postanowienie o zatrzymaniu i doprowadzeniu, po czym poleca Policji wykonanie tego postanowienia.

Nadawca ( Art. 93 §4 )

a. sąd

b. prokurator

Adresat

a. Policja

b. inne organy

Przesłanki

a. wypadki określone w ustawie

Zaskarżalność

Niezaskarżalne.

Można złożyć zażalenie na postanowienie o zatrzymaniu, ale nie na polecenie wykonawcze do takiego postanowienia.

Zarządzenie- decyzje procesowe niebędące orzeczeniami i wydawane w sytuacjach, gdy ustawa nie wymaga wydania postanowienia

Przedmiot regulacji- kwestie o charakterze formalnym

Zasada: dotyczą mniej istotnych kwestii proceduralnych

Wyjątek: dotyczą ważniejszych kwestii proceduralnych:

Przykład- skierowanie sprawy na posiedzenie przed rozprawą ( Art. 339 ), wyznaczenie rozprawy ( Art. 350 §1 ), zdecydowanie o doprowadzeniu na nią oskarżonego pozbawionego wolności ( Art. 350 §2 ), wyznaczenie sędziów do prowadzenia rozprawy ( Art. 350 §1 pkt 1 ), odmowa przyjęcia środka odwoławczego ( Art. 429 ) oraz kasacji ( Art. 530 §2 ).

Nadawca- organ jednoosobowy:

a. w postępowaniu sądowym ( Art. 93 §2 )

- prezes sądu

- przewodniczący wydziału

- przewodniczący składu orzekającego

- upoważniony sędzia

Jeśli w postępowaniu sądowym sąd "zarządza" to chodzi tu o orzeczenie, bo jest to decyzja wydawana kolegialnie. Jeśli tej samej czynności ma dokonać prokurator, to również musi mieć ona taką samą formę.

b. w postępowaniu przygotowawczym ( Art. 93 §3 )

- prokurator

- inny uprawniony organ

- sąd

Nie sędzia, ale i tak sąd działa tu jednoosobowo.

Przesłanki:

Zasada: gdy postanowienie nie jest niezbędne ( Art. 93 §2 )

Wyjątek: . sąd - tylko w wypadkach przewidzianych w ustawie ( Art. 93 §3 )

Treść

Takie jak postanowień ( Art. 94 §2 )

Obowiązek uzasadnienia

Zasada: brak obowiązku uzasadnienia

Wyjątek: obowiązek uzasadnienia- gdy podlega zaskarżeniu ( Art. 99 §2 )

Tryb

Zasada: z urzędu

Wyjątek: brak

Zaskarżalność ( Art. 466 )

Zaskarżalne

Zasada: tak jak postanowienia ( zażalenie )

Wyjątek:

a. zażalenia na zarządzenie prezesa rozpoznaje sąd odwoławczy ( Art. 466 §2 ).

b. odwołanie- od zarządzeń przewodniczącego wydanych na rozprawie głównej- rozpoznaje skład orzekający ( Art. 373 ).

Orzeczenia- decyzja procesowa, której podstawą jest całokształt okoliczności ujawnionych w postępowaniu, mających znaczenie dla rozstrzygnięcia ( Art. 92 §1 )

Postanowienie- decyzja procesowa o charakterze imperatywnym

Przedmiot regulacji

a. Zasada: kwestie o charakterze formalnym, dotyczące ważniejszych kwestii proceduralnych ( w mniej istotnych wydawane są zarządzenia- zob. niż. ).

b. Wyjątek: kwestie merytoryczne:

- postanowienie o ustaleniu kwalifikacji prawnej czynu i kary po przejęcie skazanego ( Art. 611c )

- postanowienie o wykonaniu kary orzeczonej za granicą z ustaleniem kwalifikacji prawnej wg prawa polskiego, w razie odmowy przekazania w trybie europejskiego nakazu aresztowania obywatela polskiego, azylanta lub osoby zamieszkałej w Polsce ( Art. 607s §3 i 4 ).

Nadawca

a. w postępowaniu sądowym ( Art. 93 §1 )

i. sąd

b. w postępowaniu przygotowawczym ( Art. 93 §3 )

i. prokurator

ii. inny uprawniony organ.

O formie decyzji procesowej nie decyduje użycie przez ustawodawcę określonej formy czasownikowej na opisanie czynności organu procesowego. Nawet jeśli ustawa mówi sąd "zarządza", a chodzi o postępowanie sądowe, to jest to decyzja kolegialna, a więc formy zarządzenia ex definitione mieć nie może- tylko ma formę postanowienia.

Przesłanki

a. w postępowaniu sądowym- ustawa nie wymaga wydania wyroku ( Art. 93 §1 )

b. w postępowaniu przygotowawczym- gdy ustawa tak stanowi ( Art. 93 §3 )

Treść ( Art. 94 )

a. oznaczenie organu wydającego postanowienie ( Art. 94 §1 pkt 1 )

b. oznaczenie osoby ( osób ) wydających postanowienie ( Art. 94 §1 pkt 1 )

c. datę wydania ( Art. 94 §1 pkt 2 )

d. wskazanie sprawy oraz kwestii, której postanowienie dotyczy ( Art. 94 §1 pkt 3 )

e. rozstrzygnięcie z podaniem podstawy prawnej ( Art. 94 §1 pkt 4 ).

Obowiązek uzasadnienia

Zasada: obowiązek uzasadnienia ( Art. 94 §1 pkt 5 )

i. Zasada: wraz z wydaniem postanowienia

ii. Wyjątek: fakultatywnie- odroczenie wydania uzasadnienia- ( Art. 98 §2 )

Przesłanki:

- zawiłość sprawy

- inne ważne przyczyny

Termin:

7 dni.

Po ogłoszeniu takiego postanowienia podaje się jednak ustanie najważniejsze powody rozstrzygnięcia ( Art. 100 §4 )

Tryb

Zasada: z urzędu

Wyjątek: na wiosek.

- postanowienie o przedstawieniu zarzutów ( Art. 313 )

- postanowienie o zmianie zarzutów ( Art. 314 )

Wyjątek: brak obowiązku, gdy ustawa tak stanowi.

- dopuszczenie dowodu ( Art. 98 §3 )

- uwzględnienie wniosku, któremu inna strona nie sprzeciwiła ( Art. 98 §3 )

Wyjątek: gdy postanowienie podlega zaskarżeniu.

- odmowa wstrzymania wykonanego orzeczenia w związku ze złożeniem wniosku o przywrócenie terminu zawitego ( Art. 127 )

- odmowa wstrzymania wykonalności postanowienia w związku ze złożeniem na nie zażalenia, ( Art. 462 §2 )

- oddalenia kasacji jako oczywiście bezzasadnej ( Art. 535 §2 )

- postanowienia o wszczęciu/odmowie wszczęcia/zawieszeniu/umorzeniu/umorzeniu rejestrowym w dochodzeniu ( Art. 325e §1 )

Zaskarżalność

a. zaskarżalne- zażaleniem-

i. zamykające drogę do wydania wyroku

Wyjątek: ustawa stanowi inaczej

ii. dotyczące środka zabezpieczającego określonego w prawie karnym

iii. inne, gdy przepis szczególny tak stanowi.

b. niezaskarżalne- inne.

Wyrok- orzeczenie, którego podstawą jest całokształt okoliczności ujawnionych w toku rozprawy głównej ( Art. 410 ).

Wyjątek: gdy nie przeprowadza się rozprawy ( wyrok nakazowy, wniosek oskarżonego o skazanie go bez postępowania dowodowego ).

Podział wyroków

1. merytoryczne ( rozstrzygające o przedmiocie procesu - skazujący, uniewinniający, warunkowo umarzający w I instancji )

2. formalne ( rozstrzygające tylko kwestie procesowe - np. uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania )

Przedmiot regulacji

a. odpowiedzialność oskarżonego

b. dopuszczalność procesu, gdy

- ujawniono to już po rozpoczęciu przewodu sądowego albo

- ujawniono to w dalszym jeszcze toku postępowania,

c. uchylenie lub modyfikowanie w trybie środków zaskarżenia lub innych procedur będących wyrokami

d. z uwagi na rangę sprawy- odszkodowanie za niesłuszne pozbawienie wolności w ramach procesu karnego.

Nadawca

Sąd

Przesłanki

Gdy ustawa wymaga wydania ( Art. 93 §1 )

Treść ( Art. 413 )

1. komparycja- część wstępna

a. oznaczenie sądu, który go wydał ( Art. 413 §1 pkt 1 )

b. oznaczenie sędziów, ławników, oskarżycieli, protokolanta ( Art. 413 §1 pkt 1 )

c. data i miejsce rozpoznania sprawy i wydania wyroku ( Art. 413 §1 pkt 2 )

d. imię i nazwisko oraz dane określające tożsamość oskarżonego ( Art. 413 §1 pkt 3 )

e. przytoczenie opisu i kwalifikacji prawnej czynu, którego popełnienie oskarżyciel zarzucił oskarżonemu ( Art. 413 §1 pkt 4 )

2. sentencja

a. rozstrzygnięcie sądu ( Art. 413 §1 pkt 5 )

b. wskazanie zastosowanych przepisów ustawy karnej ( Art. 413 §1 pkt 6 )

3. ponadto wyrok skazujący powinien zawierać:

a. dokładne określenie przypisanego oskarżonemu czynu ( Art. 413 §2 pkt 1 )

b. dokładne określenie kwalifikacji prawnej przypisanego oskarżonemu czynu ( Art. 413 §2 pkt 1 )

c. rozstrzygnięcie co do: ( Art. 413 §2 pkt 2 )

- kary

- środków karnych

- zaliczenia na ich poczet tymczasowego aresztowania i zatrzymania, w razie potrzeby

- środków zapobiegawczych ( nakaz powstrzymywania się od wykonywania określonej funkcji/zawodu, prowadzenia określonej działalności, od prowadzenia pojazdów ).

Obowiązek uzasadnienia

Zasada: obowiązek uzasadnienia

Bardzo ważne, ponieważ od dnia doręczenia wyroku wraz z uzasadnieniem biegnie termin do wniesienia apelacji.

Rodzaje uzasadnień

1. Zasada: całkowite

2. Wyjątek: częściowe ( fakultatywnie )( Art. 423 §1a )- dotyczy tylko części wyroku dotyczących oskarżonych, których dotyczy wniosek o sporządzenia uzasadnienia

- tylko gdy uzasadnienie sporządzane jest na wniosek

- wniosek o uzasadnienie wyroku w części odnoszącej się tylko do niektórych oskarżonych.

Tryb

Zasada: na wniosek

i. wyrok sądu I instancji

Wyjątek:

- zgłoszono zdanie odrębne ( Art. 114 §3 )

ii. wyrok sądu II instancji oddalający apelację jako oczywiście bezzasadną

Wyjątek:

- zgłoszono zdanie odrębne ( Art. 457 §1 ).

Wniosek o sporządzenie uzasadnienia wyroku ( Art. 422 )

Legitymacja czynna

a. strony

b. pomiot zobowiązany do zwrotu korzyści majątkowej pochodzącej z przestępstwa

c. pokrzywdzony

- w wypadku wyroku warunkowo umarzającego postępowanie,

- wydanego na posiedzeniu

Termin

7 dni

Zasada: od daty ogłoszenia wyroku.

Wyjątek: od daty doręczenia wyroku dla ( Art. 422 §2 )

- oskarżonego pozbawionego wolności i

- nie ma on obrońcy i

- nie był obecny podczas ogłoszenia wyroku

Termin zawity.

Jednak sporządzenie uzasadnienia nie zwalnia uprawnionych podmiotów od złożenia wniosku o doręczenie uzasadnienia.

Forma

Pisemna

Procedura

a. jeśli wniosek został wniesiony przez uprawniony podmiot i w terminie- otrzymuje bieg ( zob. wyż. )

b. jeśli wniosek został wniesiony ( Art. 422 §3 )

- przez nieuprawniony podmiot lub

- po terminie

→ prezes sądu odmawia przyjęcia wniosku

Forma:

Zarządzenia

Zaskarżalne w drodze zażalenia.

Wyjątek: z urzędu

i. wyrok, w którym zgłoszono zdanie odrębne ( Art. 114 §3 )

ii. wyroki sądów II instancji ( Art. 457 §1 )

Wyjątek:

- utrzymują w mocy zaskarżony wyrok w mocy i

- ze względu na bezzasadność apelacji i

- nie zostało zgłoszone zdanie odrębne

iii. wyroki kasacyjne ( Art. 518 w zw. z Art. 457 ).

Treść

a. wskazanie, jakie fakty sąd uznał za udowodnione lub nie udowodnione ( Art. 424 §1 pkt 1 )

b. wskazanie, w jakiej mierze się oparł na dowodach ( Art. 424 §1 pkt 1 )

c. wskazanie, dlaczego nie uznał dowodów przeciwnych ( Art. 424 §1 pkt 1 )

d. wyjaśnienie podstawy prawnej wyroku ( Art. 424 §1 pkt 2 )

e. okoliczności, które sąd miał na względzie przy wymiarze kary, w szczególności ( Art. 424 §2 )

- zastosowanie nadzwyczajnego złagodzenia kary

- środków zabezpieczających

- uwzględnieniu powództwa cywilnego

- innych rozstrzygnięciach zawartych w wyroku.

Termin na sporządzenie uzasadnienia ( Art. 423 §1 )

1. Zasada: 14 dni od:

i. jeśli na wniosek- daty złożenia wniosku o sporządzenie uzasadnienia

ii. jeśli z urzędu- daty ogłoszenia wyroku

2. Wyjątek: fakultatywne- prezes sądu może przedłużyć termin na dłuższy czas oznaczony

- zawiłość sprawy i,

- niemożność sporządzenia uzasadnienia w terminie.

Wyjątek: brak obowiązku uzasadnienia

- wyroki, co do których złożono wniosek o uzasadnienie w części odnoszącej się tylko do niektórych oskarżonych, w pozostałym zakresie ( Art. 423 §1a )

Doręczanie decyzji procesowych

I. z urzędu

1. postępowanie przygotowawcze

Zasada: brak obowiązki doręczenia ( Art. 100 §2 )

- jedynie zawiadomienie o treści

- jedynie stronę ( obrońcę, pełnomocnika, przedstawiciela ustawowego )

Wyjątek: obowiązek doręczenia

i. zakres podmiotowy

- pokrzywdzony,

- podejrzany

- prokurator,

- inna osoba

ii. przesłanki

- podmiotom tym przysługuje środek zaskarżenia i

- nie byli ono obecni w posiedzeniu lub

- nie byli oni obecni przy ogłoszeniu decyzji procesowej

2. postępowanie sądowe

a. decyzje procesowe zapadłe na rozprawie

Zasada: brak obowiązku doręczenia-ogłasza się ustnie ( Art. 100 §1 )

Wyjątek: obowiązek doręczenia

- wyrok zaoczny ( oskarżonemu- Art. 482 §1 )

- orzeczenie kończące postępowanie w sprawie ogłoszone na rozprawie pod nieobecność oskarżonego tymczasowo aresztowanego, który nie miał obrońcy ( oskarżonemu- Art. 419 §2 )

b. decyzje procesowe zapadłe poza rozprawą

Stronom

- postanowienie, co do którego odroczono sporządzenie uzasadnienia na podstawie Art. 98 §2 ( Art. 100 §3 )

- wyrok zapadły na posiedzeniu ( Art. 100 §3 )

- wyrok nakazowy ( Art. 505 )

Pokrzywdzonemu

- wyrok warunkowo umarzający wydany na posiedzeniu ( Art. 342 §5 )

Prokuratorowi

- wyrok nakazowy ( Art. 505 )

Wszystkim podmiotom - zob. Art. 100 §2 )

Zasada: decyzje procesowe, które z urzędu należy doręczyć stronom, należy doręczyć także:

- obrońcom,

- pełnomocnikom,

- przedstawicielom ustawowym

Wyjątek: ustawa stanowi inaczej.

Obowiązek pouczenia ( Art. 105 §6 )

Zakres podmiotowy

i. każdy uczestnik postępowania

Zakres przedmiotowy

i. jeżeli decyzja procesowa jest zaskarżalna

- prawo do wniesienia środka zaskarżenia,

- termin,

- sposób,

ii. jeżeli decyzja procesowa jest niezaskarżalna- o tym, iż nie podlega zaskarżeniu

Termin

- po ogłoszeniu decyzji procesowej lub

- przy doręczeniu decyzji procesowej

II. na wniosek

Doręczanie uzasadnień

Zasada:

1. gdy jest obowiązek równoczesnego sporządzenia uzasadnienia ( Art. 100 §4 )

→ z urzędu

Zasada: orzeczenie doręcza się lub ogłasza wraz z uzasadnieniem

Wyjątek: odroczenie uzasadnienia postanowienia ( Art. 98 §2 )

- po ogłoszeniu postanowienia podaje się ustnie najważniejsze powody rozstrzygnięcia

2. gdy jest obowiązek sporządzenia uzasadnienia, ale nie równoczesnego

→ na wniosek o doręczenie uzasadnienia ( Art. 422 §1 )

3. gdy nie ma obowiązku sporządzenia uzasadnienia

→ na wniosek o sporządzenie i doręczenie uzasadnienia ( Art. 422 §1 )

Wyjątek: Art. 100 §5

i. sprawę rozpoznano z wyłączeniem jawności

ii. ze względu na ważny interes państwa

→ zawiadomienie o tym, że uzasadnienie zostało sporządzone

Podpisywanie orzeczeń i ich uzasadnień

1. orzeczenia

a. jeśli stanowią odrębny akt- muszą być podpisane przez wszystkich członków składu orzekającego ( nie wyłączając przegłosowanego )- ( Art. 113 )

i. wszystkie wyroki

ii. niektóre postanowienia

b. jeśli są zamieszczane w protokole- to protokół podpisują jedynie przewodniczący i protokolant ( Art. 113 w zw. z Art. 149 §1 ).

Konsekwencja- → bezwzględna przyczyna odwoławcza ( Art. 436 §1 pkt 5 ).

- nie ma tu możliwości zaznaczenia braku podpisu, jak pod uzasadnieniem

- nie można też zastosować Art. 121 o możliwości zaznaczenia przez organ procesowy przyczyny braku podpisu uczestnika czynności, gdyż odnosi się on do innych sytuacji, a nie do członków składu orzekającego,

- brak podpisu po ogłoszeniu orzeczenia nie może być później uzupełniony.

2. uzasadnienia

Zasada: podpisują je wszystkie osoby, które orzeczenie wydały, nie wyłączając przegłosowanego 9 Art. 115 §1 )

W przypadku postanowień zwykle sporządza się je od razu z uzasadnieniem, więc stosuję się przepis Art. 113. Wyjątkiem jest sytuacja, gdy sporządzenie uzasadnienia postanowienia zostało odroczone ( Art. 98 §2 ).

Wyjątek:

a. gdy sprawa jest rozpoznawana z udziałem ławników ( Art. 115 §2 )

- w sprawach rozpoznawanych w składzie 1 sędzia + 2 ławników- tylko przewodniczący

- w sprawach rozpoznawanych w składzie 2 sędziów + 3 ławników- obaj sędziowie (

Wyjątek: ( w obu przypadkach )- zgłoszono zdanie odrębne

b. gdy nie można uzyskać podpisu przewodniczącego lub innego członka składu orzekającego ( Art. 115 §3 )

- jeden z podpisujących czyni o tym wzmiankę na uzasadnieniu z zaznaczeniem przyczyny tego faktu

Zdanie odrębne ( votum separatum )

1. co do orzeczenia ( Art. 114 §1 )

Zakres podmiotowy

Członek składu orzekającego

Treść

i. w jakiej części kwestionuje orzeczenie

ii. w jakim kierunku kwestionuje orzeczenie

Termin

Przy składaniu podpisu pod orzeczeniem

2. co do uzasadnienia ( Art. 114 §2 )

Zakres podmiotowy

Członek składu orzekającego

Treść

i. w jakiej części kwestionuje uzasadnienie

ii. w jakim kierunku kwestionuje uzasadnienie

Termin

Przy składaniu podpisu pod uzasadnieniem.

Można też przyjąć, że na życzenie nie mogącego się podpisać zgłaszający ten fakt może odnotować jego zdanie odrębne co do uzasadnienia.( per analogiam z Art. 115 §3 ).

Skutki

a. obowiązek sporządzenia uzasadnienia orzeczenia z urzędu ( Art. 114 §3- zob. wyż. )

b. obowiązek podania zdania odrębnego dotyczącego wyroku do wiadomości ( Art. 418 §2 )

c. możliwość podania nazwiska zgłaszającego zdanie odrębne dotyczące wyroku do wiadomości, za jego zgodą ( Art. 418 §2 ).

Porządek czynności procesowych ( Rozdział 13, Art. 116- 121 )

Przedmiot regulacji- podstawowe reguły porządkowe dla czynności procesowych:

i. uprawnienia i obowiązki stron oraz innych uczestników postępowania dokonujących czynności

ii. uprawnienia i obowiązki organów procesowych

Forma czynności procesowych

1. pisemna ( pismo procesowe )

Wymogi formalne

a. oznaczenie organu, do którego jest skierowane ( Art. 119 §1 pkt 1 )

b. oznaczenie sprawy, której dotyczy ( Art. 119 §1 pkt 1 )

c. oznaczenie wnoszącego pismo ( Art. 119 §1 pkt 2 )

d. adres wnoszącego pismo ( Art. 119 §1 pkt 2 )

e. treść wniosku lub oświadczenia, w miarę potrzeby z uzasadnieniem ( Art. 119 §1 pkt 3 )

f. data ( Art. 119 §1 pkt 4 )

g. podpis składającego pismo ( Art. 119 §1 pkt 4 )

Wyjątek: za osobę, która nie może się podpisać, pismo podpisuje osoba przez nią upoważniona, ze wskazaniem przyczyny złożenia swego podpisu ( Art. 119 §2 ).

h. inne wymogi określone przepisami szczególnymi

Skutki braków formalnych pisma procesowego

Przesłanki: ( Art. 120 §1 )

i. pismo nie odpowiada wymogom formalnym przewidzianym w Art. 119 lub w przepisach szczególnych

ii. brak ten ma charakter istotny

- pismo nie może otrzymać biegu albo

- polega na niezłożeniu należytych opłat albo

- polega na niezłożeniu upoważnienia do podjęcia czynności procesowej.

Procedura:

i. wzywa się osobę, od której pismo pochodzi, do usunięcia braków terminie 7 dni ( Art. 120 §1 )

- obowiązek pouczenia ( przy doręczeniu wezwania ) o skutkach niedotrzymania terminu

Termin nie podlega przywróceniu.

ii. osoba ta może: ( Art. 120 §2 )

- uzupełnić braki w terminie

→ pismo wywołuje skutki od dnia jego wniesienia,

- nie uzupełnić braków w terminie

→ pismo uważa się za bezskuteczne.

Wyjątki: ustawa stanowi inaczej ( np. odrębna procedura dla aktu oskarżenia - zob. niż. )

2. ustna

Zasada: dowolność formy ( Art. 116 )

Wyjątek: ustawa stanowi inaczej

Znaczenie czynności procesowych

Zasada: decyduje treść, a nie forma:

1. znaczenie czynności procesowej ocenia się według treści złożonego oświadczenia ( Art. 118 §1 )

2. niewłaściwe oznaczenie czynności procesowej, a zwłaszcza środka zaskarżenia, nie pozbawia czynności znaczenia prawnego ( Art. 118 §2 ).

Przykład: "zażalenie na wyrok"- to oczywiście apelacja, badamy, co jest napisane.

Możliwość dokonywania czynności procesowych mimo niestawiennictwa osób uprawnionych lub zobowiązanych

I. osoby obowiązane do stawiennictwa ( Art. 117 §3 )

Zasada: niestawiennictwo tamuje bieg czynności, bez względu na jego powód Wyjątek: ustawa stanowi inaczej

- rozprawa bez obecności oskarżonego ( Art. 376, 377 )

- rozprawa bez obecności oskarżyciela publicznego ( Art. 47 )

II. osoby uprawnione do stawiennictwa ( Art. 117 §2 )

a. niestawiennictwo tamuje bieg czynności, gdy

i. brak dowodu, że osoba została powiadomiona o czynności

Art. 117 §- obowiązek informowania uprawnionego do wzięcia udziału w czynności procesowej o jej:

- czasie i

- miejscu

Wyjątek: ustawa stanowi inaczej ( posiedzenia, postępowanie przygotowawcze

ii. zachodzi uzasadnione przypuszczenie, że niestawiennictwo wynikło z powodu :

- przeszkód żywiołowych lub

- innych wyjątkowych przyczyn

iii. osoba ta

- należycie usprawiedliwiła swoje niestawiennictwo i

- jeżeli przyczyną nieobecności jest choroba, to usprawiedliwienie nieobecności wymaga przedstawienia zaświadczenia ( Art. 117 §2a ):

i. wystawionego przez uprawnionego lekarza

ii. potwierdzającego niemożność stawienia się na wezwanie lub zawiadomienie organu prowadzącego postępowanie.

Warunki i tryb- → rozporządzenie Ministrów Sprawiedliwości oraz Zdrowia i Opieki Społecznej z 24.03.2003.

- wniosek tej osoby o nieprzeprowadzenie czynności bez jej obecności

b. niestawiennictwo nie tamuje biegu czynności ( fakultatywne )

i. niestawiennictwo wynikło z przyczyn innych niż wskazane lub

ii. ustawa zezwala na przeprowadzenie czynności mimo niestawiennictwa, bez względu na jego powód, np:

- przedłużenie tymczasowego aresztowania ( Art. 249 §5 )

- rozprawa przeprowadzona przez sąd odwoławczy, jeżeli zawiadomienie było należyte

) Art. 301 )

- wydanie wyroku zaocznego ( Art. 479 i 480 ).

III. osoby, które należy dopuścić do czynności, o ile się stawią ( Art. 96 §2 )

Zasada:

a. brak obowiązku zawiadomienia

b. niestawiennictwo nie tamuje biegu czynności.

Konsekwencje → najdalej idąca to obciążenie orzeczenia opartego na jej wynikach bezwzględną nieważnością ( sytuacja z Art. 439 §1 pkt 11- rozpoznanie sprawy pod nieobecność oskarżonego, którego obecność była obowiązkowa ).

Doręczenia ( Rozdział 15- Art. 128- 142 )

Doręczenie- czynność materialno- techniczna, pełniąca podwójną funkcję:

a. informacyjną- przekazuje uczestnikom postępowania stosowne informacje,

b. umożliwia organom procesowym podejmowanie stosownych kroków prawnych

c. stanowi warunek skuteczności jak i możliwości przeprowadzenia wielu czynności procesowych, a także wywołania przez określone zdarzenie skutku prawnego

d. od momentu doręczenia biegnie dla stron większość terminów.

Zasady ogólne

1. zasada doręczenia z urzędu

2. zasad konfidencjalności- wszelkie pisma przeznaczone dla uczestników postępowania doręcza się w taki sposób, by treść ich nie była udostępniona osobom niepowołanym ( Art. 128 §2 )

3. zasada udzielania informacji ( ← Art. 16 )- obowiązek pouczenia adresata o terminie wykonania czynności procesowej, jeśli biegnie on od dnia doręczenia ( Art. 129 §3 ).

4. zasada doręczenia za pokwitowaniem odbioru ( Art. 130 ).

a. odbierający potwierdza odbiór swym czytelnym podpisem na zwrotnym pokwitowaniu, zawierającym:

i. imię i

ii. nazwisko

b. doręczający potwierdza sposób doręczenia swym podpisem na zwrotnym pokwitowaniu.

Wyjątek:

a. doręczenie konkludentne ( zob. niż. )

b. doręczenie za pośrednictwem telefaksu/poczty elektronicznej - dowodem doręczenia jest potwierdzenie transmisji danych ( Art. 132 §3 ).

Przedmiot doręczenia- pisma

1. wezwania

Wymogi formalne ( Art. 129 §1 )

i. organ wysyłający

ii. sprawa, charakter, miejsce i czas stawienia się adresata

iii. określenie, czy stawiennictwo jest obowiązkowe

iv. skutki niestawiennictwa

v. pouczenie o biegu terminu do wykonania czynności procesowej od dnia doręczenia ( Art. 129 §3 ), jeżeli termin ten biegnie od dnia przedmiotowego doręczenia

2. zawiadomienia

Wymogi formalne

takie jak wezwania ( Art. 129 §1 w zw. z Art. 129 §2 ).

3. orzeczenia w uwierzytelnionych odpisach- jeśli ustawa nakazuje doręczenie ( Art. 128 §1 )

4. zarządzenia w uwierzytelnionych odpisach- jeśli ustawa nakazuje doręczenie ( Art. 128 §1 )

5. inne pisma ( np. odpis aktu oskarżenia dla oskarżonego- Art. 338 §1 )

Adresat- podmiot doręczenia

1. każdy uczestnik postępowania

2. rozszerzony krąg podmiotów- Art. 140

Przesłanki:

i. przedmiotem doręczenia jest:

- orzeczenie,

- zarządzenie,

- zawiadomienie

- odpis

ii. ustawa nakazuje je doręczać stronom

iii. ustawa nie stanowi inaczej.

Podmioty:

- strona,

- obrońca strony,

- pełnomocnik strony,

- przedstawiciel ustawowy strony.

Nadawca

Organ procesowy

Doręczyciel

1. jeśli przedmiotem doręczenia jest pismo, od których daty doręczenia biegną terminy ( Art. 131 §1 )

Zasada:

a. poczta

b. inny podmiot uprawniony zajmujący się doręczaniem korespondencji

c. pracownik organu wysyłającego

d. Policja- w razie niezbędnej konieczności

Wyjątki:

a. w wypadkach niecierpiących zwłoki ( Art. 137 )- fakultatywnie

- telefonicznie lub

- w inny sposób stosownie do okoliczności

W aktach pozostawia się:

- opis nadanego komunikatu i

- podpis osoby nadającej.

b. doręczenie zbiorowe ( Art. 131 §2 )

2. jeśli przedmiotem doręczenia jest pismo, od których daty doręczenia nie biegną terminy-

Zasada:

W dowolny sposób ( a contrario z Art. 131 ).

Wyjątki: jw.

Sposoby doręczeń

I. Zasada doręczenie bezpośrednie- osobiście ( Art. 132 §1 )

Zasada:

- w mieszkaniu adresata ( arg. z Art. 132 §2 )

- za pośrednictwem telefaksu ( Art. 132 §3 )

- za pośrednictwem poczty elektronicznej ( Art. 132 §3 ).

Wyjątki:

- dorosłemu domownikowi, jeżeli ( Art. 132 §2 )

i. chwilowa nieobecność adresata w mieszkaniu

ii. podjęcie się przez domownika oddania pisma adresatowi

- w biurze adresata osobie tam zatrudnionej ( Art. 134 §3 ), jeśli:

i. adresat nie jest osobą fizyczną

ii. adresat jest obrońcą

iii. adresat jest pełnomocnikiem

Przykład: doręczenie pisma adwokatowi ( obrońcy ) w jego kancelarii sekretarce ( osobie tam zatrudnionej ).

II. Wyjątki:

We wszystkich poniższych wypadkach przesłanką negatywną jest złamanie zasady konfidencjalności- treść nie może zostać udostępniona osobom niepowołanym. Jeśli osoba, która wedle ustawy będzie odbiorcą pisma ( nie adresatem ), jest osobą niepowołaną, to wówczas zasada konfidencjalności ma pierwszeństwo!

1. doręczenie pośrednie ( za pośrednictwem określonej osoby )

a. fakultatywne (

a. Art. 134 §1

Adresat:

- żołnierz,

- funkcjonariusz Policji

- funkcjonariusz Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego,

- funkcjonariusz Agencji Wywiadu

- funkcjonariusz Straży Granicznej

- funkcjonariusz Służby Więziennej

Pośrednik

- przełożony adresata

b. Art. 133 §2:

Adresat:

- osoba stale zatrudniona

Pośrednik

- osoba upoważniona do odbioru korespondencji w miejscu stałego zatrudnienia adresata

Jaka jest relacja przepisów Art. 133 §3 i 134 §3? Bardzo często będą obejmować identyczne stany faktyczne. Np. adresatem jest obrońca oskarżonego mający swą kancelarię adwokacką ( miejsce stałego zatrudnienia ). Sekretarka w takiej kancelarii będzie zarówno osobą tam zatrudnioną ( Art. 134 §3 ) jak i osobą upoważnioną do odbioru korespondencji ( Art. 133 §3 ). Sprawę komplikuje fakt, że doręczenie, o którym mowa w Art. 133 §3 jest fakultatywne, a to z Art. 134 §3 jest obligatoryjne.

b. obligatoryjne

a. Art. 134 21

Adresat:

- żołnierz pełniący zasadniczą służbę wojskową

- przedmiotem doręczenia jest wezwanie

Pośrednik

- dowódca jednostki wojskowej, w której żołnierze pełni służbę

b. Art. 134 §2 )

Adresat:

- osoba pozbawiona wolności

Pośrednik

- administracja odpowiedniego zakładu

2. doręczenie zastępcze

a. Art. 132 §2

Przesłanki

i. chwilowa nieobecność adresata w mieszkaniu i

ii. podjęcie się przez osobę, której pismo się doręcza oddania pisma adresatowi

Osoba, której pismo jest doręczane

- administracja domu,

- dozorca domu,

- sołtys

To jest inny rodzaj doręczenia niż ten, o którym mowa w Art. 134. Tam ustawa mówi-pismo doręcza się adresatowi za pośrednictwem określonej osoby, a tu- pismo doręcza się innej osobie.

b. Art. 133 §1

Przesłanki:

i. brak możliwości dokonania doręczenia w sposób określony w Art. 132

- niemożliwość faktyczna

- niemożliwość prawna ( ← zasada konfidencjalności )

Sposób doręczenia

a. jeśli pismo było przesyłane pocztą- pozostawia się w najbliższej placówce pocztowej operatora publicznego ( Art. 133 §1 )

b. jeśli pismo było przesyłane w inny sposób- pozostawia się je:( Art. 133 §1 )

- w najbliżej jednostce Policji albo,

- we właściwym urzędzie gminy

Skutki: ( Art. 133 §2 )

a. doręczający ma obowiązek umieścić zawiadomienie,

- gdzie i kiedy pismo pozostawiono,

- iż należy odebrać je w terminie 7 dni

w określonym miejscu:

- skrzynce do doręczania korespondencji,

- na drzwiach mieszkania adresata,

- w innym widocznym miejscu

b. adresat może:

i. pismo odebrać- w terminie 7 dni

ii. pisma nie odebrać - w razie bezskutecznego upływu terminu należy powtórzyć czynność zawiadomienia jeden raz.

Jest to wynik orzeczenia TK, obowiązek powtórnego zawiadomienia wprowadziła nowela styczniowa.

3. doręczenie konkludentne ( Art. 136 )

Przesłanki:

a. adresat odmawia przyjęcia pisma

b. adresat odmawia pokwitowania odbioru

c. niemożność pokwitowania odbioru przez adresata

Skutki:

a. doręczający sporządza na zwrotnym pokwitowaniu odpowiednią wzmiankę

b. pismo zwraca się nadawcy ( Art. 136 §2 )

c. fikcja doręczenia ( zob. niż. )

4. doręczenie zbiorowe- przez ogłoszenie- w prasie, radiu, telewizji ( Art. 131 §2 )

Przesłanki:

a. wielość pokrzywdzonych w sprawie

b. względy ekonomiki procesowej- ich indywidualne zawiadomienie/doręczenie postanowienia o przysługujących im uprawnieniach/ spowodowałoby poważne utrudnienie w prowadzeniu postępowania.

W przypadku gdy przedmiotem doręczenia jest postanowienie, to pokrzywdzony ma dwie ( nie wykluczające się ) możliwości bycia zawiadomionym:

- przez ogłoszenie ( następuje z urzędu )

- przez doręczenie w inny sposób ( następuje na wniosek pokrzywdzonego, ma na to 7 dni od dnia ogłoszenia ). Termin zawity! ( Art. 131 §3 ).

4. doręczenie z naruszeniem przepisów rozdziału 15 ( Art. 142 )- jest skuteczne, jeżeli adresat oświadczy, iż pismo to otrzymał.

Tutaj nie ma fikcji doręczenia- bo przy fikcji nie mamy pewności, iż doręczenie rzeczywiście nastąpiło, a tutaj mamy pewność. Nie ma znaczenia sposób, wystarczy, że adresat złoży oświadczenie wiedzy o otrzymaniu takiego pisma.

Fikcja doręczenia- sytuacje, w których doręczenie uważa się za dokonane, chociaż nie można mieć pewności, że rzeczywiście nastąpiło

1. doręczenie w biurze adresata osobie tam zatrudnionej ( Art. 134 §3 )- z chwilą odbioru przez przyjmującego

2. doręczenie pośrednie- ( Art. 133 §3 i Art. 134 §1 i 2 - z chwilą przyjęcia pisma przez pośrednika.

Wyjątek: adresat udowodni, że pośrednik nie dopełnił obowiązku niezwłocznego przekazania pisma adresatowi. Wówczas nie ma już fikcji doręczenia- datą doręczenia będzie data faktycznego przekazania pisma adresatowi.

3. doręczenie zastępcze- jeżeli było powtórne zawiadomienie, a adresat nie odebrał pisma w "drugim" terminie 7 dni ( Art. 44 kpa, uchwała SN z 17.12.1970 )- z chwilą upływu terminu na powtórne odebranie

4. doręczenie konkludetne: ( Art. 136 )- z chwilą sporządzenia na zwrotnym pokwitowaniu odpowiedniej wzmianki przez doręczającego.

5. doręczenie pod starym adresem ( Art. 139 )- z chwilą doręczenia pod starym adresem

a. adresat- strona:

b. określone zachowanie adresata:

i. zmiana miejsca zamieszkania lub

ii. zmiana miejsca pobytu

c. adresat nie podał nowego adresu do doręczeń

d. pismo zostało wysłane pod uprzednio wskazany adres

Wyjątek: pisma wysłane po raz pierwszy po prawomocnym uniewinnieniu oskarżonego ( Art. 139 §2 )

6. doręczenie osobie przebywającej za granicą ( Art. 138 )- z chwilą doręczenia pod ostatni znany adres w kraju albo załączenia do akt sprawy

a. adresat:

i. strona,

ii. osoba niebędąca stroną

iii. jej prawa zostały naruszone

b. określone zachowanie adresata- przebywanie za granicą

Jeśli osoba ta zmieniła miejsce zamieszkania na położone za granicą- to stosujemy Art. 139.

c. adresat nie podał adresu do doręczeń w kraju

d. pismo zostało:

i. jeżeli znany jest adres w kraju- wysłane na ostatnio znany taki adres,

ii. jeżeli nieznany jest adres w kraju lub go nie ma- załączone do akt sprawy.

Terminy ( Rozdział 14, Art. 122- 127 )

← zasada szybkości procesu.

Termin- pojęcie wieloznaczne

1. synonim daty- oznaczonego punktu czasowego ( termin przesłuchania )

2. okres, w jakim należy dokonać określonej czynności ( termin do uzupełnienia braków pisma procesowego )

3. termin materialnoprawny

4. pewien czas, w jakim trwać może określony stan wywołany decyzją procesową lub czynnością faktyczną ( czas trwania śledztwa, tymczasowego aresztowania, zatrzymania ).

Podział terminów

1. Kryterium: upływ terminów

a. terminy maksymalne ( początkowe, ad quo )- które muszą upłynąć, aby czynność została dokonana

b. terminy minimalne ( końcowe, ad quem )- wymagające dokonania czynności do momentu upływu określonego czasu

2. Kryterium: sposób określenia:

a. określane kalendarzowo ( w godzinach, dniach, tygodniach, miesiącach, latach )

b. w odniesieniu do zaawansowania procesu ( do momentu rozpoczęcia przewodu sądowego )

c. w sposób blankietowy ( na dalszy czas określony )

d. w sposób ogólny ( niezwłocznie, natychmiast )

3. Kryterium: gałąź prawa

a. karnomaterialne ( przedawnienie w kk )

b. cywilnoprawnym ( przedawnienie roszczeń odszkodowawczych- Art. 555, przedawnienie ściągnięcie kosztów procesu- Art. 641 )

4. Kryterium: następstwa niezachowania terminów

a. instrukcyjne ( porządkowe ) ( przekraczalne )- ich przekroczenie nie powoduje bezskuteczności czynności, może jedynie wywołuje konsekwencje dyscyplinarne lub służbowe-

Niekiedy zakłada się oficjalne przedłużanie tych terminów ( np. termin na ukończenie śledztwa i dochodzenia

b. zawite ( nieprzekraczalne, przywracalne ) - takie, po upływie których czynność procesowa jest bezskuteczna, ale można wnosić o ich przywrócenie )- Art. 122 §1-

i. do wnoszenia środków zaskarżenia ( Art. 122 §2 )

ii. inne, jeśli ustawa tak stanowi ( Art. 122 §2 )

c. prekluzyjne ( materialnoprocesowe ) ( nieprzekraczalne, nieprzywracalne )- takie, po upływie których czynność procesowa jest nieważna, nie można wnosić o ich przywrócenie )-

Podział jest istotny, bo odbiega od podziałów przyjętych w procedurze cywilnej, gdzie inne jest rozumienie słowa "prekluzja".

Reguły obliczania terminu ( Art. 123 )

Są takie same, jak w innych postępowaniach.

1. do biegu terminu nie wlicza się dnia, od którego liczy się dany termin ( Art. 123 §1 )

2. jeśli termin jest oznaczony w tygodniach, miesiącach lub latach, koniec terminu przypada na dzień tygodnia lub miesiąca, który odpowiada początkowi terminu ( Art. 123 §2 )

Wyjątek: jeżeli w danym miesiącu nie ma takiego dnia, koniec terminu przypada na ostatni dzień tego miesiąca

3, jeżeli koniec terminu przypada na dzień uznany przez ustawę za dzień wolny od pracy, czynność można wykonać następnego dnia ( Art. 123 §3 ).

Takim dniem nie jest sobota ( postanowienie SN 2003 ) jak i kpc ( uchwała SN z 2003 ).

Zachowanie terminu- ( Art. 124 )- nadanie pisma przed jego upływem

a. w polskiej placówce pocztowej

b. polskim urzędzie konsularnym

Wyjątek:

i. żołnierz- w dowództwie jednostki wojskowej

ii. osoba pozbawiona wolności- w administracji odpowiedniego zakładu

iii. członek załogi polskiego statku morskiego- kapitanowi statku.

iv. ( orzecznictwo - uchwała SN z 2005 )- przekazanie przewoźnikowi poczty specjalnej, stosownie do wymogów ustawy z 1999 o ochronie informacji niejawnych, a więc gdy nie można go nadać w placówce pocztowej.

Nie ma natomiast znaczenia, czy pismo zostało wniesione do właściwego organu ( Art. 125 ):

- sądu,

- prokuratora,

- Policji

- innego organu postępowania przygotowawczego

Jeżeli tylko zostało wniesione do niewłaściwego organu, ale przed upływem terminu, to uważa się je za wniesione z zachowaniem terminu.

Przywrócenie terminu ( Art. 126 )

Przesłanki ( Art. 126 §1 ):

a. niedotrzymanie terminu dokonania czynności procesowej

b. termin niedotrzymany nie jest terminem prekluzyjnym

c. niedotrzymanie to nastąpiło z przyczyn od strony niezależnych

Np. brak pouczenia, mylne pouczenie, uchybienie terminu z wyłącznej winy obrońcy.

d. złożenie wniosku przez stronę/osobę niebędącą stroną wniosku o przywrócenie terminu

- w terminie zawitym 7 dni od daty ustania przeszkody

Określenie tego terminu jako zawitego jest niepotrzebne- w rzeczywistości jest to termin nieprzywracalny. Liczy się bowiem od ustania przeszkody, a uchybienie jemu musiałoby być niezawinione. Jeżeli zatem po ustaniu przeszkody, przed upływem 7 dni od jej ustania, pojawia się nowa przeszkoda, stan niezależny od zainteresowanego trwa nadal i po ustaniu daje tytuł do wnioskowania o przywrócenie terminu. Gdyby zaś pojawił się on juz po upływie 7 dni od ustania pierwszej przeszkody, odpada możliwość przywrócenia terminu, jako że zaistnieje tu okres, w którym pojawi się przyczyna niebędąca niezależną od osoby uchybiającej terminowi, co wyklucza przywrócenie terminu.

e. jednoczesne ze złożeniem wniosku dopełnienie czynności, która miała być w terminie wykonana

Procedura:

a. o przywrócenie terminu orzeka organ, przed którym należało dokonać czynności

- w formie postanowienia

- na odmowę przywrócenia terminu przysługuje zażalenie

b. Zasada ( Art. 127 ): niesuspensywność- wniosek o przywrócenie terminu nie wstrzymuje wykonania orzeczenia

Wyjątek: fakultatywny

Organ właściwy:

- organ, do którego złożono wniosek lub

- organ powołany do rozpoznania środka zaskarżenia

Odmowa wstrzymania nie wymaga uzasadnienia.

Sposoby dokumentacji ( utrwalania ) czynności procesowych ( Rozdział 16, Art. 143- 155 )

1. protokół

A. zwykły

Przesłanki sporządzenia

a. obligatoryjnie ( Art. 143 §1 )

- przyjęcie ustnego zawiadomienia o przestępstwie, wniosku o ściganie i jego cofnięcie ( Art. 143 §1 pkt 1 )

- przesłuchanie oskarżonego, jego świadka, biegłego i kuratora ( Art. 143 §1 pkt 2 )

- dokonanie oględzin ( Art. 143 §1 pkt 3 )

- dokonanie otwarcia zwłok oraz ekshumacji ( Art. 143 §1 pkt 4 )

- przeprowadzenie eksperymentu, konfrontacji, okazania ( Art. 143 §1 pkt 5 )

- przeszukanie osoby, miejsca, rzeczy i systemu informatycznego ( Art. 143 §1 pkt 6 )

- zatrzymanie rzeczy i danych informatycznych ( Art. 143 §1 pkt 6 )

- otwarcie korespondencji i przesyłki ( Art. 143 §1 pkt 7 )

- odtworzenie utrwalonych zapisów ( Art. 143 §1 pkt 7 )

- zaznajomienie podejrzanego z materiałami zebranymi w postępowaniu przygotowawczym ( Art. 143 §1 pkt 8 )

- przyjęcie poręczenia ( Art. 143 §1 pkt 9 )

- przebieg posiedzenia sądu, jeżeli ( Art. 143 §1 pkt 10 )

- stawią się na nim uprawnione osoby albo

- ich obecność jest obowiązkowa

- przebieg rozprawy ( Art. 143 §1 pkt 11 ).

b. fakultatywnie ( Art. 143 §2 )

i. inna czynność niż podana w Art. 143 §1

ii. wymóg ustawowy- przepis szczególny tego wymaga albo

iii. uznanie sporządzenia protokołu za potrzebne przez przeprowadzającego czynność.

Przykład: pobranie krwi i wydzielin, badanie zawartości alkoholu.

Sporządzający- protokolant

i. określona osoba

a. protokół rozprawy ( Art. 144 §1 )

i. aplikant

ii. pracownik sekretariatu

iii. asesor sądowy, jeśli nie należy do składu orzekającego

b. protokół z innych czynności ( Art. 144 §2 )

i. osoba przybrana w charakterze protokolanta przez prowadzącego czynność. Może to być ( np. student- praktykant w prokuraturze ).

- pracownik organu prowadzącego postępowania

- inna osoba, wówczas składa przyrzeczenie: "przyrzekam uroczyście, że powierzone mi obowiązki protokolanta wykonam sumiennie" ( Art. 144 §3 ).

ii. przeprowadzający czynność.

ii. jeżeli nie podlega wyłączeni

Przesłanki wyłączenia protokolanta

Takie same jak sędziego ( Art. 146 §1 )

Organ właściwy do wyłączenia ( Art. 146 §2 )

a. sąd-

- w toku rozprawy

- w toku posiedzenia

b. osoba, która przeprowadza czynność protokołowaną

- w innych wypadkach

Wymogi formalne protokołu

a. oznaczenie czynności ( Art. 148 §1 pkt 1 )

b. oznaczenie czasu czynności ( Art. 148 §1 pkt 1 )

c. oznaczenie miejsca czynności ( Art. 148 §1 pkt 1 )

d. oznaczenie osób w niej uczestniczących ( Art. 148 §1 pkt 1 )

e. przebieg czynności oraz oświadczenia i wnioski jej uczestników ( Art. 148 §1 pkt 2 )

f. wydane w toku czynności postanowienia i zarządzenia, a jeżeli postanowienie lub zarządzenie sporządzono osobna, wzmiankę o jego wydaniu ( Art. 148 §1 pkt 3 )

g. w miarę potrzeby stwierdzenie innych okoliczności dotyczących przebiegu czynności ( Art. 148 §1 pkt 4 )

h. podpis

- w przypadku protokołu rozprawy oraz posiedzenia ( Art. 149 §1 )

i. przewodniczącego

- jeśli nie jest to możliwe, to jednego z członków składu orzekającego, zaznaczając przyczynę braku podpisu przewodniczącego ( Art. 149 §3 )

ii. protokolanta

Odczytanie fakultatywne- osoby biorące udział w czynności mają prawo żądać odczytania fragmentów ich wypowiedzi wciągniętych do protokołu ( Art. 148 §3 )

- w przypadku innych protokołów ( Art. 150 )

i. osób biorących udział w czynności

Odczytanie obligatoryjne- przed podpisaniem należy taki protokół odczytać i uczynić o tym wzmiankę ( Art. 150 §1 )

Podpis może być złożony:

i. bezpośrednio po dokonaniu czynności ( arg. z Art. 150 §2 )

ii. później, ze wskazaniem ( Art. 150 §2 )

- daty złożenia podpisów,

- przyczyn opóźnienia

Wyjątek: Art. 121- przyczyna braku podpisu, gdy osoba biorąca udział w czynności:

- odmawia podpisu lub

- nie może go złożyć

i. jeżeli zostały poczynione skreślenia, poprawki, uzupełnienia ( Art. 151 §1 )

- omówienie,

- podpis osób podpisujących protokół.

j. zarzuty co do jego treści, jeżeli zostały zgłoszone ( Art. 150 §2 )

Zakres podmiotowy:

Osoba biorąca udział w czynności

Termin

Wraz z podpisaniem protokołu

k. wzmianka o sprostowaniu protokołu, jeżeli nastąpiło ( Art. 153 §3 )

l. inne wymogi przewidziane przepisami szczególnymi ( np. protokół zatrzymania rzeczy, protokół przeszukania, protokół zatrzymania ).

m. ponadto dołącza się ( załącza- a nie wciąga- czyli umieszcza w treści ) wniosek o sprostowanie protokołu, niezależnie do sposobu jego załatwienia ( Art. 155 §2 )

Wymogi materialne protokołu

a. z urzędu- powinien stanowić możliwe dokładne odbicie ( Art. 148 §1 ):

- wyjaśnień,

- zeznań,

- oświadczeń,

- wniosków,

- stwierdzenia określonych okoliczności przez organ prowadzący postępowanie

Należy operować określeniami użytymi przez oświadczającego, a nie językiem prawniczym.

b. na wniosek- pełna dokładność w zakresie dotyczących praw i interesów wnioskującego- osoby biorącej udział w czynności ( Art. 148 §1 )

c. zakaz zastępowania treści zeznań lub wyjaśnień odwoływaniem się do innych protokołów ( Art. 148 §3 ).

Sprostowanie protokołu

1. Protokół rozprawy i posiedzenia

Legitymacja czynna:

a. strona

b. inna osoba mająca w tym interes prawny

Przesłanki

a. wskazanie przez wnioskującego

- nieścisłości,

- opuszczeń

Termin

Do momentu wysłania akt sprawy do wyższej instancji ( Art. 153 §4 )

Kwestia nieścisłości może być wówczas podnoszona w toku postępowania odwoławczego.

Postępowanie w sprawie sprostowania

1. dołączenie wniosku o sprostowanie do protokołu ( Art. 155 §2 )

2. rozpatrzenie wniosku- możliwe są następujące rozwiązania

a. pozostawienie bez rozpoznania- jeśli został przekroczony termin ( Art. 153 §4 )

b. uwzględnienie wniosku- może to zrobić: ( Art. 153 §1 )

i. przewodniczący po wysłuchaniu protokolanta, a jeśli nie on, to

Forma

Zarządzenie

iii. sąd w składzie, który rozpoznawał sprawę, po wysłuchania protokolanta

Forma

Postanowienie

Tryb:

i. wzmianka w sprostowanym protokole

ii. podpisują ją:

- przewodniczący i

- protokolant.

c. złożenie do akt sprawy oświadczeń co do zasadności wniosku przez ( Art. 153 §2 )

- poszczególnych członków składu

- protokolanta

Przesłanki:

i. wniosek ma rozpoznawać sąd, w składzie, który rozpoznał sprawę

ii. bram możliwości utworzenia tego samego składu

d. odmowa uwzględnienia wniosku

3. zawiadomienie ( Art. 155 ):

a. jeśli nastąpiło sprostowanie-

i. zakres podmiotowy- strony

ii. zakres przedmiotowy- treść sprostowania

b. jeśli odmowa sprostowania

i. zakres podmiotowy- osoba, która zgłosiła wniosek o sprostowanie

ii. zakres przedmiotowy- odmowa sprostowania.

2. każdy protokół ( Art. 154 )

Tryb:

a. z urzędu

b. na wniosek

Przesłanki

a. oczywiste omyłki pisarskie

b. błędy rachunkowe

Termin

W każdym czasie

Postępowanie w sprawie sprostowania

jw.,

B. ograniczony ( skrócony, uproszczony )- wprowadzony nowelą styczniową

Ogranicza się do zapisania w nim najbardziej istotnych oświadczeń osób biorących udział w czynności. Nie obowiązuje więc wymóg z Art. 148 §2 o odnotowywaniu z możliwą dokładnością. Pozostałe wymogi z Art. 148 §1 powinny być zachowane.

Jest zawsze fakultatywny

a. w dochodzeniu przy utrwalaniu czynności innych niż: ( Art. 325h )

- przedstawienie zarzutów,

- zmiana zarzutów,

- przesłuchiwanie podejrzanego

- końcowe zaznajomienie,

- czynności niepowtarzalne

b. gdy czynność utrwala się za pomocą urządzenia rejestrującego obraz lub dźwięk, zapis ten jest wówczas załącznikiem do protokołu ( Art. 147 §3 )

c. gdy czynność utrwala się za pomocą stenogramu, pierwopis i przekład stenogramu są wówczas załącznikiem do protokołu ( Art. 145 §1 ).

2. stenogram ( Art. 145 )- szybkie zapis czynności określonym systemem znaków, sporządzony niezależnie od protokołu.

Możliwe są dwa rozwiązania:

a. protokół zwykły + stenogram ( jako załącznik do protokołu)

b. protokół ograniczony + stenogram ( jako załącznik do protokołu )- Art. 147 §3 )

Sporządzający- stenograf

a. odpowiedni podmiot

i. może być to pracownik organu prowadzącego postępowanie

ii. może być to osoba przybrana, niebędąca pracownikiem organu prowadzącego postępowanie- wówczas składa przyrzeczenie takie jak w przypadku protokolanta ( Art. 144 §3 w zw. z Art. 144 )

b. jeżeli nie podlega on wyłączeniu ( tak samo jak w wypadku protokolanta )- Art. 146

Sposób postępowania

a. stenograf przekłada stenogram na pismo zwykłe

b. czyni wzmiankę, jakim posługiwał się systemem

c. załącza do protokołu

- pierwopis stenogramu

- przekład stenogramu

3. zapis obrazu i dźwięku ( Art. 147 )

Możliwe są dwa rozwiązania

a. protokół zwykły + zapis obrazu lub dźwięku ( jako załącznik do protokołu )

b. protokół ograniczony + zapis obrazu lub dźwięku ( jako załącznik do protokołu ).

Przesłanki

a. czynność protokołowana

b. uprzednie ( przed uruchomieniem urządzenia ) uprzedzenie osoby uczestniczące w czynności

Nieuprzedzenie nie powoduje bezskuteczności czy nieważności czynności- ale może rzutować na jej wartość dowodową.

c1. obligatoryjne ( Art. 147 §2 )

i. przesłuchanie świadka lub biegłego, gdy

- zachodzi niebezpieczeństwo, że przesłuchanie tej osoby nie będzie możliwe w dalszym postępowaniu lub

- przesłuchanie następuje w drodze pomocy sądowej.

ii. przesłuchanie pokrzywdzonego małoletniego

iii. przesłuchanie świadka małoletniego

c2. fakultatywne- każda inna czynność

d. względy techniczne nie stoją temu na przeszkodzie ( arg. z Art. 147 §2 )

Sporządzający- operator urządzenia rejestrującego.

Stosuje się odpowiednio przepisy o protokolancie.

Udział strony

1. prawo do otrzymania na swój koszt jednej kopii zapisu dźwięku lub obrazu

Wyjątek:

i. przesłuchanie na rozprawie odbywającej się z wyłączeniem jawności

ii. przesłuchanie w postępowaniu przygotowawczym

2. prawo do utrwalania, za zgodą sądu, przebiegu rozprawy za pomocą urządzenia rejestrującego dźwięk ( ale nie obraz- Art. 358 ).

4. notatka urzędowa- dokument utrwalający treść i formę czynności nieprotokołowanej ( Art. 143 §2 ).

Przesłanki sporządzenia

a. czynność procesowa, z której nie sporządza się protokołu.

b. czynności operacyjne prowadzone w toku postępowania przygotowawczego, mające na celu uzyskanie danych pozwalających podjąć określone kroki procesowe ( inwigilacja, obserwacja, rozpytania )

Wymogi formalne

W zasadzie brak- założeniem notatki jest jej nieformalny charakter, ale powinna wskazywać osoby uczestniczące i opisywać pokrótce przebieg czynności, może to bowiem mieć znaczenie dla rozstrzygania kwestii wpadkowych.

Przeglądanie akt i sporządzanie odpisów ( Rozdział 17, Art. 156- 159 ).

← zasada kontradyktoryjności

I. w postępowaniu przygotowawczym

Zasada: ograniczony dostęp do akt ( Art. 156 §5 )

podmiot uprawniony	udostępnianie akt	sporządzanie odpisów z akt i wydawanie odpłatnie kserokopii	wydanie odpłatnie uwierzytelnionych odpisów i kserokopii z akt sprawy
strona	TAK, za zgodą prokuratora	TAK, za zgodą prokuratora	TAK, za zgodą prokuratora
obrońca	TAK, za zgodą prokuratora	TAK, za zgodą prokuratora	TAK, za zgodą prokuratora
pełnomocnik	TAK, za zgodą prokuratora	TAK, za zgodą prokuratora	TAK, za zgodą prokuratora
przedstawiciel ustawowy	TAK, za zgodą prokuratora	TAK, za zgodą prokuratora	TAK, za zgodą prokuratora
inne osoby	TAK- fakultatywnie - za zgodą prokuratora - w wyjątkowych wypadkach	NIE	NIE

Odmowa udostępnienia akt

Organ wydający

Prokurator

Forma

Postanowienie

Zaskarżalność

Tak, ale tylko przez strony ( Art. 159 ).

Wyjątek: ustawa stanowi inaczej

i. Art. 157 §3- zakaz odmowy

Zakres podmiotowy

Strona

Przedmiot

Sporządzenie odpisu

i. protokołu czynności

- strona w czynności uczestniczyła lub

- strona w czynności miała prawo uczestniczyć

ii. dokumentu

- dokument pochodzi od strony lub

- dokument sporządzony był z jej udziałem

II. w postępowaniu sądowym

Zasada: prawo dostępu do akt

podmiot uprawniony	udostępnianie akt ( Art. 156 §1 )	sporządzanie odpisów z akt i wydawanie odpłatnie kserokopii ( Art. 156 §1 i 2 )	wydanie odpłatnie uwierzytelnionych odpisów i kserokopii z akt sprawy ( Art. 156 §3 )
strona	TAK	TAK	TAK, za zgodą prezesa sądu
podmiot zobowiązany do zwrotu korzyści majątkowej pochodzącej z przestępstwa	TAK	TAK	TAK, za zgodą prezesa sądu
obrońca	TAK	TAK	TAK, za zgodą prezesa sądu
pełnomocnik	TAK	TAK	TAK, za zgodą prezesa sądu
przedstawiciel ustawowy	TAK	TAK	TAK, za zgodą prezesa sądu
inne osoby	TAK, za zgodą prezesa sądu	NIE	TAK, za zgodą prezesa sądu

Wyjątek:

1. ograniczenie dostępu do akt ( Art. 156 §4 )- obligatoryjne

Przesłanka:

Zachodzi niebezpieczeństwo ujawnienia tajemnicy państwowej

Skutki:

a. ograniczenie prawa dostępu do akt- dostęp odbywa się z zachowaniem rygorów określonych przez prezesa sądu lub sąd:

i. przeglądanie akt

ii. sporządzanie odpisów

ii. sporządzanie kserokopii

b. wyłączenie prawa dostępu do akt- nie wydaje się:

i. uwierzytelnionych odpisów

ii. uwierzytelnionych kserokopii

Wyjątek: ustawa stanowi inaczej

2. rozszerzone uprawnienia prokuratora - może on

Zasada:

a. prawo do przeglądania akt sprawy sądowej w każdym czasie ( Art. 158 §1 )

b. prawo do żadania przesłania akt sprawy sądowej w celu przeglądania ( Art. 158 §1

Wyjątek:

i. względy ekonomiki procesowej- tamuje to bieg postępowania

ii. ogranicza dostęp do akt innym uczestnikom postępowania, a zwłaszcza

- oskarżony,

- obrońca,

c. obowiązek udostępnienia akt w razie ich przesłania ( Art. 158 §2 )

- stronie,

- obrońcy,

- pełnomocnikowi

3. rozszerzone uprawnienia oskarżonego

Zasada: na jego wniosek należy mu wydać bezpłatnie jeden uwierzytelniony odpis każdego orzeczenia wraz z uzasadnieniem, jeżeli je sporządzono ( Art. 157 §1 )

Wyjątek: sprawy, w których wyłączono jawność ze względu na ważny interes państwa- tylko odpis orzeczenia kończącego postępowania w danej instancji, bez uzasadnienia ( Art. 157 §2

4. zakaz odmowy z Art. 157 §3 ( zob. wyż. )

Postępowanie odtworzeniowe- w razie zaginięcia lub zniszczenia akt ( Rozdział 18, Art. 160- 166 ).

Jest to postępowanie wpadkowe. Może zaistnieć:

a. w toku toczącego się postępowania karnego

b. po prawomocnym zakończeniu postępowania karnego ( proces rehabilitacyjny, odszkodowanie za niesłuszne skazanie ).

Ma charakter sprawozdawczy- nie wkracza w meritum sprawy, nie należy badać podstaw odpowiedzialności czy prawidłowości kwalifikacji prawnej.

Przesłanka

Nastąpiło:

i. zaginięcie akt albo

ii. zniszczenie akt

zarówno:

i. w całości jak i

ii w części

Tryb

1. z urzędu

2. na wniosek podmiotu mającego w tym interes prawny.

Organ uprawniony do przeprowadzenia

a. w przypadku akt postępowania sądowego będącego w toku

→ sąd, w którym sprawa się ostatnio toczyła ( Art. 160 §1 )

Wyjątek: Sąd Najwyższy- tylko w zakresie odtworzenia akt tego sądu ( Art. 160 §2 )

b. w przypadku akt postępowania sądowego zakończonego prawomocnie ( Art. 160 §3 )

→ sąd, w którym sprawa się toczyła w I instancji

→ inny sąd wskazany w ustawie

c. w przypadku akt postępowania przygotowawczego

→ prokurator ( Art. 160 §4 ). stosując odpowiednio przepisy Rozdziału 18.

Chodzi tu jedynie o akt toczącego się lub zakończonego dochodzenia lub śledztwa, w efekcie którego nie doszło do postępowania sądowego- np. dla celów wznowienia czy podjęcia umorzonego postępowania.

Zakres odtworzenia akt

a. w przypadku sprawy będącej w toku- w całości do momentu, w jakim uległy zniszczeniu lub zagubieniu

b. w przypadku sprawy prawomocnie zakończonej ( Art. 161- w częściach niezbędnych do

i. wykonania orzeczenia

ii. wznowienia postępowania

iii. przeprowadzenia postępowania w trybie kasacji

iv. urzeczywistnienia innych uzasadnionych interesów stron ( np. stwierdzenie nieważności orzeczenia, wystąpienie o odszkodowanie za niesłuszne skazanie ).

Tok postępowania odtworzeniowego

1. organ uprawniony do wszczęcia:

a. prezes sądu

b. prokurator

2. wezwanie stron do ( Art. 162 )

a. złożenia w oznaczonym przez siebie terminie wniosków co do sposobu odtworzenia akt oraz

b. przedstawienia dokumentów umożliwiających ich odtworzenie

3. wezwanie osób posiadających potrzebne dokumenty do ich przedstawienia sądowi

- jeśli zachodzi potrzeba, zarządzenie przymusowego odebrania ( stosuje się odpowiednio przepisy o zatrzymaniu i przeszukaniu ) ( Art. 163 §1 )

- po sporządzeniu uwierzytelnionych odpisów należy dokumenty zwrócić osobie:

- która je dostarczyła lub

- od której je odebrano

4. następnie po uzyskaniu stosownych wniosków stron i dokumentów sąd ( prokurator ) przeprowadza postępowanie, w ramach, których może przeprowadzić dowody, jakie uzna za konieczne. W szczególności ( Art. 164 )

- wpisy do rejestrów karnych,

- wpisy do repertoriów,

- wpisy do innych ksiąg biurowych,

- utrwalenia dźwięku lub obrazu,

- notatki osób uczestniczących w sprawie

- protokolantów,

- sędziów,

- ławników,

- prokuratorów,

- adwokatów

- przesłuchanie w charakterze świadków wszelkich uczestników sprawy, której akta zaginęły lub uległy zniszczeniu,

- przesłuchanie innych osób, które mogą mieć wiadomości co do treści akt.

5. strony mają prawo udziału w posiedzeniu ( Art. 164 )

Rozstrzygnięcie

1. odtworzenie akt- stwierdzenie, w jakim zakresie akta te zostały odtworzone ( Art. 165 §1 )

2. stwierdzenie niemożliwości odtworzenia akt ( Art. 165 §1 )

Forma:

Postanowienie

Zaskarżalność

Tak - zażaleniem ( Art. 165 §2 ).

- jeśli skarżymy postanowienie o odtworzeniu- można podważać ścisłość ustaleń odtwarzających i wnosić bądź o dołączenie nieprzyjętych przez sąd dokumentów ( materiałów- np. notatek ), bądź o wyeliminowanie danych , które skarżący uznaje za niepewne czy nieściśle odtworzone,

- jeśli skarżymy postanowienie stwierdzające niemożność odtworzenia akt, można podważać jego zasadność, żądając ponownego postępowania w tym przedmiocie.

Efektem rozstrzygnięcia może być zatem:

a. możliwość dalszego kontynuowania postępowania

b. niemożliwość dalszego kontynuowania postępowania ( Art. 166 )

i. przedmiotem postępowania było odtworzenie akt sprawy prawomocnie nie ukończonej

ii. akta te nie mogą być odtworzone albo

iii. akta te zostały odtworzone w części.

→ konieczność dalszego kontynuowania postępowania- czynności procesowe należy powtórzyć w zakresie niezbędnym do kontynuowania postępowania.

DOWODY ( Dział V., Art. 167-242 )

Dowód- każdy dopuszczalny przez prawo karne procesowe środek służący ustaleniu okoliczności mających znaczenie dla rozstrzygnięcia.

Prawo dowodowe- zespół przepisów regulujących gromadzenie, utrwalaniw i wykorzystywanie dowodów.

Udowodnienie- taki stan, w którym fakt przeciwny dowodzonemu wydaje się realnie niemożliwy lub wysoce nieprawdopodobny.

Przykład: udowodnienie faktu zabójstwa przy braku zwłok może nastąpić jedynie wtedy, gdy w pełni wykluczona jest możliwość dalszego życia ofiary jak i możliwość jej zgonu innego niż przez zabicie.

Pojęcie dowodu jest wieloznaczne

1. źródło dowodowe- źródło informacji o faktach

Przykład: osoba oskarżonego, świadka, rzecz, miejsce, ciało.

2. środek dowodowy- informacje płynące ze źródła dowodowego w sposób przez prawo procesowe określony.

Przykład: wyjaśnienia oskarżonego, zeznania świadka, cechy i właściwości rzeczy i ciała )

3. fakt dowodowy- pewna okoliczność udowodniona za pomocą określonych źródeł i środków dowodowych, która sama sobie stanowi teraz dowód na istnienie ( nieistnienie ) innej dowodzonej czynności

Przykład: np. alibi oskarżonego jest samo w sobie dowodem na to, iż to nie on dopuścił się czynu zabronionego )

4. czynność procesowa- która ujawnić ma okoliczności pozwalające na wysnucie określonych wniosków.

Przykład: konfrontacja, sekcja zwłok.

5. sposób przeprowadzenia danego dowodu

Przykład: przeprowadzanie oględzin, przeprowadzenie dowodu z wyjaśnień, odczytanie dokumentu.

6. ostateczny wynik procesu myślowego- ukształtowany na podstawie dowodów we wcześniejszych znaczeniach tego słowa.

Podział dowodów

I. kryterium: przedmiot dowodu zob. wyż.

1. bezpośrednie ( na fakt główny )

Fakty główne- ( factum prbandum ) zestaw wszystkich znamion przestępstwa, za które odpowiedzialność jest przedmiotem procesu.

Przykład: zabicie człowieka, kradzież z włamaniem.

2. pośrednie ( na fakty uboczne )

Fakty uboczne ( factum probans, factum indicans )- z których następnie w drodze logicznego rozumowania wysnuwa się wniosek odnośnie faktu głównego.

Przykład: znalezienie odcisków palców w pobliżu miejsca czynu w tzw. krytycznym czasie, znalezienie u oskarżonego przedmiotów pochodzących z włamania, fakt sprzedawania przedmiotów pochodzących z kradzieży.

Dowody pośrednie służą więc jedynie udowodnieniu przesłanek do dalszego rozumowania odnośnie faktu głównego.

Poszlaka- fakt dowodowy uboczny niekorzystny dla oskarżonego ( obciążający ).

Dowód poszlakowy- dowód z poszlak.

Przykład: brak alibi.

W procesie poszlakowym o zgodności ustaleń z rzeczywistym przebiegiem zdarzenia nie świadczy wielość poszlak, ale logiczne powiązania całokształtu tych poszlak wykluczające realnie inne wersje danego zdarzenia.

3. inne

Przykład: dowód na rozmiar szkody ( istotny dla oceny szkodliwości czynu, jak i np. dla odszkodowania ), warunki i właściwości osobiste oskarżonego, fakt doręczenia pisma.

II. kryterium: odległość źródła dowodowego od dowodzonego faktu

1. pierwotne- gdy źródło dowodowe bezpośrednio zetknęło się z udowadnianym faktem.

Przykład: naoczny świadek, oryginał dokumentu ).

2. pochodne- gdy źródło dowodowe nie zetknęło się bezpośrednio z udowadnianym faktem ( jest ogniwem pośrednim między źródłem pierwotnym a faktem dowodzonym ).

Przykład: świadek ze słyszenia, kopia dokumentu.

III. kryterium- formalizm przeprowadzania dowodów

1. ścisłe ( formalne )- przeprowadzane dokładnie wg wymogów prawa dowodowego- w ściśle określony sposób i w określonej formie.

Tylko dowody ścisłe mogą stanowić podstawę do rozstrzygania w przedmiocie odpowiedzialności karnej.

2. swobodne- nie ma potrzeba zachowywania wszystkich rygorów prawa dowodowego.

Można je wykorzystywać przy rozstrzyganiu innych niż odpowiedzialność oskarżonego kwestii.

IV. kryterium- charakter źródła dowodowego

1. osobowe- źródłem dowodowym jest osoba, a sposobem ich przeprowadzania jest przesłuchanie ( odczytanie protokołu przesłuchania ).

Przykład: oskarżony, świadek.

2. rzeczowe- źródłem dowodowym jest rzecz, środkiem dowodowym- cechy i właściwości rzeczy, a sposobem przeprowadzenia- oględziny.

Przykład: odciski palców na przedmiocie,

3. samoistne.

Przykład: dokument, gdy interesuje nas jego treść, eksperyment procesowy.

V. Kryterium- treść informacyjna

1. pojęciowe- zawierające treści intelektualne, powstałe dzięki wysiłkowi umysłu, choć poznawane przez organ procesowy za pomocą zmysłów, to dostarczane mu w gotowej formie.

Przykład: oświadczenia wiedzy - wyjaśnienia, opinie, zeznania, treść zapisu obrazu, dźwięku.

2, zmysłowe- środek dowodowy oddziałuje na zmysły i dopiero w wyniku doznań zmysłowych formułowana jest ich treść pojęciowa.

Przykład: oględziny. Jeśli organ procesowe- z uwagi na potrzebę wiedzy specjalistycznej- nie może poznać takiego dowodu ( np. otwarcie zwłok ), zasięga się opinii biegłego.

VI. Kryterium: geneza źródła dowodowego

1. przypadkowe-

2. z przeznaczenia- tworzone specjalnie tym celu, aby wykorzystać je w postępowaniu karnym.

Przykład: protokoły z czynności procesowych, notatki urzędowe.

VII. Kryterium: jakiej tezy dowodowej dowodzi się danym dowodem?

1. obciążające- potwierdzają tezę oskarżenia

2. odciążające- podważają tezę oskarżenia.

VIII. Kryterium: przedmiot dowodu

1. pozytywne ( dodatnie )- przedmiotem jest dowodzenie istnienia danej okoliczności

2. negatywne ( ujemne )- przedmiotem jest dowodzenie nieistnienia danej okoliczności.

IX. Kryterium: forma

1. ustne

2. pisemne

X. Kryterium: tryb przeprowadzania

1. przeprowadzane z urzędu

2. przeprowadzane z inicjatywy stron

XI. Kryterium: wzajemny stosunek dowodów

1. zasadnicze

2. przeciwdowody- skierowane na obalenie tezy udowadnianej za pomocą innego dowodu.

Ułatwienia dowodowe- okoliczności nie wymagające dowodu

1. IURA NOVIT CURIA- stan prawny

Wyjątek:

- prawo obce,

- prawo międzynarodowe,

- zwyczajowo przyjęte zachowania.

2. NOTORIA NON EGENT PROBATIONE ( Art. 168 )- założenia znajomości niektórych faktów nie trzeba dowodzić ( nie wyłącza to dowodu przeciwnego ).

a. fakty powszechnie znane- ( notoryjność powszechna ) dany fakt jest znany tak szerokiemu kręgowi osób i łatwo sprawdzalny, że dowodzenie go byłoby stratą czasu.

Przykład: dowodzenie, że Gdańsk, Gdynia i Sopot to miejscowości leżące blisko siebie- co może mieć znaczenie dla ustalania szybkości poruszania się pomiędzy nimi.

b. fakty znane z urzędu ( notoryjność sądowa ), należy zwrócić na nie uwagę stron.

3. domniemania

a. faktyczne- sądy o faktach wynikające z doświadczenia życiowego i obserwacji określonych prawidłowości życiowych.

Pozwalają one przyjąć prawdziwość danego faktu, w oparciu o to, że jest on niejako naturalny.

Przykład: przyjmuje się, iż z założenia zeznający świadek nie jest dotknięty chorobą psychiczną, która wymagałaby przesłuchania go z udziałem biegłego ( Art. 192 §2 ) i nie trzeba każdorazowo udowadniać, że stan psychiczny nie budzi wątpliwości.

b. prawne- wynikające z norm prawnych

i. wzruszalne ( względne ) ( praesumptiones iuris tantum )

Przykład: domniemanie niewinności, domniemanie prawidłowości prawomocnego orzeczenia sądowego.

ii. niewzruszalne ( bezwzględne ) ( praesumptiones iuris ac de iure )

Przykład: fikcja doręczenia- Art. 138 i 139 §1. Występują niezwykle rzadko, z uwagi na ← zasadę prawdy materialnej.

4. uprawdopodobnienie- obiektywny stan, którym dany fakt jest jedynie wysoce prawdopodobny, możliwy.

a. fakty korzystne dla oskarżonego

Przykład: alibi

b. decyzje wpadkowe, również niekorzystne dla oskarżonego.

Przykład: przedstawienie zarzutów ( Art. 313 §1 ), zastosowanie środków zapobiegawczych ( Art. 249 §1

Utrudnienia dowodowe- zakazy dowodowe

Zakaz dowodowy- norma zabraniająca przeprowadzenia dowodu w określonych warunkach lub stwarzająca ograniczenia w pozyskiwaniu dowodów.

Ratio legis- konflikt dwu zasad

← zasad prawdy obiektywnej

← konieczność ochrony innych społecznie istotnych interesów i dóbr

Przykład: oskarżony na spowiedzi prosząc o wybaczenie grzechów wyznał duchownemu, iż popełnił dany czyn. Z jednej strony zasada prawdy materialnej nakazuje przesłuchać duchownego na okoliczności objęte tajemnicą spowiedzi ( zob. niż. ), z drugiej jednak istniej dobro o większej ( istotnej społecznie ) wartości ( wolność religii i wyznania ), który ma w tym wypadku priorytet.

I. Zakazy zupełne- zabraniające przeprowadzenia jakiegokolwiek dowodu na daną okoliczność

Żaden dowód nie jest dopuszczalny

a. zakaz dowodzenia prawa lub stosunku prawnego wbrew ustaleniom konstytutywnego rozstrzygnięcia innego sądu, które wiąże sąd karny ( Art. 8 §2 )

b. zakaz dowodzenia przebiegu narady i głosowania ( Art. 108 §1 )

c. zakaz dowodzenia zasadności lub bezzasadności uprzedniego prawomocnego skazania jako okoliczności decydującej o powrocie do przestępstwa ( bo recydywę ustala się w oparciu o wiążące sąd poprzednie prawomocne skazania )

d. zakaz wykorzystywania jako dowód i odtwarzania uprzednio złożonych zeznań osoby, która następnie skorzystała z prawa do odmowy zeznań lub została zwolniona od zeznawania ( Art. 186 §1 )

e. zakaz przeprowadzania jakiejkolwiek czynności dowodowej zmierzającej do ujawnienia okoliczności objęcia świadka koronnego i osoby mu najbliższej ochroną osobistą lub pomocą w postaci zmiany miejsca pobytu, zatrudnienia lub wydania nowych dokumentów tożsamości ( Art. 14 ust. 4 w zw. z ust. 1 usk ).

II. Zakazy niezupełne­- zabraniające jedynie przeprowadzania dowodu w pewnych warunkach, korzystania z określonego źródła lub środka dowodowego albo uzyskiwania środka dowodowego w określony sposób,

Możliwe jest sięgnięcie po inne źródło lub środek dowodowy.

1. bezwzględne ( bezwarunkowe )- takie, które nigdy nie mogą być uchylone

a. przesłuchanie w charakterze świadka

- tajemnica obrończa- obrońcy lub adwokata działającego na podstawie Art. 245 §1, co do faktów, o których dowiedział się udzielając porady prawnej lub prowadząc sprawę ( Art. 178 pkt 1 )

← Wartością społecznie istotną jest prawo do obrony ( Art. 42 ust. 2 K. )

Nie ma znaczenia, czy obrońca podjął się później obrony w danej sprawie.

- tajemnica spowiedzi- duchownego, co do faktów, o których dowiedział się na spowiedzi ( Art. 178 pkt 2 )

← Wartością społecznie istotną jest wolność religii ( Art. 53 K. )

- osób zobowiązanych do zachowania tajemnicy w zakresie ochrony zdrowia psychicznego na okoliczność przyznania się ( wobec nich ) osoby z zaburzeniami psychicznymi do popełnienia czynu zabronionego ( Art. 52 ust. 1 ustawy z 1994 o ochronie zdrowia psychicznego )

b. inny sposób korzystania ze źródeł dowodowych

- zakaz powoływania w charakterze biegłego ( Art. 196 §1 )

- obrońców,

- duchownych

- lekarza z zakresu ochrony zdrowia psychicznego

- osób najbliższych oskarżonego

- osób pozostających z oskarżonym w szczególnie bliskim stosunku osobistym

- osób powołanych w charakterze świadków,

- osób będących świadkami czynu

- osób, co do których stosuje się odpowiednio przyczyny wyłączenia sędziego z Art. 40 §1 pkt 1-3 i 5.

- zakaz wykorzystywania opinii złożonej przez biegłego, wobec którego po powołaniu ujawniły się ww. powody uzasadniające niepowoływanie go w tym charakterze ( opinia taka nie stanowi dowodu )- Art. 196 §2.

- zakaz korzystania z oświadczeń oskarżonego dotyczących zarzucanego mu czynu, złożonych wobec ( Art. 199 ).

- jakiegokolwiek biegłego lub

- lekarza udzielającego mu jakiejkolwiek pomocy medycznej

- zakaz wykorzystywania przy przesłuchiwaniu oskarżonego oświadczeń tej osoby złożonych uprzednio w charakterze świadka ( arg. z Art. 391 §2 w zw. z Art. 389 §1 )

c. uzyskiwanie oświadczenia dowodowego przy zastosowaniu niedopuszczalnych metod przesłuchiwania

- zakaz wpływania na wypowiedź za pomocą:

- przymusu albo

- groźby bezprawnej

- zakaz stosowania hipnozy, środków chemicznych ( narkoanalizy ) oraz środków technicznych ( wariograf, poligraf ) wpływających na procesy psychiczne przesłuchiwanego lub mających na celu kontrolę nieświadomych reakcji jego organizmu w związku z przesłuchaniem ( Art. 171 §5 ust. 2 )

- zakaz stosowania jakichkolwiek innych metod wyłączających swobodę wypowiedzi ( Art. 171 §7 )

Zasada zakazu spożywania owoców zatrutego drzewa ( FRUITS OF POSIONED TREE )- znana w systemie amerykańskim ( przez prawo polskie nie przyjęta )- eliminuje z postępowania nie tylko dowód dotknięty bezpośrednio wadą, ale i uzyskane za jego pomocą dowody dalsze.

Przykład: podejrzany był bity na Komendzie Policji, przyznał się do zarzucanego mu czynu ( podrabianie pieniędzy ) i dodatkowo wskazał miejsce, gdzie te pieniądze są ukryte- mieszkanie kolegi. Dowodem bezpośrednio dotkniętym wadą są wyjaśnienia oskarżonego ( przyznanie się do popełnienia czynu zabronionego ), dowodem "zatrutym" będzie dowód rzeczowy- podrabiane banknoty w mieszkaniu kolegi. Wg prawa amerykańskiego oba dowody są wyeliminowane, wg prawa polskiego- tylko ten pierwszy.

- nie mogą stanowić dowodu wyjaśnienia złożone przez podejrzanego, mającego być świadkiem koronnym, a obejmujące ważne informacje, jeżeli ostatecznie prokurator o to nie wystąpi, albo sąd odmówi dopuszczenia dowodu z zeznań świadka koronnego ( Art. 6 usk )

d. zakaz zastępowania wyjaśnień i zeznań treścią pism, zapisków lub notatek urzędowych ( Art. 174 )

e. wyjaśnienia, zeznania oraz oświadczenia złożone w warunkach wyłączających swobodę wypowiedzi ( Art. 171 §7 )

Należy odróżnić:

a. swobodne wypowiedzenie się ( Art. 171 §1 )- spontaniczność wypowiedzi- w granicach określonych celem innej czynności, dopiero potem można zadawać pytania zmierzające do uzupełnienia, wyjaśnienia lub kontroli wypowiedzi

b. swobodę wypowiedzi

Brak swobody wypowiedzi- zaistnienie takich warunków, które powodują, że formułując swą wypowiedź przesłuchiwany ma na uwadze inne okoliczności towarzyszące przesłuchaniu, tak, że wypowiedź ta nie jest wyrazem tylko jego woli, gdyż jest ona skrępowana przez owe okoliczności, albo znajduje się w stanie, w którym nie może panować nad swoją wolą.

2. względne ( warunkowe )- takie, które przy zachowaniu określonych wymogów mogą być usunięte.

zakres podmiotowy zakazu	zakres przedmiotowy zakazu	uchylenie
osoba najbliższa dla oskarżonego ( Art. 182 §1 )	całość okoliczności objętych wiedzą świadka	- wola osoby
osoba, która w innej sprawie jest oskarżona o współudział w przestępstwie objętym postępowaniem ( Art. 182 §3 )	całość okoliczności objętych wiedzą świadka	- wola osoby
osoba pozostająca z oskarżonym w szczególnie bliskim stosunku osobistym ( Art. 185 )	całokształt okoliczności objętych wiedzą świadka	- gdy organ procesowy nie zwolni jej z obowiązku składania zeznań
osoba korzystająca z immunitetu dyplomatycznego ( Art. 581 §1 )	całokształt okoliczności objętych wiedzą świadka/biegłego/tłumacza	- wola osoby a. z inicjatywy własnej b. na wniosek
osoba korzystająca z immunitetu konsularnego ( Art. 582 §1 )	- okoliczności, których zeznania lub opinii mają dotyczyć, związane są z wykonywaniem przez te osoby czynności urzędowych lub służbowych, - inne okoliczności ( na zasadzie wzajemności ), - przedstawienie korespondencji i dokumentów odnoszących się do pełnionych funkcji	- wola osoby a. z inicjatywy własnej b. na wniosek
osoba zobowiązana do zachowania tajemnicy państwowej ( Art. 179 )- ustawa z 1999 o ochronie informacji niejawnych	okoliczności, na które rozciąga się obowiązek zachowania tajemnicy państwowej	- zgoda uprawnionego organu przełożonego ( naczelnego organu administracji rządowej ) a. na wniosek prokuratora ( w postępowaniu przygotowawczym ) b. na wniosek sądu ( w postępowaniu sądowym ) c. zwolnienie obowiązkowe, chyba że złożenie zeznania wyrządzić może poważną szkodę państwu
osoba zobowiązana do zachowania tajemnicy służbowej ( Art. 180 §1 )- ustawa z 1999 o ochronie informacji niejawnych	okoliczności, na które rozciąga się obowiązek zachowania tajemnicy służbowej	- wola osoby - sąd - prokurator
osoba zobowiązana do zachowania tajemnicy zawodowej ( związanej z wykonywaniem zawodu lub funkcji ) I stopnia ( Art. 180 §1 )	okoliczności, na które rozciąga się obowiązek zachowania tajemnicy zawodowej I stopnia	- wola osoby - sąd, - prokurator
adwokat ( Art. 180 §2 )	Zasada: wszystko, o czym adwokat dowiedział się w związku z udzielaniem pomocy prawnej ( Art. 6 ust. 1 ustawy- prawo o adwokaturze ) Wyjątek: tajemnica obrończa	- sąd Przesłanki: - jest to niezbędne dla dobra wymiaru sprawiedliwości, - charakter subsydiarny- okoliczność nie może być ustalona na podstawie innego dowodu Tryb Na wniosek prokuratora Termin 7 dni od daty doręczenia wniosku prokuratora Forma Postanowienie, wydawane na posiedzeniu bez udziału stron Zaskarżalność Tak- zażaleniem
radca prawny ( Art. 180 §2 )	Zasada: wszystko, o czym radca prawny dowiedział się w związku z udzielaniem pomocy prawnej ( Art. 3 ustawy z 1982 o radcach prawnych ), Wyjątek: tajemnica obrończa ( objęta bezwzględnym zakazem ( Art. 178 pkt 1 )	jw
notariusz ( Art. 180 §2 )	Zasada: - okoliczności sprawy, o których notariusz się dowiedział ze względu na wykonywane czynności notarialne ( Art. 18 ustawy z 1991- prawo o notariacie ), jeśli: - ich ujawnienie zagraża ważnemu interesowi prywatnemu lub - ich ujawnienie zagraża dobru państwa Wyjątek: informacje udostępniane odpowiednim organom na podstawie przepisów o przeciwdziałaniu wprowadzaniu do obrotu finansowego wartości pochodzących z nieudokumentowanych lub nielegalnych źródeł	jw.
lekarz/lekarz dentysta ( Art. 180 §2 )	Zasada: wszelkie informacje związane z pacjentem i uzyskane w związku z wykonywanie zawodu ( Art. 40 ust. 1 ustawy z 1996 o zawodzie lekarza i lekarza dentysty, Wyjątek: ( Art. 40 ust. 2 ) - gdy jej zachowanie może stwarzać niebezpieczeństwo dla życia lub zdrowia pacjentów lub innych osób lub - ujawnienie tajemnicy jest niezbędne dla dalszego leczenia pacjenta u innego lekarza lub dla celów naukowych - tajemnica psychiatryczna ( objęta zakazem bezwzględnym- Art. 52 ust. o ochronie zdrowia psychicznego ) - tajemnica z Art. 199 ( objęta zakazem bezwzględnym )	jw.
dziennikarz/inne osoby zatrudnione w redakcjach i wydawnictwach ( Art. 180 §2 )	Art. 16 ustawy z 1984- prawo prasowe - dane umożliwiające identyfikację autora materiału prasowego, listu do redakcji lub innego materiału o podobnym charakterze, jak również innej osoby udzielającej informacji opublikowanej lub przeznaczonej do publikacji ( nie dotyczy dziennikarza - zakaz bezwzględny ) Wyjątek: gdy osoby te nie zastrzegły sobie nieujawniania tych danych - wszelkie informacje, których ujawnienie mogłoby naruszyć chronione prawem interesy osób trzecich ( dotyczy wszystkich )Wyjątek: ( od obu punktów ) gdy przekazywana informacja odnosi się do przestępstw, odnośnie których istnieje prawny obowiązek zawiadamiania	jw

śWPROWADZANIE DOWODÓW DO PROCESU

Tryb przeprowadzania dowodów: ( Art. 167 )

1. na wniosek ( zasada kontradyktoryjności ), przeważa w postępowaniu sądowym

a. stron

b. podmiotu zobowiązanego do zwrotu korzyści

c. biegłego w ograniczonym zakresie ( Art. 202 p. 2 i 203 p. 1 )

Wymogi formalne wniosku ( Art. 169 )

a. obligatoryjne

- oznaczenie dowodu

- tezę dowodową- okoliczności, które mają być udowodnione,

b. fakultatywne

- sposób przeprowadzenia dowodu

- może także zmierzać do wykrycia lub oceny właściwego dowodu

Rodzaje wniosków dowodowych:

a. wniosek sensu stricto- żądanie przeprowadzenia określonego dowodu skierowane do organu procesowego

b. wniosek o wyszukanie ( uzyskanie )- dowodu ( np. o dokonanie przeszukania )

c. wniosek pomocniczy- żądanie przeprowadzenia określonego dowodu w celu ustalenia, gdzie znajduje się inny dowód

d. wniosek z zakresu kontroli lub oceny dowodów ( np. o odczytanie protokołu zeznań świadka )

e. wniosek co do sposobu przeprowadzenia dowodu ( np. o konfrontację )

Jest to oświadczenie procesowe postulujące, może być więc przez organ procesowy

a. uwzględnione

Forma

- zarządzenie

- postanowienie ( Art. 368 (, jeśli

i. wniosek złożono na rozprawie

ii. inna strona się nie sprzeciwia

b. oddalone- tylko w wypadkach określonych w ustawie

Przesłanki

i. niemożliwość prawna- przeprowadzenie dowodu jest niedopuszczalne ( Art. 170 p. 1 pkt 1 ) ( głównie zakazy dowodowe ),

ii. okoliczność, która ma być udowodniona, nie ma znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy ( Art. 170 p. 1 pkt 2 )

iii. okoliczność, która ma być udowodniona, jet już udowodniona zgodnie z twierdzeniami wnioskodawcy ( Art. 170 p. 1 pkt 2 )

Nie można jednak oddalić na tej podstawie, iż dotychczasowe dowody wykazały przeciwieństwo tego, co wnioskodawca zamierza udowodnić ( Art. 170 p. 2 )

iv. dowód jest nieprzydatny do stwierdzenia danej okoliczności ( Art. 170 p. 1 pkt 3 )

Np. powołanie eksperta nie z tej dziedziny specjalistycznej, która mogłaby wchodzić w rachubę.

v. niemożliwość faktyczna- dowodu nie da się przeprowadzić ( Art. 170 p. 1 pkt 4 ) albo nie da się przeprowadzić w rozsądnym terminie.

Np. przesłuchanie świadka, który zmarł albo który wyjechał za granicę w nieznanym kierunku.

vi. wniosek dowodowy w sposób oczywisty zmierza do przedłużenia postępowania ( Art. 170 p. 1 pkt 6 )

Charakter subsydiarny- przesłankę tą wykorzystuje się wtedy, gdy wniosku nie można oddalić z przyczyn wyżej wskazanych.

Forma

Postanowienie ( Art. 170 p. 3 )

2. z urzędu ( zasad oficjalności ), przeważa w postępowaniu przygotowawczym.

WYJAŚNIENIA OSKARŻONEGO( Rozdział 20, Art. 175- 176 )

Oskarżony pełni w procesie rolę dwojaką:

a. z jednej strony - jest stroną postępowania i to tą, której odpowiedzialności karnej proces dotyczy

b. z drugiej strony- jest źródłem dowodowym dostarczającym różnych środków dowodowych. Podstawowym środkiem dowodowym pochodzącym z tego źródła są wyjaśnienia oskarżonego.

1. jest to prawo oskarżonego, a nie obowiązek ( Art. 175 p. 1 ), może bez podania powodów ( prawo do milczenia ) ( o czym należy go pouczyć )

a. odmówić odpowiedzi na poszczególne pytania

b. odmówić składania wyjaśnień

Forma

Zasada: ustnie do protokołu:

- w postępowaniu przygotowawczym- protokół przesłuchania podejrzanego ( Art. 143 p. 1 pkt 2 )

- w postępowaniu sądowym- protokół rozprawy ( Art. 143 p. 1 pkt 11 )

Wyjątek: pisemna ( Art. 176 )

Przesłanki

a. tylko w postępowaniu przygotowawczym

b. przesłuchujący nie odmówi temu żądaniu z ważnych powodów

c. tylko w toku przesłuchania

d. podjęcie przez przesłuchującego środków zapobiegających porozumieniu się oskarżonego z innymi osobami w czasie spisywania wyjaśnień. ( także obrońcą )

Tryb

na wniosek:

- podejrzanego lub

- jego obrońcy

Charakter uzupełniający- wyjaśnienia te stanowią jedynie załącznik do protokołu przesłuchania ( Art. 176 p. 4 ).

Nie zastępują zatem wyjaśnień ustnych, a tylko je uzupełniają.

Moc dowodowa

a. wyjaśnienia stanowią ważki dowód w postępowaniu, muszą jednocześnie podlegać szczególnie skrupulatnemu badaniu ( SN 1972 )

b. wnikliwa, krytyczna analiza wyjaśnień jest aktualna niezależnie od tego, czy wyjaśnienia te potwierdzają, czy też przeczą treści zarzutu wysuwanego przez akt oskarżenia ( SN 1977 ).

Przyznanie się oskarżonego ( podejrzanego ) do winy

Kiedyś: CONFESSIO EST REGINA PROBATIONUM- przyznanie się jest królową dowodów. Nie zostało to w pełni przejęte:

1. jeżeli wyjaśnienia oskarżonego przyznającego się do winy nie budzą wątpliwości, sąd, za zgodą obecnych na rozprawie stron może przeprowadzić postępowanie dowodowe tylko częściowo ( Art. 388 )

2. możliwość wystąpienia przez prokuratora z wnioskiem o skazanie oskarżonego bez rozprawy ( Art. 335 p. 1 ). Wymaga to zgody oskarżonego, a więc faktycznie jest to przyznanie się do winy

3. możliwość wystąpienia przez oskarżonego z wnioskiem o skazanie bez przeprowadzenia postępowania dowodowego ( Art. 387 p. 1 ), co wymaga niebudzącego wątpliwości przyznania się do winy

Pomówienie- oskarżenie innej osoby o popełnienie czynu zabronionego

a. takie, w którym oskarżony zrzuca całkowicie odpowiedzialność za zarzucany mu czyn na inną osobę

b. takie, w którym sam się przyznaje obciążając jednocześnie inną osobę ( współoskarżonego ) współuczestnictwem w czynie,

Jest to dowód jak każdy inny, należy go wnikliwie zbadać.

Konsekwencją może być odpowiedzialność oskarżonego za fałszywe pomówienie.

ŚWIADKOWIE ( Rozdział 21, Art. 177- 192a )

Świadek- uczestnik postępowania karnego, który jako źródło dowodowe dostarcza środka dowodowego w postaci

Świadek występuje w dwóch znaczeniach:

a. w znaczeniu materialnym- osoba, która była świadkiem zdarzenia przestępnego

b. w znaczeniu procesowym- osoba wezwana do postępowania w takim charakterze ( o nim mowa )

1. zeznań

Szczególne rygory jeżeli chodzi o przesłuchanie niektórych kategorii świadków

a. przesłuchanie świadka z udziałem biegłego lekarza lub biegłego psychologa ( świadek nie może się temu sprzeciwić ) ( Art. 192 p. 2 )

i. istnieje wątpliwość co do:

- stanu psychicznego świadka,

- stanu jego rozwoju umysłowego,

- zdolności postrzegania

- zdolność odtwarzania postrzeżeń

ii. zarządzenie sądu lub prokuratora

iii. przesłanka negatywna- zob niż.

Np. świadek ma 87 lat ( jak w sprawie z rozbojem z konkursu krasomówczego ).

b. przesłuchanie świadka małoletniego ( takiego, który w chwili przesłuchania nie ma ukończonych 15 lat )

i. na zasadach ogólnych ( Art. 171 p. 3 )

- w obecności przedstawiciela ustawowego lub faktycznego opiekuna,

- przesłanka negatywna- dobro postępowania stoi temu na przeszkodzie

Np. trudno wyobrazić sobie przesłuchanie małoletniego w obecności rodziców, jeśli rodzice są oskarżeni o zmuszanie małoletniej córki do prostytucji.

ii. w sprawach o przestępstwa przeciwko wolności seksualnej i obyczajności , rodzinie i opiece( rozdz. XXV i XXVI kk )- Art. 185a- tylko jednorazowo

- świadek jest pokrzywdzonym,

- nie wyszły na jaw istotne okoliczności, których wyjaśnienie wymaga ponownego przesłuchania lub

- nie zażąda tego oskarżony, który nie miał obrońcy w czasie pierwszego przesłuchania pokrzywdzonego

Np. dziecko zgwałcone przez ojca.

Sposób przesłuchania

a. przeprowadza sąd na posiedzeniu ( Aer. 185a p. 2 )

b. w przesłuchaniu biorą udział:

- obligatoryjnie- biegły psycholog

- fakultatywnie-

- prokurator,

- obrońca,

- pełnomocnik,

- przedstawiciel ustawowy/osoba sprawująca stałą pieczę, jeśli

- nie ogranicza to swobody wypowiedzi przesłuchiwanego

c. na rozprawie( Art. 185a p. 3 )

- odczytuje się protokół przesłuchania,

- odtwarza zapis obrazu lub dźwięku, jeśli został sporządzony

iii. w sprawach o przestępstw popełnione z użyciem przemocy, groźby bezprawnej lub przeciwko wolności seksualnej i obyczajności ( Art. 185b )- w warunkach określonych wyż. jeśli:

- świadek nie musi być tu pokrzywdzonym !

- zeznania świadka mogą mieć istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy,

- przesłanka negatywna- nie jest to świadek współdziałający w popełnieniu czynu zabronionego, o który toczy się postępowanie karne ( Art. 185b p. 2 )

Chodzi tu o osobę, która z powodu małoletniości nie jest w stanie ponieść odpowiedzialności karnej, w związku z czym może być tylko świadkiem, a nie oskarżonym, a dopuściła się współdziałania w popełnieniu czynu zabronionego. Np, dwóch wyrostków- jeden 16- letni ( A ), drugi 13- letni B ) dokonało rozboju. A odpowiada karnie ( Art. 10 kk ), zaś drugi B- nie może ponieść odpowiedzialności. Jest więc świadkiem. Gdyby nie przepis Art. 185b p. 2, to stosowałaby się szczególne rygory przesłuchania, a dzięki temu przepisowi- stosować się będzie jedynie przepis Art. 171 p. 3.

2. oględziny i badania

Zasada: za zgodą świadka ( Art. 192 p. 4 )

Wyjątki:

a. poddanie świadka oględzinom i badaniom, jeśli ( Art. 192 p. 1 )

i. świadkiem jest pokrzywdzony

ii. karalność czynu zależy od stanu zdrowia pokrzywdzonego

iii. oględziny i badania nie są połączone z:

- zabiegiem chirurgicznym lub

- obserwacją w zakładzie leczniczym

iv. przesłanka negatywna- świadek nie odmówił uprzednio zeznań lub został od nich zwolniony jako osoba najbliższa lub pozostająca w szczególnie bliskim stosunku osobistym ( Art. 192 p. 3 )

Np. zachodzi konieczność ustalenia, jak ciężki jest uszczerbek na zdrowiu ( z Art. 156, 157 kk ).

b. pobranie od osób będących jedynie świadkami odcisków daktyloskopijnych, wymazu ze śluzówki policzków, włosów, prób pisma, zapachu, wykonanie fotografii osób lub dokonanie utrwalenia głosu ( Art. 192a p. 1 )

i. dla celów porównawczych:

- ograniczenia kręgu osób podejrzanych

- ustalenia wartości dowodowej ustalonych śladów

ii. po wykorzystaniu w sprawie pobrany lub utrwalony materiał zbędny dla postępowania należy niezwłocznie usunąć z akt i zniszczyć.

3. poligrafia ( wariografia )- zastosowanie środków technicznych mających na celu kontrolę nieświadomych reakcji organizmu ( Art. 192a p. 2 )

- przesłanki jak w Art. 192a p. 1

- zgoda świadka

Obowiązki procesowe świadka

1. obowiązek stawiennictwa( Art. 177 p. 1 )

Wyjątki:( fakultatywne )

a. przesłuchanie w miejscu pobytu, jeśli świadek nie może stawić się na wezwanie z powodu: ( Art. 171 p. 2 )

- choroby,

- kalectwa,

- innej nie dającej się pokonać przeszkody

Np. pokrzywdzony, który został ciężko pobity przez sprawę i odbywa rekonwalescencję w domu.

Jeśli przeszkoda da się usunąć, ale jest do usunięcia bardzo trudna ( np. znaczna odległość od sądu dla osoby kalekiej ), to możliwe jest współdziałanie organów ( Art. 396 p. 2 ).

b. przesłuchanie na odległość- przy użyciu odpowiednich urządzeń technicznych ( Art. 177 p. 1a )

2. obowiązek złożenia zeznań ( Art. 177 p. 1 )

Wyjątki: zob. zakazy dowodowe

3. obowiązek mówienia prawdy i niezatajania prawdy pod rygorem odpowiedzialności karnej za zeznawanie nieprawdy lub zatajanie prawdy( Art. 233 kk w zw. z Art. 188 p. 1 i Art. 190 p. 1 ).

Pouczenie świadka o odpowiedzialności ( Art, 190 )

a. jest warunkiem odpowiedzialności karnej za krzywoprzysięstwo ( chyba, że złożono przyrzeczenie )

b. niepouczenie może stanowić podstawę do uchylenia zapadłego w sprawie orzeczenia ( naruszenie przepisów postępowania )

c. jest czynnością protokołowaną

Następuje przed rozpoczęciem przesłuchania

i. w postępowaniu sądowym- ustnie

Zasada: świadek składa przyrzeczenie

Organ przyjmujący przyrzeczenie

- sąd,

- wyznaczony sędzia

Forma

Zasada: ustna ( Art. 188 pkt 1 )

" Świadomy znaczenia moich słów i odpowiedzialności przed prawem, przyrzekam uroczyście, że będę mówił szczerą prawdę, niczego nie ukrywając z tego, co mi jest wiadome"

W czasie składania przyrzeczenia wszyscy, nie wyłączając sędziów, stoją ( Art. 188 p. 2 ).

Wyjątek: pisemna- podpisanie tekstu przyrzeczenia ( Art. 188 pkt 3 )

- osoby głuche,

- osoby nieme

Wyjątek: odstąpienie od przyrzeczenia

a. fakultatywne

- gdy strony nie sprzeciwiają się odstąpieniu ( Art. 187 p. 3 )

- gdy świadek w danej sprawie składał już przyrzeczenie, sąd jedynie przypomina o jego treści ( Art. 188 p. 4 )

Wyjątek: sąd uzna, że potrzebne jest ponowne odebranie przyrzeczenia.

b. obligatoryjne ( Art. 189 ):

- osoby, które nie ukończyły 17 lat ( Art, 189 pkt 1 )

- zachodzi uzasadnione podejrzenie, że świadek z powodu zaburzeń psychicznych nie zdaje sobie należycie sprawy ze znaczenia przyrzeczenia ( Art. 189 pkt 2 )

- gdy świadek jest osobą podejrzaną o popełnienie przestępstwa będącego przedmiotem postępowania lub pozostającego w ścisłym związku z czynem stanowiącym przedmiot postępowania albo gdy za to przestępstwo został skazany ( Art. 189 pkt 3 )

- gdy świadek był prawomocnie skazany za fałszywe zeznanie lub oskarżenie ( Art. 189 pkt 4 )

ii. w postępowaniu przygotowawczym- z reguły zawarte jest w formularzu przesłuchania, świadek podpisuje oświadczenie, że został uprzedzony o odpowiedzialności.

Uprawnienia procesowe świadka

O uprawnieniach procesowych należy świadka pouczyć (Art. 191 p. 2 ).

Brak pouczenia wyklucza odpowiedzialność za krzywoprzysięstwo. Nie ponosi jej bowiem osoba, która nie wiedząc o prawie do odmowy składania zeznań, składa zeznania fałszywe z obawy przed odpowiedzialnością karną grożącą jej najbliższym ( Art. 233 p. 3 kk ).

1. prawo do odmowy zeznań

a. w zakresie przedmiotowym- gdy w grę wchodzi przesłuchanie co do okoliczności objętych tajemnicami, jednakże po zwolnieniu od jej zachowania rodzi się znowu obowiązek złożenia zeznań

b. w zakresie podmiotowym

i. ze względu na stosunek do oskarżonego

- osoba najbliższa dla oskarżonego ( Art. 182 p. 1 )

Prawo to służy także po ustaniu małżeństwa ( Art. 182 p. 2 )

Ratio legis- dobro rodziny i osób najbliższych

Jeśli w sprawie jest kilku oskarżonych, a tylko jeden z nich jest dla świadka osobą najbliższą, to prawo do odmowy zeznań rozciąga się wówczas tylko na okoliczności dotyczące tej osoby, świadek ma obowiązek ( o ile nie zachodzi któraś z pozostałych przesłanek ) zeznawać co do pozostałych oskarżonych

ii. ze względu na stosunek do okreśłonego przestępstwa

- świadek, który w innej toczącej się sprawie jest oskarżony o współudział w przestępstwie objętym postępowaniem ( Art. 182 p. 3 )

- osoba mająca być zobowiązaną do zwrotu korzyści uzyskanej z cudzego przestęptwa ( Art. 416 p. 3 )

Ratio legis- ochrona samego świadka przed odpowiedzialnością.

A nie przed oskarżonym! Temu służa inne instytucje ( zob. niż. )

Termin

Do momentu rozpoczęcia pierwszego zeznania w postępowaniu sądowym ( Art 186 p. 1

Skutki

a. nie wyklucza to możliwości poddania świadka oględzinom za jego zgodą ( zob. wyż. )

b. nie wyklucza to możliwości wezwania takiego świadka do wydania przedmiotów mogących stanowić dowód w sprawie ( Art. 217 ) czy przeprowadzenia przeszukania ( Art. 219 ) w celu znalezienia takich rzeczy ( SN 1980 )

c. wobec takich osób nie można stosować kar porządkowych za niedopełnienie obowiązku wydania rzeczy ( Ar. 287 p. 4 )

2. prawo do uchylenia się od odpowiedzi na pytania ( Art. 183 p. 1 )-

Przesłanka

Udzielenie odpowiedzi mogłoby narazić świadka lub jego osobę najbliższą na odpowiedzialność za przestępstwo lub przestępstwo skarbowe.

Praktyczne znaczenie tego uprawnienia jest znikome, bo świadek co prawda nie ma obowiązku wyjaśnienia, dlaczego odmawia odpowiedzi ( SN 1975 ), niemniej jednak musi on powołać się fakt grożącej mu ( lub jego najbliższemu ) odpowiedzialności, ci już utrudnia jego sytuację.

3. prawo do żądania zwolnienia od złożenia zeznania lub odpowiedzi na pytania ( Art. 185 )

- osoba pozostaje z oskarżonym w szczególnie bliskim stosunku osobistym

Np. narzeczony, konkubent, także osoba pozostająca z osobą tej samej płci we wspólnym pożyciu.

4. prawo do żądania przesłuchania z wyłączniem jawności ( Art. 183 p. 2 )

Przesłanka

Przesłuchanie jawne mogłoby narazić na hańbę jego lub jego osobę najbliższą.

Ochrona świadka

1. świadek anonomiwy sensu largo ( Art. 191 p. 3 )- następuje jedynie częściowe utajnienie danych identyfikujących świadka

Przesłanka ( obligatoryjna )

a. zachodzi uzasadnina obawa użycia przemocy lub groźby bezprawnej wobec

- świadka lub

- osoby najbliższej

b. w związku z jego czynnościami.

Zakres przedmiootwy

Częściowy- tylko dane dotyczące miejsca zamieszkania do wyłącznej wiadomości prokuratora lub sądu.

Pisma procesowe doręcza się wówczas do:

- instytucji, w której świadek jest zatrudniony lub

- inny wskazany przez niego adres.

2. świadek anonimowy sensu strcto ( INCOGNITO ) ( Art. 184 )

Przesłanka ( fakultatywna )

a. zachodzi uzasadniona obawa niebezpieczeństwa dla

- życia,

- zdrowia

- wolności,

- mienia w znacznych rozmiarach

b.

- świadka albo

- jego osoby najbliższej

Z natury rzeczy świadkiem incognito nie powinien być pokrzywdzony, aczkolwiek przy ich znacznej liczbie jest to możliwe. Nie powinna być też nim osoba widziana, rozpoznawana i wskazywana jako świadek zdarzenia przez oskarżonego, innych świadków. Najbardziej zasadne jest zanonimizowanie jako świadka osoby przypadkowej, niedostrzeżonej przez innych świadków zdarzenia lub jego uczestników, osoby czyniącej spostrzeżenia w tłumie ( np. na meczu, podczas innej masowej imprezy, zabawy )

Zakres przedmiotowy

Całkowity- wszelkie okoliczności umożliwiające ujawnienie tożsamości świadka, w tym danych osobowych, jeżeli nie mają one znaczenia dla rozstrzygnięcia w sprawie.

W postanowieniu pomija się dane osobowe świadka.

Organ właściwy

a. w postępowaniu przygotowawczym- prokurator

b. w postępowaniu sądowym- sąd

Forma

Postanowienie o anonimizacji.

Zaskarżalność

Tak, zażaleniem

Legitymacja czynna

a. świadek ( zainteresowany )

b. oskarżony

c. prokurator ( tylko w postępowaniu sądowym )

Organ właściwy do rozpatrzenia zażalenia

a. na postanowienie prokuratora- sąd właściwy do rozpoznania sprawy

b. na postanowienie sądu- sąd wyższego rzędu

Termin

3 dni

W razie uwzględnienia zażalenia protokół zeznań świadka podlega zniszczeniu. O zniszczeniu protokołu należy uczynić wzmiankę w aktach sprawy.

Uchylenie postanowienia

1. na wniosek samego świadka ( Art. 184 p. 7 )

Termin

Do czasu zamknięcia przewodu sądowego przed sądem I instancji

2. na wniosek prokuratora- w postępowaniu sądowym ( Art. 184 p. 8 )

3. z urzędu- w postępowaniu przygotowawczym ( Art. 184 p. 8 )

Przesłanki ( do 2 i 3 ) fakultatywne

a. ustalenie iż w czasie wydania postanowienia nie istniały obawy uzasadniające utajnienie

b. nastąpiło ujawnienie osoby świadka w toku procesu

c. świadek ten złożył fałszywe zeznania

Forma ( w każdym wypadku )

Postanowienie

Zaskarżalność

Tak- zażaleniem

W razie uwzględnienia wniosku protokłów przesłuchania świadka podlega ujawnieniu w całości

Tajemnica państwowa- objęte jest nią postępowanie dotyczące anonimizacji, toczy się bez udziału stron, a więc:

- postępowanie w sprawie wydania postanowienia o anonimizacji

- postępowanie w przedmiocie zażalenia na postanowienie o ( odmowie ) anonimizacji

- postępowanie w przedmiocie uchylenia postanowienia o anonimizacji

- postępowanie w przedmiocie zażalenia na postanowienie o ( odmowie ) uchylenia postanowienia o anonimizacji.

ŚWIADEK KORONNY

Ustawa z 25.06.1997 o świadku koronnym.

Wywodzi się z procesu angielskiego ( ang.- KING'S WITNESS, włoskiego- PENITIO, niem.- KRONZEUGE ).

Ratio legis: zwalczanie przestępczości zorganizowanej.

Świadek koronny ( Art. 2 usk )-

1. podejrzany

a. o popełnienie przestępstwa w zorganizowanej grupie albo mającym na celu popełnianie przestępstw:

- zamachu na życie Prezydenta RP ( Art. 134 kk )

-.zabójstwa ( Art. 148 kk )

- sprowadzenia katastrofy ( 168 p. 1 i 3 kk )

- sprowadzenie niebezpieczeństwa katastrofy ( Art, 164 p. 1 kk )

-sprowadzenie innego niebezpieczeństwa dla życia lub zdrowia ( Art. 165 p. 1 i 3 kpk )

- wytwarzanie i obrót przedmiotami niebezpiecznymi ( Art. 171 p. 1 kk )

- sprowadzenie katastrofy w ruchu lądowym, wodnym, powietrznym ( Art. 173 p. 1 i3 kk )

- uprowadzenie osoby w celu uprawiania prostytucji za granicą ( Art. 204 p. 4 )

- czynna napaść na funkcjonariusza ( Art. 223 kk )

- wzięcie zakładnika w celu zmuszenia do określonego zachowania ( Art. 252 p. 1- 3 kk )

- handel ludźmi ( Art. 253 kk )

- nielegalny wyrób, handel, posiadanie broni ( Art.263 p. 1 i 3 kk )

- kradzież rozbójnicza, rozbój, wymuszenie rozbójnicze ( Art. 280- 282 kk )

- pranie brudnych pieniędzy ( Art. 299 p. 1- 6 kk )

- podrabianie, przerabianie pieniądza, puszczanie go w obieg i przygotowanie do takich czynów ( Art. 310 p. 1, 2 i 4 kk )

- przestępstwa przeciwko mieniu, powodujące znaczną szkodę ( Art. 1 p. 1 pkt 2 )

- przestępstwa skarbowe, powodujące uszczuplenie należności publicznoprawnej dużej wartości albo gdy wartość przedmiotu czynu zabronionego jest duża ( Art. 1 p. 1 pkt 3 )

- narkobiznes- wytwarzanie, przetwarzani i obrót środkami odurzającymi lub substancjo psychotropowymi ( Art. 1 p. 1 pkt 4 ),

- podrabianie i przerabianie znaków akcyzy lub zbywanie ich bądź przekazywanie osobom nieuprawnionym oraz posiadanie takich znaków bez stosownego dokumentu ( Art. 67 i 70 kks )

b. o popełnienie samodzielnie lub w grupie przestępstwa

- łapownictwo bierne, poza czynem mniejszej wagi ( Art. 228 p. 3-6 kk )

- łapownictwo czynne, jw. ( Art. 229 p. 1, 3-5 kk )

- płatna protekcja biena ( Art. 230 p. 1 kk )

- płatna protekcja czynna ( Art. 230a p. 1 kk )

- przekroczenie uprawnień/niedopełnienie obowiązków ( Art. 231 p. 1 i 2 kk )

- korupcja wyborcza ( Art. 250a p. 1 i 2 )

- udział w zorganizowanej grupie przestępczej/związku przestępczym ( Art. 258 kk ).

Jeśli świadek koronny zeznał także na okoliczności innych przestępstw, jest możliwe wykorzystanie tych zeznań w postępowaniu karnym dotyczącym owych czynów i osób o nie oskarżonych, jednak taka osoba w takich postępowaniach występuje jako zwykły świadek.

2. został on dopuszczony do składania zeznań w charakterze świadka

Przesłanki

a. do chwili wniesienia aktu oskarżenia do sądu jako podejrzany w swoich wyjaśnieniach przekazał organowi prowadzącemu postępowanie informacje, które mogą przyczynić się do ( Art. 3 p. 1 pkt 1 )

- ujawnienia okoliczności przestępstwa,

- wykrycia pozostałych sprawców,

- ujawnienia dalszych przestępstw lub

- zapobieżenia im

b. oraz zobowiązał się do złożenia przed sądem wyczerpujących zeznań dotyczących osób uczestniczących w przestępstwie oraz pozostałych okoliczności, o których mowa wyżej, popełnienia przestępstwa o którym mowa w Art. 1 ( Art. 3 p. 1 pkt 2 )

c. ( fakultatywnie )- zobowiązał się do ( Art. 3 p. 2 )

- zwrotu korzyści majątkowych odniesionych z przestępstwa oraz

- naprawienia szkody przestępstwem wyrządzonej

Organ właściwy

Sąd właściwy do rozpoznania sprawy ( Art. 5 p. 1 )

Tryb

Na wniosek prokuratora prowadzącego/nadzorującego postępowanie przygotowawcze ( Art. 5 ust. 1 )

- po uprzednim uzyskaniu na to zgody prokuratora apelacyjnego

- po uprzednim uzyskaniu zgody Naczelnego Prokuratora Wojskowego- w sprawach podlegających orzecznictwu sądów wojskowych ( Art. 24 )

Termin

7 dni od złożenia wniosku ( Art. 5 p. 5 )

Forma

Postanowienie ( Art 5 p. 1 )

Zaskarżalność

Tak- zażaleniem ( Art. 5 p. 6 )

Legitymacja czynna

Prokurator

Jeżeli chodzi o zeznania złożone w charakterze podejrzanego, o których mowa w Art. 3 pkt 1 oraz 5 p. 3 ), to

a. jeśli prokurator nie złoży wniosku albo sąd wyda postanowienie o odmowie dopuszczenia takiego dowodu, to ( Art. 6 )

- są objęte zakazem dowodowym niezupełnym bezwzględnym

- protokół wyjaśnień podlega zniszczeniu,

b. jeżeli sąd wyda postanowienie o dopuszczeniu dowodu ( Art. 7 ), to prokurator

- sporządza odpisy materiałów dotyczących osoby wskazanej w postanowieniu sądu

- wyłącza je do odrębnego postępowania

- postępowanie to zawiesza- zawieszenie trwa do czasu prawomocnego zakończenia postępowania przeciwko pozostałym sprawcom

3. na zasadach i trybie określonych ustawą

4. przesłanka negatywna ( Art. 4 )- nie stosuje się do podejrzanego, który w związku z udziałem w ww. przestępstwie:

- usiłował popełnić albo popełnił przestępstwo zabójstwa lub współudział w popełnienu takiego przestępstwa ( Art. 4 pkt 1 )

- dopuścił się prowokacji zabójstwa ( Art. 4 pkt 2 )

- był "hersztem" - zakładał zorganizowaną grupę albo związek mający na celu popełnienia przestępstw lub taką grupą albo związkiem kierował ( Art. 4 pkt 3 )

Postępowanie w sprawie przestępstwa zarzucanego świadkowi koronnemu

1. umorzenie postępowania- w ciągu 14 dni od uprawomocnienia się orzeczenia kończącego postępowanie przeciwko pozostałym sprawcom. Świadek koronny nie podlega karze ( Art. 9 ) za przestępstwa określone w Art. 1, w których uczestniczył i które jako świadek koronny ujawnił w trybie określonym ustawą.

Niepodleganie karze nie obejmuje odpowiedzialności za inne przestępstwa popełnione przez świadka ( SN 1999 ).

2. podjęcie zawieszonego postępowania

a. obligatoryjne

i. świadek koronny zeznał nieprawdę lub zataił prawdę co do istotnych okoliczności sprawy albo odmówił zeznań przed sądem ( Art 10 p. 1 pkt 1 )

ii. świadek koronny popełnił nowe przestępstwo działając w zorganizowanej grupie albo związku mającym na celu popełnianie przestępstw ( Art. 10 p. 1 pkt 2

iii. zostały ujawnione okoliczności, w świetle których osoba ta nie mogła być świadkiem koronnym ( przesłanka negatywna ) ( Art 10 p. 3 )

b. fakultatywne

i. świadek koronny popełnił inne przestępstwo umyślne ( Art. 10 p. 4 )

ii. świadek koronny nie wykonał zobowiązania złożenia wyczerpujących zeznań przed sądem ( Art. 10 p. 4

Forma

Postanowienie

Zaskarżalność

Tak- zażaleniem ( Art. 10 p. 5 )- do sądu właściwego do rozpoznania sprawy, świadkowi koronnemu.

3. wznowienie umorzonego na podstawie Art. 9 postępowania

Przesłanki

a. obligatoryjne

i. świadek koronny popełnił nowe przestępstwo w ciągu roku od uprawomocnienia się postanowienia o umorzeniu postępowania działając w zorganizowanej grupie albo związku mającym na celu popełnianie przestępstw lub ( Art. 11 p. 1 )

ii. zostały ujawnione okoliczności, w świetle których osoba ta nie mogła być świadkiem koronnym ( Art. 11 p. 1 )

b. fakultatywne

i. świadek koronny w ciągu roku od uprawomocnienia się postanowienia o umorzeniu postępowaniu popełni nowe inne przestępstwo umyślne ( Art. 11 p. 2 )

ii. świadek koronny nie wykonał zobowiązania złożenia wyczerpujących zeznań przed sądem ( Art. 11 p. 2 )

Forma

Postanowienie

Zaskarżalność

Tak- zażaleniem ( Art. 11 p. 3 )- do sądu właściwego do rozpoznania sprawy, świadkowi koronnemu.

Uprawnienia świadka koronnego

1. nie ma prawa do odmowy zeznań ( Art. 8 )

2. nie ma prawa do uchylenia się od udzielenia odpowiedzi na pytania ( Art. 8 )

3, nie ma prawo do żądania zwolnienia od zeznawania/udzielenia odpowiedzi na pytania ( Art. 8 )

4. prawo do przesłuchania z wyłączeniem jawności ( Art. 13 )

a. na wniosek świadka - wyłączenie jest obligatoryjne.

W trakcie takiego przesłuchania nie mogą być obecne na sali rozpraw żadne osoby poza stronami.

5. prawo do ochrony

Nie stosuje się przepisów o ochronie świadka incognito ( Art. 8 ), jednakże ochrona idzie znacznie szerzej.

a. w kraju ( Art. 14 )-

Przesłanka ( fakultatywna )

1. zagrożenie życia lub zdrowia świadka lub osoby najbliższej ( w rozumieniu kk )

2. w przypadku osób pełnoletnich- złożenie prokuratorowi pisemnego zobowiązania do

a. przestrzegania zasad i zaleceń w zakresie udzielonej ochrony ( Art. 16 p. 1 pkt 1 )

b. wykonywania obowiązków ciążących z mocy ustawy oraz wynikających z prawomocnych orzeczeń i decyzji- w razie korzystania z ochrony lub pomocy polegających na zmianie miejsca pobytu lub wydaniu innych dokumentów ( Art. 16 p. 1 pkt 2 )

Zakres podmiotowy

i. świadek koronny

ii. osoby najbliższe ( w rozumieniu kk )

iii. podejrzany, który spełnił warunki stania się świadkiem koronnym/osoba najbliższa, jeśli nie uprawomocniło się jeszcze postanowienie o dopuszczeniu tego dowodu ( Art. 14 p. 3 )

Zakres przedmiotowy

i. ochrona osobista

ii. pomoc w zakresie zmiany miejsca zamieszkania lub pobytu

iii. w szczególnie uzasadnionych przypadkach- wydanie dokumentów umożliwiających używanie innych niż własne danych osobowych, w tym uprawniające do przekroczenia granicy państwowej,

- nie dotyczy podejrzanego/osoby najbliższej, gdy nie uprawomocniło się jeszcze postanowienie o dopuszczeniu tego dowodu )

iv. w szczególnie uzasadnionych przypadkach- inna forma pomocy, zwłaszcza przeprowadzenie zabiegu chirurgicznego usuwającego charakterystyczne elementy wyglądu lub operacji plastycznej

v. w razie niemożności zatrudnienia świadka lub osoby najbliższej- pomoc finansowa, w szczególności przeznaczona na pokrycie kosztów utrzymania ( Art. 14 p. 2 )

Organ właściwy

Prokurator ( Art. 17 p. 1 )

Tryb

a. na wniosek podmiotów uprawnionych ( Art. 17 p. 1 )

b. z urzędu, za zgodą podmiotów uprawnionych ( Art. 17 p. 2 )

Forma

Postanowienie

Zaskarżalność

Tak- zażaleniem ( Art. 17 p. 3 )

Wykonanie postanowienia

a. Komendant Główny Policji ( Art. 18 p. 1 )

b. Dyrektor Generalny Służby Więziennej ( Art. 18 p. 2 )- w zakresie ochrony osób odbywających karę pozbawienia wolności lub tymczasowo aresztowanych, przebywających w zakładach karnych lub aresztach śledczych

Odstąpienie od ochrony ( Art. 16 p. 2 ) ( fakultatywne )

Przesłanki

a. umyślne naruszanie przez objętego ochroną zasad lub zaleceń w zakresie ochrony

b. uporczywe uchylanie się od wykonywania obowiązków z Art. 16 p. 1 pkt 2 )

Organ właściwy

Prokurator

Forma

Postanowienie

Zaskarżalość

Tak, zażaleniem

b. za granicą ( Art. 15 )- może określić umowa międzynarodowa

Ochrona informacji

1. zakazy dowodowe:

a. zakaz dowodowy zupełny- czynności dowodowe zmierzające do ujawnienia okoliczności związanych z udzielaniem ochrony i pomocy ( Art. 14 p. 4 )

b. zakaz dowodowy niezupełny bezwzględny ( Art. 6 ) - wyjaśnienia podejrzanego nie mogą stanowić dowodu, jeśli wydano postanowienie o dopuszczeniu dowodu ze świadka koronnego. Protokół wyjaśnień podejrzanego podlega zniszczeniu

2.Tajemnica państwowa- objęte są nią ( Art. 23 ):

a. przebieg i treść czynności podejmowanych przed prokuratorem dla spełnienia wymogów świadka koronnego ( Art. 3 ) oraz czynności związane z występowaniem o dopuszczenie tego dowodu i dopuszczenie tego dowodu ( Art. 5 )- Art. 23 pkt 1

b. okoliczności dotyczące ochrony lub pomocy- Art. 23 pkt 2.

BIEGLI, TŁUMACZE, SPECJALIŚCI ( Rozdział 22, Art. 193- 206 )

Biegły- uczestnik postępowania karnego, dysponujący specjalistyczną wiedzą w danej dziedzinie, który jako źródło dowodowe dostarcza środka dowodowego w postaci opinii.

Przesłanka obligatoryjna

Stwierdzenie okoliczności mających istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy wymaga wiadomości specjalnych ( Ar. 193 p. 1 ).

Wiadomości specjalistyczne- wszelkie wiadomości i umiejętności, które wykraczają poza przeciętne i praktyczne ( SN 1982 ).

Nie ma znaczenia, czy organ procesowy sam posiada też taką wiedzę, czy też jej nie ma. Ustaleń faktycznych dokonuje się bowiem w oparciu o dowody, a wiedza organu nie ma takiego charakteru. Wiedza taka może być jedynie pomocna w ocenie dowodu z opinii biegłego. Niedopuszczalne jest także zastąpienie wymaganej opinii biegłego innymi dowodami, np. ustalenie stopnia uszkodzenia ciała w oparciu o zaświadczenia lekarskie ( kpk stanowi "zasięga się" - a więc obligatoryjne- opinii biegłego(ych).

Niekiedy kpk sam określa, iż w danej sytuacji procesowej niezbędne jest powołanie biegłych ( zob. badanie psychiatryczne )

Opinii może udzielić

1. jeden biegły( Art. 193 p. 1 )

2. wielu biegłych ( Art. 193 p. 1 )

a. z zakresu jednej specjalności

b. z zakresu różnych specjalności ( Art. 193 p. 3 )- organ procesowe rozstrzyga, czy mają oni wydać:

- opinię kompleksową ( kombinowaną )- przeprowadzić badania wspólne i wydać jedną opinię

- opinie odrębne.

3. instytucja naukowa ( 193 p. 2 )

4. instytucja specjalistyczna( Art. 193 p. 2 )

Opinia instytucji jest opinią zbiorową biegłych, bo przy takiej opinii mają być w niej wskazani wszyscy biegli, którzy brali udział w jej opracowaniu, wszyscy oni powinno tę opinię podpisać ( Art. 200 p. 2 pkt 2, 3 i 6 ).

Biegłym może być

Zasada: ( Art. 195 )

a. biegły sądowy

b. każda osoba, o której wiadomo, że ma odpowiednią wiedzę w danej dziedzinie

Wobec osoby, która bezpodstawnie uchyla się od wykonania czynności biegłego, można zastosować karę pieniężną, a także wyjątkowo- aresztowanie porządkowe ( Art. 287 p. 1 i 2 ).

Wyjątek: Art. 196- osoby, które:

a. obrońcy

b. duchowni

c. osoby najbliższe dla oskarżonego

d. osoby pozostające z oskarżonym w szczególnie bliskim stosunku osobistym

e. były świadkiem czynu lub są powołane w charakterze świadka

f. osoby, co do których spełnione są przesłanki wyłączenia sędziego, o których mowa w Art. 40 p. 1 pkt 1-3

A contrario mogą być zatem biegłymi pracownicy organów ścigania mający odpowiednią wiedzę specjalistyczną- np. z odpowiednich komórek eksperckich Komendy Głównej Policji. Może być to też osoba niebędąca obywatelem polskim i zamieszkała za granicą. Osobie takiej zapewnia się gwarancję nietykalności w razie przybycia do Polski, dla złożenia opinii w drodze przesłuchania ( Art. 589 ).

Organ właściwy

a. sąd

b. prokurator

c. nieprokuratorski organ ścigania

Wyjątek: tylko sąd/prokurator, w przypadku

i. powołania biegłych psychiatrów dla stwierdzenia stanu zdrowia psychicznego oskarżonego ( Art. 202 p. 1 )

ii. powołanie biegłego lekarza lub psychologa do udziału w przesłuchaniu świadka w wypadkach wskazanych w Ar. 192

iii. badanie oskarżonego przez biegłych psychologów ( Art. 215

iv. powołanie biegłego dla oględzin i otwarcia zwłok ( Art. 209 p. 4 ).

Forma

Postanowienie ( Art. 194 )

Wymogi formalne

a. imię i nazwisko, spejcalność biegłego(ych), a wypadku opinii instytucji w razie potrzeby spejcalność i kwalifikacje osób, które powinny wziąć udział w przeprowadzeniu ekspertyzy ( Art. 194 p. 1 )

b. przedmiot i zakres ekspertyzy ze sformułowaniem w miarę potrzeby, pytań szczegółowych ( Art. 194 p. 2 )

c. termin dostarczenia opinii ( Art. 194 p. 3 )

Kontrola organu procesowego nad czynnościami biegłego

1. może zastrzec swą obecność przy prowadzeniu przez biegłego niektórych lub wszystkich badań ( Art. 198 p. 2 )

- jeżeli nie wpłynie to ujemnie na wynik badań,

2. może wprowadzić zmiany co do zakresu ekspertyzy lub postawionych pytań ( Art, 198 p. 3 )

- w razie potrzeby

3. może stawiać pytania dodatkowe ( Art. 198 p. 3 )

- w razie potrzeby

4. ustala formę opinii biegłego ( Art. 200 p. 1 )

- zazwyczaj pisemna

- rzadziej ustna ( przesłuchanie biegłego )

5.obowiązek odebrania przyrzeczenia

a. jeśli biegły sądowy- powołuje się na przyrzeczenie złożone przy ustanowieniu go w tym charakterze ( Art. 197 p. 2 )

b. jeśli inna osoba- składa przyrzeczenie o treści: "Świadomy moich słów i odpowiedzialności przed prawem, przyrzekam uroczyście, że powierzone mi obowiązki wykonam z całą sumiennością i bezstronnością". ( Art. 197 p. 1 )

6. powołuje innego biegłego, jeżeli

a. obligatoryjne

- ujawnią się przyczyny wyłączenia biegłego ( Art. 196 p. 2 )- wówczas uprzednio wydana opinia nie stanowi dowodu ( zakaz dowodowy niezupełny bezwarunkowy )

- ujawnią się powody osłabiające zaufanie do: ( Art. 196 p. 3 )

- wiedzy biegłego,

- bezstronności biegłego

- ujawnią się inne ważne powody ( Art. 196 p. 3 )

Np. niemożność wydania przez biegłego opinii we właściwym czasie ( długotrwała choroba biegłego ) czy pozwalają.

Jeśli taki fakt stwierdzony został dopiero w postępowaniu odwoławczym, to jest to powód do uchylenia orzeczenia.

b. fakultatywne ( można też wezwać ponownie tych samych biegłych )- Art. 201

- opinia jest niepełna-

- nie udziela odpowiedzi na wszystkie postawione biegłemu pytania, na które zgodnie z zasobem swojej wiedzy i udostępnionym mu materiałem dowodowym sprawy mógł on i powinien udzielić odpowiedzi,

- gdy nie uwzględnia ona wszystkich istotnych dla rozstrzygnięcia danej kwestii okoliczności ( np. pomija inne warianty przyczyn wypadku ),

- gdy nie uzasadniona jej należycie

- opinia jest niejasna- jej sformułowanie nie pozwala na zrozumienie wyrażonych w niej ocen i poglądów lub sposobu dochodzenia do nich albo posługuje się nielogicznymi argumentami, a więc gdy wnioski końcowe są nieścisłe i nie pozwalają ustalić ostatecznie poglądu biegłego.

- zachodzi sprzeczność w samej opinii-

- zawarte w niej wnioski są nielogiczne albo nie znajdują oparcia w przeprowadzonych przez biegłego badaniach lub też budzą istotne zastrzeżenia co do ich trafności w porównaniu z podanym w opinii materiałem badawczym,

- gdy w opinii zawarto kilka różnych, wykluczających się wzajemnie ocen i materiałów.

- zachodzi sprzeczność między różnymi opiniami w tej samej sprawie

7. obowiązek udostępnienia biegłemu akt sprawy w zakresie niezbędnym do wydania opinii ( Art. 198 p. 1 )

- w miarę potrzeby

8. wezwanie biegłego do udziału w przeprowadzeniu dowodów ( Art. 198 p. 1 )

- w miarę potrzeby

Np. przesłuchanie świadka ( Art. 192 p. 2 ), oględziny zwłok ( Art. 209 p. 2 )

9. możliwość przesłuchania ( Art. 200 p. 3 )

a. w charakterze biegłych- osób, które brały udział w wydaniu opinii

W razie przesłuchania biegłych stosuje się odpowiednio przepisy o przesłuchaniu świadków ( Art. 197 p. 3 ).

b. w charakterze świadków- osób, które tylko uczestniczyły w badaniach.

Wymogi formalne opinii ( Art. 200 p. 2 ):

a. imię, nazwisko, stopień, tytuł naukowy, specjalność i stanowisko zawodowe biegłego ( Art. 200 p. 2 pkt 1 )

b. imiona i nazwiska, oraz pozostałe dane innych osób, które uczestniczyły w przeprowadzeniu ekspertyzy, ze wskazaniem czynności dokonanych przez każdą z nich ( Art. 200 p. 2 pkt 2 )

c. w wypadku opinii instytucji, także pełną nazwę i siedzibę instytucji ( Art. 200 p. 2 pkt 3 )

d. czas przeprowadzonych badań oraz datę wydania opinii ( Art. 200 p. 2 pkt 4 )

e. sprawozdanie z przeprowadzonych czynności i spostrzeżeń oraz oparte na nich wnioski ( Art. 200 p. 2 pkt 5 )

f. podpisy wszystkich biegłych, którzy uczestniczyli w wydaniu opinii ( Art. 200 p. 2 pkt 6 )

g. dodatkowe wymogi przy badaniu psychiatrycznym oskarżonego ( Art. 202 p. 4 - zob. niż. )

Ochrona biegłego

Dopuszczalna jest instytucja biegłego anonimowego sensu largo ( Art. 197 p. 3 w zw. z Art. 191 p. 3 )- jak przy świadku.

Badanie psychiatryczne oskarżonego

Chodzi tu głównie o sytucje, gdy zachodzi wątpliwość, czy oskarżonemu można przypisać winę ze względu na poczytalność i czy zachodzą podstawy do zastosowania środków zabezpieczających

Przesłanka:

Zachodzi konieczność wydania opinii o stanie zdrowia psychicznego oskarżonego ( Art. 202 p. 1 )

Wówczas

1. powołuje się

a. z urzędu- co najmniej dwóch biegłych lekarzy psychiatrów

b. na wniosek biegłych- biegłego lub biegłych innych specjalności ( Art. 202 p. 2 )

Wymóg niezależności- biegli nie mogą pozostawać ze sobą w związku małżeńskim ani w innym stosunku, który mógłby wywołać uzasadnioną wątpliwość co do ich samodzielności ( Art. 202 p. 3 ).

Wymogi formalne opinii

Oprócz wymogów ww. wskazanych- dodatkowo ( Art. 202 p. 4 )

- stwierdzenia dotyczące poczytalności oskarżonego w chwili popełnienia przestępstwa

- stwierdzenia dotyczące aktualnego stanu zdrowia psychczinego oskarżonego,

- stwierdzenia dotyczące zdolności oskarżonego do udziału w postępowaniu,

- stwierdzenie co do podtaw stosowania środków zabezpieczających.

2. skierowuje się oskarżonego na obserwację w zakładzie leczniczym

Przesłanka ( fakultatywna )

Biegli psychiatrzy zgłoszą taką konieczność ( Art. 203 p. 1 )

Organ właściwy

Sąd

Tryb ( Art. 203 p. 2 )

a. w postępowaniu sądowym- z urzędu

b. w postępowaniu przygotowawczym- na wniosek prokuratora

Jednakże sam sąd bez żądania biegłych nie jest władny orzec umieszczenia oskarżonego na obserwacji, wymagane jest żądanie biegłych. I to biegłych psychiatrów, bo ich powołuje się obowiązkowo, a nie innych, o których powołanie biegli psychiatrzy wnioskowali.

Maksymalny czas obserwacji ( Art. 203 p. 3 )

a. Zasada: 6 tygodni

b. Wyjątek: na dalszy czas określony, niezbędny do zakończenia obserwacji

- sąd, na wniosek zakładu leczniczego.

Forma, zaskarżalność- jn.

Forma

Postanowienie, określa się miejsce obserwacji ( Art. 203 p. 2 )

Zaskarżalność

Tak, zażaleniem

Szczegóły określa Rozporządzenie Ministra Zdrowia z 02.02.2004 w sprawie wykazu zakładów psychiatrycznych i zakładów leczenia odwykowego przeznaczonych do wykonania obserwacji oraz sposobu finansowania obserwacji a także warunków zabezpieczenia zakładów dla osób pozbawionych wolności ( delegacja ustawowa- Art. 203 p. 5 ).

Opinie pozaprocesowe

Często strony zasięgają same informacji specjalistycznych u osób posiadających odpowiednią wiedzę

a. strona może wnioskować o powołanie osoby, która wystawiła jej taka opinię pozaprocesową w charakterze biegłego

b. opinia pozaprocesowa nie może natomiast stanowić dowodu będącego podstawą oceny i dokonywania w postępowaniu ustaleń faktycznych.

c. nie można też jej potraktować jako dokumentu złożonego przez stronę, w oparciu o który sąd mógłby podważyć wartość procesowej opinii biegłego i oprzeć się na owym dokumencie przy ustalaniu danej okoliczności

d. sąd może natomiast potraktować to jako informację o możliwym dowodzie w sytuacji, gdy opinia powołanego biegłego nie spełnia wymogów opinii, o których mowa w Art. 201.

Tłumacz- pomocnik procesowy, który przekazuje organowi procesowemu treści wypowiedzi strony, źródła dowodowego albo dokonuje tłumaczenia pisma

Mimo, iż instytucja ta regulowana jest w przepisach o dowodach, to tłumacz nie jest źródłem dowodowym. Natomiast od strony formalnej jest to bardzo podobna materia do biegłych, bo tłumacz musi zachować obiektywizm.

Zasada: odpowiednie stosowanie przepisów dotyczących biegłych ( Art. 204 p. 3 ).

Wyjątek: Przesłanki wezwania tłumacza ( obligatoryjne ): zachodzi potrzeba

1. przesłuchania głuchego lub niemego, a nie wystarcza porozumienie się z nim za pomocą pisma ( Art. 204 p. 1 pkt 1 )

2. przesłuchania osoby niewładającej językiem polskim ( Art. 204 p. 1 pkt 2 )

3. przełożenia na język polski pisma sporządzonego w języku obcym lub odwrotnie ( Art. 204 p. 2 )

Np. zagraniczna instytucja naukowa sporządziła opinię w języku obcym.

4. zapoznania oskarżonego z treścią przeprowadzonego dowodu ( Art. 204 p. 2 )

Specjalista- pomocnik procesowy, których można następnie przesłuchać w razie potrzeby w charakterze świadków.

Mimo, iż instytucja ta regulowana jest w przepisach o dowodach, to specjalista nie jest źródłem dowodowym. Natomiast od strony formalnej jest to bardzo podobna materia do biegłych, bo specjalista musi zachować obiektywizm.

Zasada: odpowiednie stosowanie przepisów dotyczących biegłych ( Art 206 p. 1 )

Wyjątek: nie stosuje się:

- nie jest konieczne wydanie postanowienia o dopuszczeniu specjalisty ( Art. 194 )

- przyrzeczenie można odebrać tylko od specjalistów nie będących funkcjonariuszem organów procesowych ( Art. 206 p. 2 ). Ma ono treść następującą: "Świadomy znaczenia powierzonej mi czynności i odpowiedzialności przed prawem, przyrzekam uroczyści, że powierzone mi obowiązki wykonam z całą sumiennością i bezstronnością".

- wymogów formalnych opinii ( Art. 200 )

- przepisu o opinii biegłych psychiatrów ( Art. 202 ).

- przesłanki wezwania specjalisty ( fakultatywne)- Art. 205 p. 1

1. wykonywanie określonych czynności:

a. dokonanie oględzin

b. przesłuchanie przy pomocy urządzeń technicznych umożliwiających przeprowadzenie tej czynności na odległość

c. eksperyment

d. ekspertyza

e. zatrzymanie rzeczy

f. przeszukanie

2. szczególny stopień skomplikowania- dokonanie tych czynności wymaga czynności technicznych, w szczególności:

- wykonania pomiarów

- obliczeń

- zdjęć

- utrwalenia śladów.

- obowiązek protokołowania ( Art. 205 p. 3 )- w protokole czynności z udziałem specjalisty wskazać należy ich:

- imiona i nazwiska

- specjalność,

- miejsce zamieszkania,

- miejsce pracy,

- stanowisko,

- rodzaj i zakres czynności wykonanych przez każdego z nich.

OGLĘDZINY

Oględziny- sposób przeprowadzania dowodu rzeczowego, polegający na zmysłowym zapoznaniu się przez organ procesowy z miejscem, rzeczą lub ciałem w celu poznania ich cech i właściwości, z uwagi na ich znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy lub ich ujawnienia ( wykrycia ) innego źródła lub środka dowodowego.

Jest to czynność protokołowana ( Art. 143 p. 1 pkt 3 i 4 ).

W toku oględzin można dokonywać przesłuchania oraz innych czynności dowodowych ( Art. 212 )

Np. przesłuchanie osoby, która znalazła zwłoki i powiadomiła organy ścigania.

1. Oględziny miejsca ( Art. 207 p. 1 )

Wizja lokalna- ( w kryminalistyce )- tzw. oględziny wtórne- jej celem jest uzyskanie na miejscu zdarzenia właściwego jego obrazu bądź też uściślenie uzyskanych już informacji o zdarzeniu, w jakim nastąpiło.

2. Oględziny rzeczy ( Art. 207 p. 1 )- oględziny dowodów rzeczowych. Mogą być to przedmioty:

a. trwałe ( nie ulegają zniszczeniu lub zniekształceniu )

b. nietrwałe ( Art. 207 p. 2 )- mogą przy badaniu ulec łatwo zniekształceniu lub zniszczeniu, w takim wypadku należy:

- część tego przedmiotu zachować w stanie niezmienionym,

- jeśli nie jest to możliwe- stan ten utrwalić w inny sposób.

Np. zarejestrowanie obrazu rzeczy za pomocą fotografii, taśmy filmowej lub wideo, szkicu sytuacyjnego.

Np. oględziny rzeczy znalezionych podczas oględziny miejsca przestępstwa, znalezionych przy podejrzanym, zatrzymanym. Może to być także dokument, jeżeli interesuje nas nie jego treść intelektualna, ale cechy fizyczne ( autentyczność, autorstwo, pismo ).

3. Oględziny osoby

a. żyjącej ( Art. 207 p. 1 )-

Przesłanka

Tylko wtedy gdy ustawa na to zezwala

- powierzchowne ( np. sprawdzenie, czy dana osoba ma bliznę na przedramieniu )

- szczegółowe- jeśli mogą wywołać uczucie wstydu, to ( Art. 208 ):

- powinna ich dokonać osoba tej samej płci, chyba że łączą się z tym szczególne trudności,

- osoby płci odmiennej mogą być obecne przy takich oględzinach jedynie w razie konieczności.

Np. dla zabezpieczenia osoby prowadzącej oględziny przed agresją badanego lub zabezpieczenia przed jego ucieczką.

b. nieżyjącej ( Art. 209 p. 1 )

Przesłanka

Zachodzi podejrzenie przestępnego spowodowania śmierci ( chociażby przyczyna śmierci wydawała się oczywista ).

W celu ich dokonania prokurator/sąd mogą zarządzić wyjęcie zwłok z grobu ( ekshumacja )- Art. 210

i. oględziny zewnętrzne ( oględziny zwłok )

Organ dokonujący ( Art. 209 p. 2 )

a. w postępowaniu sądowym- sąd

b. w postępowaniu przygotowawczym

- prokurator

- Policja, w wypadkach niecierpiących zwłoki, z obowiązkiem niezwłocznego powiadomienia prokuratora

c. z udziałem biegłego lekarz, w miarę możliwości z zakresu medycyny sądowej

Z oględzin biegły sporządza opinię ( Art. 209 p. 5 ).

d. można też wezwać lekarza, który ostatnio udzielił pomocy zmarłemu ( Art. 209 p. 5 )

Lekarz ten nie jest biegłym, tylko świadkiem.

Miejsce oględzin ( Art. 209 p. 3 )

a. w miejscu ich znalezienia

b. do czasu przybycia biegłego/prokuratora/sądu, przemieszczać lub poruszać zwłoki można tylko w razie konieczności.

ii. oględziny wewnętrzne ( otwarcie zwłok/sekcja zwłok )

Organ dokonujący ( Art. 209 p. 4 )

a. biegły

Z otwarcia zwłok biegły sporządza opinię ( Art. 209 p. 5 )

b. w obecności:

- prokuratora albo

- sądu ( może być wyznaczony sędzia ze składu orzekającego- Art. 396 p. 1 i 4 ).

c. można też wezwać lekarza, który ostatnio udzielił pomoc zmarłemu ( Art. 209 p. 5 ).

EKSPERYMENT PROCESOWY ( Art. 211 )

Jest czynnością protokołowaną ( Art. 143 p. 1 pkt 5 ).

W trakcie eksperymentu procesowego można dokonywać przesłuchania oraz innych czynności dowodowych ( Art. 212 ).

Eksperyment procesowy- czynność dowodowa przybierająca postać

1. doświadczenia - sprawdzenie możliwości wystąpienia określonych faktów lub zjawisk bądź zbadania możliwości ich spostrzeżenia w określonych warunkach.

Np. czy z danego miejsca można dostrzec osobę w innym określonym miejscu.

Nie zawsze musi być przeprowadzane na miejscu zdarzenia.

2. odtworzenia ( rekonstrukcja ) przebiegu stanowiących przedmiot rozpoznania zdarzeń lub ich fragmentów- sprawdzenie, czy dane zdarzenie mogło mieć określony, zakładany przebieg, czy też wyglądało inaczej.

Powinno być dokonywane w miejscu zdarzenia i to w warunkach maksymalnie zbliżonych do tych, jakie miały miejsce, gdy zdarzenie następowało.

Przesłanka

Zachodzi konieczność sprawdzenia okoliczności mających istotne znaczenie dla sprawy.

Wynika eksperymentu:

a. negatywny - wyłącza określone zjawisko, wersję przebiegu zdarzenia

b. pozytywny- ustalenie możliwości zaistnienia zdarzenia świadczy jedynie o prawdopodobieństwie jego zaistnienia ( a nie o tym, że na pewno miało miejsce i nastąpiło w określony sposób ).

Zachodzą wątpliwości co do charakteru eksperymentu

a, to rodzaj oględzin ( Schaff ).

b. to czynność taktyczno- kryminalityczna ( Kamieński, Kubala )

c. to samoistny dowód ( Hołyst, Grzegorczyk, Daszkiewicz )

Odróżnić należy

a. eksperyment procesowy

b. eksperyment rzeczoznawczy- przeprowadzany przez biegłego w ramach zleconej mu ekspertyzy. Nie jest czynnością procesową, ale elementem czynności biegłego przedstawionym następnie jako część składowa opinii.

BADANIE OSKARŻONEGO

1. Badanie danych oskarżonego( Art. 213 p. 1 )

- tożsamość oskarżonego

- wiek

- stosunki rodzinne

- stosunki majątkowe

- wykształcenie

- zawód

- źródła dochodu

- dane o jego karalności

Jeśli sprawa o zbrodnię, lub jeśli podejrzany był już prawomocnie skazany, dołącza się do akt postępowania odpis lub wyciąg wyroku oraz dane dotyczące odbycia kary, w celu ustalenia recydywy ( Art. 213 p. 2 ).

- w stosunku do żołnierza- dane dotyczące przebiegu służby wojskowej, wyróżnień oraz ukarań dyscyplinarnych ( Art. 662 p. 1 )

2. Badanie fizyczne oskarżonego ( Art. 215 )- przez biegłych lekarzy lub psychologów

Przesłanka

W razie potrzeby

Organ właściwy do zarządzenia

a. w postępowaniu sądowym- sąd

b. w postępowaniu przygotowawczym- prokurator.

Zakres przedmiotowy badań

1. badania psychologiczne i psychiatryczne oraz badania połączone z dokonaniem zabiegów na jego ciele ( Art. 74 p. 2 pkt 2 )

2. badanie psychiatryczne oskarżonego ( Art. 202 )

WYWIAD ŚRODOWISKOWY

Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z 11.06.2003 w sprawie regulaminu czynności w zakresie przeprowadzania wywiadu środowiskowego oraz wzoru kwestionariusza tego wywiadu ( delegacja ustawowa- Art. 214 p. 9 )

Przesłanki

1. obligatoryjne

a. w sprawach o zbrodnie ( Art. 214 p. 2 pkt 1 )

b. w stosunku do oskarżonego, który w chwili czynu nie ukończył 21 roku życia, jeżeli zarzucano mu popełnienie umyślnego występku przeciwko życiu ( Art. 214 p. 2 pkt 2 )

2. fakultatywne ( Art. 214 p. 1 )

a. w razie potrzeby, w szczególności gdy niezbędne jest ustalenie danych co do właściwości i warunków osobistych oraz dotychczasowego trybu życia oskarżonego

3. przesłanka negatywna fakultatywna ( Art. 214 p. 3 )- jeśli oskarżony nie ma w kraju stałego miejsca zamieszkania

Organ właściwy ( do zarządzenia ) ( Art. 214 p. 1 )

1. w postępowaniu sądowym- sąd

2. w postępowaniu przygotowawczym- prokurator

Podmiot przeprowadzający dowód ( Art. 214 p. 1 )

1. kurator sądowy

2. kurator społeczny- w sprawach żołnierzy ( Art. 662 p. 2 )

3. inny podmiot uprawniony na podstawie odrębnych przepisów

4. Policja- w szczególnie uzasadnionych wypadkach.

Do osoby powołanej do przeprowadzenia wywiadu środowiskowego stosuje się odpowiednio przepisy o wyłączeniu sędziego- orzeka o wyłączeniu sąd/prokurator ( Art. 214 p. 8 ).

Osoba taka może w razie potrzeby skorzystać z pomocy Policji ( Art. 214 p. 7 ).

Wynik wywiadu- powinien zawierać w szczególności ( Art. 214 p. 4 )

a. imięi nazwisko osoby przeprowadzającej wywiad

b. imię i nazwisko oskarżonego

c. zwięzły opis dotychczasowego życia oskarżonego oraz dokładne informacje o środowisku oskarżonego, w tym rodzinnym, szkolnym lub zawodowym, a nadto informacje o jego stanie majątkowym i źródłach dochodów,

d. informacje dotyczące stanu zdrowia oskarżonego, a także o nadużywaniu przez niego alkoholu, środków odurzających, środków zastępczych lub substancji psychotropowych,

e. własne spostrzeżenia i konkluzje osoby przeprowadzającej wywiad, zwłaszcza dotyczące właściwości i warunków osobistych oraz dotychczasowego sposobu życia oskarżonego.

Jako świadka można przesłuchać w razie potrzeby:

a. osoby, które dostarczyły informacji w ramach wywiadu środowiskowego ( Art. 214 p. 6 )

Dane o tych osobach, osoba przeprowadzająca wywiad ujawnia jedynie na żądanie sąd/prokuratora ( Art. 214 p. 5

b. osoby, które przeprowadzały wywiad ( Art. 216 ).

DOKUMENT

1. w rozumieniu prawa materialnego-każdy przedmiot lub inny zapisany nośnik informacji, z którym jest związane określone prawo albo który ze względu na zawartą w nim treść sanowi dowód prawa, stosunku prawnego lub okoliczności mającej znaczenie prawne ( Art. 115 p. 14 kk ).

2. w rozumieniu prawa procesowego- stwierdzenie pismem ręcznym, maszynowym lub drukiem okoliczności istotnej dla postępowania.

Źródłem dowodowym- jest sam dokument

Środkiem dowodowym- treść dokumentu

Rodzaje dokumentów

1. kryterium: wystawca

a. urzędowe ( zaświadczenia lekarskie, odpisy wyroków )

b. prywatne ( umowy, kwity odbioru )

c. podpisane przez autora ( oficjalne zawiadomienie o przestępstwie )

d. anonimowe

2. kryterium: odległość od faktu, o jakim dokument świadczy

a. oryginały

b. dowody pochodne ( odpisy, kopie )

3. kryterium: miejsce powstania dokumentu i cel jego wystawienia

a. procesowe- powstające w postępowaniu lub dla postępowania ( protokół, notatka urzędowa )

b. pozaprocesowe ( oświadczenia, publikacje, listy )

TAŚMA FILMOWA ( WIDEO/MAGNETOFONOWA )- samoistny dowód staowiący zapis obrazu lub dźwięku.

Źródłem dowodowym- jest taśma

Środkiem dowodowym- jest zpis obrazu lub dźwięku

Sposobem przeprowadzenia dowodu- jest obejrzenie lub odsłuchanie.

FOTOGRAFIA- statyczny zapis obrazu zdarzenia i jego fragmentów, śladów i dowodów przestępstwa, rzeczy albo osoby.

Źródłem dowodowym- jest klisza

Środkiem dowodowym- jest obraz

Sposobem przeprowadzenia dowodu- jest obejrzenie fotografii.

1. fotografia ujawniająco- zabezpieczająca( np. miejsca przestępstwa )

2. fotografia utrwalająca przebieg czynności ( np. oględzin )

3. fotografia rejestrująca ( np. nieznanej osoby dla dalszej identyfikacji )

W razie wątpliwości, czy nie stanowi ona fotomontażu, powinna stać się przedmiotem opinii biegłego.

OKAZANIE ( Art. 173 )- ( rekognicja )- skoncentrowanie osoby przesłuchiwanej na określonym przedmiocie percepcji zmysłowej przedstawionym jej w grupie innych przedmiotów tej percepcji.

Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z 02.06.2003 w sprawie warunków technicznych przeprowadzania okazania ( delegacja ustawowa- Art. 173 p. 4 ).

Jest czynnością protokołowaną ( Art. 143 p. 1 pkt 4 )

W wyniku okazania uzyskuje się dowód w postaci oświadczenia o rozpoznaniu ( nierozpoznaniu ) danej osoby lub rzeczy w efekcie percepcji zmysłowej.

Osoba rozpoznająca

Przesłuchiwany

1. okazanie bezpośrednie:

a. osoby

b. rzeczy

2. okazanie pośrednie ( wizerunku )

Fotografia, zapis obrazu w ruchu ( film wideo ). W przypadku okazania osoby- także głosu.

1. okazanie jawne

Jak się wskazuje w kryminalistyce, ma tę cechę, iż może zadziałać tu mechanizm psychologiczny, powodujący przyznanie się podejrzanego.

2. okazanie tajne - tak, aby wyłączyć możliwość rozpoznania osoby przesłuchiwanej przez osobę rozpoznawaną ( tzw. lustro weneckie )- Art. 173 p. 2.

Warunki przeprowadzenia okazania

1. powinno być tak przeprowadzone, aby wyłączyć sugestię ( Art. 173 p. 1 )

2. w przypadku okazania osoby- okazywana osoba powinno znajdować się w grupie obejmującej co najmniej 4 osoby ( Art. 173 p. 3 ).

KONFRONTACJA ( Art. 172 )- stawienie osób przesłuchiwanych wzajemnie do oczu w celu wyjaśnienia sprzeczności zawartych w ich dotychczasowych zeznaniach i wyjaśnieniach.

Przesłanki ( fakultatywne )

1. zachodzi sprzeczność między wyjaśnieniami osób przesłuchiwanych

2. przesłanka negatywna- co najmniej jedna z tych osób nie jest świadkiem anonimowym sensu stricto.

SPOSOBY WYKRYWANIA DOWODÓW

KONTROLA I UTRWALANIE ROZMÓW ( Rozdział 26, Art. 237 - 242 ).

1. kontrola przedprocesowa ( Art. 18 ustawy o Policji, Art. 27 ustawy o ABW i AW )- w ramach czynności operacyjno- rozpoznawczych,, podejmowanych w celu zapobieżenia, wykrycia, ustalenia sprawców, a także uzyskania i utrwalenia dowodów przestępstw.

Wymaga zgody sądu okręgowego.

2, kontrola procesowa( w kpk oraz Rozporządzeniu Ministra Sprawiedliwości z 24.06.2003 w sprawie sposobu technicznego przygotowania sieci służących do przekazywania informacji, do kontroli przekazów informacji oraz sposobu dokonywania rejestracji, przechowywania, odtwarzania i niszczenia zapisów z kontrolowanych przekazów, delegacja ustawowa- Art. 242 ).

a. kontrola i utrwalanie treści rozmów telefonicznych ( Art. 237 p. 1 )

b. kontrola i utrwalanie przy użyciu środków technicznych treści innych rozmów lub przekazów informacji, w tym korespondencji przesyłanej pocztą elektroniczną ( Art.241 ).

Przesłanki ( fakultatywne )

1. nastąpiło już wszczęcie postępowania karnego ( Art. 237 p. 1 )

2. tylko w określonym celu ( Art. 237 p. 1 )

a. wykrycia i uzyskania dowodów dla toczącego się postępowania lub

b. zapobieżenia popełnieniu nowego przestępstwa

3. toczące się postępowanie lub uzasadaniona obawa popełnienia nowego przestępstwa dotyczy przestępstw enumeratywnie wyliczonych w Art. 237 p. 3 ).

Zakres podmiotowy ( Art. 237 p. 4 )

a. osoba podejrzana

b. oskarżony ( podejrzany )

c. pokrzywdzony

d. inna osoba, z którą może skontaktować się oskarżony

e. inna osoba, która może mieć związek ze sprawcą lub grożącym przestępstwem.

Organ właściwy

1. sąd, na wniosek prokuratora ( Art. 237 p. 1 )

2. prokurator- w wypadkach niecierpiących zwłoki ( Art. 237 p. 2 )

- obowiązany jest w terminie 3 dni zwrócić się do sądu z wnioskiem o zatwierdzenie postanowienia

- sąd wydaje postanowienie w przedmiocie wniosku w terminie 5 dni na posiedzeniu bez udziału stron

Czas trwania

a. Zasada: maksymalnie 3 miesiące ( Art. 238 p. 1 )

b. Wyjątek: możliwość jednorazowego przedłużenia, na dalsze 3 miesiące, w szczególnie uzasadnionym wypadku

Forma

Postanowienie

Jego ogłoszenie osobie, której dotyczy, może być odroczone na czas niezbędny ze względu na dobro sprawy, nie później niż do czasu prawomocnego zakończenia postępowania ( Art. 239 ).

Zaskarżalność ( chodzi o każde postanowienie w przedmiocie kontroli i utrwalania ).

Tak- zażaleniem ( Art. 240 )- osoba, które postanowienie dotyczy, może domagać się zbadania:

a. zasadności

b. legalności

Organ właściwy

a. zażalenie na postanowienie prokuratora- sąd właściwy do rozpoznania sprawy.

b. zażalenie na postanowienie sądu- sąd wyższego rzędu

Wykonanie postanowienia

1. obowiązek urzędów, instytucji oraz podmiotów prowadzących działalność w dziedzinie poczty lub działalność telekomunikacyjną: ( Art. 237 p. 5 )

a. umożliwienia wykonania postanowienia

b. zapewnienia rejestrowania faktu przeprowadzenia kontroli. Prawo zapoznawania się z rejestrem mają ( Art. 237 p. 7 )

- w postępowaniu sądowym- sąd

- w postępowaniu przygotowawczym- prokurator

2. prawo odtwarzania zapisów mają ( Art. 237 p. 6 ):

a. sąd

b. prokurator

c. Policja

- w wypadkach niecierpiących zwłoki i

- za zgodą sądu lub prokuratora.

Zakończenie kontroli ( Art. 238 p. 2 )

1. ustanie przesłanek

2. upływ terminu

3. niezatwierdzwnie przez sąd postanowienia prokuratora

Po zakończeniu kontroli sąd zarządza zniszczenie utrwalonych zapisów, jeżeli nie mają znaczenia dla postępowania karnego ( Art. 238 p. 3 ).

ZATRZYMANIE RZECZY I PRZESZUKANIE ( Rozdział 25, Art. 217- 236 )

Organ właściwy do dokonywania czynności ( Art. 235 )

1. w postępowaniu sądowym- sąd

2. w postępowaniu przygotowawczym-

Zasada: prokurator

Wyjątek: ustawa stanowi inaczej.

- Art. 226 )decydowanie o wykorzystaniu dokumentów zawierających tajemnicę państwową, służbową lub zawodową jako dowodów ( który np. zostały znalezione w toku przeszukania )- decyduje sąd ( bo stosuje się odpowiednio zakazy i ograniczenia z Art. 178- 181 ). W przypadku tajemnicy lekarskiej decyduje prokurator

- konieczność sądowej kontroli postanowienia prokuratora o przejściu depozytu na rzecz Skarbu Państwa ( przepis został uznany za niezgodny z Konstytucją wyrokiem TK z 16.03.2004, ze względu na brak regulacji w tym zakresie ).

Forma

Postanowienie

Zaskarżalność

Tak- zażaleniem, przysługuje osobom, których prawa zostały naruszone ( Art. 236 ).

ZATRZYMANIE RZECZY- obejmuje

1. rzeczy mogące stanowić dowód w sprawie, w tym:

a. korespondencję, przesyłki i wykaz połączeń telekomunikacyjnych lub innych przekazów informacji, w tym korespondencji przesyłanej pocztą elektroniczną, z uwzględnieniem czasu ich dokonania i innych danych związanych z połączeniem lub przekazem, niestanowiących treści rozmowy telefonicznej lub innego przekazu informacji ( Art. 218 §1 ).

b. dane informatyczne lub system informatyczny, w zakresie danych przechowywanych w tym urządzeniu lub systemie albo na nośniku znajdującym się w dyspozycji dysponenta lub użytkownika systemu informatycznego, w tym korespondencji przesyłanej pocztą elektroniczną ( Art. 236a )

Np. pedofil przechowuje na swoim komputerze filmy pornograficzne.

2. rzeczy podlegające zajęciu w celu zabezpieczenia kar majątkowych, środków karnych o charakterze majątkowym ( np. przepadek, nawiązka ) albo roszczeń o naprawienie szkody ( Art. 217 §1 ).

Procedura

I. zwykła

1. najpierw określony organ wzywa osobę mającą rzecz do dobrowolnego jej wydania. ( Art. 217 §2

a. sąd,

b. prokurator,

c. Policja, inny uprawniony organ, w wypadkach niecierpiących zwłoki.

i. jeżeli dysponuje postanowieniem sądu ( prokuratora ), w którym ta rzecz jest określona- to powinien on tej osobie postanowienie to przedstawić,

ii. jeżeli nie dysponuje postanowieniem sądu ( prokuratora ), bo uzyskanie go- z uwagi na niecierpiącą zwłoki sytuację, nie było możliwe, to

- powinien przedstawić takiej osobie nakaz kierownika swojej jednostki/legitymację służbową,

- niezwłocznie wystąpić o zatwierdzenie zatrzymania, jeśli rzeczy wydano/odebrano,

- osoba, która rzeczy wyda ( której zostanie odebrana ), ma prawo złożyć wniosek o sporządzenie i doręczenie jej postanowienia sądu ( prokuratora ) o zatwierdzeniu zatrzymania, o czym należy ją pouczyć ( Art. 217 §4 )

i. w przypadku zatrzymania- w terminie 14 dni od zatrzymania,

ii. w przypadku odebrania- w terminie 7 dni od odebrania ( Art. 220 §3

2. jeśli osoba ta odmawia dobrowolnego wydania, to można przerowadzić jej odebranie ( Art. 217 §5 )

- powinno być dokonane zgodnie z zasadą proporcjonalności ( Art. 227 ), tzn.:

Przykład: policjanci zatrzymali osobę posiadającą narkotyki. Najpierw wzywają ją do dobrowolnego ich wydania, dopiero gdy osoba ta odmawia, mogą dokonać odebrania siłą. Nie mogą jednak przy tym- o ile nie zachodzi taka potrzeba bić podejrzanego, chyba, że stawia czynny opór- wówczas powinno się to odbyć w rozsądnych granicach.

3. z zatrzymania sporządza się protokół ( Art. 217 §3 )- wymogi formalne jak przy przeszukaniu.

Wyjątek można nie sporządzać protokołu, jeśli rzecz załącza się do akt sprawy.

Dalej jak przy przeszukaniu.

II. szczególna- dotyczy zajmowania danych i rzeczy, o których mowa w Art. 218 i 236a

→ Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z 28.04.2004 w sprawie sposobu technicznego przygotowania systemów i sieci służących do przekazywania informacji- do gromadzenia wykazów połączeń telefonicznych i innych przekazów informacji oraz sposobów zabezpieczenia danych informatycznych ( delegacje ustawowa - Art. 218b ).

1. najpierw sąd lub prokurator ( tylko wtedy gdy jest postanowienie )

a. wzywają urzędy, instytucje i podmioty prowadzące działalność w dziedzinie poczty lub działalność telekomunikacyjną, urzędy celne i przedsiębiorstwa transportowe do wydania:

a. korespondencji i przesyłek ( np. listy, paczki, kartki )

b. wykazy połączeń telekomunikacyjnych lub przekazów innych informacji

c. korespondencję przesyłaną pocztą elektroniczną, z uwzględnieniem w takim wykazie czasu dokonania połączenia lub przekazu i innych danych związanych z takim przekazem lub połączeniem, a niestanowiących treści rozmowy lub przekazu

d. urządzenia lub nośniki zawierające dane informatyczne ( Art. 236a ).

b. wzywa urzędy, instytucje i podmioty prowadzące działalność telekomunikacyjną do zabezpieczenia danych informatycznych przechowywanych w urządzeniach zawierających te dane na nośniku lub systemie informatycznym ( Art. 218a §1 )

- na czas określony, nie przekraczający 90 dni.

2. postanowienie doręcza się adresatowi korespondencji oraz abonentowi telefonu lub nadawcy, którego wykaz połączeń lub innych przekazów informacji został wydany ( Art. 218 §2 )

Doręczenie postanowienia może być jednak odrodzone na czas oznaczony, niezbędny ze względu na dobro sprawy, lecz nie później niż do czasu prawomocnego zakończenia postępowania

3. zajęte ( zabezpieczone ) przesyłki, korespondencję, wykazy, nośniki może otwierać ( zarządzić otwieranie ) jedynie sąd lub prokurator ( Art. 218 §1 ).

Przy zapoznawaniu się z danymi informatycznymi niezbędne jest korzystanie z pomocy specjalisty, a do ich analizy może być konieczne powołanie biegłego.

a. jeśli mają znaczenie dla postępowania karnego- to

- jeśli zostały zajęte- stają się dowodami

- jeśli zostały zabezpieczone- podlegają zajęciu

b. jeśli nie mają znaczenia dla postępowania karnego- to

- jeśli były zajęte - należy je niezwłocznie zwrócić właściwym urzędom, instytucjom lub przedsiębiorstwom ww. ( Art. 218 §3 ),

- jeśli były zabezpieczone - to należy je niezwłocznie zwolnić spod zabezpieczenia ( Art. 218a §2 )

PRZESZUKANIE- wykrywawcza czynność dowodowa będąca jednocześnie środkiem przymusu pozwalającym na legalne wkroczenie w sferę konstytucyjnie gwarantowanych prawi i wolności osobistych w postaci nietykalności osobistej ( Art. 41 ust. 1 K. ) i nienaruszalności mieszkania ( Art. 50 K. ).

Przesłanki- ( Art. 219 )

1. przesłanka celu:

a. wykrycia, zatrzymania lub przymusowego doprowadzenia osoby podejrzanej ( podejrzanego/oskarżonego )

b. znalezienia rzeczy mogących stanowić dowód w sprawie

c. znalezienia rzeczy podlegających zajęciu w postępowaniu karnym

2. istnieją uzasadnione podstawy do przypuszczenia, że osoba podejrzana lub wskazane rzeczy tam się znajdują.

Przeszukanie może objąć:

1. pomieszczenia ( mieszkanie/inne lokale )

2. inne miejsca ( środki transportu, miejsca otwarte )

3. osobę, jej odzież i podręczne przedmioty.

Organ uprawniony do dokonania

1. Prokurator

2. Policja lub inny wskazany w ustawie organ- na polecenie sądu lub prokuratora

3. Policja/inne organy- samodzielnie, w wypadkach niecierpiących zwłoki, gdy postanowienie sądu lub prokuratora nie mogło być wydane, w oparciu o nakaz kierownika swojej jednostki lub legitymację służbową. ( Art. 220 §3 ).

Zasady dokonywania przeszukania

1. przeszukania osoby i odzieży na niej należy dokonywać w miarę możności za pośrednictwem osoby tej samej płci ( Art. 223 ).

Nie dotyczy to jednak przeszukania podręcznych przedmiotów tej osoby ( torebka, walizka, teczka ).

2. Zasada: przeszukania pomieszczeń dokonuje się z założenia jedynie w porze dziennej, z tym że przeszukanie rozpoczęte za dnia można kontynuować także mimo nastania pory nocnej.

Wyjątek: w porze nocnej ( od 22 do 6 ):

a. pomieszczenia zamieszkałe- tylko w wypadkach niecierpiących zwłoki ( Art. 221 §1 )

b. lokale dostępne w tym czasie dla nieokreślonej liczby osób- bez ograniczeń ( Art. 221 §3 ) ( dworce kolejowe, dyskoteki )

c. lokale służące do przechowywania przedmiotów- bez ograniczeń ( Art. 221 §3 ).

3. przeszukanie pomieszczeń lub miejsc zamkniętych należących do instytucji państwowej lub samorządowej wymaga uprzedniego zawiadomienia kierownika tej instytucji lub jego zastępcy albo organu nadrzędnego i dopuszczenia ich do udziału w czynności ( Art. 222 §1 )

4. przeszukanie pomieszczenia zajętego przez wojsko może nastąpić jedynie w obecności dowódcy lub osoby przez niego wyznaczonej ( Art. 222 §2 ).

5. zasada proporcjonalności ( Art. 227 )

i. zgodnie z celem tej czynności

ii. zachowaniem umiaru

iii. poszanowaniem godności osób, których ta czynność dotyczy

iv. bez wyrządzania niepotrzebnych szkód i dolegliwości.

Konsekwencja : → odpowiedzialność Skarbu Państwa za funkcjonariuszy ( Art. 417 kc ).

Procedura

1. osobę, u której ma nastąpić przeszukanie, należy przed przystąpieniem do tej czynności zawiadomić o jej celu i wezwać do wydania poszukiwanych przedmiotów ( Art. 224 §1 ).

a. postanowienie sądu ( prokuratora ) należy okazać osobie, u której ma być przeszukanie przeprowadzone ( Art. 220 §2 )

b. jeśli takiego postanowienia brak, to osobie tej należy okazać nakaz kierownika jednostki lub legitymację służbową ( Art. 220 §3 )

- następnie organ zwraca się niezwłocznie do sądu/prokuratora o zatwierdzenie przeszukania,

- postanowienie w przedmiocie zatwierdzenia należy doręczyć osobie, u której dokonano przeszukania, w terminie 7 dni od daty czynności na zgłoszone do protokołu żądanie tej osoby, o prawie zgłoszenia należy osobę pouczyć

2. przy przeszukaniu mają prawo być obecni: ( Art. 224 §2 )

a. osoba, u której przeszukanie następuje

b. osoba przybrana przez prowadzącego czynność

c. osoba wskazana przez tego, u kogo dokonuje się przeszukania, jeżeli:

- nie uniemożliwia to przeszukania albo

- nie utrudnia to przeszukania w istotny sposób

d. jeśli brak jest na miejscu gospodarza lokalu- należy przywołać przynajmniej jednego dorosłego domownika lub sąsiada ( Art. 224 §3 ).

3. szczególna ochrona tajemnic

Może się zdarzyć, że organ przeprowadzający przeszukanie trafi na dokumenty zawierająca tajemnicę.

a. w przypadku gdy osoba, u której dokonano przeszukania/kierownik instytucji oświadczą, iż znalezione przy przeszukaniu rzecz to:

i. pismo lub inny dokument, zawierający wiadomości objęte tajemnicą państwową, służbową, zawodową lub inną chronioną ustawą ( psychiatryczną - Art. 225 §4 ) lub

Wyjątek: gdy osoba podejrzana o popełnienie przestępstwa jest ich posiadaczem ( Art. 225 §2 )

ii. pisma o charakterze osobistym i

Wyjątek: gdy osoba podejrzana o popełnienie przestępstwa jest ich posiadaczem, autorem lub adresatem ( Art. 225 §2 ).

→ organ przeprowadzający czynność przekazuje niezwłocznie pismo lub inny dokument bez jego odczytania prokuratorowi lub sądowi w opieczętowanym opakowaniu ( Art. 225 §1 ).

b. w przypadku tajemnicy obrończej- obrońca lub inna osoba, u której dokonuje się przeszukania, oświadczy, że znalezione w toku przeszukania pisma lub inne dokumenty obejmują okoliczności związane z wykonywaniem funkcji obrońcy ( Art. 225 §3 )

→ organ dokonujący czynności pozostawia dokumenty wymienionej osobie bez zapoznania się z ich treścią lub wyglądem

Wyjątek: jeśli oświadczenie to budzi wątpliwości, to

→ organ dokonujący czynności przekazuje to dokumenty sądowi ( z zachowaniem ww. rygorów ),

→ sąd po zapoznaniu się z dokumentami,

→ zwraca je w całości lub w części, z zachowaniem ww. rygorów, osobie, od której je zabrano albo

→ wydaje postanowienie o ich zatrzymaniu dla celów postępowania.

c. Zasada: przy wykorzystywaniu dokumentów zawierających tajemnice stosuje się odpowiednio zakazy dowodowe z Art. 178- 181 ) ( Art. 226 ).

Wyjątek: w postępowaniu przygotowawczym o wykorzystaniu jako dowodów, dokumentów zawierających tajemnicę lekarską- decyduje prokurator ( wg zasad ogólnych sąd )

4. z przeszukania sporządza się protokół ( Art. 229 ).

Wymogi formalne ( Art. 229 )

a. oznaczenie sprawy, z którą zatrzymanie rzeczy ma związek

b. podanie godziny rozpoczęcia i zakończenia czynności,

c. dokładną listę zatrzymanych rzeczy i w miarę potrzeby ich opis

d. wskazanie postanowienia sądu lub prokuratora, a w sytuacji ich braku- wzmiankę o poinformowaniu danej osoby, że otrzyma postanowienie w przedmiocie zatwierdzenia czynności ( Art. 229 )

5. przedmioty

a. znalezione w czasie przeszukania lub

b. mogące stanowić dowód innego przestępstwa lub

c. podlegające przepadkowi

d. których posiadanie jest zabronione ( np. przeszukano mieszkanie w celu znalezienia materiałów pornograficznych, a znaleziono narkotyki, nielegalną broń ).

Należy

a. dokonać oględzin, spisu i opisu ( Art. 228 §1 )

b. osobie zainteresowanej należy natychmiast wręczyć pokwitowanie- stwierdzające, jakie przedmioty i przez kogo zostały zatrzymane ( Art. 228 §3 ).

Skutki zależą od tego, jakiego rodzaju są to przedmioty

a. jeśli przedmiotu zwykłe,

→ to należy zabrać albo oddać na przechowanie osobie godnej zaufania z zaznaczeniem obowiązku przedstawienia na każde żądanie organu prowadzącego postępowanie ( Art.228 §2 )

b. jeśli przedmioty, które ( Art. 232 )

- ulegają szybkiemu zużyciu lub

- ich przechowywanie byłoby połączone z niewspółmiernymi kosztami lub nadmiernymi trudnościami

- ich przechowywanie powodowałoby znaczne obniżenie wartości rzeczy

→ to można je sprzedać bez przetargu za pośrednictwem odpowiedniej jednostki handlowej z zachowaniem przepisów o sprzedaży w drodze egzekucji z ruchomości,

→ uzyskaną w ten sposób kwotę pieniężną przekazuje się do depozytu sądowego,

→ o czasie i warunkach sprzedaży należy w miarę możności zawiadomić:

- oskarżonego i

- inne zainteresowane osoby.

c. jeżeli przedmioty i substancje stwarzające niebezpieczeństwo dla życia lub zdrowia ( Art. 232a, Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z 18.06.2003 w sprawie szczegółowych zasad i miejsca przechowywania w postępowaniu karnym przedmiotów i substancji stwarzających niebezpieczeństwo dla życia lub zdrowia oraz warunków i sposobu ich zniszczenia- delegacja ustawowa - Art. 232a §4 )

W szczególności;

- broń,

- amunicja,

- materiały wybuchowe, łatwopalne, radioaktywne,

- substancje trujące, duszące, parzące,

- środki odurzające

- substancje psychotropowe

- prekursory

→ przechowuje się w miejscu i w sposób zapewniający ich należyte zabezpieczenie ( Art. 232a §1 )

→ niszczy się je w całości lub w części ( Art. 232a §2 ), jeśli

i. przechowywanie byłoby połączone z niewspółmiernymi kosztami lub

ii. przechowywanie ich stanowiło źródło zagrożenia dla bezpieczeństwa powszechnego

iii. postanowienie sądu właściwego do rozpoznania sprawy na wniosek prokuratora

iv. w razie potrzeby zasięga się opinii biegłego ( Art. 232a §3 ).

d. jeśli są to pieniądze ( krajowe środki płatnicze lub wartości dewizowe )- ( Art. 233 )

→ to oddaje się je na przechowanie,

→ a organ przekazując je określa:

- charakter depozytu,

- sposób rozporządzenia oddanymi na przechowanie wartościami

6. wszelkie rozporządzenia przedmiotem dokonane po jego odebraniu lub zabezpieczeniu są opatrzone sankcją bezskuteczności względnej- w stosunku do Skarbu Państwa ( Art. 234 ).

Zwrot rzeczy

1. jeśli przeszukanie nastąpiło bez uprzedniego polecenia sądu lub prokuratora, a w ciągu 7 dni od dnia czynności nie nastąpiło jej zatwierdzenie ( Art. 230 §1 )

Wyjątek:

a. nastąpiło dobrowolne wydanie i

b. osoba ta nie złożyła wniosku o sporządzenie i doręczenie postanowienia

2. jeśli stwierdzi się zbędność rzeczy dla postępowania karnego ( Art. 230 §2 )

Wyjątek: nie podlegają zwrotowi rzeczy, których posiadanie jest zabronione, przekazuje się je właściwemu urzędowi lub instytucji ( Art. 230 §3 ).

Zwrot następuje niezwłocznie

W przypadku gdy zachodzi wątpliwość, komu należy wydać zatrzymaną rzecz, wówczas sąd lub prokurator: ( Art. 231 )

a. składają ją do depozytu sądowego albo

b. oddają ją osobie godnej zaufania aż do wyjaśnienia uprawnienia do odbioru

Stosuje się odpowiednio przepisy o likwidacji depozytów i nieodebranych rzeczy,

c. jeśli przedmiot ma wartość artystyczną lub historyczną- oddaje się na przechowanie właściwej instytucji.

d. jeśli zachodzi spór co do własności- odsyła się osoby zainteresowane na drogę procesu cywilnego ( Art. 230 §2 ).

METODY NIEKONWENCJONALNE

Funkcjonują w praktyce działalności- rozpoznawczej Policji i ABW.

1. Zakup kontrolowany ( transakcja pozorna )- niejawne nabycie lub przejęcie przedmiotów pochodzących z przestępstwa, ulegających przepadkowi, albo których wytwarzanie, posiadanie, przewożenie lub obrót którymi są zabronione ( Art. 19a ustawy o Policji, Art. 29 ustawy o ABW i AW ).

2. Tajny agent ( konfident, tajny współpracownik )- osoba, która ukrywając własną tożsamość i związki z Policją lub służbami bezpieczeństwa państwo wchodzi w kontakt z grupą przestępczą w celu ujawnienia przestępstwa i wykrycia jego sprawców, może być to funkcjonariusz tych organów lub osoba trzecia ( Art. 20a i 22 ustawy o Policji, Art. 36 i 37 ustawy o ABW i AW ).

Rola jego jest nieco podobna do świadka koronnego, z tym że nie jest on z założenia sprawcą przestępstwa.

3. Nadzorowanie tajne przemieszczania, przechowywania i obrotu przedmiotami przestępstwa- ( Art. 19b ustawy o Policji, Art. 30 ustawy o ABW i AW ) zarządzane przed wszczęciem postępowania karnego w celu udokumentowania niektórych przestępstw ( handel bronią, fałszowanie pieniędzy, szpiegostwo, terroryzm ) lub ustalenia tożsamości sprawców.

ŚRODKI PRZYMUSU ( Dział VI )

Środki przymusu- prawnie środki, które zabezpieczają prawidłowy przebieg i skuteczność postępowania karnego, wiążące się z ingerencją w elementarne swobody i prawa obywatelskie.

Cel środków przymusu- stworzenie odpowiednich warunków wykonywania czynności procesowych, ich rodzaj zaś i forma uzależnione są od konkretnych zadań, których realizację mają zapewnić.

Klasyfikacja środków przymusu

Kodeksowy podział środków przymusu ma wiele wad. Nie wszystkie środki umieszczone w dziale VI kodeksu łączą się z przymusem ( list gończy ), a z kolei różne środki przymusu znajdują się poza nimi.

A. Podział kodeksowy

1. Zatrzymanie ( Rozdział 27, Art. 243- 248 )

2. Środki zapobiegawcze ( Rozdział 28, Art. 249- 278 )

a. izolacyjne

b. nieizaolacyjne

Nie mylić ze środkami zapobiegającymi z kk.

3. Poszukiwanie oskarżonego ( list gończy ) ( Rozdział 29, Art. 278- 280 )

4. List żelazny ( Rozdział 30, Art. 281- 284 )

5. Kary porządkowe ( Rozdział 31, Art. 285- 290 )

a. kary pieniężne

b. zatrzymanie i doprowadzenie

c. obciążenie kosztami

d. aresztowanie

6. Zabezpieczenie majątkowe ( Art. 291- 296 ).

B. Podział doktrynalny

1. Zatrzymanie

2. Środki zapobiegawcze

3. Środki wymuszające spełnienie obowiązków

4. Środki wymuszające zachowanie porządku w czasie rozprawy

5. Zabezpieczenie majątkowe

Funkcje środków przymusu- stosowane są przy:

a. poszukiwaniu, uzyskiwaniu i zabezpieczaniu dowodów ( odebranie przedmiotów, zatrzymanie korespondencji )

b. jako sposób zabezpieczenia osoby oskarżonego dla wymiaru sprawiedliwości ( tymczasowe aresztowanie )

c. dla umożliwienia wykonania ( egzekucji ) grożącej oskarżonemu kary grzywny, przepadku, dla zabezpieczenia roszczeń powoda cywilnego ( tymczasowe zajęcie mienia ruchomego, zabezpieczenie na mieniu )

d. dla zapewnienia stawiennictwa osób wezwanych i wypełnienia przez nie wszelkich obowiązków procesowych ( przymusowe doprowadzenie, kary porządkowe )

e. dla utrzymania powagi sądu ( wydalenie z sali rozpraw, ukaranie karą porządkową grzywny ).

ZATRZYMANIE

Zatrzymanie- krótkotrwałe pozbawienie wolności osoby, co do której istnieje co najmniej uzasadnione przypuszczenie, iż popełniła przestępstwo, albo która mimo obowiązku nie stawia się na wezwanie organu procesowego.

Zasada: każdemu zapewnia się nietykalność osobistą i wolność osobistą ( Art. 41 ust .1 K. ).

Wyjątek: pozbawienie lub ograniczenie wolności może nastąpić tylko na zasadach i w trybie określonych w ustawie.

Pozbawienie wolności może się odbyć

a. na podstawie wyroku sądowego

b. nie na podstawie wyroku sądowego

Zasada: niedopuszczalne ( Neminem captivabimus nisi iure victum )

Wyjątek:

- zatrzymanie,

- tymczasowe aresztowanie,

- aresztowanie

Rodzaje zatrzymań

I. Zatrzymanie procesowe

1. Ujęcie ( zatrzymanie niewłaściwe ) ( Art. 243 )

Przesłanki

Zaostrzone w stosunku do zatrzymania policyjnego

a. oczywistość popełnienia przestępstwa- fakt jego popełnienia graniczy z pewnością

b. przesłanka miejsca- musi mieć to miejsce

- na gorącym uczynku przestępstwa lub

- w pościgu podjętym bezpośrednio po popełnieniu przestępstwa

Pościg o charakterze ciągłym, rozpoczęty natychmiast po dokonaniu lub usiłowaniu dokonania czynu zabronionego. Może być wykonywany nawet przez kilka dni, byleby był bezpośredni.

c. zachodzi obawa:

i. ucieczki tej osoby

ii. późniejszego braku możliwości ustalenia jej tożsamości.

Podmiot uprawniony do zastosowania

Każdy

Taką osobą należy niezwłocznie oddać w ręce Policji ( Art. 243 §2 ).

W przeciwnym wypadku można narazić się na zarzut popełnienia przestępstwa pozbawienia wolności ( Art. 189 kk ).

Podmiot zatrzymany

Złapany na gorącym uczynku przestępstwa.

Zakres uznaniowy

Fakultatywne

Termin

Nie jest ujęty w sposób bezwzględny. Ma się zamknąć w granicach potrzebnych do oddania sprawcy w ręce Policji ( niezwłocznie ). Może się wszakże zdarzyć, że niezwłoczne przekazanie osoby ujętej nie jest możliwe, np. ze względu na powódź, zerwanie jedynego mostu i wtedy będzie ono trwało nawet dłużej niż 48 godzin, dopuszczalnych dla zatrzymania właściwego.

Zaskarżalność

Nie, natomiast osoba zatrzymana może, jeśli ma wątpliwości co do zasadności

- zawiadomić o popełnieniu przestępstwa z Art. 189 lub 191 kk,

- dochodzić odszkodowania i zadośćuczynienia na podstawie Art. 415 kc ( w zw. z Art. 445 kc ).

2. Zatrzymanie policyjne ( Art. 244 )

Celem jest zastosowanie środka zapobiegawczego.

Przesłanki:

a. co najmniej uzasadnione przypuszczenia popełnienia przestępstwa przez daną osobę

Przypuszczenie- a więc wymaganie dużo mniejsze niż gdy ustawa żąda uzasadnionego podejrzenia ( Art. 303 )

b. zachodzi obawa:

i. ucieczki tej osoby ( np. próba ucieczki )

ii. ukrycia się tej osoby

iii. zatarcia śladów przestępstwa ( np. ukrycie przedmiotów pochodzących z przestępstwa, usunięcie odcisków linii papilarnych ).

iv. późniejszego braku możliwości ustalenia jej tożsamości

c. przesłanka negatywna- tej samej osoby podejrzanej nie zatrzymano już wcześniej na podstawie tych samych faktów lub dowodów ( Art. 248 §3 )

Podmiot uprawniony do zastosowania

a. Policja

b. inne organy- Art. 312

Podmiot zatrzymany

Osoba podejrzana

Zakres uznaniowy

Obligatoryjne

Termin

← Art. 41 ust. 3 K.

Zasada: 48 godzin od chwili zatrzymania

Wyjątek: 24 godziny od przekazania go dyspozycji sądu wraz z wnioskiem o zastosowanie wobec niego tymczasowego aresztowania, jeśli nie doręczono mu postanowienia o zastosowaniu wobec niego tymczasowego aresztowania wraz z przedstawionymi zarzutami.

Maksymalnie zatrzymanie może więc trwać 72 godziny. Jeśli jednak zatrzymany zostanie przekazany do dyspozycji sądu po upływie 10 godzin od momentu zatrzymania, to 24 godzinny termin zaczyna bieg już od momentu przekazania ( tak więc wówczas może trwać jedynie 36 godzin ).

Zaskarżalność

Tak,

1. zażalenie ( ← Art. 41 ust. 2 K. )

Zakres podmiotowy

Zatrzymany ( Art. 246 §1 )

Nie ma znaczenia, czy wnoszący zażalenie przebywa już na wolności czy nie, w tym pierwszym wypadku sąd stwierdza post factum bezpodstawność zatrzymania lub naruszenie przepisów prawa jego wykonywania.

Organ właściwy do rozpatrzenia zażalenia

Sąd rejonowy miejsca zatrzymania lub prowadzenia postępowania, który rozpoznaje je niezwłocznie ( Art. 246 §2 )

Zakres kontroli

a. zasadność zatrzymania

b. legalność zatrzymania

c. prawidłowość zatrzymania

Rozstrzygnięcie

a. sąd uwzględni zażalenie

→ zarządzenie przez sąd natychmiastowego zwolnienia zatrzymanego ( Art. 246 §3 )

→ w wypadku stwierdzenia nieprawidłowości, nielegalności lub nieprawidłowości zatrzymania sąd zawiadamia o tym

i. prokuratora

ii. organ przełożony nad organem, który dokonał zatrzymania.

b. sąd nie uwzględni zażalenia

2. zażalenie do właściwego miejscowego prokuratora na sposób przeprowadzenia zażalenia ( Art. 15 ust. 7 ).

Obowiązki Policji wobec zatrzymanego

a. natychmiastowe poinformowanie o przyczynach zatrzymania i prawach zatrzymanego ( Art. 244 §1 ) ( ← Art. 41 ust. 3 )

b. wysłuchanie ( Art. 244 §2 )

Nie jest to przesłuchanie ( Art. 308 )- to oznaczałoby wszczęcie postępowania karnego i to przeciwko tej osobie.

c. doręczenie odpisu protokołu zatrzymania ( Art. 244 §3 )

d. na żądanie zatrzymanego zawiadomienie osoby najbliższej i innych ( ← Art. 41 ust. 3 K., Art. 245 §2 )

e. umożliwienie kontaktu z adwokatem, także bezpośredniej rozmowy ( Art. 245 §1 )

i. na jego żądanie

ii. termin - niezwłocznie

iii. w dostępnej formie

iv. zatrzymujący może zastrzec obecność przy rozmowie

f. niezwłocznego przekazania zażalenia do sądu ( Art. 246 §1 )

g. zwolnienie w określonych wypadkach

Inne obowiązki Policji

a. sporządzenie protokołu zatrzymania ( Art. 244 §3 )

Wymogi formalne

i. imię, nazwisko, funkcja dokonującego czynności

ii. imię i nazwisko osoby zatrzymanej, a w razie niemożności ustalenia tożsamości- rysopis

iii. dzień, godzinę zatrzymania

Ma to bardzo duże znaczenie- bo od tego momentu liczyć się będzie termin zatrzymania.

iv. miejsce zatrzymania

v. przyczynę zatrzymania z podaniem, o jakie przestępstwo się zatrzymanego podejrzewa

vi. złożone przez zatrzymanego oświadczenia

vii. wzmianka o udzieleniu mu informacji o przysługujących prawach

b. niezwłocznie po zatrzymaniu osoby podejrzanej należy ( Art. 244 §4 :

i. przystąpić do zebranie niezbędnych danych

ii. zawiadomić prokuratora

iii. wystąpić z wnioskiem do prokuratora w sprawie skierowania do sądu wniosku o tymczasowe aresztowanie, jeśli istnieją przesłanki

3. Zatrzymanie w celu przymusowego doprowadzenia osoby podejrzanej ( Art. 247 )

Przesłanki

a. określone faza postępowania- tylko w postępowaniu przygotowawczym

b. konieczność doprowadzenia wskazanej w przepisie osoby

Podmiot uprawniony

a. prokurator

b. właściwe organy wojskowe ( Art. 247 §3 )

- zarządzenie dotyczy zatrzymania żołnierza w czynnej służbie wojskowej.

Forma

Postanowienie

Podmiot zatrzymany

a. osoba podejrzana

Zakres uznaniowy

Fakultatywne

Zaskarżalność

Tak jak w pkt 2)

4. Zatrzymanie w celu przymusowego sprowadzenia oskarżonego ( podejrzanego ) ( Art. 75 §2 )

Przesłanki

a. uprzednie prawidłowe wezwanie oskarżonego do stawienia się w toku postępowania karnego

Prawidłowe- tzn. oskarżony został również właściwie poinformowany o obowiązkach dotyczących stawiennictwa i zmiany adresu z Art. 75 §1.

b. jego niestawiennictwo

c. nieusprawiedliwienie tego niestawiennictwa

Podmiot uprawniony

Zasada: Wszystkie organy, które prowadzą dane stadium postępowania albo dokonują w nim czynności ( również sąd w trakcie postępowania przygotowawczego ).

Wyjątek: w wypadkach szczególnych

- sąd- jeśli oskarżony opuścił salę rozpraw bez zezwolenia przewodniczącego ( Art. 376 §1 ), a sąd uznał jego obecność za niezbędną

- sąd- jeśli oskarżony nie stawił się bez usprawiedliwienia na rozprawę przerwaną lub odroczoną prawidłowo zawiadomiony o terminie tej rozprawy ( Art. 376 §2 ), a sąd uznał jego nieobecność za niezbędną

- przewodniczący składu orzekającego- w sytuacji nieusprawiedliwionego niestawiennictwa oskarżonego, którego obecność jest obowiązkowa ( Art. 382 ).

Podmiot zatrzymany

a. oskarżony

b. podejrzany

Zakres uznaniowy

Fakultatywne

Zaskarżalność

Zasada: odpowiednio Art. 246

Wyjątek: zatrzymanie zarządzone przez sąd, rozpoznaje ten sam sąd, w składzie 3 sędziów ( instancja pozioma )

5. Zatrzymanie w celu przymusowego doprowadzenia świadka, biegłego, tłumacza lub specjalista ( Art. 285 §2 )

Przesłanki

a. uprzednie prawidłowe wezwanie uczestnika postępowania do stawienia się w toku postępowania karnego

b. określone zachowanie uczestnika postępowania

i. jego niestawiennictwo

ii. nieusprawiedliwienie tego niestawiennictwa

albo

i. wydalenie się z miejsca czynności przed jej zakończeniem

c. natomiast wydaje się, że przesłanką nie jest uprzednie zastosowanie kary pieniężnej ( choć kodeks mówi "ponadto" ).

Podmiot uprawniony

a. w postępowaniu przygotowawczym

i. prokurator

ii. sąd- w czynnościach sądowych

b. w postępowaniu sądowym

i. sąd

Podmiot zatrzymany

a. świadek

b. biegły- wyjątkowo

c. tłumacz- wyjątkowo

d. specjalista- wyjątkowo

Zakres uznaniowy

Fakultatywne

Zaskarżalność

Tak, zażalenie do sądu rejonowego, w którego okręgu prowadzi się postępowanie ( Art. 290 §2 ).

Jest to regulacja autonomiczna i nie stosuje się tutaj odpowiednio Art. 246.

II. Zatrzymanie pozaprocesowe

1. Zatrzymanie prewencyjne ( porządkowe ) ( ustawa o Policji- Art. 15 ust. 1 pkt 3 )- Policja- wobec osób stwarzających w sposób oczywisty i bezpośredni zagrożenie dla życia lub zdrowia ludzkiego, także mienia

2. Zatrzymanie penitencjarne- ( ustawa o Policji- Art. 15 ust. 1 pkt 2a ) Policja- wobec osób pozbawionych wolności, które na podstawie zezwolenia opuściły areszt śledczy lub zakład karny i w wyznaczonym terminie do niego nie powróciły i przerwały wykonywanie kary pozbawienia wolności

3. Zatrzymanie administracyjne ( ustawa z 1982 o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi- Art. 40 ust. 1 )- wobec osób, które swoim zachowaniem dają powód do zgorszenia w miejscu publicznym lub zakładzie pracy, znajdują się w okolicznościach zagrażających ich życiu lub zdrowiu albo zagrażają życiu lub zdrowiu innych osób.

Zatrzymanie to stosowane jest

- do wytrzeźwienia,

- nie może przekroczyć 24 godzin

4. Zatrzymanie chwilowe ( legitymowanie )- ( ustawa o Policji- Art. 15 ust. 1 pkt 1, ustawa o ABW i AW- Art. 23 ust. 1 pkt 2 i ust. 7 ), Policja, ABW- w celu ustalenia tożsamości osoby ( ewentualnie także udzielenia pouczenia lub nałożenia na nią mandatu )

Zakończenie zatrzymania właściwego

I. Tymczasowe aresztowanie zatrzymanego

II. Natychmiastowe zwolnienie zatrzymanego

1. gdy ustanie przyczyna zatrzymania ( Art. 248 §1 )

2. upływ terminu ( Art. 248 §1 )

3. na polecenie: ( Art. 248 §1 )

i. sądu lub

ii. prokuratora

4. wskutek uznania bezzasadności lub nielegalności zatrzymania przez sąd ( Art. 246 §3

ŚRODKI ZAPOBIEGAWCZE ( Rozdział 28, Art. 249- 277 )

Ratio legis- funkcje:

1. procesowe- prewencyjna

- zabezpieczenie osoby podejrzanego ( oskarżonego ) dla celów postępowania przygotowawczego i jurysdykcyjnego,

- zabezpieczenie osoby podejrzanego ( oskarżonego ) dla ewentualnego postępowania wykonawczego, zwłaszcza jeżeli spodziewane jest wymierzenie kary pozbawienia wolności,

- zabezpieczenie postępowania przed matactwem podejrzanego i oskarżonego

2. pozaprocesowe-

i. prewencyjna

- ogólna,

- szczególna- zapobieganie popełnianiu przez oskarżonego ( podejrzanego ) dalszych przestępstw

- ochrona oskarżonego ( podejrzanego ) przed samosądem lub samobójstwem

ii. represyjna

iii. antycypująca

iv. wychowawcza

v. zaspokojenia oczekiwań społecznych, dania satysfakcji opinii społecznej.

1. Zasada zaliczania na poczet orzeczonej kary okresu rzeczywistego pozbawienia wolności w sprawie ( Art. 63 kk ) ( zaokrąglając do pełnego dnia ), przy czym 1dzień rzeczywistego pozbawienia wolności =

a. 1 dniowi kary pozbawienia wolności

b. 2 dniom kary ograniczenia wolności

c. 2 dziennym stawkom grzywny

2. Zasada zaliczania na poczet orzeczonych środków karnych ( Art. 39 pkt 2 i 3 kk- zawieszenie w czynnościach służbowych, zakaz prowadzenia pojazdów ) okresu rzeczywistego stosowania odpowiadających im rodzajowo środków zapobiegawczych wymienionych w Art. 276

Klasyfikacja

1. część ogólna ( Art. 249 - 256 )

2. część szczególna ( Art. 257- 277 )

a. izolacyjne

- tymczasowe aresztowanie ( Art. 257- 265 )

b. nieizolacyjne

- poręczenie majątkowe ( Art. 266- 274 )

- dozór ( Art. 275 )

- zawieszenie oskarżonego ( podejrzanego ) w czynnościach służbowych lub w wykonywaniu zawodu ( Art. 276 )

- zakaz opuszczania kraju ( Art. 277 )

Termin

Zasada: bezterminowe- do chwili rozpoczęcia wykonania kary ( Art. 249 §4 )

Stosowanie środków zapobiegawczych możliwe jest także po uprawomocnieniu się orzeczenia kończącego postępowanie

a. chwila rozpoczęcia wykonywania kary nie musi być równoznaczna z chwilą uprawomocnienia się orzeczenia kończącego postępowanie

b. w razie wniesienia kasacji- wstrzymanie wykonania orzeczenia można połączyć z zastosowaniem poręczenia, dozoru i zakazu opuszczania kraju ( Art. 532 §2 )

c. w razie wniesienia kasacji na niekorzyść oskarżonego- SN może zastosować środek zapobiegawczy, chyba że

- oskarżony był uniewinniony ( Art. 532 )

- wniesienie kasacji nastąpiło po upływie 6 miesięcy od daty uprawomocnienia się orzeczenia ( Art. 524 §3 )

d. w razie uchylenia wyroku kasacją- SN może zastosować środek zapobiegawczy bez ograniczeń ( Art. 538 )

e. postępowanie wznowieniowe- odpowiednie stosowanie powyższych przepisów ( Art. 545 §1)

f. postępowanie przygotowawcze wznowione ( Art. 327 )

g. sąd może tymczasowo aresztować osobę- na czas nie dłuższy niż 40 dni przed złożeniem wniosku przez organ państwa obcego o wydanie osoby ściganej, jeżeli organ państwa obcego zwraca się o to, zapewniając, że wobec tej osoby zapadł w tym państwie prawomocny wyrok skazujący ( Art. 605 §2 )

Wyjątek: tymczasowe aresztowanie

TYMCZASOWE ARESZTOWANIE

← zasada domniemania niewinności ( Art. 42 ust. 3 K , Art. 5 §1 )

← wolność osobista i nietykalność osobista ( Art. 42 ust. 1 K. )

← zasada skuteczności i efektywności procesu karnego

Instytucja ta była nadużywana, dlatego starano się ją ograniczyć wprowadzając gwarancyjne zabezpieczenia dla osób, które mogłyby w trym trybie zostać pozbawione wolności:

← Magna Charta Libertatum ( Wielka Karta Swobód )- 1215

← Habeas Corpus Act 1679

← Neminem captivabimus nisi iure victum ( 1425- 1433 )

← Deklaracja Praw Człowieka i Obywatela 1789

← Europejska Konwencja Praw Człowieka 1950

← Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych 1966

Przesłanki

I. Podstawa ogólna ( Art. 249 §1 )

1. występuje- oparte na zebranych w toku postępowania dowodach- duże ( wysokie ) prawdopodobieństwo, że oskarżony ( podejrzany ) popełnił przestępstwo

- konieczne jest wnikliwe sprawdzenie materiału dowodowego z punktu widzenia możliwości zastosowania środka zapobiegawczego- nie samego tylko skierowania postępowania przeciw tej osobie. Niedopuszczalne jest stosowanie środków co do osób, co których czynu istnieją wątpliwości, czy posiada on cechy przestępstwa.

- duże prawdopodobieństwo- większe niż wówczas, gdy chodzi jedynie o wszczęcie postępowania karnego przeciwko danej osobie.

- jeśli podejrzany przedstawia swój czyn jako działanie w obronie koniecznej, przy braku dowodów przeciwnych, zastosowanie wobec podejrzanego tymczasowego aresztowania, w warunkach gdy odrzucenie obrony koniecznej wynika wyłącznie z subiektywnej oceny prowadzącego postępowanie, należy uznać za oczywiście niesłuszne.

2. przesłanka celu

i. Zasada: funkcje procesowe- zabezpieczenie prawidłowego toku postępowania

ii. Wyjątek: funkcja prewencji szczególnej- zapobiegnięcie popełnieniu przez oskarżonego ( podejrzanego ) popełnieniu przestępstwa:

- ciężkiego,

- nowego.

3. uprzednie przesłuchanie oskarżonego ( podejrzanego )-Art. 249 §3

Wyjątek: gdy jest to niemożliwe z powodu:

- jego ukrywania się,

- jego nieobecności w kraju

Organ właściwy

a. sąd stosujący środek

b. prokurator stosujący środek

O terminie przesłuchanie należy zawiadomić

a. prokuratora ( jeśli przesłuchuje sąd )

b. obrońcę, jeśli

- oskarżony ( podejrzany ) o to wnosi i

- nie utrudni to przeprowadzenia czynności

Natomiast ustanowionego obrońcę należy do udziału w przesłuchaniu dopuścić, jeżeli się stawi.

II. Podstawa szczególna ( Art. 258 )

1. uzasadniona obawa ucieczki lub ukrywania się oskarżonego ( podejrzanego ), zwłaszcza wtedy, gdy ( Art. 258 §1 pkt 1 )

a. nie można ustalić jego tożsamości albo

b. nie ma on w kraju stałego miejsca pobytu

Także podejmowanie przygotowań do wyjazdu w nieznanym kierunku, opuszczenie stałego miejsca pobytu ( zamieszkania ), niestawiennictwo na wezwania, wcześniejsze ukrywanie się.

2. uzasadniona obawa, że oskarżony ( podejrzany ) będzie

Obawa- musi być

- realna,

- konkretna,

- uzasadniona faktami

a. matactwo- nakłaniał do składania fałszywych:

- zeznań lub

- wyjaśnień

b. w inny bezprawny sposób utrudniał postępowanie karne

Bezprawne- nie musi być przestępne- niszczenie lub zacieranie śladów, produkowanie fałszywych dowodów ( fałszowanie dokumentów, Art. 245 kk- używanie przemocy lub groźby bezprawnej w celu wywarcia wpływu na świadka, biegłego, tłumacza.

- nie jest bezprawnym utrudnianiem postępowania karnego działanie oskarżonego ( podejrzanego ) mieszczące się w ramach jego prawa do obrony i zagwarantowanych uprawnień procesowych- odmowa składania wyjaśnień, ich zmiana, nieprzyznanie się do zarzucanego czynu.

3. ze względu na grożącą surową karę ( Art. 258 §2 )

a. oskarżonemu ( podejrzanemu ) zarzuca się popełnienie zbrodni lub występku zagrożonego karą pozbawienia wolności, której górna granica wynosi co najmniej 8 lat albo

b. sąd I instancji skazał oskarżonego na karę pozbawienia wolności nie niższą niż 3 lata

Nie jest to przesłanka samoistna, ale ustawodawca w ten sposób wprowadza domniemania istnienia przesłanek czysto procesowych.

4. wyjątkowo ( ← funkcja prewencji szczególnej )- gdy ( Art. 258 §4 )

a. oskarżonemu ( podejrzanemu ) zarzucono popełnienie

- zbrodni lub

- umyślnego występku

b. uzasadniona obawa, że oskarżony ( podejrzany ) ten popełni:

- przestępstwo przeciwko życiu

- przestępstwo przeciwko zdrowiu,

- przestępstwo przeciwko bezpieczeństwu powszechnemu

Zwłaszcza, gdy popełnieniem takiego przestępstwa groził.

Jest to zgodne z postanowieniami EKPC- Art. 5 ust. 1 lit c)- dopuszcza stosowanie zatrzymania lub aresztowania w celu zapobieżenia popełnieniu czynu zagrożonego karą ( przejęły ją też Francja, RFN, Holandia ). Organy procesowe nie powinny pozostawać bezczynne i bezsilne, gdy zachodzi poważna obawa, iż oskarżony ( podejrzany ) ponownie dokona ciężkiego przestępstwa- np. poprzednio usiłowanego zabójstwa, kierując się uczuciem zemsty, albo ponownie wywoła groźny w skutkach pożar.

III. brak przesłanek negatywnych

1. zasada minimalizacji środków zapobiegawczych- wystarczający jest inny środek zapobiegawczy ( Art. 257 §1 )

2. ( ← zasada humanitaryzmu )- ( Art. 259 §1 ), - szczególne względy nie stoją temu na przeszkodzie, zwłaszcza gdy tymczasowe aresztowanie

a. spowodowałoby dla życia lub zdrowia oskarżonego ( podejrzanego ) poważne niebezpieczeństwo ( Art. 259 §1 pkt 1 )

Schorzenie, na jakie cierpi oskarżony lub rozmiar doznanego przez niego uszkodzenia ciała są tego rodzaju- że ze względu na brak interwencji medycznej w warunkach pozbawienia wolności lub co najmniej znacznego utrudnienia w aplikowaniu zaleconego sposobu leczenia- osiągnięcie rezultatów zapewniających uniknięcia w tych warunkach wskazanego wyżej niebezpieczeństwa nie jest możliwe.

Jeżeli jednak tymczasowe aresztowanie okaże się konieczne mimo złego stanu zdrowia oskarżonego, to może być wykonywane tylko w postaci umieszczenia go w odpowiednim zakładzie leczniczym ( Art. 260 ).

b. pociągałoby wyjątkowo ciężkie skutki dla oskarżonego ( podejrzanego ) lub jego najbliższej rodziny ( Art. 259 §1 pkt 2 )

3. nieracjonalność środka ( Art. 259 §2 )

a. na podstawie okoliczności sprawy można przewidywać, że:

i. sąd orzeknie w stosunku do oskarżonego ( podejrzanego ) karę pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania albo

ii. sąd orzeknie karę łagodniejszą albo

iii. okres tymczasowego aresztowania przekroczy przewidywany wymiar kary pozbawienia wolności bez warunkowego zawieszenia

b. przesłanka negatywna ( Art. 259 §4 )- gdy oskarżony ( podejrzany )

i. ukrywa się lub

ii. uporczywie nie stawia się na wezwania lub

iii. w inny bezprawny sposób utrudnia postępowanie albo

iv. nie można ustalić jego tożsamości.

4. gdy ( Art. 259 §3 )

a. przestępstwo zagrożone jest karą pozbawienia wolności nie przekraczającą roku

b. przesłanka negatywna ( Art. 259 §4 ) -jw. lub

c. przesłanka negatywna- sprawcę ujęto na gorącym uczynku lub bezpośrednio potem ( Art. 325c )

5. przesłanka czasu- gdy oskarżony rozpoczął już wykonywanie kary pozbawienia wolności

Konsekwencja naruszenia → Art. 552- odszkodowanie za oczywiście niesłuszne tymczasowe aresztowanie.

Organ właściwy do stosowania ( Art. 250 )

a. Sąd ( Art. 250 §1 )

Właściwość sądu ( Art. 250 §2 )

a. w postępowaniu przygotowawczym

Zasada: sąd rejonowy, w którego okręgu prowadzi się postępowanie

Wyjątek: inny sąd rejonowy

- w wypadkach niecierpiących zwłki

b. w postępowaniu sądowym

- sąd, przed którym sprawa się toczy

Tryb

a. w postępowaniu przygotowawczym- na wniosek prokuratora, który

- przesyła wniosek wraz z aktami sprawy,

- zarządza doprowadzenie podejrzanego do sądu

b. w postępowaniu sądowym- z urzędu

Termin

Obliczanie terminu

1. termin liczy się od dnia zatrzymania ( Art. 265 )

2. do czasu tymczasowego aresztowania należy wliczać tylko czas faktycznego pozbawienia wolności na podstawie postanowienia wydanego w danej sprawie.

Nie wymaga więc przedłużenia tymczasowe aresztowanie, które nie jest wykonywane, gdyż osoba jest pozbawiona wolności na podstawie wyroku skazującego.

3. rozpatrując wniosek o przedłużenie tymczasowego aresztowania sąd może w jego miejsce zastosować inny środek zapobiegawczy, jeżeli jest to wystarczające ( Art. 257 §1 )

1. w postępowaniu przygotowawczym

Zasada: 3 miesiące ( Art. 263 §1 )

Wyjątek:

a. 12 miesięcy ( Art. 263 §2 )

Przesłanki

a. nie ukończenie postępowania przygotowawczego w terminie, w jakim można było stosować tymczasowe aresztowanie

Chodzi tu o termin wyznaczony przez sąd- jeśli wyznaczył 1 miesiąc, to przedłużenie może nastąpić po upływie 1 miesiąca, a nie 3 miesięcy od dnia zatrzymania.

b. zachodzi potrzeba przedłużenia tymczasowego aresztowania ( tzn. przesłanki ww. )

Tryb

na wniosek prokuratora

Wniosek ten ( Art. 263 §6 )

a. jednoczesne przesłanie właściwemu sądowi akt sprawy

b. termin na złożenie wniosku- nie później niż 14 dni przed upływem dotychczas określonego terminu stosowania tymczasowego aresztowania.

Organ właściwy do przedłużenia

Sąd I instancji właściwy do rozpoznania sprawy

Forma

Postanowienie

Zaskarżalność

Tak- zażaleniem do sądu okręgowego/apelacyjnego

Zakres uznaniowy

Fakultatywnie

b. dalszy czas oznaczony ( Art. 263 §4 )

Przesłanki

a. zachodzi konieczność przedłużenia tymczasowego aresztowania w związku z:

i. zawieszeniem postępowania karnego ) w zasadzie każde )

ii. przedłużającą się obserwacją psychiatryczną podejrzanego

iii. przedłużające się opracowywanie opinii biegłego

iv. wykonywanie czynności dowodowych w sprawie o szczególnej zawiłości lub poza granicami kraju

v. celowe przewlekanie postępowania przez podejrzanego )

Np. celowe niewywiązywanie się z obowiązków procesowych, składanie wniosków dowodowych opartych na świadomie podawanych fałszywych informacjach, symulowaniu choroby, dokonywaniu samouszkodzeń, uniemożliwieniu doprowadzenia na rozprawę sądową, nadużywaniu przez oskarżonego przysługujących mu praw ( np. osobiste zapoznawanie się przez podejrzanego z materiałami postępowania przygotowawczego, wykraczające poza granice uzasadnione potrzebami czynności ).

vi. inne przeszkody, których usunięcie było niemożliwe

Np. choroba współoskarżonego, co do którego wyłączenie sprawy do odrębnego postępowania jest z uwagi na dobro postępowania niemożliwe.

Tryb

Na wniosek prokuratora apelacyjnego ( wymogi - jw. )

Organ właściwy do przedłużenia

Sąd apelacyjny, w którego okręgu prowadzi się postępowanie

Forma

Postanowienie ( Art. 263 §5 )

Zaskarżalność

Tak- zażaleniem- do sądu apelacyjnego orzekającego w składzie 3 sędziów ( instancja pozioma )

Zakres uznaniowy

Fakultatywne

2. w postępowaniu sądowym

a. przed wydaniem pierwszego wyroku przez sąd I instancji

Zasada: 2 lata od chwili zatrzymania do chwili wydania pierwszego wyroku przez sąd I instancji ( Art. 263 §3 )

Wyjątek:

a. dalszy czas oznaczony ( Art. 263 §4 )- zob. wyż., z tym że na wniosek sądu, przed którym sprawa się toczy

b. po wydaniu wyroku skazującego

Zasada do chwili rozpoczęcia wykonywania przez oskarżonego kary pozbawienia wolności ( Art. 249 §4 )- a więc prawie żadnych ograniczeń.

Nawet wówczas, jeśliby sprawa została przekazana do ponownego rozstrzygnięcia.

Wprowadzono jednak pewne mechanizmy kontroli

a. każdorazowe przedłużenie może następować na okres nie dłuższy niż 6 miesięcy ( Art. 263 §7 )

Przesłanka

Zachodzi potrzeba stosowania tymczasowego aresztowania

Tryb

Z urzędu

Organ właściwy do przedłużenia ( Art. 251 §2 )

a. jeśli nie przekazano jeszcze sprawy do drugiej instancji- sąd, który wydał orzeczenie kończące postępowanie

b. jeśli postępowanie odwoławcze- sąd odwoławczy

Forma

Postanowienie

Zaskarżalność

Tak- zażaleniem do:

- jeśli sąd odwoławczy- ten sam sąd w innym składzie ( instancja pozioma )

- jeśli sąd rozpoznający sprawę ponownie w I instancji- sąd okręgowy/apelacyjny

Zakres uznaniowy

Fakultatywnie

b. obowiązek wydania postanowienia co do dalszego aresztu ( Art. 264 §2 )

Przesłanka

a. skazanie oskarżonego tymczasowo aresztowanego na karę inną niż:

i. kara pozbawienia wolności odpowiadającej co najwyżej okresowi tymczasowego aresztowania,

ii. kara łagodniejsza niż pozbawienie wolności

Forma ( Art. 251 )

Postanowienie-

Wymogi formalne

1. ogólne wymogi postanowienie

2. wymogi szczególne

a. osoba tymczasowo aresztowana

b. zarzucany jej czyn

c. kwalifikacja prawna

d. podstawa prawna zastosowania środka

e. czas trwania

f. czas, do którego aresztowanie ma trwać ( wlicza się również okres, w którym tymczasowe aresztowanie nie jest faktycznie wykonywane ).

g. uzasadnienie

- przedstawienie dowodów świadczących o popełnieniu przez oskarżonego przestępstwa

- przytoczenie okoliczności wskazujących na istnienie podstawy

- konieczność zastosowania tymczasowego aresztowania

- wyjaśnienie, dlaczego nie uznano za wystarczające zastosowanie innego środka zapobiegawczego ( ← zasada proporcjonalności ).

Zaskarżalność- ( Art. 252 )

Tak- zażaleniem

a. na zasadach ogólnych

b. sąd rozpoznaje je niezwłocznie

Kontrola i nadzór stosowania tymczasowego aresztowania

Nadzór nad prawidłowym stosowaniem tymczasowego aresztowania sprawują ( Art. 256 )

1. w postępowaniu przygotowawczym- sąd i prokurator

2. w postępowaniu sądowym- sąd

I. uchylenie tymczasowego aresztowania ( zmiana na inny środek zapobiegawczy )

1. z urzędu ( obligatoryjnie )

a. zasada adaptacji środka zapobiegawczego do sytuacji procesowej ( Art. 253 §1 )

- gdy ustaną przyczyny, wskutek których tymczasowe aresztowanie została zastosowane

- gdy powstały przyczyny uzasadniające jego uchylenie lub zmianę

Organ właściwy ( art. 253 §2 )

1. sąd

2. w postępowaniu przygotowawczym- prokurator

Tak więc prokurator może decydować w przedmiocie tymczasowego aresztowania, ale tylko na korzyść aresztowanego.

Termin

Niezwłocznie

b. gdy złożono w wyznaczonym terminie poręczenie majątkowe, a sąd zastrzegł, że tymczasowe aresztowanie ulegnie zmianie na inny środek z chwilą złożenia takiego poręczenia ( Art. 257 §2 )

c. gdy wystarczający jest inny środek zapobiegawczy ( Art. 257 §1 )

d. gdy upłynie termin, a nie ma podstaw do jego przedłużenia ( Art.263 )

2. na wniosek ( Art. 254 )

Legitymacja czynna

Tymczasowo aresztowany

Termin na wniesienie

W każdym czasie

Organ właściwy do rozpoznania

a. w postępowaniu sądowym- sąd, przed którym sprawa się toczy

b. w postępowaniu przygotowawczym- prokurator

Termin na rozpatrzenie

3 dni

Forma

Postanowienie

Zaskarżalność

Tak- zażalenie

a. jeśli wniosek został złożony po upływie co najmniej 3 miesięcy od dnia wydania postanowienia w przedmiocie tymczasowego aresztowania dotyczącego tego samego oskarżonego

b. jeśli na postanowienie sądu- ten sam sąd, w składzie 3 sędziów.

II. możliwość składania zażaleń na wszelkie postanowienia dotyczące tymczasowego aresztowania

1. postanowienie o zastosowaniu

2. postanowienie o zmianie

3. postanowienie o uchyleniu

4. postanowienie o przedłużeniu

III. konieczność przedłużania środka zapobiegawczego

IV. konieczność wypowiadania się na temat jego utrzymywania

a. po wniesieniu aktu oskarżenia ( Art. 344 )

b. wydaniu wyroku I instancji ( Art. 264 §4 - zob. niż. ).

V. konsekwencje wyroku w stosunku do oskarżonego tymczasowo aresztowanego ( Art. 264 )

1. obowiązek niezwłocznego zwolnienia, jeśli

a. wyrok uniewinniający

b. wyrok umarzający

c. wyrok warunkowo umarzający

d. wyrok skazujący z warunkowym zawieszeniem wykonania kary

e. wyrok skazujący wymierzający karę pozbawienia wolności odpowiadającej co najwyżej okresowi tymczasowego aresztowania

f. wyrok skazujący na karę łagodniejszą niż pozbawienie wolności

g. wyrok skazujący z odstąpieniem od wymiaru kary

Wyjątek:

a. gdy tymczasowo aresztowany jest pozbawiony wolności w innej sprawie

b. gdy umorzenie postępowania z powodu niepoczytalności sprawcy- można utrzymać tymczasowe aresztowanie do czasu rozpoczęcia wykonywania środka zabezpieczającego.

2. jeśli inny wyrok, to sąd, po wysłuchaniu stron, wydaje postanowienie co do stosowania dalszego aresztu.

Instytucje łagodzące niepotrzebną surowość tymczasowego aresztowania

1. obowiązek sądu bezzwłocznego zawiadomienia ( Art. 261 )

a. z urzędu- obligatoryjnie- osoby najbliższej dla oskarżonego

- może być to osoba wskazana przez oskarżonego

- pracodawcę,

- szkołę,

- uczelnię,

- dowódcę ( w stosunku do żołnierza )

b. na wniosek- fakultatywnie- inną osobę wskazaną przez oskarżonego

- zamiast osoby najbliższej

- obok osoby najbliższej

2. ze względu na dobro osób pozostających pod opieką oskarżonego ( podejrzanego ) oraz potrzebę ochrony mienia i mieszkania aresztowanego- obowiązek sądu: ( Art. 262 §1 )

a. zawiadomienie sądu opiekuńczego , jeżeli zachodzi potrzeba zapewnienia opieki nad dziećmi aresztowanego

b. zawiadomienie organu opieki społecznej ( Art. 262 §1 pkt 1 ). jeżeli zachodzi potrzeba roztoczenia opieki nad osobą niedołężną lub chorą, którą aresztowany się opiekował

c. przedsięwzięcia czynności niezbędnych do ochrony mienia i mieszkania aresztowanego ( Art. 262 §1 pkt 3 )

3. obowiązek zawiadomienia aresztowanego o poczynionych wystąpieniach i wydanych zarządzeniach wymienionych wyżej ( Art. 262 §2 ).

4. prawo do porozumiewania się ze swoim obrońcą ( Art. 73 §1 )

a. podczas nieobecności innych osób

b. korespondencyjnie

Wyjątek: w postępowaniu przygotowawczym prokurator udzielając zezwolenia na porozumiewanie się może:

a. Art. 73 §2- zastrzec, że będzie przy tym obecny:

i. sam lub

ii. obecna będzie osoba przez niego upoważniona,

b. Art. 73 §3- zastrzec kontrolę korespondencji podejrzanego z obrońcą

c. szczególnie uzasadniony wypadek

d. termin na dokonanie i utrzymanie- 14 dni od dnia tymczasowego aresztowania podejrzanego ( Art. 73 §4 ).

PORĘCZENIE

Poręczenie- swego rodzaju umowa, zawierana pomiędzy organem procesowym a oskarżonym ( podejrzanym ) lub inną osobą, określająca warunki zabezpieczenia odpowiedniego, wymaganego prawem zachowania się oskarżonego ( podejrzanego ) w procesie, w zamian za pozostawanie na wolności.

Jest to środek zapobiegawczy samodzielny, oderwany od tymczasowego aresztowania w tym sensie, że nie jest traktowane jedynie jako środek zastępczy w stosunku do aresztowania.

1. Poręczenie majątkowe ( kaucja )

Poręczyciel ( Art. 266 §1 )

a. oskarżony ( podejrzany )

b. inna osoba

Taką osobę zawiadamia się o każdorazowym wezwaniu oskarżonego do stawiennictwa, stosuje się przepisy Art. 138 i 139 o zmianie miejsca zamieszkania i pobytu ( Art. 267 ).

Przedmiot poręczenia ( Art. 266 §1 )

a. pieniądze ( w walucie krajowej lub obcej )- zazwyczaj

b. papiery wartościowe

c. zastaw ( na rzeczach znajdujących się w kraju, a także za granicą, jeśli zapewnione są warunki dysponowania zastawem przez sąd polski )

d. hipoteka

Wysokość, rodzaj, warunki poręczenia, termin złożenia przedmiotu- dyrektywa proporcjonalności ( Art. 266 §2 )

Określone w postanowieniu- bierze się pod uwagę:

- sytuację materialną oskarżonego ( podejrzanego )

- sytuację materialną poręczyciela ( jeśli sam nie jest oskarżonym/podejrzanym )

- wysokość wyrządzonej szkody

- charakter popełnionego czynu

Poręczenie powinno być dostosowane do realiów sprawy oraz do sytuacji finansowej osób angażujących się majątkowo. Powoduje to, że uwolnić się w ten sposób od aresztowania może także osoba niezamożna.

Zakończenie poręczenia

1. Przepadek lub ściągnięcie przedmiotu poręczenia ( Art. 268 )

Przesłanki ( Art. 268 )

a. obligatoryjny

i. ucieczka oskarżonego/podejrzanego lub

ii. ukrycie się oskarżonego/podejrzanego lub

iii. niezgłoszenie się przez oskarżonego na wezwanie do odbycia kary lub pozbawienia wolności ( Art. 269 §2 ) i

iv. uprzedzenie osoby składającej poręczenie o możliwości przepadku lub ściągnięcia ( Art. 268 §1 )

Brak takiego uprzedzenia osoby składającej poręczenie nie pozwala na orzeczenie przepadku przedmiotów poręczenia lub ściągnięcie sumy poręczenia nawet wówczas, gdy sąd orzekający ma podstawę do przyjęcia, że poręczający znał treść odnośnych przepisów.

b. fakultatywny

i. utrudnianie w inny sposób postępowania karnego przez oskarżonego/podejrzanego

Nie musi być to bezprawne.

iv. uprzednie pouczenie osoby składającej poręczenie o możliwości przepadku lub ściągnięcia( Art. 268 §1 )

Skutki ( Art. 269 )

a. ulegające przepadkowi przedmioty poręczenia lub ściągnięty sumy poręczenia majątkowego przekazuje się lub przelewa na rzecz Skarbu Państwa

b. Zasada: pokrzywdzony ma pierwszeństwo zaspokojenia na nich swoich roszczeń wynikających z przestępstwa ( ← zasada ochrony interesu pokrzywdzonego )

Wyjątek: w inny sposób nie można uzyskać naprawienia szkody.

Organ właściwy do orzekania

a. w postępowaniu przygotowawczym- sąd właściwy do rozpoznania sprawy- Art. 270 §1 )

b. w postępowaniu sądowym- sąd, przed którym sprawa się toczy ( Art. 270 §1 )

Udział stron i uczestników ( Art. 270 §2 )

Zakres podmiotowy:

- oskarżony/podejrzany

- jeśli jest pozbawiony wolności, sprowadza się na posiedzenie, jeśli uznają to za konieczne:

- sąd lub

- prezes sądu

- osoba składająca poręczenie

- prokurator

Zakres przedmiotowy

- udział w posiedzeniu sądowym

- złożenie wyjaśnień na piśmie

Tryb

a. w postępowaniu przygotowawczym- na wniosek prokuratora ( Art. 270 §1 )

b. w postępowaniu sądowym- z urzędu ( Art. 270 §1 )

Forma

Postanowienie ( Art. 270 §3 )

Zaskarżalność

Tak- zażaleniem ( Art. 270 §3 )

2. Ustanie

a. cofnięcie ( Art. 269 §3 )

Zasada: poręczenie jest nieodwołalne- cofnięcie poręczenia jest bezskuteczne

Wyjątek: jest skuteczne:

i. z chwilą przyjęcia nowego poręczenia majątkowego lub

ii. z chwilą zastosowania innego środka zapobiegawczego lub

iii. z chwilą odstąpienia od stosowania tego środka i

iv. przesłanka negatywna- nie zapadło jeszcze postanowienie o przepadku lub ściągnięciu sumy poręczenia ( Art. 269 §4 )

b. uchylenie ( na zasadach ogólnych )

Skutki: Art. 269 §2

Zasada:

i. przedmiot poręczenia zwraca się

ii. sumę poręczenia zwraca

Wyjątek: w razie prawomocnego skazania oskarżonego na karę pozbawienia wolności- z chwilą rozpoczęcia odbywania przez niego kary.

Samo poręczenie ustaje tu z chwilą skutecznego cofnięcia albo uchylenia, ale jego skutki zostają odsunięte w czasie.

2. Poręczenie zbiorowe ( społeczne )

Poręczyciel ( Art. 271 §1 )

a. pracodawca, u którego oskarżony/podejrzany jest zatrudniony

b. kierownictwo szkoły, w której oskarżony/podejrzany jest uczniem

c. kierownictwo uczelni, w której oskarżony/podejrzany jest studentem

d. zespół, w którym oskarżony/podejrzany uczy się lub pracuje

e. organizacja społeczna, której oskarżony/podejrzany jest członkiem

f. zespołu żołnierskiego, jeśli oskarżony jest żołnierzem

Zakres poręczenia

a. oskarżony/podejrzany będzie się stawiał na każde wezwanie

b. oskarżony/podejrzany nie będzie w sposób bezprawny utrudniał postępowania

Tryb

a. wniosek poręczającego

Wymogi formalne

i. jeśli poręczycielem jest organizacja społeczna lub zespół- dołącza się wyciąg z protokołu zawierającego uchwałę o podjęciu się poręczenia ( Art. 271 §2 )

ii. jeśli poręczycielem jest zespół żołnierski- wniosek zgłasza się za pośrednictwem właściwego dowódcy ( Art. 271 §2 )

iii. wskazanie osoby, która ma wykonywać obowiązki poręczyciela ( Art. 271 §3 )

iv. osoba ta obowiązana jest złożyć oświadczenie o przyjęciu tych obowiązków ( Art. 271 §3 )

3. Poręczenie indywidualne

Poręczyciel ( Art. 272 )

Osoba godna zaufania

Zakres poręczenia ( Art. 272 )

a. oskarżony/podejrzany będzie się stawiał na każde wezwanie

b. oskarżony/podejrzany nie będzie w sposób bezprawny utrudniał postępowania

c. oskarżony/podejrzany będzie wypełniał obowiązki takiej jak przy dozorze policyjnym ( Art. 272 w zw. z Art. 275 §2 )

Treść ( wspólne dla poręczenia zbiorowego i indywidualnego )

1. Uprawnienia poręczyciela/wykonującego obowiązki poręczyciela

a. prawo do bycia zawiadomionym przy odbieraniu poręczenia o ( Art. 273 §1 )

- treści zarzutu stawianego oskarżonemu/podejrzanemu

- obowiązkach wynikających z poręczenia

- skutkach niedotrzymania tych obowiązków

2. Obowiązki poręczyciela/wykonującego obowiązki poręczyciela

a. obowiązek niezwłocznego powiadomienia prokuratora lub sądu ( Art. 273 §2 )

- wiadomych mu poczynaniach oskarżonego/podejrzanego zmierzających do uchylenia się od obowiązku stawienia się na wezwanie

- utrudniania w inny bezprawny sposób postępowania

b. obowiązek zapewnienia by ( Art. 271 i 272 )

- oskarżony/podejrzany stawiał się na każde wezwanie

- oskarżony/podejrzany nie utrudniał w sposób bezprawny postępowania

W przypadku niewypełnienia obowiązku ( Art. 274 )

i. organ stosujący środek zapobiegawczy wzywa osobę, która złożyła poręczenie w celu złożenia wyjaśnień

ii. zawiadomienie:

a. obligatoryjne- udzielającego poręczenie

b. fakultatywnie- jeśli zostanie stwierdzone nadużycie obowiązków wynikających z poręczenia

- bezpośredniego przełożonego osoby, która złożyła poręczenie,

- organizację społeczną, do której osoba, która złożyła poręczenie, należy,

- statutowy organ nadrzędny nad poręczającą organizacją społeczną

c. obowiązek wychowawczego oddziaływania na oskarżonego

d. sankcją za niewykonanie obowiązków poręczyciela może być kara pieniężna ( Art. 287 §1

DOZÓR POLICYJNY ( Art. 275 )

Dozór- nieizolacyjny środek zapobiegawczy

a. samodzielny- może występować sam

b. może także występować łącznie z innymi środek zapobiegawczymi ( np. z poręczeniem ).

Należy odróżnić

a. dozór procesowy ( o którym mowa- w kpk )

b. dozór kuratora, osoby godnej zaufania, instytucji lub organizacji społecznej w okresie próby ( Art. 73 kk )

Rodzaje dozoru ( Art. 275 §1 )

1. Zasada: Dozór policyjny- sprawowany przez Policję

2. Wyjątek: Dozór wojskowy- sprawowany przez przełożonego wojskowego

- gdy oskarżonym/podejrzanym jest żołnierz

Obowiązki oddanego pod dozór ( Art. 275 §2 )

1. obowiązek stosowania się do wymagań zawartych w postanowieniu

- sądu lub

- prokuratora

Przedmiotem tego obowiązku może być:

a. zakaz opuszczania określonego miejsca pobytu

b. zgłaszanie się do organu dozorującego w określonych odstępach czasu

c. zawiadamianie organu dozorującego o zamierzonym wyjeździe oraz o terminie powrotu

d. inne ograniczenia swobody, niezbędne do wykonywania dozoru

Brak jest regulacji dotyczącej skutków nieprzestrzegania obowiązków przez oddanego pod dozór. Wydaje się jednak, iż po prostu będzie to zastosowanie surowszego środka w postaci tymczasowego aresztowania ( Art. 257 §1 ).

ZAWIESZENIE W CZYNNOŚCIACH SŁUŻBOWYCH ( Art. 276 )

1. zawieszenie w czynnościach służbowych

2. zawieszenie w wykonywaniu zawodu

3. nakazanie powstrzymania się od określonej działalności

4. nakazanie powstrzymania się od prowadzenia określonego rodzaju pojazdów.

ZAKAZ OPUSZCZANIA KRAJU ( Art. 277 )

Środek ten stanowi reakcję na postępującą łatwość opuszczania kraju, powszechną dostępność paszportów i szybko rosnącą liczbę cudzoziemców popełniających w Polsce przestępstwa.

Przesłanka ( Art. 277 §1 )

Uzasadniona obawa ucieczki oskarżonego/podejrzanego z kraju

Zakres ( Art. 277 §1 )

1. element podstawowy- zakaz opuszczania kraju

2. elementy dodatkowe ( fakultatywne )

a. zatrzymanie paszportu oskarżonemu/podejrzanemu

b. zatrzymanie innego dokumentu uprawniającego do przekroczenia granicy oskarżonemu/podejrzanemu

Zasada: konieczne jest postanowienie w przedmiocie zastosowania środka ( Art. 277 §2 )

Wyjątek: ( fakultatywny- organ prowadzący postępowanie ( najczęściej Policja ) może zatrzymać dokument ( stosuje się odpowiednio przepisy rozdziału o zatrzymaniu rzeczy i przeszukaniu )

- na czas nie dłuższy niż 7 dni

c. zakaz wydania dokumentu uprawniającego do przekroczenia granicy.

POSZUKIWANIE OSKARŻONEGO I LIST GOŃCZY ( Rozdział 29, Art. 278- 280 )

1. Poszukiwanie zwykłe ( Art 278 )

Przesłanki

a. nieznane miejsce pobytu

b. określonego podmiotu:

- oskarżonego

- podejrzanego

- osoby podejrzanej

Zakres uznaniowy

a. Obligatoryjne

b. fakultatywnie można zarządzić zatrzymanie w celu przymusowego doprowadzenia oskarżonego, podejrzanego, osoby podejrzanej ( Art. 247 ).

2. Poszukiwanie listem gończym

Przesłanki

a. uprzednie wydanie postanowienia o tymczasowym aresztowaniu w stosunku do:

- oskarżonego

- podejrzanego

Wyjątek: gdy zapadł już wyrok ( Art. 280 §1 pkt 3 ).

Zasada: muszą być zachowane ogólne warunku tymczasowego aresztowania

Wyjątek: w postępowaniu przygotowawczym można wydać postanowienie o tymczasowym aresztowaniu bez względu na to czy nastąpiło przesłuchanie podejrzanego ( Art. 279 §2 ).

Ratio legis- względy praktyczne - nie ma możliwości przesłuchania podejrzanego, jeśli ten się ukrywa.

b. ukrywanie się oskarżonego ( podejrzanego )

Organ uprawniony do stosowania

a. sąd

b. prokurator

Forma

Postanowienie

Zakres uznaniowy

Fakultatywne

Wymogi formalne listu gończego

1. obligatoryjne

a. organ ( sąd lub prokurator ), który wydał postanowienie o poszukiwaniu listem gończym ( Art. 280 §1 pkt 1 )

b. dane o osobie, które mogą ułatwić jej poszukiwanie, a przede wszystkim ( Art. 280 §1 pkt 2 )

- personalia,

- rysopis,

- znaki szczególne,

- miejsce zamieszkania i pracy,

- fotografia

Stanowi to odstępstwo od zasady nieujawniania danych personalnych osoby, przeciwko której toczy się postępowanie karne.

c. informacja o treści zarzutu postawionego poszukiwanemu ( Art. 280 §1 pkt 3 )

d. informacja o ( Art. 280 §1 pkt 3 )

- postanowieniu o tymczasowym aresztowaniu albo

- zapadłym wyroku

e. wezwanie każdego, kto zna miejsce pobytu poszukiwanego, do zawiadomienia o tym ( Art. 280 §1 pkt 4 )

- najbliższej jednostki Policji,

- prokuratora,

- sądu

f. ostrzeżenie o odpowiedzialności karnej za ( Art. 280 §1 pkt 5 )

- ukrywanie poszukiwanego lub

- dopomaganie mu w ucieczce

2. fakultatywne

a. nagroda za ( Art. 280 §2 )

- ujęcie poszukiwanego,

- przyczynienie się do ujęcia poszukiwanego

b. udzielenie zapewnienia o utrzymaniu tajemnicy co do osoby informującej ( Art. 280 §2 ).

Rozpowszechnianie ( Art. 280 §3 )

Zależnie od potrzeby:

a. przez rozesłanie

b. przez rozplakatowanie

c. przez opublikowanie, w szczególności za pomocą:

- prasy,

- radia,

- telewiz

LIST ŻELAZNY ( Rozdział 30, Art. 281- 284 )

Ratio legis- obawa przed tymczasowym aresztowaniem może powstrzymywać oskarżonego znajdującego się za granicą od przybycia do kraju, nawet, gdy godzi się on poddać osądowi.

Przesłanki ( Art. 281 )

a. oskarżony ( podejrzany ) przebywa za granicą

b. oświadczenie oskarżonego ( podejrzanego ), iż stawi się do sądu lub prokuratora w oznaczonym terminie

c. warunek odpowiadania z wolnej stopy przez oskarżonego ( podejrzanego )

d. ( fakultatywnie )- złożenie poręczenia majątkowego ( Art. 283 §1 )

Jeśli list żelazny zostanie odwołany z powodu naruszenia obowiązków, to wartości majątkowe udzielone z tytułu poręczenia ulegają: ( Art. 283 §2 )

- przepadkowi lub

ściągnięciu

Organ właściwy

Właściwy miejscowo sąd okręgowy

Forma

Postanowienie- wydawane jednoosobowo

Zaskarżalność

Tak- zażaleniem ( Art. 284 §2 )

Zakres uznaniowy

Obligatoryjne

Organ właściwy do stosowania

Właściwy miejscowo sąd okręgowy ( Art. 281 (

Podmiot, wobec którego się stosuje

a. oskarżony ( Art. 281 )

b. podejrzany ( Art. 281 )

Forma

Postanowienie- wydawane jednoosobowo ( Art. 284 §1 )

Zaskarżalność

Nie

Zakres uznaniowy

Fakultatywne

Treść listu żelaznego

Uprawnienia oskarżonego ( podejrzanego )

Prawo do pozostawanie na wolności aż do ( Art. 282 §1 )

a. prawomocnego ukończenia postępowania lub

b. niewypełnienia obowiązków ( zob. niż. )

Obowiązki oskarżonego ( podejrzanego )

a. stawienie się w oznaczonym terminie ( Art. 282 §1 pkt 1 )

i. na wezwanie sądu

ii. na wezwanie prokuratora- w postępowaniu przygotowawczym

b. zakaz wydalania się bez pozwolenia sądu z obranego miejsca pobytu w kraju ( Art. 282 §1 pkt 2 )

c. zakaz: ( Art. 282 §1 pkt 3 )

- nakłaniania do fałszywych zeznań lub wyjaśnień

- prób utrudniania postępowania karnego w inny bezprawny sposób

Odwołanie listu żelaznego ( Art. 282 §2 )

Przesłanka:

a. nieusprawiedliwione niestawiennictwo oskarżonego ( podejrzanego ) na wezwanie lub

b. naruszenie innych obowiązków

Organ właściwy

Właściwy miejscowo sąd okręgowy

Forma

Postanowienie- wydawane jednoosobowo

Zaskarżalność

Tak- zażaleniem ( Art. 284 §2 )

Zakres uznaniowy

a. obligatoryjne

	postanowienie o wydaniu listu żelaznego ( Art. 281 (	postanowienie o odwołaniu listu żelaznego ( Art. 282 §2 )	postanowienie o przepadku lub ściągnięciu wartości majątkowych udzielonych z tytułu poręczenia ( Art. 283 §2 )
organ właściwy	właściwy miejscowo sąd okręgowy	właściwy miejscowo sąd okręgowy	właściwy miejscowo sąd okręgowy
zakres uznaniowy	fakultatywne	obligatoryjne	obligatoryjne
zaskarżalność	nie	tak- zażaleniem	tak- zażaleniem

KARY PORZĄDKOWE

Kary porządkowe ( egzekucyjne ) - środki przymusu mające na celu wymuszenie określonego zachowania się w toku postępowania karnego osób, na których ciążą przewidziane w prawie karnym procesowym obowiązki.

Kary te nie mają charakteru kryminalnego, orzekane są z reguły incydentalnie ( na marginesie toczącego się postępowania ), a samoistny proces karny prowadzony w celu orzeczenia kary porządkowej jest niedopuszczalny- osoba tak karana nie popełnia nawet wykroczenia. Kary porządkowe są zbliżone w swej istocie do środków stosowanych w celu utrzymania powagi sądu ( Art. 375, 376 ).

1. Kara pieniężna

Przesłanki ( Art. 285 )

1. w przypadku świadka, biegłego, tłumacza, specjalisty ( Art. 285 §1 )

a. prawidłowe wezwanie organu procesowego określonego podmiotu do stawiennictwa

b1. niestawiennictwo takiej osoby i

b2 nieusprawiedliwienie niestawiennictwa

c1. wydalenie się z miejsca czynności przed jej zakończeniem

c2. bez zezwolenia organu prowadzącego postępowanie

2. w przypadku każdego uczestnika postępowania- bezpodstawne uchylanie się od wykonania ciążącego na niej obowiązku procesowego ( Art. 287 §1 )

a. złożenie zeznania

b. wykonania czynności:

- biegłego,

- tłumacza,

- specjalisty

c. złożenia przyrzeczenia,

d. wydania przedmiotu

e. dopełnienia obowiązków poręczyciela

f. spełnienie innego ciążącego na niej obowiązku w toku postępowania.

Organ uprawniony do stosowania ( Art. 290 §1 )

a. w postępowaniu sądowym

- sąd

b. w postępowaniu przygotowawczym

- prokurator,

- sąd

Podmiot, wobec którego się stosuje

1. w przypadku Art. 285 §1

a. świadek

b. biegły

c. tłumacz

d. specjalista

2. w przypadku Art. 287 §1

Zasada: każdy uczestnik postępowania

Wyjątek: Art. 287 §4

- strony,

- obrońcy,

- pełnomocnicy

- osoby, które mogą się uchylić od złożenia zeznań- w zakresie kary za niedopełnieni obowiązku wydania przedmiotu.

Wysokość

Maksymalna- 3000 zł

Forma

Postanowienie ( Art. 290 §1 )

Zaskarżalność

Tak- zażaleniem- suspensywny charakter ( Art. 290 §3 )

Zakres uznaniowy

Fakultatywne

Uchylenie ( Art. 286 )

Przesłanki

a. dostateczne usprawiedliwienie przez ukaranego swego:

- niestawiennictwa lub

- samowolnego oddalenia się

b. termin- usprawiedliwienie może nastąpić w ciągu tygodnia od daty doręczenia postanowienia wymierzającego karę pieniężną

Zakres uznaniowy

Obligatoryjne

2. Zatrzymanie w celu przymusowego doprowadzenia ( Art. 285 §2 )- zob. wyż.

( Tylko w sytuacji określonej w Art. 285 §1 )

3. Aresztowanie ( Art. 287 §2 )

Przesłanki

a. uporczywe uchylanie się od wykonania ciążącego obowiązku procesowego

i. złożenie zeznania

ii. wykonanie czynności:

- biegłego

- tłumacza,

- specjalisty

iii. wydanie przedmiotu

Organ uprawniony do stosowania ( Art. 290 §1 )

a. w postępowaniu sądowym

- sąd

b. w postępowaniu przygotowawczym

- właściwy miejscowo sąd rejonowy

- na wniosek prokuratora

Podmiot, wobec którego się stosuje

Zasada; każdy uczestnik postępowania

Wyjątek:

- strony,

- obrońcy,

- pełnomocnicy

- osoby, które mogą się uchylić od złożenia zeznań- w zakresie kary za niedopełnieni obowiązku wydania przedmiotu.

Termin

30 dni

Forma

Postanowienie ( Art. 290 )

Zaskarżalność

Tak- zażaleniem- suspensywny charakter ( Art. 290 §3 )

Zakresu uznaniowy

Fakultatywnie

Niezależnie od kary pieniężnej.

Uchylenie ( Art. 287 §2 )

Przesłanki:

a. spełnienie obowiązku przez osobę aresztowaną

b. ukończenie

- postępowania przygotowawczego lub

- postępowania w danej instancji

Zakres uznaniowy:

Obligatoryjne

4. Obciążenie dodatkowymi kosztami ( Art. 289 §1 )

Przesłanki:

a. niewykonanie obowiązków przez osobę w warunkach uzasadniających nałożenie kary pieniężnej

b. związek przyczynowy pomiędzy niewykonaniem tych obowiązków a dodatkowymi kosztami postępowania.

Organ uprawniony do stosowania ( Art. 290 §1 )

a. w postępowaniu sądowym

- sąd

b. w postępowaniu przygotowawczym

- prokurator,

- sąd

Podmiot, wobec którego się stosuje

Zasada: Każdy uczestnik postępowania ( nie obowiązuje wyjątek z Art. 287 §4 ).

Możliwe jest obciążenie kilku osób solidarnie.

Wyjątek:

- żołnierz odbywający zasadniczą służbę wojskową

- żołnierz pełniący służbę w charakterze kandydata na żołnierza zawodowego.

Forma

Postanowienie

Zaskarżalność

Tak- zażaleniem- suspensywny charakter ( Art. 290 §3 ).

Zakres uznaniowy

Fakultatywne

Uchylenie

Zasada: akcesoryjność środka- w razie uchylenia kary porządkowej ustaje również obowiązek pokrycia kosztów postępowania.

5. Wniosek o pociągnięcie żołnierza do odpowiedzialności dyscyplinarnej ( Art. 288 )

Przesłanki

a. uchybienie przez żołnierza w służbie czynnej obowiązkom ustalonym uzasadniającym:

i. nałożenie kary pieniężnej

ii. zatrzymanie w celu przymusowego doprowadzenia

iii. aresztowanie

b. zasada: uchybienie nastąpiło w czasie służby ( po wstąpieniu do wojska )

Wyjątek: uchybienie nastąpiło przed wstąpieniem do wojska ( Art. 288 §2 )

i. za uchybienie to zostało wymierzona kara porządkowa

ii. niewykonanie kary do czasu wstąpienia do wojska.

Natomiast przesłanką nie jest samo wymierzenie kary porządkowej ( jest to zawsze fakultatywne ). Wystarczy samo zajście przesłanek.

b. nie

Organ uprawniony do wystąpienia z wnioskiem

a. sąd

b. prokurator

Organ, do którego wniosek jest kierowany

Dowódca jednostki wojskowej, w której żołnierze ten pełni służbę

Treść

Pociągnięcie żołnierza do odpowiedzialności dyscyplinarnej

Zakres uznaniowy

Obligatoryjnie

ZABEZPIECZENIE MAJĄTKOWE

Zabezpieczenie majątkowe- ( antycypacja egzekucji ) środek przymusu mający na celu zagwarantowanie wykonania przyszłego orzeczenia przez zabezpieczenie na mieniu oskarżonego.

O ile większość poprzednich środków skierowana było przeciwko wolności osobistej, to ten skierowany jest przeciwko mieniu, wyprzedza prawomocną decyzję o tym mieniu.

Funkcje

a. gwarancyjna - zmierza do zapewnienia wykonalności przyszłym wyrokiem skazującym oskarżonego na karę grzywny, przepadku przedmiot, urealnia też egzekucję roszczeń cywilnych,

b. nieopłacalność przestępstwa

c. danie satysfakcji społeczeństwu, oczekującemu szybkiej i skutecznej ingerencji organów procesowych, zapobiegającej uchyleniu się sprawcy od poniesienia pełnej, także majątkowej odpowiedzialności za popełniony czyn.

1. Zabezpieczenie wykonania orzeczenia na mieniu oskarżonego ( Art. 291 §1 )

Przesłanka

a. popełnienie przestępstwa, za które można orzec określony środek karny:

- grzywnę,

- przepadek,

- nawiązkę,

- świadczenie pieniężne

- nałożenie obowiązku naprawienia szkody

- nałożenie obowiązku zadośćuczynienia za doznaną krzywdą

Przesłanką nie jest natomiast samo nałożenie środka karnego. Wystarczy, że jest wedle ustawy taka możliwość.

Organ uprawniony do stosowania

a. prokurator- w postępowaniu przygotowawczym ( Art. 293 §1 )

b. sąd- w postępowaniu sądowym ( Art. 293 §1 )

Przedmiot zabezpieczenia

Mienie:

- oskarżonego

- podejrzanego

Tryb

Z urzędu

Forma

Postanowienie ( Art. 293 §1 )

Zaskarżalność

Tak- zażaleniem ( Art. 293 §2 )

Organ właściwy do rozpatrzenia zażalenia

a. na postanowienie prokuratora o zabezpieczeniu- sąd rejonowy, w którego okręgu prowadzi się postępowanie

b. na postanowienie sądu- wg zasad ogólnych

Zakres uznaniowy

Fakultatywne

Skutki ustanowienia zabezpieczenia

Zasada: w sposób wskazany w kpc ( Art. 292 §1 )

Wyjątek: zabezpieczenie przepadku:

i. zajęcie:

- ruchomości,

- wierzytelności,

- innych praw majątkowych

ii. ustanowienie zakazu zbywania i obciążania nieruchomości.

Zakaz ten podlega ujawnieniu w:

- księdze wieczystej i

- zbiorze złożonych dokumentów, jeśli księgi wieczystej brak

iii. ustanowienie zarządu nieruchomości lub przedsiębiorstwa oskarżonego ( podejrzanego )- w miarę potrzeby.

Upadek zabezpieczenia ( Art. 294 §1 )

a. sprawa, w której ustanowiono zabezpieczenie zakończyła się prawomocnie i

b. nie zostały orzeczone:

- grzywna,

- przepadek,

- nawiązka,

- świadczenie pieniężne

- obowiązek naprawienia szkody,

- zadośćuczynienie za doznaną krzywdę

2. Zabezpieczenie roszczenia o naprawienia szkody ( Art. 291 §2 )

Przesłanka

a. popełnienie przestępstwa przeciwko mieniu lub

b. wyrządzenie przestępstwem szkody na mieniu

Organ uprawniony do stosowania

a. prokurator- w postępowaniu przygotowawczym ( Art. 293 §1 )

b. sąd- w postępowaniu sądowym ( Art. 293 §1 )

Przedmiot zabezpieczenia

Mienie

- oskarżonego,

- podejrzanego

Tryb

Z urzędu

Forma

Postanowienie ( Art. 293 §2 )

Zakres uznaniowy

Fakultatywne

Skutki ustanowienia zabezpieczenia

Wg przepisów kpc ( Art. 292 §1 )

Art. 292 §2 nie ma zastosowania, bo nie wchodzi tu w grę przepadek.

Upadek zabezpieczenia

a. z mocy prawa ( Art. 294 §1 )

- sprawa, w której ustanowiono zabezpieczenie zakończyła się prawomocnie i

- w postępowaniu karnym nie zostały zasądzone roszczenia o naprawienie szkody i

- powództwo o te roszczenia nie zostało wytoczone przed upływem 3 miesięcy od daty uprawomocnienia się orzeczenia

b. decyzją sądu cywilnego rozpatrującego powództwo o roszczenia ( Art. 294 §2 )

- sprawa, w której ustanowiono zabezpieczenie zakończyła się prawomocnie i

- w postępowaniu karnym nie zostały zasądzone roszczenia o naprawienie szkody i

- powództwo o te zostało wytoczone przed upływem 3 miesięcy od daty uprawomocnienia się orzeczenia

3. Zabezpieczenie powództwa cywilnego ( Art. 69 §2 )

Przesłanka

a. wytoczenie powództwa cywilnego

b. nie mają zastosowania przepisy o zabezpieczeniu wykonania orzeczenia i zabezpieczeniu roszczenia o naprawienie szkody

Organ uprawniony do stosowania

Prokurator

Przedmiot zabezpieczenia

Mienie pozwanego cywilnie

Tryb

Na wniosek powoda cywilnego

Forma

Postanowienie

Zaskarżalność

Tak- zażaleniem do sądu ( Art. 69 §3 )

Organ właściwy do rozpatrzenia zażalenia

a. na postanowienie prokuratora- sąd rejonowy, w którego okręgu prowadzi się postępowanie

b. na postanowienie sądu- wg zasad ogólnych

Zakres uznaniowy

Fakultatywne

Upadek zabezpieczenia ( Art. 69 §4 )

a. w postępowaniu przygotowawczym ( Art. 69 §4 )

i. umorzenie lub zawieszenie postępowania przygotowawczego

ii. niezgłoszenie przez pokrzywdzonego w terminie 30 dni od daty doręczenia mu postanowienia o umorzeniu/zawieszeniu żądania przekazania sprawy sądowi właściwemu do rozpoznawania spraw cywilnych

b. w postępowaniu sądowym- wg zasada kpc ( Art. 70 )

4. Tymczasowe zajęcie mienia ruchomego ( Art. 295 )

Przesłanki

a. ( prawdopodobne ) popełnienie przestępstwa uzasadniającego ustanowienie zabezpieczenia wykonania orzeczenia/roszczeń

b. zachodzi obawa usunięcia mienia osoby podejrzanej

c. przesłanka negatywna- nie może być stosowane przy wniosku o zabezpieczenie powództwa cywilnego

Organ uprawniony do stosowania

Policja/inne organy

Przedmiot zabezpieczenia

a. mienie ruchome:

- osoby podejrzanej

b. przesłanka negatywna- mienie to nie może podlegać egzekucji

Zaskarżalność

Tak- zażaleniem ( Art. 302 §2 )

Upadek zabezpieczenia ( Art. 295 §4 )

a. niewydanie przez prokuratora postanowienia o zabezpieczeniu majątkowym ( ← kontrola z urzędu nad czynnościami nieprokuratorskich organów ścigania )

b. w terminie 6 dni od daty dokonania tymczasowego zajęcia

POSTĘPOWANIE PRZYGOTOWAWCZE ( Dział VII, Art. 297- 336 )

Postępowanie przygotowawcze- pierwsze stadium procesu karnego

Cele postępowania przygotowawczego ( Art. 297 ) ( ← ogólne cele postępowania karnego ).

1. czy popełnione zostało przestępstwo?

a. ustalenie, czy został popełniony czyn zabroniony ( Art. 297 §1 pkt 1 )

b. ustalenie, czy czyn zabroniony, jeśli został popełniony, stanowi przestępstwo ( Art. 297 §1 pkt 1

Przesłanką wszczęcia postępowania przygotowawczego jest uzasadnione podejrzenie popełnienia przestępstwa, toteż w toku postępowania podejrzenie to należy poddać weryfikacji.

2. strona podmiotowa przestępstwa- kto jest jego sprawcą?

a. wykrycie sprawcy przestępstwa ( Art. 297 §1 pkt 2 )

b. ujęcie sprawcy przestępstwa, w razie potrzeby ( Art. 297 §1 pkt 2 )

c. zebranie danych stosownie do Art. 213 i 214 ( Art. 297 §1 pkt 3 ) ( dane identyfikujące sprawcę, wywiad środowiskowy )

Tak szeroki materiał o podejrzanym ma służyć organom procesowym w toku całego postępowania, a zwłaszcza sądowi przy ewentualnym wymierzeniu kary.

3. strona przedmiotowa przestępstwa- w jakich okolicznościach zostało ono popełnione?- wyjaśnienie okoliczności sprawy, w tym ustalenie: ( Art. 297 §1 pkt 4 )

a. osób pokrzywdzonych i ( ← zasada uwzględniania interesów pokrzywdzonego- Art. 2 §1 pkt 3 )

b. rozmiarów szkody

). c. okoliczności, które sprzyjały popełnieniu czynu, w miarę możliwości ( Art. 297 §2 ) ( ← funkcja profilaktyczna- Art. 2 §1 pkt 2 )

Wyjątek: dochodzenie- można ograniczyć do ustalenia, czy zachodzą wystarczające podstawy do wniesienia aktu oskarżenia lub innego zakończenia postępowania ( Art. 325h ).

Nie musi być wszechstronne ( tak w 1969 ).

4. jakie są na to dowody? ( Art. 297 §1 pkt 5 ).

a. zebranie dowodów

b. zabezpieczenie dowodów

c. utrwalenie w niezbędnym zakresie dowodów dla sądu.

Spisanie w protokołach wyjaśnień podejrzanych, zeznań świadków, uzyskanie pisemnych opinii biegłych, odnalezienie- w razie potrzeby za pomocą przeszukania i zabezpieczenie rzeczy i dokumentów itd.

Przykład: skradziono samochód. Pokrzywdzony składa na Policji zawiadomienie o przestępstwie. Wszczyna się śledztwo, Policja ( prokurator ) będą przeprowadzać następujące czynności:

a. ustalać- czy w ogóle zostało popełnione przestępstwo ( np. czy pokrzywdzony nie upozorował kradzieży w celu oszustwa ubezpieczeniowego )

b. wykryć sprawcę- np. przeprowadzać kontrolę dokumentów, zatrzymanie sprawcy, który prowadzi skradziony samochód, zebranie danych o jego warunkach osobistych, rodzinnych- czy zachodzi recydywa, czy np. to przestępca amator, czy też członek zorganizowanej szajki kradnącej samochody,

c. jak zostało popełnione przestępstw- ustalać okoliczności- czy np. dokonano przełamanie zabezpieczenia, jaki jest rozmiar szkody, czy sprawca uszkodził samochód, w jakim celu zostało popełnione- czy np. zamierzano sprzedać samochód na części,

d. jakie są na to dowody- Policja dokona oględzin samochodu, przesłucha podejrzanego(ych)- np. osób, które siedzą w samochodzie razem z kierowcą, ewentualnych świadków, zatrzyma fałszywe dokumenty, tablice rejestracyjne.

Teoretyczny model postępowania przygotowawczego:

wszechstronne i wyczerpujące	zadania	zebranie podstawowych informacji o sprawie
rzetelne i sumienne	czas trwania	szybkie
czynności procesowe	zakres i warunki przeprowadzania czynności	czynności operacyjne
prokurator- posiada wiedzę prawniczą sędzia- posiada wiedzę prawniczą i atut niezawisłości	rozdział kompetencji	Policja ( wyposażenie techniczne, umiejętności i doświadczenie kryminalistyczne )
podejrzanego/innych uczestników postępowania- w zespół niezbędnych gwarancji, przestrzeganie swobód obywatelskich.	wyposażenie	organów ścigania- w skuteczne metody wykrywania sprawców i ujawniania i zabezpieczenia materiału dowodowego

Rys historyczny

1. kpk 1928 ( ← Francja 1808 )-

a. śledztwo sądowe ( sędzia śledczy, sąd grodzki )- stanowiło to już postępowanie sądowe

- formalne,

- protokoły

b. dochodzenie zapiskowe ( nieformalne )- poszczególnych czynności sądowych ( prowadził prokurator, Policja/milicja, niekiedy władza administracyjna ( przewidziano możliwość dokonywania - dokonywane były przez sędziego śledczego/sąd grodzki, w zastępstwie mogli ich dokonać prokurator/Policja ).

- nieformalne

- zapiski

2. reforma 1949:

a. śledztwo jednolite ( zniesiono podział na śledztwo sądowe i dochodzenie zapiskowe )

b. zniesiono instytucję sędziów śledczych

c. całość postępowania przygotowawczego podporządkowano formalnie prokuratorowi ( nadzór był bardzo nieskuteczny, a Policja i tak stworzyła pozaprawną namiastkę - postępowanie wyjaśniające- akceptowane zresztą przez prokuratorów )

d. do prowadzenia śledztwa uprawniono obok prokuratora, również milicję i oficerów śledczych organów bezpieczeństwa publicznego,

e. uprawniono prokuratora do stosowania tymczasowe aresztowania oraz innych środków zapobiegawczych, a także do rozpoznawania zażaleń na ich stosowanie.

3. dekret z 21.12.1955- przywrócono podział na:

a. śledztwo ( powierzono prokuratorowi )

b. dochodzenie ( powierzono milicji )

4. kpk 1969

a. zwiększenie uprawnień podejrzanego i jego obrońcy ( ← kontradyktoryjność, jawność wewnętrzna )

b. kontrola sądu

c. czynności sprawdzające

d. czynności niecierpiące zwłoki

e. warunkowe umorzenie ( stosowane głównie w postępowaniu przygotowawczym )

5. projekty zmian- zespół Prawa Karnego Procesowego powołanej z 1987 Komisji ds. Reformy Prawa Karnego:

a. zróżnicowanie form postępowania przygotowawczego

b. zwiększenie uprawnień podejrzanego i pokrzywdzonego oraz ich przedstawicieli procesowych

c. rzeczywisty nadzór prokuratora

d. poszerzenie roli sądu ( zwłaszcza stosowanie i kontrola środków zapobiegawczych- prokuratorzy nadużywali tymczasowego aresztowania ).

e. ograniczenia czynności protokołowanych

Czynności operacyjno- rozpoznawcze

prawo policyjne- ← ustawa o Policji, ustawa o ABW i AW, ustawa o Straży Granicznej.

1) czynności operacyjno- rozpoznawcze,

Czy wyniki takich czynności mogą mieć znaczenie dowodowe?

a. organy operacyjno- rozpoznawcze nie są organami procesowymi i nie prowadzą procesu karnego, wyniki ich pracy ( np. doniesienia agenturalne ) nie mogą mieć znaczenia dowodowego

- nie jest dopuszczalne traktowanie notatek ( urzędowych, służbowych ), zapisków, raportów, sprawozdań itp. dokumentujących czynności operacyjno- rozpoznawcze, jako zastępujących dowód z wyjaśnień oskarżonego lub zeznań świadka,

- natomiast dowody rzeczowe uzyskane tą drogą mogą być w określonych warunkach użyte w procesie jako dowody.

b. muszą one zostać przekształcone na materiał dowodowy z zachowaniem wymogów kpk za pomocą czynności procesowych.

Np. przesłuchanie policjanta, który ich dokonał w charakterze świadka.

2) czynności dochodzeniowo- śledcze,

3) czynności administracyjno- porządkowe

Organ prowadzący postępowanie przygotowawcze

1. prokurator ( Art. 298 §1 ) ( dominus litis - gospodarz postępowania przygotowawczego)

2. Policja, w zakresie przewidzianym w ustawie ( Art. 298 §1 )

W praktyce najczęściej prowadzi postępowanie przygotowawcze właśnie Policja. Art. 298 podkreśla jedynie, iż prokurator jest organem najważniejszym, pierwszym w hierarchii, podmiotem uprawnionym do prowadzenia postępowania przygotowawczego.

3. inne organy, posiadające uprawnienia Policji, w wypadkach przewidzianych w ustawie ( Art. 298 §1 )

4. sąd- tylko określone w ustawie czynności postępowania przygotowawczego ( nie prowadzi postępowania )- Art. 298 §2.

W postępowaniu w sprawach nieletnich ( ustawa z 1982 )

- postępowanie wyjaśniające prowadzi sędzia rodzinny ),

- a jeśli zachodzą podstawy do orzeczenia wobec nieletniego kary na podstawie Art. 10 §2 kk lub jeśli przeciwko nieletniemu, który dopuścił się czynu karalnego, o którym mowa w Art. 1 §2 pkt 2 lit a ustawy, wszczęto postępowanie po ukończeniu przez niego 18 lat- sąd właściwy wg przepisów kpk, postępowanie toczy się wg kpk, a postępowanie przygotowawcze prowadzi sędzia rodzinny

5. wspólny zespół śledczy ( Art. 589b ) w ramach pomocy prawnej między:

- polskimi organami uprawnionymi do prowadzenia postępowania przygotowawczego,

- właściwymi organami państwa członkowskiego UE lub

- właściwymi organami innego państwa, jeżeli pozwala na to umowa międzynarodowa, której RP jest stroną, albo na zasadach wzajemności.

W skład wchodzą:

- polski prokurator jako kierujący ( Art. 589c §2 )

- inni polscy prokuratorzy ( Art. 589c §3 )

- przedstawiciele innych organów uprawnionych do prowadzenia śledztwa ( Art. 589c §3 )

- funkcjonariusze delegowani- funkcjonariusze właściwych organów państwa wspierającego ( Art. 589 §3c )

Uczestnicy postępowania przygotowawczego

1. Strony ( Art. 299 §1 )

a. pokrzywdzony

b. podejrzany

2. Podmioty na prawach strony ( Art. 299 §3 )

← zasada kontradyktoryjności

← zasada równouprawnienia stron

a. prokurator- w czynnościach sądowych

3. Podmioty mające określone uprawnienia ( Art. 299 §2 )

a. osoby niebędące stronami- w wypadkach określonych w ustawie.

Np. osoba podejrzana, składający zawiadomienie o przestępstwie, osoba, u której dokonuje się przeszukania ( chyba, że jest już podejrzana ).

Reguły Miranda ( Art. 300 )

← obowiązek informacji ( Art. 16 §1 )

Uprawniony

a. podejrzany

Zobowiązany

a. organ prowadzący postępowanie przygotowawcze ( zob. wyż. )

Treść- - tzw. reguły Miranda

a. prawo do składania wyjaśnień

b. prawo do odmowy odpowiedzi na pytania ( Art. 175 §1 )

c. prawo do składania wniosków o dokonanie czynności śledztwa lub dochodzenia ( Art. 315

d. prawo do korzystania z pomocy obrońcy ( Art. 6, 77 )

e. prawo do końcowego zaznajomienia się z materiałami postępowania ( Art. 321 )

f. prawo do przesłuchania z udziałem obrońcy ( Art. 301 )- na żądanie podejrzanego należy go przesłuchać z udziałem obrońcy.

Niestawiennictwo obrońcy ( nawet usprawiedliwione ) nie tamuje przesłuchania.

g. obowiązki i konsekwencje

- obowiązek poddania się badaniom ( Art. 74 )

- obowiązek stawiennictwa ( Art. 75 )

- obowiązek wskazania adresata do doręczeń ( Art. 138 )

- konsekwencje niepodania nowego adresu ( Art. 139 )

Forma:

a. pisemna

b. podpis podejrzanego potwierdzający otrzymanie pouczenia

Podpisaną przez podejrzanego kopię pouczenia dołącza się do akt sprawy.

Termin

a. przed pierwszym przesłuchaniem

Bardzo długo zaniedbywano tego obowiązku- np. permanentnie nie pouczano podejrzanych o prawie do odmowy składania wyjaśnień. W Regulaminie powszechnych jednostek organizacyjnych prokuratury z 1984 wprowadzono szczegółowo określony obowiązek pouczenia podejrzanego przed pierwszym przesłuchaniem o jego prawach i obowiązkach.

Zaskarżalność decyzji i czynności niedecyzyjnych postępowania przygotowawczego ( Art. 302 w zw. z Art. 459 )

Art. 302 stanowi podstawę dopuszczalności zażalenia tylko wtedy, gdy żaden inny przepis nie stwarza podstawy do zaskarżenia określonej decyzji ( czynności ).

	strona	osoba niebędąca stroną, której czynność dotyczy
postanowienia prokuratora zamykające drogę do wydania wyroku	TAK	TAK
postanowienie co do środka zabezpieczającego	TAK	TAK
inne postanowienia w wypadkach przewidzianych w ustawie	TAK	TAK
wszelkie postanowienia i zarządzenia naruszające ich prawa	NIE	TAK
wszelkie czynności niedecyzyjne naruszające ich prawa	TAK	TAK

FORMY POSTĘPOWANIA PRZYGOTOWAWCZEGO

1. ŚLEDZTWO

2. DOCHODZENIE

Wszczęcie śledztwa

Przesłanki ( obligatoryjne- ← zasada legalizmu- Art. 10 §1 ).

1. istnieje podejrzenie popełnienia przestępstwa

2. podejrzenie jest uzasadnione

Np. zawalił się budynek, nastąpiło zderzenie pociągów, stwierdzono w obiegu podrobione pieniądze. Nie daje natomiast podstaw ogólnikowa pogłoska o nadużyciach w instytucji, prowadzenie przez osobę o ujawnionych ( oficjalnych ) niewielkich dochodach wystawnego i rozrzutnego trybu życia- mogą być wówczas dokonywane czynności nieprocesowe zmierzające do wyjaśnienia tych okoliczności.

- wiadomości organu ścigania pochodzącymi ze źródeł własnych lub

Np. Policja w wyniku czynności operacyjno- rozpoznawczych znalazła narkotyki w pokoju hotelowym.

- wiadomościami organu ścigania zawartymi w formalnym zawiadomieniu o przestępstwie ( zob. niż. )

Np. osoba, której skradziono samochód przyszła na Policję i zgłasza kradzież.

3. brak przeszkody procesowej z Art. 17 §1.

Wyjątek: jeśli przeszkodą procesową jest brak wniosku lub zezwolenia władzy, od których ustawa uzależnia ściganie, to organy procesowe mogą dokonać czynności niecierpiących zwłoki ( Art. 17 §2 )

Wyjątek: faktyczne wszczęcie postępowania przygotowawczego ( czynności niecierpiące zwłoki/dochodzenie w niezbędnym zakresie/dochodzenie zabezpieczające ( Art. 308 )

1. Przesłanki:

a. brak wątpliwości co do faktu uzasadnionego podejrzenia popełnienia przestępstwa

b. nie wydano jeszcze postanowienia o wszczęciu postępowania

c. konieczność natychmiastowego wykonania określonych czynności procesowych postępowania przygotowawczego- istnieje wypadek niecierpiący zwłoki, powodujący konieczność zabezpieczenia śladów i dowodów przestępstwa przed ich:

- utratą,

- zniekształceniem,

- zniszczeniem

Np. znaleziono zwłoki i konieczne jest dokonanie na miejscu czynności zabezpieczającym śladów.

2. Zakres czynności ( Art. 308 21 ):

a. tylko w niezbędnym zakresie

b. w granicach koniecznych dla zabezpieczenia śladów i dowodów przestępstwa

c. każda czynność procesowa- wyliczenie przykładowe

- dokonanie oględzin, w razie potrzeby z udziałem biegłego,

- przeszukanie,

- zbadanie osoby podejrzanej ( Art. 74 §2 pkt 1 )

- pobranie krwi, włosów i wydzielin organizmu

- inne niezbędne czynności.

- przesłuchanie osoby podejrzanej o popełnienie przestępstwa w charakterze podejrzanego ( Art. 308 §2 ) - zob. niż.

3. Organy uprawnione ( Art. 308 §1 )

a. prokurator

b. Policja ( inne organy )

4. Termin

- 5 dni od dnia pierwszej czynności ( Art. 308 §5 )

Czynności dokonane po przekroczeniu tego terminu powinny być oceniane wg warunków przewidywanych dla właściwej formy postępowania w danej sprawie i nie są generalnie bezskuteczne. Poza tym jeżeli przed upływem 5 dni czynności nie mają charakteru koniecznych dla zabezpieczenia śladów lub dowodów należy to dochodzenie przekształcić we właściwą dla sprawy formę ( formalne wszczęcie śledztwa/dochodzenia ).

5. Skutki przeprowadzenia

a. gdy śledztwo prokuratorskie obligatoryjne- prowadzący postępowanie przekazuje sprawę prokuratorowi niezwłocznie ( Art. 308 §1 )

b. obowiązek wydania:

→ postanowienie o wszczęciu ( formalnym ) postanowienia albo

Czas trwania postępowania liczy się od dnia pierwszej czynności ( Art. 308 §6 ).

- postanowienie o umorzeniu postępowania

- nie może być to natomiast postanowienie o odmowie wszczęcia postępowania, bo to zostało już wszczęte.

c. Art. 308 §2- zob. niż.

Organ właściwy

1. prokurator

2. Policja

a. jeśli postanowienie o wszczęciu śledztwa- → przesyła się prokuratorowi jego odpis

b. jeśli postanowienie o odmowie wszczęcia śledztwa → + zatwierdzenie prokuratora

Forma

Postanowienie, określa się:

- czyn, będący przedmiotem postępowania i

- jego kwalifikację prawną.

1. postanowienie o wszczęciu śledztwa- zawiadamia się

→ jeśli nastąpiło wskutek formalnego zawiadomienia o przestępstwie, wówczas zawiadamia się zawiadamiającego o przestępstwie

→ ujawnione pokrzywdzonego

2. postanowienie o odmowie wszczęcia śledztwa

- obligatoryjnie jeśli nastąpiło formalne zawiadomienie o przestępstwie, wówczas zawiadamia się

→ zawiadamiającego o przestępstwie oraz

→ ujawnionego pokrzywdzonego

- fakultatywnie- jeśli organ ścigania rozważał ewentualność wszczęcia postępowania przygotowawczego w oparciu o własne informacje, ale np. zachodzi przeszkoda procesowa ( np. przedawnienie )

Tryb

I. z urzędu

II. na skutek zawiadomienia o przestępstwie

Obowiązek zawiadomienia organu ścigania o przestępstwie

← zasada współdziałania ze społeczeństwem i instytucjami w ściganiu przestępstw

← zasada legalizmu ( Art. 10 )

Charakter obowiązku

1. społeczny-

Zakres podmiotowy

Każdy, kto dowiedział się o popełnieniu przestępstwa

Zakres przedmiotowy

- przestępstwo jest ścigane z urzędu

- przestępstwo to nie jest przestępstwem wymienionym w Art. 240 §1 kk ( → wówczas obowiązek prawny )

Termin

Brak

Sankcja

Brak sankcji karnej, jedyną może być potępienie społeczne.

Jednak jeśli np. mąż regularnie katuje swą żonę, a sąsiedzi wiedząc o tym, nie zawiadamiają Policji, i któregoś dnia mąż pobił ją tak ciężko, że odniosła ciężki uszczerbek na zdrowiu, to mogą odpowiadać karnie za nieudzielenie pomocy1 ( Art. 162 ).

Modyfikacje

a. zawiadomienie anonimowe

b. małe utajnienie ( Art. 191 §3 w zw. z Art. 304 §1 )

2. prawny ze względu na przedmiot ( Art. 240 kk )

Zakres podmiotowy

Każdy, kto posiada wiarygodną wiadomość o karalnym przygotowaniu, usiłowaniu, dokonaniu czynu zabronionego

Wyjątek:

- adwokat lub obrońca- w sprawach tajemnicy obrończej ( Art. 178 pkt 1 )

- duchowny- co do okoliczności objętych tajemnicą spowiedzi ( Art. 178 pkt 2 )

Zakres przedmiotowy

Określony typ rodzajowy czyn zabronionego ( niektóre przestępstwa przeciwko pokojowi, ludzkości, wojenne, przeciwko RP, obronności, porządkowi publicznemu, zabójstwo ).

Wyłączenie odpowiedzialność karnej

a. dostateczna podstawa osoby do przypuszczenia że organ powołany do ścigania przestępstw wie o przygotowywanym, usiłowanym lub dokonanym czynie zabronionym lub

Np. osoba znajduje zwłoki, a na miejscu jest już Policja.

b. zapobiegnięcie przez osobę popełnieniu przygotowywanego lub usiłowanego czynu zabronionego

Wyłączenie karalności

Obawa przed odpowiedzialnością karną grożącą:

- samej osobie lub

- jego najbliższym

Np. brat zabójcy.

Termin

Niezwłocznie.

Sankcja

Karna ( jest to przestępstwo niedenuncjacji )

3. prawny ze względu na podmiot ( Art. 304 §2 )

Zakres podmiotowy

Instytucje państwowe i samorządowe ( osoby sprawujące funkcje kierownicze w tych instytucjach ), które dowiedziały się o popełnieniu przestępstwa.

Zakres przedmiotowy

a. przestępstwo jest ścigane z urzędu

b. przestępstwo pozostaje w związku z działalnością tej instytucji.

Np. kierownik szpitala ma obowiązek zawiadomienia Policji lub prokuratora o przyjęciu osoby ugodzonej nożem w plecy.

Termin

Niezwłocznie

Dodatkowo osoby te powinny przedsięwzięcie czynności niezbędnych w celu zapobiegnięcia zatarciu śladów i dowodów przestępstwa do czasu

- przybycia organu powołanego do ścigania przestępstwa lub

- wydania przez ten organ stosownego zarządzenia

Sankcja

Karna- przestępstwo niedopełnienia obowiązku służbowego, jeśli obowiązek spoczywał na funkcjonariuszu publicznym.

Jeśli do szpitala przyjęto ciężko rannego pacjenta, który następnie potem po 2 godzinach umiera bezpośrednio w wyniku ran odniesionych ( zabójstwo ), to jeśli kierownik szpitala nie zawiadomi o przestępstwie- to zbieg przestępstw z Art. 231 i 240.

4. obowiązek ten może także wynikać z przepisów szczególnych ( np. ustawa o NIK ).

W wyniku takiego zawiadomienia

1. sporządza się wspólny protokół ( Art. 304a ) z:

a. przyjęcia ustnego zawiadomienia o przestępstwie i

b. przesłuchania w charakterze świadka osoby zawiadamiającej o przestępstwie

c. można również zamieścić wniosek o ściganie

Termin

Zasada: Niezwłocznie po otrzymaniu zawiadomienia o przestępstwie ( lub a maiori ad minus - stwierdzenia, że posiadane własne dane stwarzają uzasadnione podejrzenie przestępstwa ) ( Art. 305 §1 )

- jeśli zawiadomienie dotyczy przestępstwa, co do którego prowadzenie śledztwa przez prokuratora jest obowiązkowe lub własne dane świadczą o popełnieniu takiego przestępstwa, Policja przekazuje je wraz z zebranymi materiałami niezwłocznie prokuratorowi ( Art. 304 §3 ).

Wyjątek: 30 dni od otrzymania zawiadomienia o przestępstwie, jeśli ( Art. 307 )

a. gdy informacje te nasuwają przypuszczenie iż popełniono przestępstwo- nie stanowią dostatecznej podstawy do wszczęcia śledztwa, ale jednocześnie możliwość popełnienia przestępstwa nie zostaje wykluczona

Np. wątpliwy fakt dokonania napadu rabunkowego, zaboru mienia, uchylania się od obowiązku alimentacji.

Wówczas można żądać:

1) UZUPEŁNIENIA DANYCH zawartych w zawiadomieniu o przestępstwie w wyznaczonym terminie

Sprecyzowanie, wyjaśnienia informacji zawartej w zawiadomieniu albo przekazanie dodatkowej informacji ( korespondencyjnie lub ustnie ), przeprowadzenie w instytucji czynności kontrolnych ( spisu remanentowego, inwentaryzacji, wyliczeń ), zwrócenie się do instytucji o dokonanie urzędowych ustaleń.

2) przeprowadzić CZYNNOŚCI SPRAWDZAJĄCE- dokonać sprawdzenia faktów w tym zakresie.

Przeprowadzenie rozmów, wywiadów, obserwacji- ma to na celu wyjaśnienie podstawowych okoliczności zdarzenia, o którym donosi zawiadamiający, czy np. rzeczywiście dokonano rzekomego oszustwa ( na co ogólnikowo wskazuje zawiadomienie ), czy odpowiada prawdzie doniesienie o znęcaniu się nad rodziną, czy prawdą jest, że została spalona szopa stojąca na polanie.

a. dowodu z opinii biegłego- nie przeprowadza się

b. czynności wymagających spisania protokołu- nie przeprowadza się

Wyjątek:

a. przyjęcie ustnego zawiadomienia o przestępstwie ( Art. 307 §2 )

b. przyjęcie wniosku o ściganie ( Art. 307 §2 )

c. przesłuchanie w charakterze świadka osoby zawiadamiającej- aby uzupełnić dane zawarte w zawiadomieniu o przestępstwie ( Art. 307 §3 )

c. czynności, które mogą zostać utrwalone w postaci notatek służbowych - przeprowadza się ( art. ex z art. 307 §2 in principio )

Skutki:

a. po sprawdzeniu danych istnieje uzasadnione podejrzenie popełnienia przestępstwa

→ postanowienie o wszczęciu postępowania ( Art. 307 §1 )

b. po sprawdzeniu danych nie istnieje uzasadnione podejrzenie popełnienia przestępstwa

→ postanowienie o odmowie wszczęcia postępowania ( Art. 307 §1 )

Zaskarżalność

1. Postanowienie o wszczęciu śledztwa- jest niezaskarżalne

2. Postanowienie o odmowie wszczęcia śledztwa- zaskarżalne zażaleniem

Legitymacja czynna ( Art. 306 §1 )

a. pokrzywdzony

b. instytucja, która złożyła zawiadomienie o przestępstwie

Organ właściwy do rozpatrzenia zażalenie ( Art. 306 §2 )

a. prokurator nadrzędny nad prokuratorem, który wydał lub zatwierdził postanowienie

- może on przychylić się do zażalenia,

- może on nie przychylić się do zażalenia, wówczas

→ zażalenie kieruje do sądu.

3. Bezczynność organu ścigania- jest zaskarżalna zażaleniem ( Art. 306 §3

Legitymacja czynna

a. zawiadamiający o przestępstwie

Organ właściwy do rozpatrzenie zażalenia

a. prokurator nadrzędny ( gdy śledztwo prokuratorskie )

b. prokurator powołany do nadzoru nad organem, któremu złożono zawiadomienie ( gdy śledztwo nieprokuratorskie )

PRZEBEG ŚLEDZTWA

Przesłanki prowadzenia śledztwa

Śledztwo obligatoryjne

a1. kryterium przedmiotowe- określony typ rodzajowy czynu zabronionego lub

a. zbrodnia ( Art. 309 pkt 1 )

b. sprawa, w której nie prowadzi się dochodzenia ( Art. 325b )

c. sprawy, w których prowadzono dochodzenie i przekroczono termin na jego ukończenie ( Art. 325i §1 )

d. sprawy w zakresie popełnionych na osobach narodowości polskiej lub obywatelach polskich innych narodowości zbrodnie nazistowskich, komunistycznych i innych przestępstw stanowiących zbrodnie przeciwko pokojowi, ludzkości lub zbrodnie wojenne ( śledztwa prowadzą prokuratorzy IPN ).

a2. kryterium podmiotowe-

a. szczególnie ważne stanowisku lub funkcja osoby podejrzanej o popełnienie czynu zabronionego

i. występki, jeśli osobą podejrzaną jest ( Art. 309 pkt 2 ):

- sędzia,

- prokurator,

- funkcjonariusz Policji

- funkcjonariusz Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego

- funkcjonariusz Agencji Wywiadu,

ii.. występki, jeśli ( Art. 309 pkt 3 )

i. osobą podejrzaną jest:

- funkcjonariusz Straży Granicznej

- funkcjonariusz Żandarmerii Wojskowej,

- funkcjonariusz finansowego organu postępowania przygotowawczego,

- funkcjonariusz organu nadrzędnego nad finansowym organem postępowania przygotowawczego

ii. sprawa należy do właściwości tych organów lub

iii. występek popełniony został przez tych funkcjonariuszy w związku z wykonywaniem przez nich czynności służbowych

Śledztwo fakultatywne ( Art. 309 pkt 5 )

a. występek

b. wg zasad ogólnych prowadzi się w tej sprawie dochodzenie ( tzn. w sprawach wyżej nie wymienionych )

c. postanowienie prokuratora

d. szczególna waga lub zawiłość sprawy.

Organy właściwe

1. śledztwo prokuratorskie ( prowadzi prokurator )- Art. 311 §1

a. obligatoryjne ( nie należy go mylić z obligatoryjnością śledztwa jako takiego )

i. kryterium podmiotowe- sprawy o przestępstwa, o które popełnienia podejrzewa się osobę zajmującej szczególnie ważne stanowisko lub pełniącą szczególnie ważną funkcję ( Art. 309 pkt 2 i 3 )

ii. kryterium przedmiotowe- przestępstwo zabójstwa ( Art. 148 kk )

b. fakultatywne ( może je prowadzić prokurator, może jednak też Policja ).

2. śledztwo nieprokuratorskie

a. Policja ( Art. 311 §1 )

b. organy Straży Granicznej- w zakresie ich właściwości ( Art. 312 pkt 1 )

c. organy Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego- w zakresie ich właściwości ( Art. 312 pkt 1

d. inne organy przewidziane w przepisach szczególnych ( Art. 312 pkt 2 )

Nie będą tą organy wymienione w rozporządzeniu Ministra Sprawiedliwości z 13.06.2003, bo są one uprawnione do prowadzenia jedynie dochodzenia. Przepisy dotyczące śledztwa stosuje się odpowiednio do dochodzenia, ale nie odwrotnie.

Powierzenie

1. Organ uprawniony do powierzenia- prokurator który wszczął śledztwo ( Art. 311 §3 )

2. Organ, któremu powierzono- organy nieprokuratorskie ( Art. 311 §3 ):

3. Przesłanki

a. nastąpiło wszczęcie śledztwa

b. jest to śledztwo prokuratorskie

4. Zakres powierzenia ( Art. 311 §3 ):

a. przeprowadzenie śledztwa w całości

Wyjątek: nie jest to możliwe w przypadku śledztwa obligatoryjnego ze względu na kryterium podmiotowe

b. przeprowadzenie śledztwa w ustalonym zakresie

c. dokonanie poszczególnych czynności śledztwa

Zakres powierzenia może ulec jednak:

a. rozszerzeniu ( fakultatywnie )( Art. 311 §4 )- Policja ( i inne ww. organy ) mogą dokonać innych czynności, jeśli

- wyłoni się taka potrzeba

b. ograniczeniu ( fakultatywnie )( Art. 311 §5 )- zastrzeżenie przez prokuratora do osobistego wykonania jakiejkolwiek czynności śledztwa, w szczególności:

- czynności wymagające postanowienia,

- czynności związane z przedstawieniem zarzutów,

- czynności związane ze zmianą postanowienia o przedstawieniu zarzutów,

- czynności związane z zamknięciem śledztwa.

Termin ( instrukcyjny )

Zasada: 3 miesiące ( Art. 310 §1 )

Czas trwania śledztwa liczy się następująca:

1. termin początkowy-

a. w przypadku wszczęcia formalnego-data wszczęcia

b. w przypadku wszczęcia faktycznego- data pierwszej czynności ( Art. 308 §6 )

2. termin końcowy- data wydania postanowienia o zamknięciu,

Wyjątek: Art. 310 §2

a. w uzasadnionych wypadkach przedłużenie na dalszy czas oznaczony ( maksymalnie 1 rok ) przez:

- prokuratora nadzorującego lub

- prokuratora nadrzędnego nad prokuratorem

b. w szczególnie uzasadnionych wypadkach- przedłużenie na dalszy czas oznaczony przez:

- prokuratora nadrzędnego nad prokuratorem nadzorującym,

- prokuratora nadrzędnego nad prokuratorem prowadzącym śledztwo.

Przykład: jeśli śledztwo prowadzi Policja, przedłużenia na okres do 1 roku może dokonać prokurator prokuratury rejonowej, który je nadzoruje. Jeśli jest to przedłużenie na okres ponad roku, to będzie mógł je przedłużyć prokurator prokuratury okręgowej lub apelacyjnej. Jeśli śledztwo prowadzi prokurator, to w obu wypadkach będzie mógł je przedłużyć prokurator prokuratury okręgowej lub

apelacyjnej.

Tok postępowania przygotowawczego

I. Faza in rem- w sprawie- gdy sprawca jest nieznany, wówczas głównym celem postępowania jest wykrycie sprawcy przestępstwa ( Art. 297 §1 pkt 1 )

II. Faza in personam- co do osoby- gdy zebrane zostaną dane uzasadniające pociągnięcie do odpowiedzialności określonej osoby w charakterze podejrzanego ( Art. 71 §1 )

Czasem osoba sprawcy wiadoma jest już przy podejmowaniu decyzji o wszczęciu postępowania. Istnieją jednak czyny, których przestępności nie można ocenić bez znajomości sprawcy, w tych wypadkach należy wszcząć postępowanie równocześnie "w sprawie" i "przeciwko osobie".

PODEJRZANY-

1. osoba, co do której wydano postanowienie o przedstawieniu zarzutów ( Art. 313 )

Przesłanka

a. jeśli od razu postępowanie in personam - dane istniejące w chwili wszczęcia śledztwa,

b. jeśli było postępowanie in rem- dane zebrane w toku śledztwa

Uzasadniają dostatecznie podejrzenie, że czyn popełniła określona osoba.

Składa się z trzech czynności

1. sporządza się postanowienie o przedstawieniu zarzutów ( w tym momencie osoba ta staje się podejrzanym )

Wymogi formalne

a. wskazanie podejrzanego

b. dokładne określenie zarzucanego mu czynu

c. kwalifikację prawną czynu.

Od tej chwili nie można również przesłuchać podejrzanego w charakterze świadka. Nie można również najpierw sporządzić postanowienia o przedstawieniu zarzutów, przesłuchać podejrzanego w charakterze świadka i dopiero potem ogłosić mu postanowienie, ze względu na prawo podejrzanego do odmowy składania wyjaśnień.

d. uzasadnienie- nie jest wymagane ( wyjątek od Art. 94 §1 pkt 5 ), jednakże podejrzany może do czasu zawiadomienia go o terminie z materiałami śledztwa domagać się:

- uzasadnienia ustnego ( podania podstaw zarzutów ),

- uzasadnienia pisemnego ( doręcza się je podejrzanemu i ustanowionemu obrońcy w terminie 14 dni ).

W uzasadnieniu należy w szczególności wskazać, jakie fakty i dowody zostały przyjęte za podstawę czynu.

Jest to szczególnie ważne z punktu widzenia realizacji prawa do obrony i zasady jawności wewnętrznej.

2. ogłasza się je niezwłocznie podejrzanemu i

3. przesłuchuje się go.

Wyjątek: gdy ogłoszenie postanowienia lub przesłuchanie podejrzanego nie jest możliwe z powodu:

- jego ukrywania się lub

- jego nieobecności w kraju.

2, osoba, którą bez wydania takiego postanowienia powiadomiono o treści zarzutu w związku z przystąpieniem do przesłuchania w charakterze podejrzanego ( w toku czynności w niezbędnym zakresie - Art. 308 §2 ).

Przesłanki

a. zachodzi wypadek niecierpiący zwłoki, w szczególności wtedy, gdy mogłoby to spowodować zatarcie śladów lub dowodów przestępstwa.

Np. wypadek samochodowy.

b. nie wydano jeszcze postanowienia o przedstawieniu zarzutów,

c. zachodzą warunki do sporządzenia takiego postanowienia

Składa się z następujących czynności

1. udzielenie informacji o treści zarzutu ( z tą chwilą osoba staje się podejrzanym )

2. przesłuchanie

3. następnie - jeśli w sprawie jest obligatoryjne śledztwo- wydaje się w ciągu 5 dni od dnia przesłuchania

a. postanowienie o przedstawieniu zarzutów ( jeśli obligatoryjne śledztwo prokuratorskie- to wydaje prokurator/za dzień wszczęcia śledztwa uważa się dzień dokonania pierwszej czynności ) albo

b. umarza się postępowanie w stosunku do osoby przesłuchanej- jeśli brak jest warunków do sporządzenia postanowienia ( natomiast samo postępowania in rem lub in personam- jeśli są inni podejrzani ) może toczyć się dalej.

Osoba ta nie jest już podejrzanym a ponowne skierowanie postępowania przygotowawczego przeciwko niej jest możliwe tylko w trybie wznowienia postępowania ( Art. 372 §2 ).

Przykład: 04.02.2006 znajdujący się pod wpływem alkoholu kierowca spowodował wypadek. Na miejsce zdarzenia przyjechała Policja. Kierowcę- osobę podejrzaną przesłuchano w charakterze podejrzanego ( Art. 308 §2 ). W ciągu 5 dni od dnia przesłuchania ( tj. do 09.02.2006 ) jest obowiązek wydania postanowienia o przedstawieniu zarzutów albo umorzenia postępowania. W wypadku gdy nastąpi przedstawienie zarzutów ( załóżmy iż 09.02.2006, to nastąpi formalne wszczęcie postępowania, ale pierwszym dniem śledztwa ( dochodzenia ) nie będzie 09.02.2006 jako dzień przedstawienia zarzutów, ale 04.02.2006- dzień, w którym dokonano pierwszej czynności ( przesłuchania )- Art. 308 §6.

Modyfikacja zarzutów ( Art. 314 )

Przesłanki

1. nastąpiło wszczęcie śledztwa

2. w toku tego śledztwa okaże się, iż

a. podejrzanemu należy zarzucić czyn nie objęty wydanym uprzednio postanowieniem o przedstawieniu zarzutów albo

Musi być to czyn zbliżony, bo jeśli zarzucono kradzież, a okazało się, iż postawić trzeba zarzut zabójstwa, to powinno się będące w toku postępowanie umorzyć, a wszcząć nowe.

b. podejrzanym należy zarzucić czyn w zmienionej istotnie postaci lub

c. czyn zarzucany należy zakwalifikować z surowszego przepisu.

Forma:

- postanowienie

( uzasadnienie- jak w przypadku postawienia zarzutów ).

Termin:

- niezwłoczenie.

Skutki-

- odpowiednio jak w przypadku wydania postanowienia o przedstawieniu zarzutów.

Udział stron w czynnościach w postępowaniu przygotowawczym

← zasada kontradyktoryjności

1. prawo do składania wniosków o dokonanie czynności śledztwa ( Art. 315 §1 )

- podejrzany,

- obrońca,

- pokrzywdzony,

- pełnomocnik pokrzywdzonego

2. prawo do udziału w czynnościach niepowtarzalnych ( z urzędu )- takich, których nie będzie można powtórzyć ( przeprowadzić ) na rozprawie ) ( Art. 316 §1 )

Np. oględziny miejsca, rzeczy, ciała, jeżeli istotne dla sprawy właściwości obiektów poddawanych oględzinom do czasu przeprowadzenia rozprawy mogą ulec zniekształceniu lub zanikowi, przesłuchanie świadków, którzy mogą nie stawić się na rozprawę z powodu wyjazdu za granicę

- podejrzany,

Wyjątek: gdy podejrzany jest pozbawiony wolności, a zwłoka grozi utratą lub zniekształceniem dowodu.

- obrońcę ( jeśli jest już w sprawie ustanowiony ),

- pokrzywdzony,

- przedstawiciele ustawowi,

- pełnomocnik ( jeśli jest już w sprawie ustanowiony )

Wyjątek: zachodzi niebezpieczeństwo utraty lub zniekształcenia dowodu w razie zwłoki.

Szczególnym rodzajem czynności niepowtarzalnej jest przesłuchanie świadka ( Art. 316 §3 )

Np. świadek na łożu śmierci ( in articulo morti ).

Wówczas prawo do zwrócenia się do sądu z wnioskiem o przesłuchanie świadka przez sąd:

- strony,

- prokurator,

- inny organ prowadzący postępowanie.

3. prawo do udziału w czynnościach powtarzalnych- na wniosek

a. jeśli podmioty wnioskowały o dokonanie tych czynności ( Art. 315 §2 )

Takiej stronie ( jej obrońcy/pełnomocnikowi ) nie można odmówić wzięcia udziału w czynności, jeśli tego żądają.

Wyjątek: podejrzanego pozbawionego wolności nie sprowadza się, gdy spowodowałoby to poważne trudności ( Art. 318 ).

b. jeśli podmioty nie wnioskowały o dokonanie tych czynności ( Art. 317 )

- strony,

- obrońcy, jeśli są już w sprawie ustanowieni

- pełnomocnicy, jeśli są już w sprawie ustanowieni

Wyjątek:

a. postanowienie prokuratora o odmowie dopuszczenia do udziału w czynności ze względu na ważny interes śledztwa, w szczególnie uzasadnionym wypadku.

b. odmowa przez prokuratora sprowadzenia podejrzanego pozbawionego wolności, gdy spowodowałoby to znaczne trudności.

4. jeśli w sprawie dopuszczono dowód z opinii biegłych albo instytucji naukowej lub specjalistycznej ( Art. 318 ) - z urzędu

- podejrzany

Wyjątek: jeśli jest pozbawiony wolności, a spowodowałoby to nadmierne trudności

- obrońca,

- pokrzywdzony,

- pełnomocnik pokrzywdzonego

Doręcza się:

- postanowienie o dopuszczeniu do tego dowodu,

- zezwolenie na wzięcie udziału w przesłuchaniu biegłych,

- zezwolenie na zapoznanie się z opinią, jeśli została złożona na piśmie.

Wniosek: bardzo umocniono rolę pokrzywdzonego, który przecież jako ofiara przestępstwa zasługuje na szczególną ochronę ( co tak silnie podkreśla wiktymologia ), jest naturalnym sojusznikiem wymiaru sprawiedliwości i byłoby nieracjonalne ignorowanie czy lekceważenie jego prawa do procesu, wywoływanie w społeczeństwie obaw, że państwo bardzie troszczy się o sprawcę przestępstwa.

ZAKOŃCZENIE ŚLEDZTWA

1. Zamknięcie śledztwa

Jeśli istnieją podstawy do zamknięcia śledztwa

a. prawo podejrzanego i jego obrońcy do zaznajomienia się z materiałami postępowania ( Art. 321 )

- na wniosek podejrzanego/obrońcy

Prowadzący postępowanie powiadamia podejrzanego i jego obrońcę o

- prawie uprzedniego przejrzenia akt

Termin- ustala organ procesowy, musi być odpowiedni do wagi lub zawiłości sprawy,

- prawie końcowego zaznajomienia się z materiałami postępowania

Termin- ustala organ procesowy, powinien być tak wyznaczony, aby od doręczenia zawiadomienia o nim podejrzanemu i jego obrońcy upłynęło co najmniej 7 dni.

Natomiast pokrzywdzony i jego pełnomocnik mogą zaznajomić się z materiałami postępowania na zasadach ogólnych ( Art. 156 §5 ).

Wydaje się, że nie może mieć miejsce zastrzeżenie prokuratora zastrzegające obecność jego lub osoby upoważnionej przy porozumiewaniu się podejrzanego tymczasowo aresztowanego ze swym obrońcą. Może wystąpić sytuacja, że tymczasowe aresztowanie zostanie zastosowane dopiero na krótko przed końcowym zaznajomieniem z materiałami postępowania, w takim momencie, że czynności określone w Art. 321 wypadną akurat przed upływem 14 dni od dnia tymczasowego aresztowania.

- w czynnościach ma prawo uczestniczyć obrońca ( Art. 321 §3 )

- nieusprawiedliwione niestawiennictwa podejrzanego/obrońcy nie tamuje dalszego postępowania

- jest to czynność protokołowana ( Art. 143 §1 pkt 8 )

Instytucja ta nie występuje przy umorzeniu postępowania z Art. 322.

Występuje natomiast przy umorzeniu z powodu niepoczytalności i wniosku o zastosowanie środków zabezpieczających ( Art. 324 ).

b. w terminie 3 dni od daty zaznajomienia się podejrzanego z materiałami postępowania strony ( a więc także pokrzywdzony ) mogą:

a. złożyć wnioski o uzupełnienie postępowania. Organ prowadzący postępowanie może

i. wniosek dopuścić

→ śledztwo trwa dalej ( po uzupełnieniu również prawo przejrzenia akt i zaznajomienia się z aktami )

ii. wniosek oddalić

→ postanowienie o zamknięciu śledztwa

- ogłasza się je i

- o jego treści zawiadamia się podejrzanego oraz obrońcę.

b. nie złożyć wniosków o uzupełnienie postępowania. Wówczas

→ postanowienie o zamknięciu śledztwa

2. Umorzenie śledztwa ( Art. 322 )

Przesłanki

1. postępowanie nie dostarczyło podstaw do wniesienia aktu oskarżenia i ( Art. 17 §1, Art. 11 §1- szczególny charakter! )

2. postępowanie nie dostarczyło podstaw do zastosowania środków zabezpieczających

Wyjątek; przepadek- wówczas prokurator

i. umarza postępowanie ( zob. niż. ) i

ii. po uprawomocnieniu się postanowienia o umorzeniu śledztwa występuje do sądu z wnioskiem o orzeczenie przepadku tytułem środka zabezpieczającego ( nawet, jeśli nie wykryto sprawcy )

Możliwe jest

a. umorzenie śledztwa w ogóle

b. umorzenie in personam- gdy stwierdzono, że przestępstwo zostało popełnione, ale czynu nie dokonała osoba występująca w postępowaniu jako podejrzany, wówczas umarza się postępowanie przeciwko danej osobie, ale postępowanie o dane przestępstwo toczy się dalej, jeśli istnieje możliwość wykrycia sprawcy ( → wznowienie postępowania ! ).

c. umorzenie częściowe -

- gdy postępowanie toczy się przeciwko kilku podejrzanym- tylko w stosunku do niektórych podejrzanych

- gdy postępowanie toczy się przeciwko jednemu podejrzanemu o dwa lub więcej zarzutów- tylko w stosunku do niektórych zarzutów.

Organ właściwy

1. prokurator

2. Policja ( inne organy ) + zatwierdzenie prokuratora

Postępowanie uważa się za umorzone przez prokuratora i w dacie zatwierdzenia.

Forma

Postanowienie

Wymogi formalne

a. ogólne wymogi postanowienia ( Art. 94 )

- podstawa prawna rozstrzygnięcia- przepis, który należy powołać w postanowieniu o umorzeniu ( Art. 17 §1, Art. 322 §1, Art. 11 §1 )

b. jeśli nastąpiło w fazie in pesronam

- imię i nazwisko podejrzanego

- dane o jego osobie, w razie potrzeby.

c. dokładne określenie czynu

d. dokładne określenie kwalifikacji prawnej

e. przyczynę umorzenia- konkretną okoliczność powodującą niedopuszczalność postępowania karnego.

Zaskarżalność

Tak- zażaleniem ( Art. 306 §1 )

Legitymacja czynna

a. pokrzywdzony ( ← zawiadamia się go z urzędu z pouczeniem o przysługujących uprawnieniach ) ( zwykle będzie domagał się kontynuowania postępowania )

b. podejrzany ( ← zawiadamia się go z urzędu z pouczeniem o przysługujących uprawnieniach ( zwykle będzie kwestionował przyczynę umorzenia )

Np. umorzenie nastąpiło wobec uznania znikomej społecznej szkodliwości czynu, a podejrzany utrzymuje, że czyn jego nie jest zabroniony, przyjęto, że podejrzany dopuścił się czynu zabronionego w stanie niepoczytalności ( mogą być zastosowane środki zapobiegawcze ).

Przysługuje im także prawo przejrzenia akt

Organ właściwy

Prokurat nadrzędny nad:

- prokuratorem, który wydał postanowienie,

- prokuratorem, który zatwierdził postanowienie

Jeśli prokurator nadrzędny nie przychyli się do zażalenia, kieruje je do sądu.

Obowiązek orzekania o dowodach rzeczowych-

Organ właściwy ( Art. 323 §1 )

Prokurator ( nigdy Policja/inne organy )

Forma

Postanowienie

Zaskarżalność

Tak- zażaleniem

- podejrzanemu,

- pokrzywdzonemu

- osobie, od której te przedmioty odebrano

- osobie, która do tych przedmiotów zgłosiła roszczenie.

3) umorzenie śledztwa z powodu niepoczytalności i wniosek o zastosowanie środków zabezpieczających ( Art. 324 )

Przesłanki

1. w toku postępowania przygotowawczego zostało ustalone, że podejrzany dopuścił się czynu w stanie niepoczytalności

2. jednocześnie istnieją podstawy do zastosowania środków zabezpieczających

Wyjątek: przepadek ( zob. wyż. )

Wówczas prokurator:

1. wydaje postanowienie o zamknięciu śledztwa

2. kieruje sprawę do sądu z wnioskiem o:

a. umorzenie postępowania i

b. zastosowanie środków zabezpieczających

Sąd może

1. znaleźć podstawy do rozpatrzenia wniosku ( prezes sądu kieruje wówczas sprawę na posiedzenie ( Art. 339 §1 pkt 1, Art. 340 §2, 354 )

2. nie znaleźć podstaw do uwzględnienia wniosku, wówczas przekazuje sprawę prokuratorowi do dalszego prowadzenia ( Art. 324 ).

Forma

Postanowienie

Zaskarżalność

Tak- zażaleniem

ZAWIESZENIE POSTĘPOWANIA PRZYGOTOWAWCZEGO ( Art. 22 ) - stosuje się do każdego rodzaju postępowania !

Nie stanowi zakończenia postępowania w znaczeniu ścisłym.

Przesłanka

Zachodzi długotrwała przeszkoda uniemożliwiająca prowadzenie postępowania, w szczególności:

a. nie można ująć podejrzanego albo

b. nie jest on zdolny do udziału w postępowaniu z powodu

- choroby psychicznej

- innej ciężkiej choroby

Organ właściwy ( Art. 325 )

a. prokurator

b. inny organ + zatwierdzenie prokuratora.

Forma

Postanowienie

Termin

Na czas trwania przeszkody

Zaskarżalność

Tak- zażaleniem

Czynności

a. należy dokonać odpowiednich czynności w celu zabezpieczenia dowodów przed ich utratą lub zniekształceniem.

DOCHODZENIE

Zasada: przepisy dotyczące śledztwa stosuje się odpowiednio do dochodzenia ( Art. 325a )

Wyjątek: gdy przepisy rozdziału 36 stanowią inaczej.

Przesłanki przeprowadzenia dochodzenia

1, sprawy należące do właściwości sądu rejonowego ( Art 325b )

a. zagrożone karą nieprzekraczającą 5 lat pozbawienia wolności

Wyjątek:

i. w przypadku przestępstw przeciw mieniu tylko wówczas, gdy wartość przedmiotu przestępstwa albo szkoda wyrządzona lub grożąca nie przekracza 50 000 zł,

ii. nie prowadzi się w sprawach o przestępstwa enumeratywnie wyliczone w Art. 325b §2

b. przestępstwo bójki ( Art. 159 kk )

c. przestępstwo ograbienia zwłok ( Art. 262 §2 kk )

d. przestępstwo kradzieży z włamaniem ( Art. 279 §1 kk ), oszustwa ( Art. 286 §1 i 2 kk, zabór pojazdu w celu krótkotrwałego użycia ), jeśli wartość przedmiotu przestępstwa albo szkoda wyrządzona lub grożąca nie przekracza 50 000 zł.

Jeśli sprawca dokonał zaboru np. Fiata 126p w celu krótkotrwałego użycia- to dochodzenie, jeśli nowe Volvo S80- to śledztwo.

2. przesłanki negatywne ( Art. 325c )

a. w stosunku do oskarżonego pozbawione wolności w tej lub innej sprawie

Wyjątek: zastosowano tymczasowe aresztowanie lub zatrzymanie wobec sprawcy ujętego na gorącym uczynku lub bezpośrednio potem ( nie stosuje się przepisu Art. 259 §3, w myśl którego tymczasowe aresztowanie nie może być stosowane, jeśli przestępstwo jest zagrożone karą pozbawienia wolności nieprzekraczajacą 1 roku )

b. jeśli zachodzą okoliczności uzasadniające obligatoryjną obronę podejrzanego ( Art. 79 §1

c. jeśli prokurator wydał postanowienie o przeprowadzeniu śledztwa ze względu na szczególną wagę lub zawiłość sprawy ( Art. 309 pkt 5 )

Organy dochodzeniowe

1. prokurator ( Art. 298 )

2. Policja ( Art. 325d )

3. organy Straży Granicznej ( Art. 312 )- w zakresie ich właściwości

4. organy Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego ( Art. 312 )- w zakresie ich właściwości

5. organy wskazane w rozporządzeniu Ministra Sprawiedliwości z 13.06.2003

a. organy Inspekcji Handlowej ( w sprawach o ujawnione przez nie w czasie przeprowadzania kontroli przestępstwa z ustawy o ogólnym bezpieczeństwie produktów i ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi )

b. organy Państwowej Inspekcji Sanitarnej ( przestępstwa z ustawy o warunkach zdrowotnych żywności i żywienia , ustawy o kosmetykach, ustawy o substancjach i preparatach chemicznych )

c. urzędy skarbowe i inspektorzy kontroli skarbowej ( przestępstwa z ustawy o rachunkowości )

d. Prezes Urzędu Regulacji Telekomunikacji i Poczty ( ustawa- Prawo telekomunikacyjne

6. organy wskazane w ustawach szczególnych

a. Straż Leśna Lasów Państwowych i podmioty mające uprawnienia strażników leśnych- gdy przedmiotem przestępstwa jest drewno z lasu ( ustawa z 1991 o lasach )

b. Państwowa Straż Łowiecka ( prawo łowieckie z 1995 )

c. finansowe organy dochodzenia ( Art. 133 i n. kks ).

Forma ( Art. 325e )

Postanowienie- wydaje organ prowadzący postępowanie

a. wszczęcie postępowania

- nie jest wymagane powiadomienie prokuratora

→ brak tego wyłącza w tych sprawach podstawowy nadzór prokuratora ( sprzeczne z Art. 15 §1 )

b. odmowa wszczęcia + zatwierdzenie prokuratora

c. umorzenie dochodzenia i wpisanie sprawy do rejestru przestępstw + zatwierdzenie prokuratora

d. umorzenie dochodzenia + zatwierdzenie prokuratora ( prokurator wydaje również postanowienie co do dowodów rzeczowych )

e. zawieszenie dochodzenia + zatwierdzenie prokuratora

Postanowienia te:

a. nie wymagają uzasadnienia

b. mogą zostać zamieszczone we wspólnym protokole ( Art. 304a )

Termin ukończenia

Ustawa nie posługuje się pojęciem czasu trwania postępowania przygotowawczego, ale czasem trwania śledztwa i dochodzenie. Konsekwencją jest fakt, iż nawet jeśli postępowanie początkowo prowadzone w formie dochodzenia zostanie przejęte do śledztwa, czasu trwania tego pierwszego nie wlicza się do czasu trwania śledztwa.

Zasada: 2 miesiące ( Art. 325i §1 )

Wyjątek:

a. prokurator może przedłużyć - do 3 miesięcy

→ konsekwencja przekroczenia terminu- dalsze postępowanie przygotowawcze prowadzi się w formie śledztwa.

Odformalizowanie dochodzenia

1. nie jest wymagane wydanie postanowienia o przedstawieniu zarzutów ( Art. 325g )

Wyjątek: podejrzany jest:

- zatrzymany lub

- tymczasowo aresztowany

Wówczas:

a. osobę podejrzaną powiadamia się o treści zarzutu wpisanego do protokołu przesłuchania. Od tej chwili staje się ona podejrzanym

b. następnie przesłuchuje się go

c. należy mu umożliwić przygotowanie się od obrony, a zwłaszcza ustanowienie lub wyznaczenie obrońcy,

2. nie jest konieczne wydanie postanowienia o zamknięciu dochodzenia ( Art. 325g )

Wyjątek: podejrzany jest:

- zatrzymany lub

- tymczasowo aresztowany

3. ograniczony zakres czynności dochodzeniowych - można ograniczyć jedynie do ustalenia, czy zachodzą wystarczające podstawy do wniesienia aktu oskarżenia lub innego zakończenia postępowania ( Art. 325h, wyjątek od Art. 297 )

4. Zasada: utrwalanie czynności dochodzeniowych następuje w formie protokołu ograniczonego ( Art. 325h )

Wyjątek:

- zaznajomienie się z materiałami postępowania

- informacja o treści zarzutu dla podejrzanego

- przesłuchanie podejrzanego

- przesłuchanie pokrzywdzonego

- inne czynności niepowtarzalne,

5. tryb rejestrowy ( Art. 325f )

Możliwe jest umorzenie rejestrowe- umorzenie dochodzenia i wpisanie sprawy do rejestru przestępstw.

Przesłanki ( fakultatywne )

a. dane uzyskane w toku czynności niecierpiących zwłoki lub prowadzonego co najmniej przez 5 dni dochodzenia nie stwarzają dostatecznych podstaw do wykrycia sprawcy w drodze dalszych czynności procesowych

Forma

Postanowienie

Następnie Policja prowadzi czynności operacyjno rozpoznawcze w celu wykrycia sprawcy i uzyskania dowodów.

Zaskarżalność

Zażalenie na zasadach ogólnych ( Art. 302 )

Podjęcie

Jeżeli zostaną ujawnione dane pozwalające na wykrycie sprawcy, Policja wydaje postanowienie o podjęciu dochodzenia na nowo ( nie stosuje się przepisu Art. 327 §1 o podjęciu na nowo postępowania umorzonego ).

NADZÓR PROKURATORA NAD POSTĘPOWANIEM PRZYGOTOWAWCZYM ( Art. 326 )

Zasada: Art. 15 §1- Policja i inne organy prowadzą pod nadzorem prokuratora postępowanie przygotowawcze w granicach określonych w ustawie.

Ratio legis - pozostawienie Policji uprawnień do prowadzenia zdecydowanej większości postępowań przygotowawczych.

I. prokurator jest dominus litis ( panem procesu )

II. prokurator może:

1. sam prowadzić postępowanie przygotowawcze

- obligatoryjnie,

- fakultatywnie

2. nie prowadzić sam postępowania przygotowawczego- wówczas sprawuje on nadzór i kontrolę nad czynnościami organu nieprokuratorskiego prowadzącego postępowanie przygotowawcze w zakresie, w jakim go sam nie prowadzi

1. obowiązek czuwania nad prawidłowym przebiegiem całego nadzorowanego przez siebie postępowania

Zgodność z przepisami- np. czy podejrzanemu zapewniono prawo do przesłuchania z udziałem obrońcy, czy pouczono go o przysługujących mu uprawnieniach.

2. obowiązek czuwania nad sprawnym przebiegiem całego nadzorowanego przez siebie postępowania.

Prokurator dysponuje wiedzą prawniczą, której brak jest najczęściej innym organom ścigania- dlatego powinien udzielać pomocy w rozstrzyganiu kwestii prawnych.

3. czynności procesowe nieprokuratorskiego postępowania przygotowawczego możemy podzielić na takie, które:

wymagają poinformowania prokuratora ( wszczęcie postępowania przygotowawczego, z wyjątkiem dochodzenia )

- wymagają zatwierdzenia prokuratora ( odmowa wszczęcia, umorzenie, zawieszenie ) wymaga zatwierdzenia prokuratora,

- mogą być wydane tylko przez prokuratora

- z mocy samego prawa ( np. stosowanie środków zapobiegawczych z wyjątkiem tymczasowego aresztowania )

- z woli prokuratora- gdy zastrzegł czynność do osobistego wykonania ( Art. 311 )

4. rozpoznaje większość zażaleń ( na czynności prowadzącego postępowanie przygotowawcze )

5. Formy nadzoru- wyliczenie przykładowe ( Art. 326 §3 )

a. zaznajomienie się z zamierzeniami prowadzącego postępowania

b. wskazywanie kierunków postępowania i wydawanie zarządzeń co do tego

c. żądanie przedstawienia sobie materiałów zbieranych w toku postępowania

d. uczestnictwo w czynnościach dokonywanych przez prowadzących postępowanie, osobiste ich przeprowadzenie albo przejęcie sprawy do swego prowadzenia

e. wydawanie postanowień, zarządzeń lub poleceń

f. zmiana i uchylanie postanowień i zarządzeń wydawanych przez prowadzącego postępowanie.

6. możliwość żądania wszczęcia postępowania służbowego ( Art. 326 §4 ) w stosunku do funkcjonariusza organu nieprokuratorskiego, jeśli nie wykonał on postanowienia, zarządzenia, polecenia wydanego przez prokuratora sprawującego nadzór.

O wyniku postępowania informuje się prokuratora.

7. swoiste formy nadzoru ( Art. 327 )- zob. niż.

III. natomiast nadzór prokuratora nie obejmuje czynności sądowych!

SWOISTE FORMY NADZORU

1. PODJĘCIE NA NOWO UMORZONEGO POSTĘPOWANIA ( Art. 327 §1 )

Przesłanki ( fakultatywne )

a. umorzenie postępowania przygotowawczego ( zarówno w fazie in rem jak i in personam ) albo

b. odmówiono wszczęcia postępowania przygotowawczego i

c. przesłanka negatywna- postępowanie podjęte nie może toczyć się przeciwko osobie, która w poprzednim postępowaniu ( umorzonym ) występowała w charakterze podejrzanego ( a nie osoby podejrzanej )

Jeśli podejrzany- to → wznowienie postępowania przygotowawczego.

Organ właściwy

Prokurator ( każdy )

Forma

Postanowienie

Termin

W każdym czasie ( do przedawnienia )

Czynności sprawdzające ( Art. 327 §3 )

Jeżeli zachodzi konieczność sprawdzenia okoliczności uzasadniających wydanie postanowienia - prokurator może przedsięwziąć osobiście lub zlecić Policji przeprowadzenie niezbędnych czynności dowodowych.

2. WZNOWIENIE PRAWOMOCNIE UMORZONEGO POSTĘPOWANIA ( Art. 327 §2 )

Przesłanki ( obligatoryjne )

a. umorzenie postępowania przygotowawczego

b. umorzenie nastąpiło w fazie in personam

c. postanowienie o umorzeniu postępowania jest prawomocne

d. ujawniły się nowe istotne fakty lub dowody nie znane w poprzednim postępowaniu albo zachodzi okoliczność uzasadniająca wznowieni postępowania umorzonego absorpcyjnie ( Art. 11 §3 ) ( np. świadek zeznaje co do okoliczności, które poprzednio zataił ).

e. nowe fakty lub dowody wskazują, że sprawcą przestępstwa, przeciwko któremu należy prowadzić postępowanie jest osoba, która występowała w postępowaniu umorzonym w charakterze podejrzanego.

Jeśli inna osoba- to wystarczy samo podjęcie umorzonego postępowania na nowo.

Przykład: prowadzone było postępowanie przygotowawcze w sprawie dotyczącej handlu narkotykami. Podejrzewano dwie osoby- A i B. W stosunku do A wydano postanowienie o przedstawieniu zarzutów, stała się podejrzanym. W stosunku do B takiego postanowienia nie wydano, nie przystąpiono również do przesłuchania w charakterze podejrzanego, w związku z czym B jest tylko osobą podejrzaną. Z braku dowodów postępowanie prawomocnie umorzono w stosunku do A i B. Następnie po kilku miesiącach w domu, w którym kilka godzin temu przebywali A i B znaleziono duże ilości marihuany. W stosunku do B wystarczy podjęcie umorzonego postępowania, bo nie był on podejrzanym, w stosunku do A konieczne jest wznowienie postępowania.

Organ właściwy

Prokurator nadrzędny nad prokuratorem, który

- wydał postanowienie o umorzeniu ( jeśli postępowanie prokuratorskie )

- zatwierdził postanowienie o umorzeniu ( jeśli postępowanie nieprokuratorskie )

Termin

W każdym czasie ( do przedawnienia )

Czynności sprawdzające ( Art. 327 §3 )

Jw.

Ratio legis- ochrona podejrzanego

a. przewidziane w ustawie ograniczenia okresu tymczasowego aresztowania stosuje się do łącznego czasu trwania środka

b. sąd po wniesieniu aktu oskarżenia umarza postępowanie, jeśli stwierdzi, że postępowanie przygotowawcze wznowiono mimo braku podstaw ( Art. 327 §4 ).

3. UCHYLENIE PRAWOMOCNEGO POSTANOWIENIA O UMORZENIU POSTĘPOWANIA PRZYGOTOWAWCZEGO ( Art. 328 )

Przesłanki ( fakultatywne )

1. nastąpiło umorzenie postępowania przygotowawczego

2. postanowienie o umorzeniu jest prawomocne

3. umorzenie nastąpiło w fazie in personam

4. bezzasadność postanowienia o umorzeniu postępowania

Zarówno na korzyść podejrzanego- np. podejrzany przestępstwo popełnił, są na to dowody, ale postępowanie umorzono ( wówczas jest to alternatywna droga do wznowienia postępowania )

Jak i na niekorzyść podejrzanego- np. podejrzany twierdzi, że w ogóle czynu nie popełnił, a umorzenie nastąpiło z powodu znikomej szkodliwości społecznej.

5. sąd nie utrzymał w mocy postanowienia o umorzeniu i

6. brak nowych istotnych faktów lub dowodów w sprawie lub okoliczności uzasadniającej wznowienie postępowania umorzonego absorbcyjnie ( bo wtedy wznowienie z Art. 327 §2 ).

Organ właściwy

Prokurator Generalny

Forma

Postanowienie

Termin

a. na korzyść podejrzanego- w każdym czasie ( do przedawnienia )

b. na niekorzyść podejrzanego- 6 miesięcy od daty uprawomocnienia się postanowienia o umorzeniu.

4. KASACJA NADZWYCZAJNA ( zob. Art. 521 )

CZYNNOŚCI SĄDOWE W POSTĘPOWANIU PRZYGOTOWAWCZYM

Modele

a. model śledztwa sądowego - śledztwo prowadzone jest bezpośrednio przez sędziego śledczego lub sąd ( przewidziana w kpk z 1928 ),

← wadą jest nadmierna inkwizycyjność.

b. model ingerencji sądu w postępowanie przygotowawcze w wypadkach, kiedy jest to wskazane ze względu na gwarancje procesowe ( ← funkcja gwarancyjna ) stron i lepsze przygotowanie sprawy dla sądu orzekającego na rozprawie.

Zasada: czynności procesowe są podejmowane przez organy prowadzące

Wyjątek: czynności sądowe-

1. mają charakter incydentalny

2. i tylko wtedy, gdy ustawa je wyraźnie przewiduje ( Art. 329 §1 )

W takich wypadkach zastosowanie mają także reguły dotyczące udziału stron i osób innych niż strony w posiedzeniach ( Art. 96 ).

Uprawnienia sądu- czynności przewidziane w ustawie ( Art. 329 §1 ):

1. tzw. skarga subsydiarna ( Art. 330 )

Ratio legis- gwarancja, że instytucja oskarżyciela posiłkowego, działającego zamiast oskarżyciela posiłkowego, nie będzie w praktyce nadużywana przez pokrzywdzonych.

1. wydaje zostaje postanowienie prokuratora ( organu nieprokuratorskiego ) o

- umorzeniu postępowania lub

- odmowie jego wszczęcia

2. pokrzywdzony wnosi zażalenie na postanowienie do prokuratora nadrzędnego

3. prokurator nadrzędny nie przychylił się do tego zażalenie i wówczas kieruje je do sądu.

Sąd może

a. utrzymać w mocy zaskarżone postanowienie

b. uchylić zaskarżone postanowienie, wówczas udziela prokuratorowi wskazówek, które są dla niego wiążące:

- powody uchylenia,

- okoliczności, które należy wziąć pod uwagę,

- czynności, które należy przeprowadzić,

c. prokurator następnie może:

- znaleźć podstawy do wniesienia aktu oskarżenia

- nie znaleźć podstaw do wniesienia aktu oskarżenia- wydaje postanowienie o umorzeniu postępowania/odmowie wszczęcia

- - pokrzywdzony wnosi zażalenie do prokuratora nadrzędnego,

Prokurator nadrzędny może:

→ uchylić zaskarżone postanowienie

→ utrzymać w mocy zaskarżone postanowienie, wówczas

→ pokrzywdzony może w terminie 1 miesiąca od dnia doręczenia mu zawiadomienia o postanowieniu wnieść akt oskarżenia

→ dołącza po jednym odpisie dla prokuratora oraz każdego oskarżonego.

d. w razie wniesienia przez pokrzywdzonego aktu oskarżenia prezes sądu przesyła jego odpis prokuratorowi, wzywając go do nadesłania w terminie 14 dni akt postępowania przygotowawczego.

2. rozpoznawanie innych zażaleń na

- postanowienia prokuratora w przedmiocie środków zapobiegawczych, innych niż tymczasowe aresztowanie ( Art. 252 §2 i 3 )

- zatrzymanie osoby ( Art. 246 )

- postanowienie o kontroli i utrwalaniu rozmów oraz przesyłanych informacji ( Art. 240 w zw. z Art. 241 )

- postanowienie o zabezpieczeniu majątkowym ( Art. 293 §2 )

- postanowienie w sprawie zachowania w tajemnicy danych osobowych świadka ( Art. 184 §5 )

3. inne czynności- postanowienia

- o skierowaniu na obserwację psychiatryczną w zakładzie leczniczym lub o przedłużeniu tej obserwacji ( Art. 203 §2 i 3 )

- o wprowadzeniu kontroli i utrwalania rozmów ( Art. 237 §1 i 2 )

- o zastosowaniu lub przedłużeniu tymczasowego aresztowania ( Art. 263 §2 i 4 )

- o przepadku przedmiotu sumy poręczenia lub jej ściągnięciu ( Art. 270 §1 )

- o wydaniu lub odwołaniu listu żelaznego ( Art. 282 §2 )

- o stosowaniu aresztowania porządkowego ( Art. 290 §1 )

- o zezwoleniu na przesłuchanie adwokata, lekarza, dziennikarza ( Art. 180 §2 )

4. poza tym sąd decyduje o

- umorzeniu postępowania w razie stwierdzenia popełnienia czynu w stanie niepoczytalności i zastosowaniu środków zabezpieczających ( Art. 324 )

- warunkowym umorzeniu postępowania na wniosek prokuratora złożony po zakończeniu postępowania przygotowawczego ( Art. 336 )

5. czynności dowodowe- przesłuchanie

- świadka, jeśli nie będzie można przesłuchać go na rozprawie ( Art. 316 §3 )- na wniosek strony lub organu procesowego.

- podejrzanego przed zastosowaniem tymczasowego aresztowania ( Art. 249 §3 )

- pokrzywdzonego, który w chwili czynu nie ukończył 15 lat, jako świadka w sprawach o przestępstwa określone w rozdziale XXV kk ( Art. 185a §2 )- przeciwko wolności seksualnej i obyczajowości

Właściwość sądu ( Art. 329 §1 )

Zasada: sąd powołany do rozpoznania sprawy w I instancji

Wyjątek: ustawa stanowi inaczej

- sąd rejonowy, w którego okręgu prowadzi się postępowanie ( przy stosowaniu tymczasowego aresztowania- Art. 252 §2 )

- sąd okręgowy ( wydawanie i odwoływanie listu żelaznego )- Art. 281 i 282 §2

Skład sądu ( Art. 329 §2 ).

Zasada: 1- osobowo ( także wtedy gdy rozpoznaje zażalenia na czynności postępowania przygotowawczego )

Wyjątek: ustawa stanowi inaczej

Zaskarżalność czynności sądu

1. postanowienia wydane w drodze rozpoznania wniosku- w drodze zażalenia

2. postanowienie o utrzymaniu w mocy postanowienia o umorzeniu postępowania ( przeciwko osobie )- w drodze kasacji ( Art. 521 ).

AKT OSKARŻENIA

Akt oskarżenia- pełni rolę podwójną:

1) jest to wniosek o wszczęcie postępowania sądowego i rozpoznania sprawy

2) jest to wniosek o ukaranie oskarżonego.

← zasada legalizmu ( Art. 10 §1 )- oskarżyciel publiczny jest obowiązany do wszczęcia o popierania oskarżenia- w sprawie o czyn ścigany z urzędu

Wszczęcie postępowania sądowego następuje ( ← zasada skargowości- Art. 14 §1 )

I) Z CHWILĄ WNIESIENIA AKTU OSKARŻENIA

1) na żądanie uprawnionego oskarżyciela ( zob. oskarżyciel publiczny )

a. sporządzić akt oskarżenia mogą

- prokurator- jeśli postępowanie prokuratorskie

- Policja- jeśli dochodzenie- wówczas zatwierdza go prokurator

- organy dochodzeniowe wymienione w rozporządzeniu MS z 2003

- inne organy ( zob. wyż. )

b. wnieść akt oskarżenia mogą

- prokurator-

- organy wskazane w rozporządzeniu MS z 2003

Zasada: mogą one samodzielnie wnieść akt oskarżenia do sądu ( Art. 331 §2 )

Wyjątek: prokurator postanowi inaczej.

- inne organy ( zob. wyż. )

2) na żądanie innego podmiotu

- pokrzywdzonego jako oskarżyciela prywatnego

- pokrzywdzonego jako oskarżyciela posiłkowego subsydiarnego

Termin na wniesienie aktu oskarżenia

Zasada: 14 dni od daty ( Art. 331 §1 ):

- w przypadku śledztwa prokuratorskiego- zamknięcia śledztwa albo

- w przypadku śledztwa nieprokuratorskiego- otrzymania aktu oskarżenia sporządzonego przez Policję w dochodzeniu

Wyjątek

- 7 dni, jeśli podejrzany jest tymczasowo aresztowany ( Art. 331 §3 )

- 14 dni przed upływem dotychczas określonego terminu stosowania tymczasowego aresztowania, w sprawie, w której wobec podejrzanego stosowane jest tymczasowe aresztowanie ( Art. 331 §4 )

Wymogi formalne

I. ogólne wymogi pisma procesowego ( Art. 119 )

II. wymogi szczególne ( Art. 332 )

1. imię i nazwisko oskarżonego, inne dane o jego osobie ( np. imiona rodziców, wykształcenie, zawód, stan majątkowy )

2. dane o zastosowaniu środka zapobiegawczego

3. konkluzja ( zarzut )- dokładne określenie zarzucanego oskarżonemu czynu ze wskazaniem czasu, miejsca, sposobu i okoliczności jego popełnienia oraz skutków, a zwłaszcza wysokości powstałej szkody

4. wskazanie, czy czyn został popełniony w warunkach recydywy

5. kwalifikacja prawna- wskazanie przepisów ustawy karnej, pod które zarzucany czyn podpada

6. wskazanie sądu właściwego do rozpoznania sprawy

7. wskazanie trybu postępowania

8. uzasadnienie

- fakty i dowody, na których oskarżenie się opiera

- w miarę potrzeby wyjaśnić podstawę prawną oskarżenia,

- okoliczności, na które powołuje się oskarżony w swojej obronie

Wyjątek:

a. akt oskarżenia sporządzony przez organ dochodzeniowy ( SN- również każdy nieprokuratorski ) może nie zawierać uzasadnienia.

b. akt oskarżenia, w którym zamieszczono wniosek o skazanie bez rozprawy może zawierać uzasadnienie ograniczone ( zob. niż. )

III. wymogi dodatkowe ( Art. 333 )

1. lista osób, których wezwania oskarżyciel żąda

2. wykaz innych dowodów, których przeprowadzenia na rozprawie głównej domaga się oskarżyciel

3. zaniechanie wezwania i odczytanie na rozprawie zeznań świadków, jeśli: ( ← wyj. od zasady bezpośredniości )

- przebywają oni za granicą lub

- mają oni stwierdzić okoliczności, którym oskarżony w swych wyjaśnieniach nie zaprzeczył i

- okoliczności te nie są tak doniosłe, aby konieczne było bezpośrednie przesłuchanie świadków na rozprawie

- nie dotyczy to osób, które mogą odmówić zeznań.

IV. dołącza się:

1. listę ujawnionych pokrzywdzonych z podaniem ich adresów- do wiadomości sądu

2. adresy osób, których wezwania oskarżyciel żąda- do wiadomości sądu

3. fakultatywnie- wniosek o zobowiązanie podmiotu, który uzyskał korzyść majątkową z cudzego przestępstwa do zwrotu korzyści majątkowej oraz zawiadomienie takiego podmiotu o terminie rozprawy.

Wniosek powinien zawierać uzasadnienie.

4. fakultatywnie- WNIOSEK O SKAZANIE OSKARŻONEGO BEZ ROZPRAWY ( O WYDANIE WYROKU SKAZUJĄCEGO I ORZECZENIE UZGODNIONYCH Z OSKARŻONYM KARY I ŚRODKÓW KARNYCH )( Art. 335 ).

Ratio legis- szybsze i tańsze zwalczanie drobnej przestępczości, umożliwiając koncentrację sił i środków na przestępstwach najpoważniejszych, szczególnie niebezpiecznych dla porządku społecznego i bezpieczeństwa państwa.

Zgłaszano wprowadzenie konstrukcji plea bargaining - polegała na porozumieniu się pomiędzy oskarżycielem i obroną ( oskarżonym ), a także między oskarżonym i pokrzywdzonym w sprawie kary.

← zasada oportunizmu- dochodzi wtedy do "targowania się"- oskarżony przyznaje się do fikcyjnego czynu.

← zasada legalizmu- nie stoi natomiast na przeszkodzie, aby oskarżony przyznał się do rzeczywiście popełnionego czynu, a negocjacjom podlegać miała kara ( środki karne ).

Przesłanki

1. czynem zarzucanym jest występek zagrożony karą nieprzekraczającą 10 lat pozbawienia wolności

Przedmiotem porozumienia nie może być kwalifikacja prawna czynu- powinna być odbiciem prawdziwych ustaleń faktycznych i stanowić rzetelne odbicie zarzucanego oskarżonemu czynu. Prokurator nie może również zobowiązać się, że zapadnie wyrok określonej treści, bo to zależy od sądu.

2. okoliczności popełnienia przestępstwa nie budzą wątpliwości

3. postawa oskarżonego wskazuje, że cele postępowania zostaną osiągnięte.

4. zgoda oskarżonego ( stanowi ekwiwalent przyznania się do winy ).

a. wprost

b. niewadliwa

c. złożona osobiście

Ograniczenie postępowania dowodowego

Jeśli:
- zachodzą warunki do wystąpienia z wnioskiem o skazanie bez rozprawy

- w świetle zebranych dowodów wyjaśnienia podejrzanego nie budzą wątpliwości ( nie jest konieczne przyznanie się do winy )

Można nie przeprowadzać dalszych czynności dowodowych w postępowaniu przygotowawczym.

Wyjątek: czynności niepowtarzalne.

II) Z CHWILĄ WNIESIENIA PRZEZ OSKARŻYCIELA WNIOSKU O WARUNKOWE UMORZENIE POSTĘPOWANIA ( Art. 336 )

Zasada: stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące kontroli aktu oskarżenia ( w Rozdziale 40 )

Przesłanki

Art. 66 kk ( zob. niż. )

Wymogi formalne

Jest to substytut aktu oskarżenia

1. wymogi ogólne pisma procesowego ( Art. 119 )

2. wymogi szczególne aktu oskarżenia- z wyjątkiem wskazania, że czyn został popełniony w warunkach recydywy

3. uzasadnienie- można je ograniczyć do:

- wskazania dowodów świadczących o tym, że wina oskarżonego nie budzi wątpliwości,

- okoliczności przemawiających za warunkowym umorzeniem

4. wymogi dodatkowe ( fakultatywne )

- proponowany okres próby,

- obowiązki probacyjne,

- wnioski co do dozoru

5. do wniosku dołącza się:

- listę ujawnionych osób pokrzywdzonych- do wiadomości sądu.

Skutki wniesienia aktu oskarżenia ( wniosku o warunkowe umorzenie postępowania ) ( Art. 334 )
1. przesyła się sądowi akta postępowania przygotowawczego wraz z załącznikami

2. przesyła się sądowi po jednym odpisie aktu oskarżenia dla każdego oskarżonego

3. oskarżyciel zawiadamia o przesłaniu aktu oskarżenia do sądu oraz o instytucjach konsensualnych

- oskarżonego,

- ujawnionego pokrzywdzonego,

- zawiadamiającego o przestępstwie

4. pokrzywdzonego należy także pouczyć o

-uprawnieniach związanych z dochodzeniem roszczeń majątkowych,

- w razie potrzeby- prawie do zgłoszenia oświadczenia o działaniu w charakterze oskarżyciela posiłkowego.

POSTĘPOWANIE PRZED SĄDEM I INSTANCJI ( POSTEPOWANIE GŁÓWNE ) (Dział VIII, Art. 337- 424)

Rola

1. jest to kumulacja procesu- jego najważniejsza część, zwłaszcza rozprawa główna

2. znajdują tu najpełniejsze urzeczywistnienie naczelne zasady procesowe

3. rozprawa główna ma doprowadzić do orzeczenia o przedmiocie procesu- rozstrzygnięcia kwestii odpowiedzialności karnej, niekiedy także cywilnej, osoby oskarżonej o popełnienie przestępstwa,

Funkcje

1. jurysdykcyjna- sprawowanie wymiaru sprawiedliwości ( Art. 175 K. )- sąd rozstrzyga, czy oskarżony jest winien zarzucanego mu przestępstwa, a w razie uznania winy orzeka o konsekwencjach prawnych, jakie oskarżony ma ponieść,

2. wychowawcza- gdy zapadające orzeczenie jest uznane za sprawiedliwe, przestrzegane są gwarancje uczestników postępowania. Proces sądowy powinien skłaniać do poszanowania porządku prawnego ( co odnosi się również do samego oskarżonego).

3. satysfakcyjna- zaspokojenie oczekiwań społecznych, aby proces (zwłaszcza w sprawach szczególnie interesujących/bulwersujących- np. okrutne morderstwo ) odbył się szybko, w sposób jawny, a wyrok mógł być przyjmowany jako sprawiedliwy.

4. profilaktyczna- zapobieżenie przestępstwom w ogóle ( ← prewencja ogólna, ← prewencja szczególna, ← Art. 2 §1 pkt. 2 )

Stadium postępowania przed sądem I instancji (postępowania głównego - bo dotyczy rozprawy głównej) obejmuje:

1. wstępną kontrolę aktu oskarżenia ( rozdział 40 )

2. przygotowanie do rozprawy głównej ( rozdział 41 )

3. rozprawę główną, która składa się z:

a. rozpoczęcia ( rozdział 44 )

b. przewodu sądowego ( rozdział 45 )

c. głosów stron ( rozdział 46 )

d. wyrokowania ( rozdział 47 )

- jawność rozprawy głównej ( rozdział 42 )

- przepisy określające ogólny porządek rozprawy głównej (rozdział 43).

Postępowanie główne rozpoczyna się z chwilą

a. wniesienia do sądu aktu oskarżenia albo

b. złożeniem wniosku o warunkowe umorzenie postępowania

Z chwilą tą podejrzany staje się oskarżonym (osoba, przeciwko której wniesiono oskarżenie, a także osob, co do której złożono wniosek o warunkowe umorzenie postępowania)

WSTĘPNA KONTROLA AKTU OSKARŻENIA (Rozdział 40, Art. 337- 347)

I. kontrola formalna- wykonuje ją prezes sądu (przewodniczący wydziału lub sędzia wyznaczony do zastępowania w tym zakresie przewodniczącego) ( Art. 93 §2 )

1. jeżeli akt oskarżenia nie odpowiada warunkom formalnym, czyli

- ogólnym wymogom pisma procesowego ( Art. 119 )

- wymogom własnym ( Art. 332, 333, 335 ).

- nie zostały spełnione warunki wymienione w art. 334 ( np. nie dołączono wymaganej liczby odpisów aktu oskarżenia )

→ zwraca się go oskarżycielowi w celu usunięcia braków w terminie prekluzyjnym 7 dni (nie ma charakteru zawitego)

Organ właściwy

Prezes sądu ( Art. 337 §1 ).

Forma

Zarządzenie

Zaskarżalność

Tak - zażaleniem, przysługującym oskarżycielowi - do sądu właściwego do rozpoznania sprawy (Art. 337 §2)

Skutki

a. oskarżyciel musi w terminie 7 dni wnieść poprawiony lub uzupełniony akt oskarżenia ( art. 337 §3) (oskarżyciel, który nie wnosi zażalenia - nie jest władny umorzyć postępowania)

b. zwrot aktu nie oznacza zwrotu sprawy (art. 339 §3 pkt. 4), nie obejmuje zwrotu akt, nie uchyla zawisłości sprawy przed sądem.

2. jeśli akt oskarżenia odpowiada warunkom formalnym, to prezes sądu: ( Art. 335 §1 )

a. zarządza jego doręczenie oskarżonemu i

Zasada: odpis doręcza się z uzasadnieniem ( Art. 338 §3 )

Wyjątek: bez uzasadnienia, jeśli zachodzi niebezpieczeństwo ujawnienia tajemnicy państwowej. Natomiast uzasadnienie udostępnia się z zachowaniem rygorów określonych przez prezesa sądu/sąd.

b. wzywa go do składania wniosków dowodowych w terminie ( termin instrukcyjny ) 7 dni od doręczenia mu aktu oskarżenia (nie zakreśla terminu zawitego i nie wprowadza tzw. prekluzji dowodowej - oskarżony może składać wnioski dowodowe nawet na rozprawie głównej - powinno to nastąpić jak najszybciej, ponieważ rozstrzygnięcie sprawy powinno nastąpić w rozsądnym terminie w myśl zasady koncentracji rozprawa główna powinna być przeprowadzona możliwie sprawnie i szybko)

c. zarządza doręczenie odpisu ujawnionemu pokrzywdzonemu, jeśli akt oskarżenia zawiera wniosek o skazanie oskarżonego bez rozprawy.

d. oskarżony ma prawo wniesienia w terminie 7 dni od doręczenia mu aktu oskarżenia pisemnej odpowiedzi na akt, o czym należy go pouczyć ( Art. 338 §2 ) ( ← zasada kontradyktoryjności, ← zasada prawa do obrony ).

II. kontrola wykonywana przez prezesa sądu, czy przed skierowaniem sprawy do rozpoznania na rozprawie nie zachodzi potrzeba wniesienia jej (z urzędu/na wniosek strony) na posiedzenie sądu w celu podjęcia rozstrzygnięcia przekraczającego jego uprawnienia

Cele posiedzenia sądowego przed rozprawą:

1. Kontrola podstaw oskarżenia i sprawdzenie, czy nie zachodzą przeszkody do przeprowadzenia rozprawy

2. Organizacyjne przygotowanie rozprawy, aby mogła przebiegać w sposób sprawny, a zarazem zapewniający wyjaśnienie kwestii wątpliwych

1. obligatoryjne

a. prokurator złożył wniosek o orzeczenie środków zabezpieczających ( Art. 339 §1 pkt. 1)

Środki zabezpieczające- są uregulowane w rozdz. X kk.

b. zachodzi potrzeba rozważenia kwestii warunkowego umorzenia postępowania (Art. 339 §1 pkt. 2) ( PROBATION - instytucja anglosaska ) (wyłączna kompetencja sądu)

Procedura

Sąd może:

1. warunkowo umorzyć postępowania - wyrokiem ( Art. 341 §5 )

1. Wniosek prokuratora - Jeżeli zostaną spełnione przesłanki uzasadniające warunkowe umorzenie postępowania prokurator może zamiast aktu oskarżenia sporządzić i skierować do sądu wniosek o takie umorzenie. Prokurator, który wniósł akt oskarżenia, może następnie w toku postępowania sądowego złożyć wniosek o warunkowe umorzenie postępowania

2. Bez wniosku prokuratora - gdy sprawa z aktem oskarżenia znajdzie się w sądzie, który może taką decyzję podjąć z urzędu lub na wniosek oskarżonego na posiedzeniu lub na rozprawie

3. warunkowe zwolnienie od ponoszenia przez sprawcę kary kontrolowana wolność. Stopień kontroli zależy od tego, czy orzeczono dozór oraz od rodzaju zastosowanych środków probacyjnych. Negatywny wynik próby otwiera możliwość orzeczenia racjonalnej kary lub środka karnego, z uwzględnieniem zachowania się sprawcy po orzeczeniu o warunkowym umorzeniu)

4. orzekane najczęściej na posiedzeniu, na którym nie przeprowadza się formalnego postępowania dowodowego przyznanie się oskarżonego do winy nie jest konieczne

5. Orzekając o warunkowym umorzeniu, sąd bierze pod uwagę wyniki porozumienia się oskarżonego z pokrzywdzonym gdy sąd uzna za celowe ze względu na możliwość porozumienia się oskarżonego z pokrzywdzonym w kwestii naprawienia szkody lub innego zadośćuczynienia pokrzywdzonemu, może odroczyć posiedzenie, wyznaczając stronom odpowiedni termin. Na wniosek oskarżonego i pokrzywdzonego, uzasadniony potrzebą dokonania uzgodnień, sad zarządza stosowną przerwę lub odracza posiedzenie

Wymogi formalne wyroku warunkowo umarzającego postępowanie ( Art. 342 )

a. czyn oskarżonego

b. przepis ustawy karnej, pod który czyn podpada

c. okres próby

d. obowiązki nałożone na oskarżonego oraz sposób i termin ich wykonania

e. dozór kuratora, osoby godnej zaufania albo instytucji lub organizacji społecznej ( w razie uznana za celowe )

f. rozstrzygnięcie co do dowodów rzeczowych ( stosuje się odpowiednio przepisy Art. 230 §2 i 3 - dotyczące postępowania z rzeczami i 231- 233- depozyt sądowy ), uwzględniając potrzebę zabezpieczenia dowodów na wypadek podjęcia postępowania.

Zaskarżalność

a. w całości- apelacją, przysługuje

- stronom,

- pokrzywdzonemu (stąd wyrok doręcza się pokrzywdzonemu - Art. 342 §5)

b. rozstrzygnięcie co do dowodów rzeczowych - zażalenie ( Art. 342 §3 ):

- oskarżonemu,

- pokrzywdzonemu,

- osobie, od której przedmioty te odebrano,

- osobie, która zgłosiła do tych przedmiotów roszczenie

2. bezwarunkowo umorzyć postępowanie (jeśli stwierdzi oczywisty brak faktycznych podstaw oskarżenia przy rozpoznawaniu na posiedzenie wniosku prokuratora o warunkowe umorzenie postępowania)

3. skierować sprawę na rozprawę, jeśli ( Art. 341 §2 )

a. oskarżony sprzeciwia się warunkowemu umorzeniu lub

b. sąd uznaje, że warunkowe umorzenie byłoby nieuzasadnione

W takim wypadku jeśli prokurator złożył wniosek o warunkowe umorzenie postępowania, wniosek ten zastępuje akt oskarżenia. W terminie 7 dni prokurator dokonuje uzupełnienia wniosku ( Art. 333 §1 i 2 ).

4. odroczyć posiedzenie, wyznaczając stronom odpowiedni termin ( Art. 341 §3 ), jeśli

- uzna za celowe ze względu na możliwość porozumienia się oskarżonego z pokrzywdzonym w kwestii naprawienia szkody lub zadośćuczynienia.

Na wniosek oskarżonego i pokrzywdzonego, uzasadniony potrzebą dokonania uzgodnień, sąd:

- zarządza stosowną przerwę lub

- odracza posiedzenie.

Orzekają o warunkowym umorzeniu, sąd bierze pod uwagę wyniki porozumienia się oskarżonego z pokrzywdzonym w kwestii naprawienia szkody/zadośćuczynienia za krzywdę ( przesłanka warunkowego umorzenia- Art. 66 §3 k.k. ).

W postępowaniu w przedmiocie warunkowego umorzenia

i. prawo do udziału w posiedzeniu (obowiązek, jeśli prezes sądu/sąd tak zarządzi)

- prokurator,

- oskarżony,

- pokrzywdzony

c. akt oskarżenia zawiera wniosek o skazanie oskarżonego bez rozprawy (Art. 339 §1 pkt. 3 ( PATTEGGIAMENTO - postępowanie skrócone).

wniosek „o wydanie wyroku skazującego i orzeczenie uzgodnionych z oskarżonym kary lub środka karnego” (art. 335)

Sąd nie jest związany uzgodnieniami między prokuratorem lub innym uprawnionym organem i oskarżonym oraz złożonym wnioskiem

Sąd bada, czy spełnione są w sprawie wymagane warunki, czy zgoda oskarżonego nie jest dotknięta wadami, czy proponowane ( uzgodnione z oskarżonym ) rozstrzygnięcie będzie na tle realiów sprawy możliwe i właściwe.

Procedura- Art. 343

Sąd może:

1. wniosek uwzględnić-

a. skazuje oskarżonego wyrokiem ( Art. 343 §6)

b. fakultatywnie stosuje ( Art. 343 ):

a. nadzwyczajne złagodzenie kary (również w innych wypadkach niż przewidziane w Art. 60 §1- 4 k.k. )

b. warunkowe zawieszenie wykonania kary (również w innych wypadkach niż przewidziane w Art. 69 §1-3 k.k. ), jednakże ograniczenia:

- nie stosuje się do kary pozbawienia wolności powyżej 5 lat

- okres próby nie może przekroczyć 10 lat.

c. ograniczyć skazanie do orzeczenia wyłącznie środka karnego ( z wyjątkiem przepadku ). jeśli:

- oskarżonemu przypisano występek i

- występek nie zagrożony jest karą nieprzekraczającą 5 lat pozbawienia wolności.

d. uzależnić uwzględnienie wniosku od naprawienia szkody w całości lub w części lub zadośćuczynienia za doznaną krzywdę, jeśli nie ma przesłanek do orzeczenia obowiązku naprawienia szkody ( Art. 46 k.k. ). ( Art. 343 §3 ).

Chodzi o ochronę interesów pokrzywdzonego, któremu przepisy nie przyznają prawa skutecznego sprzeciwu wobec zastosowania omawianego trybu ( inną sytuację ma pokrzywdzony gdy oskarżony złoży wniosek o skazanie w trakcie przewodu sądowego). Stosuje się odpowiednio Art. 343 §3 dotyczący stworzenia przez sąd warunków porozumienia się oskarżonego z pokrzywdzonym w kwestii naprawienia szkody.

W postępowaniu skróconym

i. nie prowadzi się postępowania dowodowego ( Art. 343 §3 ). Możliwe jest jedynie pod pewnymi warunkami uznanie określonych dokumentów zebranych w sprawie za ujawnione także bez ich odczytywania ( Art. 343 §4 )

ii. prawo do udziału w posiedzeniu przysługuje ( Art. 343 §5 ) ( a jeśli prezes sądu/ sąd tak zarządzi- obowiązek )

- prokurator,

- oskarżony,

- pokrzywdzony- może najpóźniej na tym posiedzeniu złożyć oświadczenie, że będzie działał w charakterze oskarżyciela posiłkowego.

Zaskarżalność

Apelacją, na zasadach ogólnych.

2. uznać, że nie zachodzą podstawy do uwzględnienia wniosku, wówczas sprawa podlega rozpoznaniu na zasadach ogólnych ( Art. 343 §7 )

d. jeśli akt oskarżenia wniósł oskarżyciel posiłkowy - w celu zbadania, czy nie zachodzi potrzeba ( Art. 339 §2 )

- umorzenia postępowania z powodu oczywistego braku faktycznych podstaw oskarżenia,

- orzeczenia, iż oskarżyciel posiłkowy nie może brać udziału w sprawie, gdyż bierze w nim już udział określona przez sąd liczba oskarżycieli ( Art. 56 §1 )

e. gdy zachodzi potrzeba innego rozstrzygnięcia przekraczającego jego uprawnienia, a zwłaszcza ( Art. 339 §3 ) ( wyliczenie przykładowe )

- umorzenia postępowania z powodu braku przesłanek procesowych z Art. 17 §1 pkt 2-11 )

Stosuje się odpowiednio przepisy Art. 322 i 323 §1 i 2 normujące zagadnienia szczegółowe związane z umorzeniem postępowania.

- umorzenia postępowania z powodu oczywistego braku faktycznych podstaw oskarżenia ( ← sądowa kontrola faktycznej zasadności oskarżenia )

Nie uzasadniony pod względem faktycznym akt oskarżenia nie powinien powodować skierowania sprawy na rozprawę. (kontrola zasadności skierowania sprawy na rozprawę dotyczy wszystkie sprawy i tryby postępowania. W sprawie z oskarżenia publicznego sąd powinien w pierwszej kolejności rozważyć czy w postępowaniu przygotowawczym zostały wyjaśnione we właściwym zakresie okoliczności sprawy czy nie występują istotne braki tego postępowania, Ocena w odpowiednim zakresie zgromadzonego materiału dowodowego może doprowadzić do ewentualnego umorzenia postępowania wobec bezzasadności oskarżenia. Jeżeli występują istotne braki post. przygotowawczego, należy dokonań przede wszystkim zwrotu sprawy prokuratorowi w celu uzupełnienia śledztwa lub dochodzenia)

- wydania postanowienia o niewłaściwości sądu lub o zmianie wskazanego w akcie oskarżenia trybu postępowania

← Sąd z urzędu bada swą właściwość (w razie stwierdzenia niewłaściwości, przekazuje sprawę właściwemu sądowi lub innemu organowi) ( Art. 35 §1 ).

- zwrotu sprawy prokuratorowi w celu usunięcia istotnych braków postępowania przygotowawczego ( ← Art. 297 §1- cele postępowania przygotowawczego ). Sąd:

i. przekazuje sprawę prokuratorowi w celu uzupełnienia śledztwa lub dochodzenia ( Art. 345 )

Przesłanki ( obligatoryjne )

a. akta sprawy wskazują na istotne braki tego postępowania, zwłaszcza na potrzebę poszukiwania dowodów

b. dokonanie niezbędnych czynności przez sąd powodowałoby znaczne trudności (SN podstawą zwrotu sprawy nie mogą być w tym trybie np. wady redakcyjne czy inne mankamenty aktu oskarżenia.

Forma

Postanowienie, sąd:

- wskazuje prokuratorowi kierunek uzupełnienia (sąd nie może narzucić oskarżycielowi zakresu ani sposobu formułowania zarzutów aktu oskarżenia),

- w razie potrzeby także odpowiednie czynności, jakie należy przedsięwziąć

Zaskarżalność ( Art. 345 §3 )

Tak- zażaleniem- przysługuje stronom ( postępowania sądowego )

Po uzupełnieniu oskarżyciel publiczny ( Art. 346 )

- składa nowy akt oskarżenia

- podtrzymuje poprzedni akt oskarżenia

- zwraca sądowi akta sprawy z wnioskiem o warunkowe umorzenie postępowania,

- umarza postępowanie.

ii. nie przekazuje sprawy związanie oskarżyciela decyzją sadu ma charakter ograniczony

- wydania postanowienia o zawieszeniu postępowania ( Art. 22 ) w czasie zawieszenia postępowania należy dokonać odpowiednich czynności w celu zabezpieczenia dowodów przed ich utratą lub zniekształceniem. Na postanowienie w przedmiocie zawieszenia przysługuje zażalenie

- kontrola stosowania tymczasowego aresztowania lub innego środka przymusu sąd z urzędu wydaje postanowienia o ( Art. 344 )

- utrzymaniu/zmianie/uchyleniu tymczasowego aresztowania- jeśli oskarżony jest tymczasowo aresztowany

- innych środkach zapobiegawczych w razie potrzeby

- wydania wyroku nakazowego wydaje się go na posiedzeniu stosując przepisy regulujące postępowanie nakazowe

Inne przypadki okreśłone w ustawie

- gdy ustawa wymaga wydania postanowienia:

- oddalenie wniosku dowodowego ( Art. 170 §3 )

- dopuszczenie określonych dowodów ( np. dowód z opinii biegłego

- gdy zachodzi potrzeba rozważanie możliwości przekazania sprawy do postępowania mediacyjnego ( Art. 339 §4 )- Art. 23a.

2. fakultatywnie ( zob. niż. )

Zakaz przedsądu- w dalszym postępowaniu sąd nie jest związany ani oceną faktyczną, ani oceną prawną przyjętą za podstawę postanowień i zarządzeń wydanych na posiedzeniu ( Art. 347 )

Np. sąd nie jest związany ewentualnym poprzednim stwierdzeniem, że proces jest dopuszczalny ( Art. 339 §1 pkt 1 ), w toku dalszego postępowania może nastąpić umorzenie z powodu przedawnienia czy zawisłości sprawy.

II. PRZYGOTOWANIE DO ROZPRAWY GŁÓWNEJ ( Rozdział 41, Art. 348- 354 )

Przejście postępowania do fazy przygotowania do rozprawy głównej następuje, jeśli

1. w toku czynności wstępnych nie stwierdzono niedopuszczalności dalszego postępowania i

2. nie rozstrzygnięto sprawy na posiedzeniu

Prezes sądu może

1. skierować sprawę na posiedzenie ( fakultatywne ) ( Art. 349 zob. wyż. )

a. gdy prokurator złożył wniosek o umorzenie postępowania z powodu niepoczytalności sprawcy i zastosowanie środków zabezpieczających ( Art. 354 )

i. w świetle materiałów postępowania przygotowawczego popełnienie czynu zabronionego przez podejrzanego i jego niepoczytalność w chwili czynu nie budzą wątpliwości i

ii. prezes sądu uznał rozpoznanie na posiedzeniu za celowe

W posiedzeniu biorą udział

i. prokurator ( obowiązek )

ii. pokrzywdzony ( uprawnienie )

iii. podejrzany ( obowiązek )

Wyjątek: z opinii biegłych wynika, że byłoby to niewskazane

Wyjątek: sąd uzna udział za konieczny

b. jeśli ( Art. 349 )

- uzna, że może to przyczynić się do usprawnienia postępowania, a zwłaszcza należytego przygotowania i organizacji rozprawy głównej

- ze względu na zawiłość sprawy innych ważnych powodów

2. wyznaczyć rozprawę główną

Forma

Zarządzenie pisemne

Wskazuje w nim: ( Art. 350 §1 )

- sędziego albo członków składu orzekającego w tym przewodniczącego, a wszystkich wskazuje imiennie

Wyznaczanie sędziów- Art. 351, Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z 02.06.2003 w sprawie określenia szczegółowych zasad wyznaczania i losowania składu orzekającego ( delegacja ustawowa - Art. 351 §3 ).

Ma to zapobiegać sterowaniu wymiarem sprawiedliwości, wywierania na sędziów różnego rodzaju nacisków, ograniczania niezawisłości sędziowskiej, faktycznej nadmiernej władzy kierownictwa administracyjnego sądów.

Zasada: w kolejności wg

- wpływu sprawy,

- jawnej dla stron listy sędziów danego sądu lub wydziału

Wyjątki:

a. z powodu choroby sędziego lub innej ważnej przyczyny- należy zaznaczyć to w zarządzeniu o wyznaczeniu rozprawy

b. jeśli w akcie oskarżenia zarzuca się popełnienie zbrodnie zagrożonej karą 25 lat pozbawienia wolności albo dożywotniego pozbawienia wolności- w drodze losowania na wniosek:

- prokuratora (do 7 dni od wniesienia do sądu aktu oskarżenia)

- obrońcy (do 7 dni od dnia doręczenia mu odpisu aktu oskarżenia)

Mają być prawo obecni przy losowaniu.

wyznaczenie składu z naruszeniem reguł określonych w art. 350§1 i 351§1 stanowi względną przyczynę odwoławczą

- dzień, godzinę i salę rozprawy zmiana terminu również wymaga pisemnego zarządzenia

Termin przeprowadzenia rozprawy

← rozstrzygnięcie sprawy powinno nastąpić w rozsądnym terminie ( Art. 2 §1 pkt. 4 )

Rozprawę należy

i. wyznaczyć i przeprowadzić bez nieuzasadnionej zwłoki ( Art. 348 ).

ii. pomiędzy doręczeniem zawiadomienia a terminem rozprawy powinno upłynąć co najmniej 7 dni ( Art. 353 §1 )- aby zapewnić stronom i przedstawicielom procesowym przygotowanie się do rozprawy.

- skutki niezachowania tego terminu- jeśli do oskarżonego/jego obrońcy, to rozprawa ulega odroczeniu ( Art. 353 §2 )

- na ich wniosek,

- zgłoszony przed rozpoczęciem przewodu sądowego

Wniosek mogą złożyć także inne osoby, którym zbyt krótki termin utrudnił przygotowanie do rozprawy, ale wówczas odroczenie rozprawy następuje tylko w wypadku uznania przez sąd wniosku za zasadny.

- strony i inne osoby, które należy wezwać na rozprawę lub zawiadomić o jej terminie

- inne czynności konieczne do przygotowania rozprawy

W przypadku oskarżonego pozbawionego wolności- zarządzenie doprowadzenia go na rozprawę ( Art. 350 §2 )

3. rozstrzygnięcie w przedmiocie dopuszczenia dowodów i zarządzenia ich sprowadzenia na rozprawę. Inicjatywę mają:

a. strony/podmiot zobowiązany do zwrotu korzyści majątkowej

b. sam prezes sądu/sąd ( ← zasada prawdy materialnej )

Rozdział kompetencji przedstawia się następująca:

Zasada: rozstrzyga prezes sądu, jeśli

- załatwienie pozytywne i

- dopuszczenie nie wymaga wydania postanowienia ( np. dopuszczenie dowodu z opinii biegłego )

Wyjątek: rozstrzyga sąd postanowieniem,

- gdy oddalenie wniosku dowodowego ( Art. 170 §3 )

- gdy ustawa wymaga postanowienia do dopuszczenia dowodu.

Szczególne zasady przygotowania do rozprawy głównej dotyczą sytuacji, gdy prokurator złoży wniosek o umorzenie postępowania z powodu niepoczytalności sprawcy i zastosowanie środków zabezpieczających ( Art. 336, Art. 354 ).

1. możliwe są dwie drogi rozpoznania sprawy:

a. skierowanie na rozprawę

b. skierowanie na posiedzeniu ( zob. wyż. )

2. nie stosuje się przepisów o oskarżycielu posiłkowym

3. powództwo cywilne jest niedopuszczalne ( bo niepoczytalność co do zasady wyłącza odpowiedzialność cywilną )

ROZPRAWA W SĄDZIE I INSTANCJI

Przepisy o rozprawie głównej stosuje się do:

a. oskarżonego

b. odpowiednio - osoby, której prokurator zarzuca popełnienie czynu zabronionego w stanie niepoczytalności wnosi o umorzenie postępowania oraz zastosowanie środków zabezpieczających ( Art. 380 )

I. ZASADA JAWNOŚCI ( Art. 355- 364 )

Zasada: jawność rozprawy:

I. w aspekcie zewnętrznym (publiczność rozprawy) ( Art. 355- wobec publiczności - zasada publiczności )- regulowana jest przez przepisy Rozdziału 42, ← EKPC, MPOiP, Art. 45 ust. 1 K. ).

Wyjątki: tylko ustawowe

1. nie mają wstępu na rozprawę:

a. osoby niepełnoletnie ( Art. 356 §1)

b. osoby uzbrojone ( Art. 356 §1 )

Wyjątki: a, b - przewodniczący może zezwolić obecność na rozprawie ( Art. 356 §2 )

- małoletnim,

- osobom uzbrojonym, ale tylko wtedy, gdy są obowiązane do noszenia broni ( np. policjant )

c. osoby znajdujące się w stanie nie licującym z powagą sądu ( np. nietrzeźwe ) ( Art. 356 §3

2. zakaz utrwalania przebiegu rozprawy

Wyjątki:

a. utrwalanie przebiegu rozprawy przez stronę: (obligatoryjne zezwolenie)- Art. 358

i. nie przemawia przeciw temu wzgląd na prawidłowość postępowania

ii. wniosek strony

iii. utrwalenie przebiegu rozprawy następuje za pomocą urządzenia rejestrującego dźwięk (a nie obraz !).

iv. wyraz poszerzenia uprawnienia stron ułatwiające m.in. opracowanie ewentualnego środka odwoławczego

b. utrwalanie przebiegu rozprawy przez media ( Art. 357 ) ( fakultatywne zezwolenie )-

i. wniosek przedstawicieli radia/telewizji/filmu/prasy

ii. uzasadniony interes społeczny za tym przemawia (Np. potrzeba udostępnienia możliwie szerokim kręgom społeczeństwa przebiegu ważnego, zwłaszcza poruszającego opinię procesu)

iii. dokonywanie czynności rejestrujących nie będzie utrudniać przeprowadzenia rozprawy

iv. ważny interes uczestnika postępowania się temu nie sprzeciwia

v. Sąd też może nałożyć dodatkowe warunki, od których uzależni wydanie zezwolenia ( Art. 357 §2 ).

vi. udzielając takiego zezwolenia, zawsze należy brać pod uwagę okoliczności mające znaczenie dla sprawnego kierowania przebiegiem rozprawy, konieczność zabezpieczenia realizacji podstawowych celów rozprawy i zagwarantowania stronom możliwości wykonywania ich uprawnień procesowych

3. niejawność (zewnętrzna)

a. z mocy prawa ( Art. 359 )

i. gdy rozprawa dotyczy wniosku prokuratora o umorzenie postępowania z powodu niepoczytalności sprawcy i zastosowanie środka zabezpieczającego

ii. gdy rozprawa dotyczy sprawy o pomówienie lub znieważenie

Wyjątek: wniosek pokrzywdzonego o jawny przebieg rozprawy.

iii. gdy odczytywane są zeznania świadka anonimowego sensu stricto ( Art. 394 p. 4 )

b. z urzędu- w całości lub w części

i. obligatoryjnie ( Art. 360 §1 )

- jawność mogłaby zakłócać spokój publiczny

Np. sprawa o drastyczne zabójstwo

- jawność mogłaby obrażać dobre obyczaje

Np. sprawy o przestępstwa przeciwko wolności seksualnej i obyczajności.

- jawność mogłaby ujawnić okoliczności, które ze względu na ważny interes państwa powinny być zachowane w tajemnicy

Np. sprawy o przestępstwa przeciwko bezpieczeństwu państwa.

- jawność mogłaby naruszyć ważny interes prywatny

Np. interes świadka, jeśli treść składanych przez niego zeznań dotyczy intymnych okoliczności jego życia.

- w czasie przesłuchania osób zobowiązanych do zachowania tajemnicy co do okoliczności objętych tajemnicą państwową, służbową, zawodową ( Art. 181 ).

ii. fakultatywnie ( Art. 360 §3 )

- choćby jeden z oskarżonych jest nieletni,

- przesłuchuje się świadka, który nie ukończył 15 lat- na czas przesłuchania tego świadka

c. na wniosek w całości lub części ( Art. 360 §2 ) - obligatoryjnie

- osoba, która złożyła wniosek o ściganie złożyła wniosek o wyłączenie jawności

Rozpatrzenie wniosku o wyłączenie jawności również odbywa się niejawnie, jeśli ( Art. 363 ):

- wnosi o to strona lub,

- sąd uzna to za konieczne

W razie wyłączenia jawności na rozprawie są obecne

a. osoby biorące udział w postępowaniu ( Art. 361 §1 ) strony, ustawowi przedstawiciele, obrońcy, pełnomocnicy, przedstawiciele społeczni, tłumacze

b. tzw. osoby lub mężowie zaufania -

- po dwie osoby wskazane przez oskarżyciela publicznego/posiłkowego/prywatnego/oskarżonego ( nieobowiązkowo ). ( Art. 361 §1 )

Jeśli jest kilku oskarżonych/oskarżycieli- każdy z nich może żądać pozostawienia na sali rozpraw po jednej osobie

Wyjątek: mężowie zaufania nie biorą udziału w rozprawie, gdy

- gdy zachodzi obawa ujawnienia tajemnicy państwowej ( Art. 361 §2 )

- gdy są odczytywane zeznania świadka anonimowego sensu stricto ( Art. 394 p. 4 )

c. inne osoby, jeśli przewodniczący zezwoli im na obecność ( Art. 361 §3 )- np. aplikant w celach szkoleniowych.

Wówczas przewodniczący ( Art. 362 )

a. poucza obecnych ( wszystkich ) o obowiązku zachowania w tajemnicy okoliczności ujawnionych na rozprawie toczącej się z wyłączeniem jawności,

b. uprzedza o skutkach niedopełnienia tego obowiązku ( Art. 244 kk ).

II. w aspekcie wewnętrznym ( wobec stron procesowych, uczestników postępowania, osób biorących udział w postępowaniu, ← zasada kontradyktoryjności- bardzo wiele przepisów szcegółowych- zob. naczelne zasady procesowe )

II. ZASADA KONTRADYKTORYJNOŚCI/PRAWA DO OBRONY

Zasada: obowiązkowa obecność oskarżonego na rozprawie ( ← prawo do obrony, ← konieczność stworzenia wawrunków prawidłowego orzekania przez sąd ) ( Art. 374 §1 )

- przewodniczący może wydać zarządzenie w celu uniemożliwienia oskarżonemu wydalenia się z sądu przed zakończeniem rozprawy ( Art. 374 §2 )

- w razie nieusprawiedliwionego niestawiennictwa oskarżonego, którego obecność jest obowiązkowa przewodniczący ( Art. 382 )

a. zarządza natychmiastowej zatrzymanie i doprowadzenie oskarżonego lub

b. przerywa rozprawę w tym celu albo

c. sąd rozprawę odracza ( w formie postanowienia, przysługuje na nie zażalenie )

Wyjątek: ustawa stanowi inaczej

Ratio legis- uniemożliwienie oskarżonemu paraliżowania postępowania przez swą nieuzasadnioną nieobecność.

a. ze względu na zakłócanie przebiegu rozprawy- w każdym trybie postępowania przewodniczący może wydalić oskarżonego na pewien czas z sali rozpraw ( POLICJA SESYJNA ), jeśli: ( ( Art. 375 §1 )

- oskarżony został już uprzednio upomniany przez przewodniczącego,

- oskarżony mimo to nadal zachowuje się w sposób:

- zakłócający porządek rozprawy lub

- godzący w powagę sądu

Zezwalając oskarżonemu na powrót przewodniczący niezwłocznie ( Art. 375 §2 )

- informuje go o przebiegu rozprawy w czasie jego nieobecności,

- umożliwia mu złożenie wyjaśnień co do przeprowadzonych w czasie jego nieobecności dowodów

b. ze względu na oddziaływanie na innych uczestników postępowania - przewodniczący może wydalić oskarżonego na czas przesłuchania danej osoby jeśli ( Art. 390 p. 2 )

- wyjątkowe wypadki i

- należy się obawiać, że obecność oskarżonego mogłaby oddziaływać krępująco na wyjaśnienai współoskarżonego/zeznania świadka/biegłego

c. gdy oskarżony nie chce uczestniczyć w rozprawie

i. jeżeli złożył już wyjaśnienia ( Art. 376 )

- w przypadku opuszczenia sali rozpraw w trakcie rozprawy bez zezwolenia ` przewodniczącego ( Art. 376 §1 )

- w przypadku niestawiennictwa na rozprawę przerwaną lub odroczoną- gdy oskarżony po złożeniu wyjaśnień zawiadomiony o terminie rozprawy odroczonej lub przerwanej nie stawił się na tę rozprawę bez usprawiedliwienia ( Art. 376 §2 )

Wyjątek sąd zarządza przymusowe doprowadzenie oskarżonego, jeśli uznaje jego obecność za niezbędną

Forma

Postanowienie

Zaskarżalność

Tak- do innego równorzędnego składu tego samego sądu ( instancja pozioma )

Wyroku wydanego w takim wypadku nie uważa się za zaoczny.

- jeśli natomiast na rozprawę odroczoną lub przerwaną nie stawił się współoskarżony, który usprawiedliwił swoje niestawiennictwo, sąd może prowadzić rozprawę ( Art. 376 §3 )

i. w zakresie nie dotyczącym bezpośrednio nieobecnego oskarżonego

ii. o ile nie ograniczy to jego prawa do obrony

ii. niezależnio od tego czy złożył już wyjaśnienia czy nie ( dotyczy także posiedzeń )

- ze względu na stan oskarżonego ( Art. 377 §1 )

a. obecność oskarżonego na rozprawie lub posiedzeniu jest obowiązkowa

b. oskarżony wprawił się w stan niezdolności do udziału w rozprawie lub posiedzeniu

c. wprawienie się w taki stan było zawinione przez oskarżonego

d. stan ten musi być stwierdzony przez sąd w drodze: ( Art. 377 §2 )

- zapoznania się ze świadectwem lekarza, który stwierdził stan takiej niezdolności,

- przesłuchania tego lekarza w charakterze biegłego,

- na podstawie badania niepołączonego z naruszeniem integralności ciałą, przeprowadzonego za pomocą stosownego urządzenia ( np. alkomat ).

Jest to reakcja na częste zachowania oskarżonych, mogące doprowadzić do paralżu wymiaru sprawiedliwości- np. samouszkodzenie czy upijanie się przebywających na wolności oskarżonych w terminie obowiązkowego stawiennictwa czy też po prostu stawianie oporu funkcjonariuszom starającym się doprowadzić oskarżonego do sądu.

- ze względu na zachowanie oskarżonego przed rozprawą ( Art. 377 §2 )

a oskarżony został prawidłowo zawiadomiony o terminie rozprawy

b. oskarżony oświadcza, że nie weźmie udziału w rozprawie lub

c. oskarżony uniemożliwia doprowadzenie go na rozprawę albo

d. oskarżony nie stawia się osobiście na rozprawę bez usprawiedliwienia i

e. sąd nie uzna obecności oskarżonego za niezbędną

W wypadku- gdy uzna- to sąd może zastosować przymusowe doprowadzenie na rozprawę ( Art. 376 §1 ).

Przepis jest trochę niekonsekwentny- najpierw mowa jest o tym, iż oskarżony uniemożliwia doprowadzenie go na rozprawę, a potem mówi, iż w takim wypadku- jeśli sąd uzna obecność oskarżonego za niezbedną, może zastosować przymusowe doprowadzenie na rozprawę- co w takiej sytuacji- z góry skazane jest na niepowodzenie.

Skutki:

- wyroku nie uważa się w tym wypadku za zaoczny ( Art. 377 §6 )

- jeśli oskarżony nie złożył jeszcze wyjaśnień, to:

- można zastosować instytucję pomocy prawnej ( Art. 396 §2 ) lub

- uznać za wystarczające odczytanie jego poprzednio złożonych wyjaśnień.

Udział pokrzywdzonego/podmiotu zobowiązanego do zwrotu korzyści majątkowej w rozprawie:

a. fakultatywny- jeśli się stawi, choćby miał składać zeznania jako świadek.( Art. 384 §2 )

Wówczas sąd przeełuchuje go w pierwszej kolejności

b. obligatoryjny ( Art. 384 §3 )- sąd, jeśli uzna to za celowe

- na całej rozprawie,

- w części rozprawy.

III. ZASADA BEZPOŚREDNIOŚCI - PRZEPROWADZANIE DOWODÓW NA ROZPRAWIE

I.. dowody na poparcie oskarżenia powinny być w miarę możliwości przeprowadzone przed dowodami służącymi do obrony ( Art. 369 )

II.. ogólne reguły przesłuchania ( Art. 370 §1 )

- najpierw osoba przesłuchiwana wypowiada się swobodnie na wezwanie przewodniczącego

- następnie uczestnicy postępowania mogą jej zadawać pytania w następującym porządku:

- oskarżyciel publiczny,

- oskarżyciel posiłkowy,

- pełnomocnik oskarżyciela posiłkowego,

- oskarżyciel prywatny,

- pełnomocnik oskarżyciela prywatnego,

- powód cywilny,

- pełnomocnik powoda cywilnego,

- biegły,

- podmiot zobowiązany do zwrotu korzyści majątkowej,

- obrońca,

- oskarżony,

- członkowie składu orzekającego

Wyjątki:

- strona, na której wniosek świadek został dopuszczony, zadaje pytania poza pozostałymi stronami ( np. oskarżony i jego obrońca zadają pytania "własnemu" świadkowi ), ( Art. 370 §2 )

- w razie potrzeby członkowie składu orzekającego mogą zadać dodatkowe pytania poza kolejnością ( Art. 370 §3 )

Zakaz kontaktowania się przesłuchiwanych

- przy przesłuchaniu świadka nie powinni być obecni świadkowie, którzy jeszcze nie zostali przesłuchani ( Art. 371 p. 1 ),

- przewodniczący powinien przedsiębrać środki zapobiegające porozumiewaniu się osób przesłuchanych z osobami, które jeszcze nie zostały przesłuchane ( Art. 371 p. 2 )

Wyjątki od zasady bezpośredniości:

1. rezygnacja przez sąd z przeprowadzenia dowodów na rozprawie

a. a. w przypadku uwzględnienia wniosku o dobrowolne poddanie się karze sąd może uznać za ujawnione ( Art. 387 §4 )

- dowody wymienione w akcie oskarżenia lub

- dokumenty przedłożone przez stronę.

b. przeprowadzenie tylko częściowo- jeśli: ( Art. 388 )- jeśli oskarżony pryznaje się do winy ( CONFESSIO EST REGINA PROBATIONUM/ GUILTY PLEA )

i. oskarżony przyznał się do winy

ii. wyjaśnienia tego oskarżonego nie budzą wątpliwości

iii. zgoda obecnych stron

2. odczytywaie protokołów

a. protokoły wyjaśnień oskarżonego , ( Art. 389 )

Przesłanki

- oskarżony odmawia wyjaśnień

- oskarżony wyjaśniea odmiennie niż poprzednio

- oskarżony oświadcza, że pewnych okoliczności nie pamięta

Co wolno odczytywać

- protokoły wyjaśnień złożone poprzednio przez oskarżonego w tym samym charakterze ( również podejrzanego ) w tej lub innej sprawie

Nie dotyczy to więc protokołów wyjaśnień oskarżonego złożonych w innym charakterze- np. w sprawie o wykroczenia.

- wyjaśnienia te zostały złożone w postępowaniu przygotowawczym/sądowym/innym postępowaniu przewidzianym przez ustawę.

Ograniczenia

- tylko w niezbędnym zakresie.

- po odczytaniu przewodniczący zwraca się do oskarżonego o:

- wypowiedzenie się co do jego treści

- wyjaśnienie zachodzących sprzeczności

b. protokoły zeznań świadka ( Art. 391 )

Przesłanki - świadek

- bezpodstawnie odmawia zeznań,

- zeznaje odmiennie niż poprzednio,

- oświadcza, że pewnych okoliczności nie pamięta,

- przebywa za granicą,

- nie można było mu doręczyć wezwania,

- nie stawił się z powodu niedających się usunąć przeszkód,

- prezes sądu zaniechał wezwania świadka na podstawie wniosku prokuratora zawartym w akcie oskarżenia,

- świadek zmarł

Co wolno odczytywaću

- protokoły zeznań złożone uprzednio przez osobę będącą świadkiem w postępowaniu przygotowawczym/sądowym/innym postępowaniu przewidzianym przez ustawę

- również wtedy, gdy poprzednie wyjaśnienia zostały złożone przez świadka w charakterze oskarżonego

Tak więc w przypadku zmiany ról procesowych

- jeśli świadek staje się oskarżónym- to nie wolno odczytywać protokołów jego zeznań złożonych w charakterze świadka

- jeśli oskarżony staje się świadkiem- to wolno odcyztywać protokoły jego wyjaśnień złożonych w charakterze oskarżonego

Ograniczenia

- w odpowiednim zakresie

- po odczytaniu przewodniczący wykonuje identyczne czynności jak ww.

c. protokoły przesłuchania świadków i oskarżonych ( Art. 392 )

Przesłanki

- bezpośrednie przeprowadzenie dowodu nie jest niezbędne i

- brak sprzeciwu obecnych stron, których zeznania lub wyjaśnienia dotyczą

Co wolno odczytywać:

- protokoły przesłuchania świadków i oskarżonych, sporządzone w postępowaniu przygotowawczym/sądowym/innym postępowaniu przewidzianym przez ustawę.

d. dokumenty ( Art. 393 )

- protokoły oględzin, jeśli właściwości dowodów rzeczowych stoją na przeszkodzie sprowadzeniu ich na salę rozpraw udostępnieniu ich stronom, a w razie potrzeby świadkom i biegłym - np. rozmiar ( a contrario z Art. 395 ).

- protokoł przeszukania i zatrzymania,

- opinie biegłych,

- opinie instytutów, zakładów, instytucji,

- dane o karalności,

- wyniki wywiadu środowiskowego,

- wszelkie dokumenty urzędowe, jeśli ( odnosi się do wszystkich )

- złożone zostały w postępowaniu przygotowawczym/sądowym/innym postępowaniu przewidzianym przez ustawę,

- nie są to notatki dotyczące czynności, z których wymagane jest sporządzenie protokołu

- zawiadomienie o przestępstwie, chyba że zostało złożone do wspólnego protokołu ( Art. 304a )

- wszelkie dokumenty prywatne, w szczególności oświadczenia, publikacje, listy, notatki, jeśli

- powstały poza postępowaniem karnym i

- nie dla celów postępowania karnego

e. protokoły zeznań świadka anonimowego sensu stricto ( Art. 384 p. 4 )

- rozprawa jest wówcas niejawna

- nie stosuje się przepisów o obecności mężów zaufania.

3. odczytyanie stenogramów i odtwarzanie zapisów obrazu lub dźwięku - na ww. zasadach ( Art. 393a )

4. w przypadku dowodu z dokumentu - uznanie za ujawnione dokumentów podegających odczytaniu bez ich odczytyawnia

Przeprowadzenie dowodu z dokumentu polega na jego odczytaniu w całości lub w części. W ten sposób następuje ujawnienie dokumentu. Zazwyczaj jenak strony znają ich treść, stąd ta instytucja.

a. obligatoryjnie - dane dotyczące osoby oskarżonego oraz wyniki wywiadu środowiskowego ( Art. 394 p. 1 )

Wyjątek: należy je odczytać na żądanie:

- oskarżonego lub

- obrońcy

b. fakultatywnie ( w całości lub w części )- inne protokoły i dokumenty podlegające odczytaniu ( Art. 394 p. 2 )

Wyjątek: należy je odczytać na żądanie:

- którejkolwiek ze stron

5. pomoc prawna ( sądowa ) ( Art. 396 ) ( REKWIZYCJA )

Ratio legis- występują w praktyce sytuacje, kiedy z różnych przyczyn jest niemożliwe lub znacznie utrudnione przeprowadzenie dowodu na rozprawie, z drugiej zaś strony sąd nie chce ograniczać się do odczytania protokołu lub takiego protokołu nie sporządzono ( np. wniosek o przesłuchanie świadka został zgłosozny dopiero w toku postępowania dowodowego ).

Formy:

a. sędzia wynaczony - jest to sędzia będacy członkiem składu orzekającego, któremu powierza się dokonanie określonej czynności, a sporządzony przez niego protokół zostaje przedstawiony składowi orzekającemu,

b. sąd wezwany - sąd, do którego sąd orzekający zwraca się o dokonanie określonej czynności i również w tym wypadku protokół sporządzony z czynności jest następnie przedstawiany całemu składowi orzekającemu.

Instytucję tę sąd stosuje

a. obligatoryjnie- tdla zapoznania się z dowodowem rzeczowym lub dokonania oględzin, jeśli ( Art. 396 p. 1

- zapozanie się z dowodem rzeczowym lub przeprowadzenie oględzin przez pełny skład sądu napotyka znaczne trudności albo

- strony wyrażają zgodę na zastosowanie pomocy prawnej ( nawet jeśli nie występują trudności )

. b..fakultatywnie - dla przesłuchania świadka, jeśli ( Art. 396 p. 2 )

- świadek nie stawił się z powodu przeszkód trudnych do usunięcia.

Sądem wezwanym będzie sąd, w którego okręgu świadek przebywa.

Np. koniecznośc przesłuchania świadka, który mieszka daleko od siedziby sądu, a jest ciężko chory.

c. fakultatywnie- sędzia wyznaczony/sąd wezwany mogą też przeprowadzić inne dowody, którego potrzeba wyłoni się w toku ww. czynności ( Art. 396 p. 4 )

Przykład: z zeznań świadka przesłuchiwanego przez sąd wezwany wynika, że w okręgu tego sądu należałoby pilnie dokonać

oględzin wskazanego przez niego pomieszczenia.

W czynnościach tych mają prawo wziąć udział ( Art. 396 p. 3 ): ( realizacja zasady bezpośredniości ).

- strony,

- oskarżony pozbawiony wolności tylko wtedy, gdy sąd uzna to za konieczne.

- obrońcy,

- pełnomocnicy

6. zwrócenie się do oskarżyciela publicznego w trakcie rozprawy o uzupełnienie braków postępowania przygotowawczego ( Art. 397 )

Dotyczy to sytuacji, kiedy zwrot nie nastąpił zaraz po wpłynięciu aktu oskarżenia do sądu ( Art. 345, 346 ).Nei jest to zwrot sprawy! ( tak było przed 2003- instytucja była mocno krytykowana ).

Przesłanki ( fakultatywne )

a. w toku rozprawy ujawniły się isotne braki postepowania przygotowawczego

b. braki te nie ujawniły się wcześniej

c. ich usunięcie przez sąd uniemożliwiłoby wydanie prawomocnego orzeczenia w rozsądnym terminie

d. przeszkód tych nie można usunąć wykorzystując instytucję pomocy prawnej ( charakter subsydiarny )

Sąd

a. przerywa/odracza rozprawa

b. zakreśla oskarżycielowi publicznemu odpowiedni termin do przedstawienia dowodów, których przeprowadzenie pozwoliłoby na usunięcie dostrzeżonych braków.

Oskarżyciel publiczny może

a. zebrać dowody i je przedstawić w terminie ( Art. 397 §2 )

- jeśli prokurator- to może zlecić Policji dokonanie niezbędnych czynności dowodowych,

- jeśli oskarżyciel publiczny nieprokuratorski- to osobiście

b. zwrócić się do sądu o przedłużenie terminu, w wypadku niemożności jego dotrzymania ( Art. 397 §3 )

c. nie przedstawić stosownych dowodów w wyznaczonym terminie-

→ sąd rozstrzyga na korzyść oskarżonego wątpliwości wynikające z nieprzprowadzenia tych dowodów ( ← in dubio pro reo ) ( Art. 397 §4 ).

Przepis narusza zasadę swobodnej oceny dowodów ( ← Art. 7 ) i ← zasadę prawdy obiektywnej. Art. 5 §2 mówi o niedających się usunąć wątpliwościach. Sąd może bowiem sięgnąć jeszcze raz przeanalizować materiał dowodowy- w rezultacie dokonując ustaleń niebudzacych wątpliwości ( w zakresie, którego dotyczyły braki postępowania przygotowawczego ) bez nowych dowodów, które miały być dostarczone przez oskarżyciela.

IV. ZMIANA KWALIFIKACJI PRAWNEJ CZYNU W TRAKCIE ROZPRAWY

Przesłanka ogólna- przeprowadone na rozprawie postępowanie dowodowe dostarczyło dowodów istotnych dla opisu i kwalifikacji czynu oskarżonego.

1. Wyjście poza granice aktu oskarżenia - ( proces wpadkowy )( Art. 398 )

Jest to przedmiotowe rozszerzenie oskarżenia o nowy, inny, odmienny co do swej istoty, związany z innym zdarzeniem faktycznym, czyn oskarżonego, różniący się od czynu zarzucanego w akcie oskarżenia.

Przesłanki

a. oskarżyciel zarzucił ( ustnie ) oskarżonemu inny czyn niż objęty aktem oskarżenia ( co zostaje zaprotokołowane )

b. podstawą nowego zarztu są okoliczności, które wyszły na jaw w toku rozprawy

c. nie zachodzi konieczność przeprowadzenia postępowania przygotowawczego co do nowego czynu

d. oskarżony wyraził zgodę ( w sposób niebudzący wątpliwości na bezzwłoczne rozpoznanie nowego zarzutu

Sąd może:

a. rozpoznać nowe oskarżenie na tej samej rozprawie

b. nie rozpoznać i rozprawę odroczyć

- oskarżyciel wnois wówczas nowy lub dodatkowy akt oskarżenia

2. Pozostawnie w granicach aktu oskarżenia - sąd może:

a. zmienić opis czynu oskarżonego

Np. odnośnie do sposobu dokonania przestępstwa, wysokości wyrządzonej przez oskarżonego szkody.

b. zmienić kwalifikację prawną czynu:

- na inne przestępstwo ( Art. 399 )

Sąd

- uprzedza o tym obecne na rozprawie strony,

- może przerwać rozprawę na wniosek oskarżonego, w celu umożliwienia mu przygotowania do oborny

- na wykroczenie ( Art.400 )

Sąd

- uprzdza o tym obecne na rozprawie strony

- rozpoznaje sprawę w tym samym składzie, stosując w dalszym jej toku przepisy Kodeksu w sprawach o wykroczenia.

V. ZASADA KONCENTRACJI - PRZERWANIE I ODROCZENIE ROZPRAWY

Zasada koncentracji ( ciągłości/nieprzerywalności ) ( Art. 366 p. 2 )

Wyjątek:

1. Przerwa( Art. 401 )

Przesłanki

- dla sprowadzenia dowodu

- dla wypoczynku,

- z innej ważnej przyczyny

Organ właściwy

Przewodniczący

Forma

Zarządzenie

Maksymalny termin

35 dni

Skutki przekroczenia terminu- rozprawę uważa się za odroczoną.

Skutki ( Art. 402 )

a. jeśli przewodniczący, zarządzając przerwę, oznaczy jednocześnie czas i miejsce dalszczego ciągu rozprawy, osoby obecne na rozprawie są obowiązane stawić się w nowym terminie bez wezwania ( możliwe jest przymusowe doprowadzenie/kary porządkowe ).

b. po przerwie rozprawę prowadzi się:

Zasada: w dalszym ciągu

Wyjątek: od początku, jeśli

- skład sądu uległ zmianie albo ( zasada niezmienności składu orzekającego )

- sąd uznał to za konieczne

c. orzeczenia zapadające w trakcie przerwy ( Art. 403 )

Zasada: wydaje sąd w składzie rozpoznającym sprawę

Wyjątek: w takim samym składzie- w wypadku niemożności jego utworzenia.

2. Odroczenie ( Art. 404 )

a. z mocy prawa ( gdy przekroczony zostanie termin przerwy w rozprawie ( wyznaczony, a nie tylko maksymalny ! )

b. na mocy decyzji sądu

Przesłanki

- zarządzenie przerwy byłoby nie wystarczające ( wyjątkowy charakter odroczenia )

Organ właściwy

Sąd

Forma

Postanowienie

Maksymalny termin

Bez ograniczeń

Skutki

a. po odroczeniu rozprawę prowadzi się w nowym terminie:

Zasada: od początku

Wyjątek: w dalszym ciągu, jeśli

- skład sądu nie uległ zmianie i ( zasada niezmienności składu orzekającego )

- sąd uznał to za konieczne

3. Odroczenie wydania wyroku ( zob. niż. )

VI. ZASADA USTNOŚCI

- rozprawa odbywa się ustnie ( Art. 365 ).

Np. zasada ta wymaga przesłuchania biegłych na rozprawie, zwłaszcza, gdy wątpliwości na tle ich opinii mogą być wyjaśnione w drodze bezpośredniego zadawania pytań i w drodze bezpośrednich odpowiedzi.

VII. ZASADA UTRYZMANIA ROZPRAWY W ATMOSFERZE SZACUNKU I POWAGI DLA SĄDU

a. policja sesyjna

- wydalenie oskarżonego ( zob. Art. 375 )

- sąd może wydalić z sali rozpraw publiczność z powodu jej niewłaściwego zachowania ( Art. 49 usp )

b. obowiązek zachowania pozycji stojącej ( Art. 379 )

- wszyscy obecni- gdy sąd wchodzi na salę lub ją opuszcza-

- osoba, do której sąd się zwraca lub która do sądu przemawia, chyba że przewodniczący zwolni ją od tego obowiązku

VIII. ZASADA NIEZMIENNOŚCI SKŁADU ORZEKAJĄCEGO ( zob. wyż. )

IX. KIEROWNICTWO ROZPRAWY ( W ZNACZENIU FORMALNYM I PORZĄDKOWYM ) PRZEZ PRZEWODNICZĄCEGO SKŁADU ORZEKAJĄCEGO ( Art. 366 )

- czuwa nad jej prawidłowym przebiegiem, bacząc aby zostały wyjaśnione wszystkie istotne okoliczności sprawy, a w miarę możności także okoliczności sprzyjające popełnieniu przestępstwa ( ← zasada prawdy obiektywnej ).

- powinien dążyć do tego, aby rozstrzygnięcie sprawy nastąpiło na pierwszej rozprawie głównej ( ← zasada koncentracji ).

- umożliwia stronom wypowiedzenie się co do każdej kwestii podlegającej rozstrzygnięciu ( ← zasada kontradyktoryjności i równouprawnienia stron, ← audiatur et altera pars ). Obrońcy i oskarżonemu przysługuje głos ostatni ( favor defensionis - Art. 367 §2 )

- uchyla pytania, o których mowa w Art. 171 ( sugerujące, nieistotne )

- rozstrzyga ostatecznie o przychylnym załatwieniu wniosku dowodowego strony, któremu inna strona się nie sprzeciwiła. W innych wypadkach sąd wydaje postanowienie ( Art. 368 ).

- czuwa nad tym, aby przy przesłuchaniu świadka nie byli obecni świadkowie, którzy jeszcze nie zostali przesłuchani ( Art. 371 §1 )

- powinien przedsiębrać środki zapobiegające porozumiewaniu się osób przesłuchanych z osobami, które jeszcze nie zostały przesłuchane ( Art. 371 §2 )

- wydaje wszelkie zarządzenia niezbędne do utrzymania na sali sądowej spokoju i porządku ( Art. 372 )

- uprawnienia z zakresu policji sesyjnej ( Art. 375 )

Zaskarżalność zarządzeń przewodniczącego na sali rozpraw

Tak- odwołanie do składu orzekającego ( instancja pozioma ). Nie jest to środek odwoławczy w znaczeniu działu IX, lecz specyficzny środek zaskarżenia.

PRZEBIEG ROZPRAWY

I. Rozpoczęcie rozprawy głównej ( Rozdział 44, Art. 381- 384 )

1. Wywołanie sprawy ( Art. 381 )- dokonywane na zarządzenie przewodniczącego, polega na ogłoszeniu w sali rozpraw i w poczekalni o przystąpieniu do rozpoczęcia danej sprawy.

nie tylko wywołanie sprawy, ale ponadto fazę postępowania między wywołaniem sprawy i rozpoczęciem przewodu sądowego

2. Sprawdzenie obecności- przewodniczący sprawdza,

a. czy stawili się wszyscy wezwani oraz

Skutki niestawiennictwa ( ← Art. 117 )

- jeśli oskarżony, to zob. wyż. Art. 382 (w razie nieusprawiedliwionej nieobecności oskarżonego, którego obecność jest obowiązkowa, przewodniczący zarządza jego natychmiastowe zatrzymanie i doprowadzenie lub przerywa w tym celu rozprawę albo sąd ją odracza unormowania wyjątkowe np. art. 377)

- jeśli oskarżyciel publiczny, to tamuje rozpoznanie sprawy ( Art. 46 )

- jeśli powód cywilny do chwili rozpoczęcia przewodu sądowego ( Art. 383 ), to

Wystarczająca jest natomiast obecność pełnomocnika powoda.

Zasada: sąd pozostawia powództwo cywilne bez rozpoznania

Wyjątek: powód cywilny złożył wniosek o rozpoznanie pomimo jego nieobecności.

- jeśli obrońca, którego udział w sprawie jest obowiązkowy, to tamuje rozpoznanie sprawy

- jeśli świadek lub biegły, to sąd może prowadzić dalej postępowanie, jeżeli- po wysłuchaniu stron- uzna, że przesłuchanie świadka/biegłego nie jest niezbędne ( inaczej w wypadku Art. 392- możliwość odczytywania na rozprawie protokołów przesłuchania świadka, zamiast jego bezpośredniego przesłuchania, które jest utrudnione wymagany brak sprzeciwu wszystkich stron, których zeznania lub wyjaśnienia dotyczą)

- jeżeli obecność świadka/biegłego jest konieczna w danym dniu, to

- wydaje się stosowne zarządzenie w celu sprowadzenia go na rozprawę ( Art. 285 §2 )- np. gdy świadka widziano w gmachy sądu albo

- przerywa rozprawę,

- odracza rozprawę

W każdym przypadku niestawiennictwa osób wezwanych i zawiadomionych o rozprawie należy sprawdzić, czy wezwanie (zawiadomienie) zostało w prawidłowy sposób doręczone istotne znaczenie dla dalszych decyzji przewodniczącego i sądu np. nie można prowadzić rozprawy pod nieobecność oskarżonego, choćby jego obecność nie była obowiązkowa, jeżeli nie został on w sposób przewidziany przepisami zawiadomiony o terminie i miejscu rozprawy musi się na to znajdować w aktach sprawy dowód doręczenia

b. czy nie ma ( innych ) przeszkód do rozpoznania sprawy.

3. Przewodniczący zarządza opuszczenie sali rozpraw przez świadków ( Art. 384 §1 ). Biegli pozostają na sali, chyba że przewodniczący postanowi inaczej.

Pokrzywdzony ma prawo wziąć udział w sprawie, jeśli się stawi i pozostać na Sali, choćby miał składać zeznania jako świadek, również wówczas, gdy jest oskarżycielem prywatnym, oskarżycielem posiłkowym czy powodem cywilnym sąd przesłuchuje go w tym przypadku w pierwszej kolejności uznając za celowe sąd może zobowiązać pokrzywdzonego do obecności na rozprawie lub jej części

4. Następnie podejmowane są inne decyzje o charakterze porządkowym ( np. wydalenie z sali rozpraw małoletniego ).

5. Jest to ostatni moment na dokonanie wielu czynności procesowych ( "do rozpoczęcia przewodu sądowego"

- pokrzywdzony może złożyć oświadczenie, że będzie działał w charakterze oskarżyciela posiłkowego obok oskarżyciela publicznego

- cofnięcie przez pokrzywdzonego wniosku o ściganie ( Art. 12 §3 )

- wniosek iudex suspectus ( Art. 41 §2 )

- zgłoszenie się oskarżyciela posiłkowego ( Art. 54 §1 )

- przyłączanie się innego pokrzywdzonego w charakterze oskarżyciela posiłkowego ( Art. 54 §2 - przyłączenie się innego oskarżyciela posiłkowego subsydiarnego ( Art. 55 §3 ) -

- zgłoszenie powództwa cywilnego ( Art. 62 )

- zgłoszenie udziału przez przedstawiciela organizacji społecznej ( Art. 90 §1 )

- wniosek o odroczenie z powodu niezachowania 7- dniowego wyprzedzenia o zawiadomieniu o rozprawie ( Art. 353 §2 )

- umorzenie postępowania prywatnoskargowego wskutek odstąpienia oskarżyciela prywatnego bez potrzeby zgody oskarżonego ( Art. 496 §2 ) ten sam skutek wywołuje niestawiennictwo oskarżyciela prywatnego i jego pełnomocnika bez usprawiedliwionych powodów

- wzajemny akt oskarżenia w postępowaniu prywatnoskargowym ( Art. 497 §1 )

- cofnięcie sprzeciwu od nakazu karnego ( Art. 506 §5 )

- odstąpienie oskarżyciela prywatnego dające podstawę do zwrotu wniesionej równowartości kosztów w całości ( Art. 622 )

II. Przewód sądowy ( Rozdział 45, Art. 385- 405 ).

Przewód sądowy- jego rozpoczęcie jest karnoprocesowym odpowiednikiem litis contestatio ( wdania się w meritum sprawy ) w postępowaniu cywilnym. Do tej chwili możliwe są jeszcze stosunkowo szerokie ( choć oczywiście nie dowolne ) przekształcenia zarówno w kwestii przedmiotu procesu, jak i jego uczestników. Od chwili rozpoczęcia przewodu sądowego sprawa jest już niejako "ukształtowana" i zmiany dotyczące przedmiotu procesu i jego uczestników są dopuszczalne już tylko wyjątkowo, w bardzo ograniczonym zakresie.

6. rozpoczęcie- odczytanie przez oskarżyciela aktu oskarżenia ( Art. 385 §1 ) ( ← zasada kontradyktoryjności, to nie sąd odczytuje akt oskarżenia eliminacja akcentu inkwizycyjnego)

Wyjątek: fakultatywne poprzestanie na przedstawieniu podstaw oskarżenia, jeśli ( Art. 385 §2 )

- szczególnie obszerne uzasadnienie aktu,

- zgoda obecnych stron.

w postępowaniu uproszczonym, jeżeli w sprawie z oskarżenia publicznego nie bierze udziału w rozprawie oskarżyciel akt oskarżenia odczytuje protokolant

Przewodniczący informuje też o treści odpowiedzi na akt oskarżenia, jeżeli została wniesiona ( Art. 385 §3 ).

7. następnie przewodniczący ( Art. 386 §1 )

a. poucza oskarżonego o prawie składania wyjaśnień/odmowy wyjaśnień/odpowiedzi na pytania

b. pyta oskarżonego,

- czy przyznaje się do zarzucanego mu czynu

- czy chce złożyć wyjaśnienia i jakie

Jeśli oskarżony składa wyjaśnienia, są one pierwszym dowodem w toku przewodu sądowego.

oskarżony może odmówić odpowiedzi i składania wyjaśnień, może nie przyznać się albo się przyznać do zarzucanego mu czynu i popełnienia przestępstwa. Może też przyznać fakt dokonania czynu, kwestionując jednak zarzut popełnienia przestępstwa (np. działanie w obronie konieczne) przyznając się do zarzucanego czynu kwestionuje swoją winę

• Pomówienie innej osoby o popełnienie danego czynu powinność poddania dokładnemu sprawdzeniu okoliczności, o których mówi oskarżony, jednak należy się odnosić do nich z dużą ostrożnością

c. po przesłuchaniu poucza oskarżonego ( Art. 386 §2 )

- o prawie zadawania pytań osobom przesłuchiwanym i

- o prawie składania wyjaśnień co do każdego dowodu

8. wniosek o dobrowolne poddanie się karze ( Art. 387 )

Podmiot uprawniony do złożenia wniosku

Oskarżony

Przesłanki

a. oskarżonemu zarzucono występek

Przedmiot wniosku

Wydanie wyroku skazującego i wymierzenie mu określonej kary lub środka karnego bez przeprowadzenia postępowania dowodowego.

Oskarżony może też żądać obrońcy z urzędu ( zob. obrońca ).

Można wydać tylko wyrok skazujący- niemożliwy jest wyrok warunkowo umarzający.

Termin

a. zarówno przed rozpoczęciem rozprawy- sąd rozpoznaje go na rozprawie ( Art. 387 §5 )

b. jak i na rozprawie- do chwili zakończenia pierwszego przesłuchania wszystkich oskarżonych na rozprawie głównej ( Art. 387 §1 )

Sąd może

a. wniosek uwzględnić ( fakultatywnie ). jeśli:

i. okoliczności popełnienia przestępstwa nie budzą wątpliwości ( wymagane jest więc przyznanie się oskarżonego do winy ).

ii. cele postępowania zostaną osiągnięte mimo nieprzeprowadzenia rozprawy w całości

iii. brak sprzeciwu prokuratora

iv. brak sprzeciwu pokrzywdzonego, jeżeli

- był należycie powiadomiony o terminie rozprawy oraz

- był pouczony o możliwości zgłoszenia przez oskarżonego tego wniosku

v. fakultatywnie- dokonanie zmiany we wnisoku ( Art. 343 §3 dotyczący stworzenia oskarżonemu i pokrzywdzonemu warunku porozumienia się w kwestii naprawienia szkody lub zadośćuczynienia, stosuje się odpowiednio ).

b. wniosku nie uwzględnić- wówczas sprawa toczy się dalej na zasadach ogólnych.

9. przeprowadza się postępowanie dowodowe

10. jeśli zachodzi konieczność- zmiana kwalifikacji prawnej czynu

11. Po przeprowadzeniu dopuszczonych dowodów przewodniczący zapytuje strony, czy wnoszą o uzupełnienie materiału dowodowego ( Art. 405 )

a. jeśli tak- to przeprowadza się dalej postępowanie dowodowe, w razie potrzeby przerwania/odroczenie

b. jeśli nie- przewodniczący zamyka przewód sądowy

Wznowienie przewodu sądowego- zob. Art. 409.

III. Głosy stron

12. następnie przewodniczący udziela głosu stronom i innym uczestnikom postępowania ( Art. 406 )- w następującej kolejności:

Prawo repliki- jeśli oskarżyciel/powód cywilny zabiera głos, należy go również udzielić obrońcy i oskarżonemu.

- oskarżyciel publiczny

- przedstawiciel oskarżyciela posiłkowego

- oskarżyciel posiłkowy

- przedstawiciel oskarżyciela prywatnego

- oskarżyciel prywatny,

- przedstawiciel powoda cywilnego

- powód cywilny,

- przedstawiciel podmiotu zobowiązanego do zwrotu korzyści majątkowej

- podmiot zobowiązany do zwrotu korzyści majątkowej

- przedstawiciel społeczny, w miarę potrzeby

- obrońca,

- oskarżony ( głos ostatni- favor defensionis )

Rola głosów stron: jest to analiza i naświetlenie przeprowadzonych dowodów, ustosunkowanie się do wyników przewodu sądowego, przedstawienie końcowych wniosków co do rozstrzygnięcia sprawy przez sąd. Oskarżonemu przysługuje głos ostattni ( prawo do oborny- Art. 6 ). Może on szeroko ustosunkować się do przeprowadzonych dowodów albo poprzestać na samym wniosku co do oczekiwanego wyroku ( np. wnosząc o uniewinninie albo w wypadku spodziewanego skazania- o łagodny wymiar kary ). Może zrezygnować z ostatniego głosu, o czym należy uczynić wzmiankę w protokole.

IV. Wyrokowanie

13. niezwłocznie po wysłuchaniu stron sąd przystępuje do narady ( Art. 408 )- Rozdział 12, Art. 108- 115.

14. następnie następuje głosowanie

Narada nad wyrokiem- jedna z końcowych faz postępowania sądowego, następująca bezpośrednio po wysłuchaniu głosów stron.

W zasadzie przepisy o naradzie mają charakter ogólny i odnoszą się także do orzeczeń wydawanych na posiedzeniach. W rzeczywistości jednak najważniejsze zastosowanie mają one do wyroków- bo na posiedzeniach sąd orzeka jednoosobowo, trudno to mówić zatem o naradzaniu się i głosowaniu.

Cel narady- omówienie przez cały skład orzekający wszystkich wyłaniających się w danej sprawie ( kwestii ) zagadnień faktycznych i prawnych.

Następuje tu więc wzajemna wymiana myśli, poglądów- jak daną sprawę rozstrzygnąć?. Jest to jednocześnie przygotowanie głosowania nad orzeczeniem, do której dojść ma po naradzie. Natomiast celem narady nie jest ujednolicenie stanowisk wbrew przekonaniu poszczególnych sędziów.

Zasada: tajność przebiegu narady i głosowania ( Art. 108 §1 ).

Tajność dotyczy tylko przebiegu- jeśli np. przebieg zakłóciły osoby trzecie, to okoliczności tego działania nie są objęte tajemnicą.

Tajność głosowania dotyczy także sposobu głosowania.

Wyjątki: niedopuszczalne

- zob. niż. Art. 418 §2

- gdy oskarżonym jest sam sędzia ( ławnik ), a ujawnienie okoliczności objętych tajemnicą narady i głosowania nastąpić by miało w zakresie niezbędnym dla jego obrony.

- Sobolewski, Waltoś- automatyczne zwolnienie z zachowania tajemnicy

- Kaftal, Murzynowski- to stan wyższej konieczności

Osoby uczestniczące w naradzie/głosowaniu ( Art. 109 §2 )

1. obligatoryjnie- członkowie składu orzekającego

2. fakultatywnie- protokolant

Wyjątek: przewodniczący uzna jego obecność za zbędną.

Przebieg narady i głosowania

1. kieruje przewodniczący ( Art. 109 §1 )

2. kpk nie normuje szczegółowo przebiegu narady, jej porządku i sposobu prowadzenia. Zakłada jedynie,

a. częściowa parcjalność- że narada i głosowanie nad wyrokiem powinny odbywać się osobno ( Art. 110 ) co do:

i. winy i kwalifikacji prawnej czynu- czy zarzucany czyn miał miejsce, czy istnieją okoliczności wyłączające lub zaostrzające odpowiedzialność

ii. kary- jej rodzaju i rozmiaru w ramach zakładanych w ustawie

iii. środków karnych

iv. pozostałych kwestii ( powództwa adhezyjnego, odszkodowania z urzędu, zaliczenia środków zapobiegawczych na poczet kary, dowodów rzeczowych, kosztów procesu )

b. zagadnienia incydentalne- jeżeli co do porządku i sposobu narady oraz głosowania zostaną podniesione wątpliwości, rozstrzyga je skład orzekający ( Art. 109 §1 ).

Narada musi zakładać swobodną wymianę poglądów i wątpliwości dzięki czemu przewodniczący uzyskuje orientację w stanowiskach członków składu orzekającego. Przewodniczący nie może wywierać presji na członków składu.

3. po naradzie przewodniczący zbiera głosy poczynając od najmłodszego ( Art. 109 §2 )

- następnie wg ławników wg ich wieku,

- następnie od sędziów wg ich starszeństwa służbowego,

Wyjątek: sprawozdawca głosuje pierwszy, jeśli nie jest przewodniczącym.

- następnie głosuje sam

Zasady obliczania większości głosów

Zasada: większość naturalna- orzeczenia zapadają większością głosów ( Art. 111 §1 )

Wyjątek: ustawowe reguły konstruowania sztucznej większości- gdy zdanie się tak podzielą, że żadne z nich nie uzyskuje większości

- zdanie najmniej korzystne dla oskarżonego przyłącza się do zdania najbardziej doń zbliżonego, aż do uzyskania większości ( Art. 111 §2 ) ( ← in dubio pro reo ).

Jeżeli i tu zachodzą wątpliwości, to nie pozostaje nic innego jak zarządzić głosowanie nad tym zagadnieniem incydentalnym ( Art. 109 §1 ).

- sędzia, który głosował przeciwko uznaniu oskarżonego za winnego, może wstrzymać się od głosowania nad dalszymi kwestiami, wówczas głos tego sędziego przyłącza się do zdania najprzychylniejszego dla oskarżonego ( Art. 112 ).

Konsekwencja → naruszenie zasady większości głosów- bezwzględna przyczyna odwoławcza ( Art. 439 §1 pkt 6 ).

Przykład: Sąd orzeka w składzie 3 ławników ( A, B, C )i 2 sędziów ( D, E ).

- najpierw odbywa się głosowanie co do winy ( Art. 110 ). A, B, C, D uznali oskarżonego za winnego, E- za niewinnego. Większość 4:1. Oskarżony został uznany winnym.

- następnie odbywa się głosowanie co do kary. E wstrzymał się od głosu nad dalszymi kwestiami, przyłącza się więc jego głos do zdania najprzychylniejszego dla oskarżonego. A - 25 lat pozbawienia wolności, B- 10 lat, C- 8 lat, D- 5 lat, E- przyłącza się do zdania D, a więc 1:1:1:2. Zdanie najmniej korzystne dla oskarżonego ( 25 lat ) przyłącza się do zdania najbardziej zbliżonego ( 10 lat ). Teraz mamy 2:1:2. Teraz znów musimy zdanie najmniej korzystne dla oskarżonego ( 10 lat )przyłączyć do najbardziej zbliżonego ( 8 lat ). Teraz mamy 3:2 i orzeczoną karę 8 lat pozbawienia wolności.

15. niezwłocznie po ukończeniu głosowania sporządza się wyrok na piśmie i podpisuje się go ( Art. 412 )

Z obowiązującego porządku czynności ( niezwłocznie ) wynika, że należy dążyć do tego, aby wyrok ogłoszony był jeszcze tego samego dnia.

Wyjątek : ( od zasady koncentracji )- ( fakultatywne )

1. wznowienie przeewodu sądowego ( Art. 409 ), zwłaszcza

a. w wypadku zmiany kwalifikacji prawnej czynu

b. w wypadku ( Art. 414 p. 5 ) gdy przewidywana jest:

- możliwość warunkowego umorzenia postępowania albo

- możliwość orzeczenia kary z warunkowym zawieszeniem jej wykonania

Celem umożliwnia porozumienia się pokrzywdoznego z oskarżonym.

Sąd ( a nie przewodniczący ) może wówczas zarzadzić przerwę.

2. albo udzielenie dodatkowego głosu stronom ( Art. 409 )

3 albo. odroczenie wydania wyroku ( fakultatywne ) ( Art. 411 )

Przesłanki

a. zawiłość sprawy albo

b. inne ważne powody

Organ właściwy

Sąd

Forma

Postanowienie, należy w nim wskazać

- czas ogłoszenia wyroku

- miejsce ogłoszenia wyroku

Termin

7 dni

Przekroczenie terminu- rozprawe prowadzi się od początku

16. przewodniczący ogłasza wyrok

a. jawnie ( Art. 364 p. 1 )

b. publiczne ( Art. 418 p. 1 )

W czassie ogłoszenia wyroku wszyscy obecnie z wyjątkiem sądu stoją

17. po ogłoszeniu przewodniczący lub jeden z członków składu orzekającego podają ustnie najważniejsze powody wyroku ( uzasadnienie ustne ) ( Art. 418 p. 3 )

Zasada: jawność

Wyjątek: niejawność ( fakultatywnie )- przytoczenie powodów wyroku może nastąpić z wyłączniem jawności w całości lub części, jeśli wyłączoojawność rozprawy głównej w całości lub części ( Art. 364 p. 2 )

18. po ogłoszeniu wyroku następuje pouczenie uczestników postępowania o przysługującym im prawie, terminie i sposobie wniesienia środka zaskarżenia ( Art. 100 p. 6 )- na tym kończy się rozprawa

ROZSTRZYGNIĘCIE SĄDU W I INSTANCJI

Zasada: WYROKIEM

1. wyrok uniewinniający ( Art. 414 )

- gdy stwierdzono, iż

- czynu nie popełniono ( Art. 17 p. 1 pkt 1 ) albo

- brak jest danych dostatecznie uzasadniających podejrzenie popełnienia czynu ( Art. 17 p. 1 pkt 1 ) albo

- czyn nie zawiera znamion przestępstwa ( Art. 17 p. 1 pkt 2 ) i

- sprawca w chwili czynu nie był niepoczytalny ( wówczas sąd postępowanie umarza )

2. wyrok umarzający postępowanie ( Art. 414 )

- po rozpoczęciu przewodu sądowego stwierdzono okoliczność wyłączającą ściganie inną niż uzasadniającą wyrok uniewinniający ( Art. 17 p. 1 ) lub

- stwierdzono okoliczność uzasadniającą wyrok uniewinniający, ale sprawca w chwili popełnienia czynu był niepoczytalny

Nie stoi to na przeszkodzie orzeczeiu środków zabezpieczających ( zakazy ) ( Art. 414 p. 3 )

Przesłanki ( obligatoryjne )

a. wyniki przewodu sądowego to uzasadniają i

b. umorzenie następuje z powodu niepoczytalności sprawcy w chwili popełnienia czynu

3. wyrok warunkowo umarzający postępowanie ( Art. 414 )

- po rozpoczęciu przewodu sądowego stwierdzono dane przemawiające za warunkowym umorzeniem postępowania ( Art. 66 kk )

Sąd stosuje Art. 341, dotyczący szczegółów podejmowania decyzji.

4. wyrok skazujący - doytczy:

a. obligatoryjnie-

- kary

Jeżeli sąd odstępuje od wymierzenia kary, to to jest także wyrok skazujący.

- środków karnych

- orzeczenie nawiązki/obowiążku naprawienia szkody lub zadośćuczynienia za doznaną krzywdę ( Art. 415 p. 5 )- na rzecz pokrzywdzonego

Przesłanki ( obligatoryjne )

a. wyrok

- skazujący oskarżonego

- warunkowo umarzający

b. ustawa nakazuje orzeczenie takiego środka karnego

c. przesłanki negatywne

- roszczenie wynikające z popełnienia przestępstwa jest przedmiotem innego postępowania albo

- o roszczeniu wynikającym z popełnienia przestępstwa prawomocnie orzeczono

- zaliczenia na ich poczet tymczasowego aresztowania i zatrzymania oraz środków zapobiegawczych wymienionych w Art. 276

Jeśli została wymierzona kara pozbawienia wolności, to na jej poczetkzalicza się okres tymczasowego aresztowania

- zarówno w przedmiotowej sprawie ( Art. 63 kk )

- jak i w innej sprawie, jeśli ( Art. 417 )

- postępowanie toczyło się równocześnie

- zakończyło się:

- prawomocnym wyrokiem uniewinniającym,

- umorzeniem postępowania,

- odstąpieniem od wymierzenia kary

b. może ponadto obejmować decyzje

- w kwestii powództwa cywilnego ( Art. 415 )

i. uwzględnia w całości lub w części

- w razie skazania oskarżonego ( Art. 415 p. 1 )

ii. oddala w całości lub w częśći

- w razie skazania oskarżonego ( Art. 415 p. 1 ) iii. pozostawia powództwo bez rozpoznania, jeśli

- inne rozstrzygnięcie niż skazanie ( Art. 415 p. 2 )- bo roszczenia majątkowe nie wynikają wtedy bezpośrednio z przestępstwa lub

- w razie skazania oskarżonego- jeśli materiał dowodowy ujawniony w toku rozprawy nie wystarcza do rozstrzygnięcia powództwa, a uzupełnienie tego materiału spowodowałoby znaczną przewlekłość postępowania ( Art. 415 p. 3 )

- zasądzenie odszkodowania z urzędu ( Art. 415 p. 4 )- na rzecz pokrzywdzonego

Przesłanki ( fakultatywne )

a. wyrok skazujący oskarżonego

b. przesłanki negatywne

- ustawa nie stanowi inaczej

- szkoda nie ma bezpośredniego związku z zarzutem oskarżenia

- to samo roszczenie jest już przedmiotem innego postępowania,

- po stronie pozwanych zachodzi współuczestnictwo konieczne z instytucją państwową, samorządową, społeczną albo z osobą, która nie występuje w charakterze oskarżonego.

- nie orzeczono na rzecz pokrzywdzonego nawiązki/obowiązku naprawienia szkody/zadośćuczynienie za doznaną krzywdę ( alternatywny charakter środków ).

Podnosi się zarzut, iż instytucja ta narusza prawo pokrzywdzonego do swobodnego dysponowania swoim roszczeniem. Wybór drogi jego dochodzenia przed sądem powinien być pozostawiony pokrzywdzonemu i jego inicjatywie ( VIGILANTIBUS IURA

- orzekanie w przedmocie zwrotu korzyści majątkowej pochodzącej z cudzego przestępstwa ( zob. wyż. - podmiot zobowiążany do zwrotu korzyści majątkowej ).

- decyzję w kwesti dowodów rzezcowych ( Art. 417 )

Skutki wyroku sądu I instancji w zakresie roszczeń cywilnoprawnych

1. Sprawa ma powagę rzeczy osądzonej tylko co do tej części roszczenia, które zostało całkowicie zaspokojone

- jeżeli zasądzenie odszkodowania z urzędu/obowiązku naprawienia szkody/zadośćuczynienia za doznaną krzywdę/nawiązki na rzecz pokrzywdzonego, nie pokrywają całej szkody lub nie stanowią pełnego zadośćuczynienia za doznaną krzywdę ( Art. 415 p. 6 )

- pokrzywdozny może dochodzić dodatkowych roszczeń w postępowaniu cywilnym

2. Sprawa ma powagę rzeczy osądzonej w całości, jeśli sąd oddalił powództwo cywilne

3. Sprawa nie ma powagi rzeczy osądzonej, jeśli sąd pozostawił powództwo cywilne bez rozpoznania

4. Jeśli orzeczono przepadek, to osoba, która nie jest oskarżonym, a zgłasza roszczenia do mienia objętego przepadkiem, to może dochodzić swych roszczń- ale tylko na gruncie postępowania cywilnego ( Art. 421 )

Wyjątek: POSTANOWIENIA UZUPEŁNIAJĄCE- na posiedzeniu ( Art. 420 )

Przesłanki: wyrok nie zawiera rozstrzygnięcia co do:

- przepadku,

- zaliczenia tymczasowego aresztowania, zatrzymania, środków zapobiegawczych,( albo sąd zaliczył je nieprawidłowo )

- dowodów rzeczowych

Udział stron ( Art. 420 p. 3 )

Zasada: Strony mają prawo udział rwziąć w posiedzeniu

Wyjątek: oskarżonego pozbawionego wolności sprowadza się tylko, gdy prezes sądu/sąd uznają to za konieczne.

Zaskarżalność

Tak- zażaleniem ( Art. 420 p. 4 )

POSTĘPOWANIE ODWOŁAWCZE ( Dział IX, Art. 425- 467 )

Środek zaskarżenia- przewidziany przez prawo karne procesowe środek prawny, za pomocą którego zainteresowany podmiot może wzruszyć zapadłą decyzję procesową, poddając ją kontroli innego organu procesowego albo pozbawiając mocy prawnej lub też żądać kontroli innej niż decyzja czynności procesowej.

I. zwyczajne - służą od decyzji nieprawomocnych i mają na celu wywołanie ich kontroli, spowodowanie uchylenia lub pozbawienie mocy prawnej

1. Środki odwoławcze- takie środki zaskarżenia, które służą od decyzji nieprawomocnych lub od innych niż decyzj czynności, wywołując ich kontrolę przez organ inny niż ten, który dokonał czynności lub wydał decyzję procesową, z reguły instancyjnie wyższy lub usytuowany jako inny organ kontrolny.

- dewolutywność- przeniesienie sprawy do wyższego instancyjnie lub innego organu

- bezwzględna- samo wniesienie środka powoduje, że sprawa ( kwestia ) musi być przekazana do rozpoznania wyższemu organowi,

- względna -środek rozpoznaje organ wyższy, jedynie jeśli żądania skarżącego nie będą uwzględnione przez organ, którego czynności środek dotyczy.

- suspensywność- wstrzymanie wykonalności zaskarżonego orzeczenia

- bezwględna- wstrzymanie przez samo wniesienie środka zaskarżenia

- względna- wstrzymanie wykonalności zaskarżonej decyzji procesowej uzależnione jest od woli organu procesowego

a. apelacja

- od wyroku

- bezwzględnie dewolutywny,

- bezwzględnie suspensywny

b. zażalenie

- od niektórych postanowień i zarządzeń oraz czynności faktycznych

- względnie dewolutywny,

- względnie suspensywny

Organy odwoławcze

1. sąd odwoławczy:

- apelacja od wyroku/zażalenie na postanowienie sądu - sąd wyżsszego stopnia

- zażalenie na postanowienie/zarządzenie prokuratora, jeśli przepis szczególny przewduje rozpoznanie go przez sąd

- zażalenie na zatrzymanie - sądu rejonowego

- zażalenie na zarządzenie prezesa sądu ( Art. 429 )- sąd wyższy nad sądem, którego prezes dokonał zaskarżonej czynności

2. prokuratora

- zażalenia na postanowienia/zarządzenia/czynności faktyczne prokuratora lub innego organu prowadzącego postępowanie przygotowawcze, gdy rozpoznanie środka nie leży w gestii sądu

- prokurator nadrzędny- na decyzje i czynności prokuratora,

- prokurator nadzorujący- na decyzje i czynności nieprokuratorskiego organu ścigania

3. inny równorzędny skład tego samego sądu ( instancja pozioma )

- zażalenia na wydane dopiero w toku postępowania odwoławczego postanowienia o:

- przeprowadzeniu obserwacji oskarżonego w zakładzie leczniczym,

- zastosowaniu środka zapobiegawczego, w tym też o przedłużeniu jego stosowania

- nałożenia kary porzdkowej ( Art. 426 p. 3 )

- zażalenie na wydane przez sąd odwoławczy postanowienie o pozostawieniu środka odwoławczego bez rozpoznania z przyczyn skutkujących odmową jego przyjęcia ( Art. 430 p. 2

- zażalenie na postanowienie sądu o zatrzymaniu i doprowadzeniu oskarżonego na rozprawę gdy sąd uzna jego obecność za obowiązkową ( Art. 376) oraz zarządzenie przewodnicząćego o zatrzymaniu i doprowadzeniu ( Art. 382 ).

2. Sprzeciwy- takie środki zaskarżenia, które sużą od decyzji nieprawomocnej i mają skutek kasacyjny

a. sprzeciw od wyroku zaocznego ( Art. 482 )

b. sprzeciw od wyroku nakazowego ( Art. 506 )

c. usprawiedliwienie osoby ukaranej karą porządkową ( Art. 286 )

d. żądanie rozpoznania sprawy mimo objęcia jej amnestią

3. Quasi - sprzeciwy- środki zbliżone do sprzeciwów, choć niemające wszystkich ich cech

a. wniosek o przywrócenie terminu zawitego ( Art. 126 )

4. Odwołania- przysługuje od zarządzeń przewodniczącego wydanych na rozprawie głównej/posiedzeniach z udziałem stron ( Art. 373 )

5. Inne

a. wniosek o przeprowadzenie kontroli z urzędu ( Art. 323 )

b. wniosek oskarżonego o uchylenie lub zmianę środka zapobiegawczego ( Art. 254 ).

II. nadzwyczajne- środki służące od orzeczeń prawomocnych, w tym także podmiotm, które w ogóle nie były uczestnikami postępowania ( Art. 521 )

1. Kasacja

2. Wniosek o wznowienie postępowania prawomocnie zakończonego

3. Wniosek o stwierdzenie nieważności prawomocnego orzeczenia w trybie ustawy z 1991 o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych

4. Wniosek, o którym mowa w Art. 12a pwkpk

PRZESŁANKI SKUTECZNOŚCI ŚRODKA ODWOŁAWCZEGO

Skuteczność środka odwoławczego- wywołanie kontroli instancyjnej zaskarżonego rozstrzygnięcia lub innej czynności.

I) środek musi być dopuszczalny-

II) środek musi wnieść osoba uprawniona

III) środek musi być wniesiony w terminie ( zawsze jest to termin zawity )

IV) środek musi być wniesiony w odpowiedniej formie ( niekiedy z zachowaniem przymusu adwokacko- radcowskiego )

Wymogi formalne

Forma pisemna ( Art. 428 p. 1 )

1. wszystkie wymogi pisma procesowego ( Art. 119 )

2. wymogi dodatkowe ( Art. 427 )

i. obligatoryjnie

- wskazanie zaskarżonego rozstrzygnięcia lub ustalenia,

- podanie, czego się domaga ( PETITUM )

- wskazanie zarzutów stawianych rozstrzygnięciu ( jeśli środek odwoławczy pochodzi od podmiotu fachowego )

- uzasadnienie ( jeśli pochodzi od podmiotu fachowego )

ii. fakultatywnie-

- nowe fakty lub dowody.

Przymus adwokacko- radcowski ( zob. niż. )

Cofnięcie środka odwoławczego

Zasada: rozporządzalność skarżącego prawem do zaskarżenia- środek odwoławczy można cofnąć w każdym czasie ( Art. 431 p. 1 )

Wyjątki: jeśli środek odwoławczy został wniesiony na korzyść oskarżonego

- oskarżony nie może cofnąć, jeśli: ( Art. 431 p. 2 )

i. wniósł go oskarżyciel publiczny lub

ii. zachodzi okoliczność uzasadniająca obligatoryjną obronę z Art. 79

- jeśli cofa inna osoba niż oskarżony, to konieczna jest zgoda oskarżongo ( Art. 431 p. 3 )

Skutki ( Art. 432 )

Zasada: cofnięty środek odwoławczy pozostawia się bez rozpoznania

Wyjątek: sąd odwoławczy rozpoznaje środek odwoławczy z urzędu gdy:

- zachodzi bezwzględna przyczyna odwoławcza ( Art. 439 )

- zachodzi rażąca niesprawiedliowść orzeczenia ( Art. 440 ).

Przebieg postępowania odwoławczego

1. Tryb pośredni- Środek odwoławczy składa się w sądzie, który wydał zaskarżone orzeczenie ( Art. 428 p. 1 )

2. Kontrola pierwotna skuteczności środka- prezes sądu I instancji może:

a. przyjąć środek ( co jest niezaskarżalne )

b. odmówić przyjęcia środka

3. Kontrola wtórna - przez sąd II instancji- sąd odwoławczy może ( Art. 430 )

a. środek rozpatrzeć

b. pozostawić środek bez rozpoznania

4. Stronie, która nie złożyła apelacji przysługuje prawo pisemnej odpowiedzi na środek odwoławczy ( Art. 428 p. 2 )

5. Skierowanie sprawy na rozprawę/posiedzenie

6. Rozprawa odwoławcza/posiedzenie odwoławcze

7. Ogłoszenie wyroku/postanowienia

8. Czynności końcowe postępowania

9. Skierowanie sprawy do wykonania lub inna decyzja

ZAKRES ORZEKANIA ORGANU ODWOŁAWCZEGO

Zasada: sąd odwoławczy rozpoznaje sprawę w

1. granicach środka odwoławczego ( Art. 433 p. 1 )

Zakres ten jest modyfikowany przez:

2. podniesione zarzuty

3. kierunek środka odwoławczego i zakaz reformationis in peius

4. reguły ne peius

Wyjątek: w zakresie szerszym- gdy ustawa tak przewiduje.

I. Granice środka odwoławczego - wyznaczane są przez granice zaskarżenia- zakres w jakim zaskarżono daną decyzję procesową.

1. granice przedmiotowe ( rzeczowe )- co do:

i. decyzji procesowej w całości

ii. decyzji procesowej w części

iii. uzasadnienia decyzji procesowej

Skarżący wskazuje

i. jakie rozstrzygnięcie zawarte w decyzji procesowej lub ustalenia zawarte w uzasadnieniu poddaje kontroli organu odwoławczego.

ii. Zasada: rozstrzygnięcia lub ustalenia naruszają prawa lub szkodzą interesom skarżącego ( Art. 425 p. 2

Np. oskarżony może zaskarżyć np. jedynie uzasadnienie wyroku uniewinniającego, gdyż ustalono tam, że brak jest dostatecznych dowodów jego sprawstwa, podczas gdy uważa że jest niewinny. Oskarżyciel posiłkowy, usatysfakcjonowany samym wyrokiem, może zaskarżyć jego uzasadnienie, wskazując, iż ustalenie, że przyczynił się on do wypadku drogowego, narusza jego prawa i szkodzi jego interesom.

Wyjątek : oskarżyciel publiczny

Wyjątek:

a. bezwzględne przyczyny odwoławcze ( Art. 439 )

b. rażąca niesprawiedliwość orzeczenia ( Art. 440 )

c. w razie potrzeby poprawienia jedynie błędnej kwalifikacji czynu ( Art. 455- zob. niż )

2. granice podmiotowe ( osobowe )- tylko co do osoby której ten środek dotyczy

Np. jeśli kilku z wielu współoskarżonych złoży środek odwoławczy, to oznacza to, że sąd odwoławczy rozpatruje jedynie te rozstrzygnięcia zaskarżonego orzeczenia, które dotyczą skarżących.

Wyjątek: Art. 435 sąd obligatoryjnie uchyla lub zmienia orzeczenie na korzyść współoskarżonych, jeśli:

a. współoskarżeni ci nie wnieśli środka odwoławczego lub też go wnieśli ale następnie cofnęli

b. sąd zmienił lub uchylił orzeczenie na rzecz okarrżonego

c. środek odwoławczy dotyczył tegoż oskarżonego

d. te same względy przemawiają za uchyleniem lub zmianą orzeczenia na rzecz pozostałych współoskarżonych ( GRAVAMEN COMMUNE )

II. Podniesione zarzuty- wskazanie konkretnych uchybień popełnionych przy wydaniu decyzji procesowej lub przy dokonywaniu zaskarżonej czynności.

Wyjątki:

1. w zakresie szerszym- wszystkie przewidziane wyżej

2. w zakresie węższym ( Art. 436 )- sad fakultatywnie ogranicza rozpoznanie środka odwoławczego tylko do poszczególnych uchybień ( podnieesionych przez strony jak i podlegających uwzględnieniu z urzędu ), jeśli:

a. rozpoannie w ograniczonym zakresie jest wystarczające do wydania orzeczenia i

b. rozpoznanie pozostałych uchybień byłoby przedwczesne lub bezprzedmiotowe dla dalszego toku postępowania

Np. jedna ze stron podnosi zarzut dotyczący naruszeń prawa procesowego, które dają się zaklasyfikować jako względna przyczyna odwoławcza, druga zaś wskazuje na naruszenie tegoż prawa będące bezwzględnym powodem uchylenia orzeczenia, to ograniczenie się do rozważenia tego ostatniego jest wystarczające dla wydania rozstrzygnięcia o uchyleniu orzecczenia i rozpatrywanie innych zarzutów można uznać za bezprzedmiotowe.

Np. strony odwołują się do zarzutów wskazujących na względną przyczyną odwoławczą, a sąd z urzędu dostrzega podstawę o charakerze bezwzględnym.

III. Kierunek środka odwoławczego- stosunek tego środka do interesów procesowych oskarżonego. Środek może być wniesiony:

1. na korzyść oskarżonego

- sam oskarżony

- obrońca

- przedstawiciel ustawowy/opiekun

- oskarżyciel publiczny ( Art. 425 p. 4 )

2. na niekorzyść oskarżonego

- oskarżyciel publiczny

- oskarżyciel posiłkowy

- oskarżyciel prywatny,

- powód cywilny

3. obojętny

- podmiot zobowiązany do zwrotu korzyści majątkowej

Zasada: ZAKAZ REFORMATIONIS IN PEIUS ( zmiana na niekorzyść sytuacji oskarżonego, przeciwko któremu nie wniesionego środka zaskarżenia ).

a. w postępowaniu apelacyjnym

b. w postępowaniu zażaleniowym

Zmian na niekorzyść- ocena powinna być dokonywana na podstawie wieloaspektowej, rzetelnej analizy wszystkich realnych korzyści i dolegliwości łączących się z daną zmianą w sytuacji oskarżonego. Np. czy zmiana orzeczonej kary pozbawienia wolności na wyższą ale z warunkowym zawieszeniem jej wykonania jest pogorszeniem sytuacji oskarżonego?

I. Bezpośredni ( w postępowaniu odwoławczym )- zakaz pogorszenia w postępowaniu odwoławczym sytuacji oskarżonego, przeciwko któremu nie wniesiono środka zaskarżenia,

Ratio legis- oskarżony musi mieć możliwość podjęcia w pełni swobodnej decyzji co do zaskarżenia orzeczenia wydanego przez sąd I instancji w stosunku do niego.

Sąd odwoławczy może orzec na niekorzyść oskarżonego tylko wtedy, gdy ( Art. 434 §1 )

a. albo występuje któraś z bezwzględnych przyczyn odwoławczych nie dotycząca skarżonego lub ( Art. 439 §1 )

b. gdy nie występuje żadna z bezwzględnych przyczyn odwoławczych albo występuje, ale tylko ta ( te ) dotyczące oskarżonego ( Art. 439 §1 pkt 9 - 11 )

- środek odwoławczy wniesiono na niekorzyść oskarżonego

- tylko w granicach zaskarżenia

Wyjątek ustawa stanowi inaczej ( Art. 434 §4 )- nie stosuje się przy:

- Art. 60 §3 i 4 kk/ 36 §3 kks ( mały świadek koronny )- nadzwyczajne złagodzenie kary

- skazanie bez rozprawy na wniosek prokuratora ( Art. 343 )

- dobrowolne poddanie się karze ( Art. 387/Art. 156 kks )

Wykładnia zawężająca- konieczne jest jednak wniesienie środka zaskarżenia na niekorzyść oskarżonego. Inna wykładnia Art. 434 §3 naruszałaby konstytucyjnie chronione prawo do obrony, bo przy istnieniu wyłącznie środka na korzyść oskarżonego można byłoby pogarszać jego sytuację prawną, choć przeciwnik procesowy w ogóle się nie odwołał.

- jeśli środek odwoławczy pochodzi od podmiotu fachowego ( oskarżyciela publicznego/pełnomocnika )- tylko w razie stwierdzenia uchybień podniesionych w środku odwoławczym ( Art. 434 §2

Wyjątek: jw.

Sąd nie może więc wyjść ani poza granice zaskarżenia ani poza granice podniesionych zarzutów. Uwzględnione mogą być tylko te uchybienia, które objęte zostały zarzutami podniesionymi w środku odwoławczym ( wniesionym na niekorzyść ) lub te, które podlegają uwzględnieniu przez sąd z urzędu.

II. Pośredni ( w postępowaniu ponownym- w razie przekazania sprawy do ponownego rozpoznania ) ( Art. 443 )

Sąd ponownie rozpoznający sprawę może orzec na niekorzyść oskarżonego ( wydać orzeczenie surowsze )tylko wtedy gdy:

a. orzeczenie było zaskarżone na niekorzyść oskarżonego lub

b. zachodzą okoliczności określone w Art. 434 §4

Ale tylko wtedy, gdy orzeczenie takie było zaskarżone na niekorzyść oskarżonego!. Inna wykładnia doprowadziłaby znów do sprzeczności z zasadą prawa do obrony. W związku z tym końcowa część zdania pierwszego Art. 443 ( od spójnika "albo" włącznie jest niepotrzebna ).

c. orzeka o środkach zabezpieczających wymienionych w Art. 93 i 94 kk.

Ratio legis - środki zabezpieczające służą zabezpieczeniu społeczeństwa przed sprawcą, którego pozostawanie na wolności mogłoby grozić ponownym dopuszczeniem się czynu zabronionego. Chodzi o wyłączenie sytuacji, gdy względy czysto proceduralne miałyby niweczyć możliwość trafnego i skutecznego stosowania środka zabezpieczającego.

Konsekwencja naruszenia- względna przyczyna odwoławcza ( Art. 438 pkt 2 )

Zasada CAŁKOWITA SWOBODA W ZAKRESIE REFORMATIONIS IN MELIUS ( zmiana na korzyść sytuacji oskarżonego, nawet wtedy, kiedy środek odwoławczy wniesiono na jego niekorzyść - Art. 434 §2 ).

Sąd może tu wyjść zarówno poza granice, jak i poza zarzuty środka wniesionego na niekorzyść.

IV. Reguły NE PEIUS ( NIE GORZEJ )- ograniczają merytoryczne orzekanie sądu odwoławczego przy istnieniu środka na niekorzyść ( Art. 454 )

a. tylko w postępowaniu apelacyjnym.

Przesłanką zastosowania reguł ne peuis jest wniesienie środka odwoławczego na niekorzyść oskarżonego. Bo jeśli takiego środka nie wniesiono, to na straży praw oskarżonego stoją już reguły zakazu reformationis in peuis.

1. bezwzględne

a. zakaz skazania oskarżonego przez sąd odwoławczy, jeśli w I instancji zapadł wyrok ( Art. 454 §1 )

- uniewinniający,

- umarzający,

- warunkowo umarzający

b. zakaz zaostrzenia kary przez sąd odwoławczy wymierzenie kary dożywotniego pozbawienia wolności ( Art. 454 §3 )

2. względne

a. sąd odwoławczy może orzec surowszą karę pozbawienia wolności tylko wtedy, gdy nie zmienia ustaleń faktycznych przyjętych za podstawę zaskarżonego wyroku ( Art. 454 §2 ).

A minori ad maius- również wtedy, gdy sąd I instancji w ogóle nie orzekł kary pozbawienia wolności, stosując np. odstąpienie od wymiaru kary ).

A contrario - sąd odwoławczy może natomiast zaostrzyć inne kary niż pozbawienie wolności i środki karne, także przy zmienionych ustaleniach faktycznych.

W razie zmiany ustaleń faktycznych, które miałyby prowadzić do zaostrzenia ( wymierzenia po raz pierwszy ) kary pozbawienia wolności, sąd powinien wyrok uchylić i przekazać sprawę do ponownego rozpoznania.

PRZYCZYNY ODWOŁAWCZE - uchybienia, których stwierdzenie przez organ odwoławczy powoduje określone konsekwencje procesowe w stosunku do zaskarżonej decyzji procesowej.

I. Względne przyczyny odwoławcze ( Art. 438 )-

1. skutkują uchyleniem lub zmianą decyzji procesowej jedynie wtedy, gdy

a. uchybienie mogło mieć wpływ ( lub miało wpływ ) na treść zaskarżonej decyzji procesowej

W przypadku przyczyn 1 i 4 przesłanka ta jest ukryta już w samej treści- np. każda obraza prawa materialnego ma wpływ na treść wydanej z jego naruszeniem decyzji.

b. uchybienie to skarżący podniósł w środku odwoławczym

c. w granicach zaskarżenia

Wyjątek ( od b, c ): rażąca niesprawiedliwość ( Art. 440 - zob. niż. )

Katalog względnych przyczyn odwoławczych

1. obraza przepisów prawa materialnego ( ERROR IURIS )- naruszenie każdej dziedziny prawa materialnego, która była stosowana przez organ orzekający- zarówno karnego, jak i cywilnego ( orzekanie o roszczeniach majątkowych ), administracyjnego, finansowego ( prawo karne skarbowe ) przez niezastosowanie lub nieprawidłowe zastosowanie norm prawa materialnego do prawidłowo ustalonego stanu faktycznego.

a. błędna wykładnia

b. niewłaściwe zastosowanie ( np. wymierzenie kary nie przewidzianej w ogóle za dany czyn ).

c. niezastosowanie przpisu ius cogens ( np. niezastosowanie środka karnego, choć było to obligatoryjne ).

Jeśli sięganie po daną normę jest dyspozytywne ( fakultatywne )- to można co najwyżej mówić o przyczynie 3 i 4.

2. obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść decyzji procesowej ( ERROR IN PROCEDENDO )- naruszenie norm procesowych zarówno w toku postępowania jak i w samej decyzji procesowej, które mogła mieć wpływ na jego treść.

a. ERROR IN OMITTENDO- zaniechanie określonych nakazów płynących z przepisów prawa procesowego ( np. nieodczytanie protokołów )

b. ERROR IN FACIENDO - działanie sprzeczne z danymi normami ( odczytanie notatek z dochodzenia z czynności, których protokołowania zaniechano )

c, ERROR IN IUDICANDO - naruszenie przepisów orzekania ( np. sprzeczność między treścią wyroku a jego uzasadnieniem )

3. błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę decyzji procesowej, jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tej decyzji ( ERROR FACTI )

Nieprzestrzeganie dyrektyw obowiązujących przy ocenie dowodów ( Art. 7 ), błąd w logicznym rozumowaniu.

4. rażąca niewspółmierność kray lub niesłuszne zastosowanie albo niezastosowanie środka zabezpieczającego lub innego środka.

Np. sytuacja, gdy istnieje wyraźna różnica pomiędzy karą wymierzoną a tą, którą należałoby wymierzyć przy prawidłowym zastosowaniu dyrektyw wymiaru kary z Art. 53 kk.

II. Bezwzględne przyczyny odwoławcze ( Art. 439 )-

1. zawsze skutkują uchyleniem zaskarżonej decyzji procesowej, niezależnie

a. wpływu uchybienia na treść zaskarżonej decyzji procesowej,

b. czy uchybienie to skarżący podniósł w środku odwoławczym

c. granic zaskarżenia.

2. uchylenie orzeczenia może nastąpić na posiedzeniu ( Art. 439 p. 1 )

- strony/obrońcy/pełnomocnicy mają prawo wziąć udział w posiedzeniu ( Art. 439 p. 3 ),

- co do oskarżonego pozbawionego wolności - tak jak w rozprawie apelacyjnej ( Art. 451 )

Katalog bezwzględnych przyczyn odwoławczych

Wyliczenie enumeratywne ( taksatywne )- interpretatio restrictiva ( wykładnia zawężająca ).

I. błąd co do składu orzekającego

1. udział w wydawaniu orzeczeń osoby podlegającej wyłączeniu na podstawie Art. 40 ( iudex inhabilis ). ( sędzia, ławnik )

Jeśli iudex suspectus- ( Art. 41 )- to względna przyczyna odwoławcza ( obraza przepisów postępowania.

2.udział w wydawaniu orzeczenia osoby nieuprawnionej lub niezdolnej do orzekania

Osoba nieuprawniona- osob nie ma uprawnień orzeczniczych ( niesędzia, osoba wybrana na ławnika, którego kadencja już minęła, sędzia delegowany do innego sądu, którego termin delegacji minął i nie został przedłużony )

Osoba niezdolna do orzekania- osoba uprawniona do orzekania, ale faktycznie niezdolna do tego z uwagi na stan zdrowia ( fizycznego lub psychicznego )- np. sędzia był pod wpływem alkoholu.

3. orzekanie przy nienależytej obsadzie sądu

Zarówno zbyt mało ( np. 3 sędziów w sprawie o czyn zagrożony karą dożywotniego pozbawienia wolności ) jak i zbyt dużo ( jeśli ustawa nie przewiduje możliwości rozpoznania sprawy w składzie rozszerzonym ze względu na zawiłość sprawy ). Jeśli natomiast uczestniczy inny ławnik niż wskazany w zarządzeniu prezesa sądu, to nie jest to przyczyną odwoławczą, jedynie kwestia natury organizacyjnej.

4. orzekanie w sytuacji, gdy którykolwiek z członków składu nie był obecny na całej rozprawie

Zmiana składu w trakcie rozprawy zmusza do jej przerwania lub odroczenia.

II. niewłaściwość sądu

5. orzekanie przez sąd powszechny w sprawie należącej do właściwości sądu szczególnego lub przez sąd szczególny w sprawie należącej do właściwości sądu powszechnego

6. orzekanie przez sąd niższego rzędu w sprawie należącej do właściwości sądu wyższego rzędu

III. błąd tkwiący w samym orzeczeniu

7. orzeczenie kary, środka karnego lub środka zabezpieczającego nieznanych ustawie

Takie, które są w ogóle nie znane w polskim systemie karnym- np. orzeczono karę śmierci czy karę chłosty., kary 20 lat pozbawienia wolności. Jeśli orzeczono karę, której dany przepis nie przewiduje, ale przewiduje ją w ogóle ustawa karna, to względna przyczyna odwoławcza.

8. wydanie orzeczenia z naruszeniem zasady większości głosów

Jeśli orzeczenie zawiera wiele rozstrzygnięć ( co do kary, środków karnych )- to jeśli zasadę większości naruszono tylko przy niektórych z nich, to uchyla się orzeczenie tylko w części dotkniętej tym uchybieniem.

9. sytuacja, gdy orzeczenie nie zostało podpisane przez którąkolwiek z osób biorących udział w jego wydaniu

Uchybienie nie zachodzi, gdy ustawa nie wymaga składania podpisu pod orzeczeniem, co odnosi się do decyzji procesowych odnotowywanych w protokole.

10. zaistnienie sprzeczności w treści orzeczenia, uniemożliwiające jego wykonanie

Uniemożliwiając, a nie utrudniająca- w tych ostatnich wypadkach ( Art. 13 kkw )- organ, który wydał orzeczenie, jest władny - na żądanie organu wykonującego lub tego, kogo orzeczenie dotyczy- wyjaśnić wątpliwości co do wykonania orzeczenia czy obliczenia kary.

11. wydanie orzeczenia, mimo, że postępowanie karne co do tego samego czynu tej samej osoby, zostało już prawomocnie zakończone ( rei iudicatae )

IV. błąd wobec oskarżonego - uchylenie może nastąpić tylko na korzyść oskarżonego ( Art. 439 p. 2 )

12. orzekanie mimo okoliczności wyłączających postępowanie ( przeszkody formalnoprawne ) z Art. 17 p. 1 pkt 5, 6, 8-11.

13. nieposiadanie przez oskarżonego w postępowaniu sądowym obrońcy, jeśli obrona była obligatoryjna

14. gdy obrońca nie brał udziału w czynnościach, w których jego udział był obowiązkowy

Jeśli oskarżony ma kilku obrońców, a ( mimo prawidłowego powiadomienia ) stawiają się tylko niektórzy ( a udział obrońcy jest obowiązkowy ), to nie jest to bezwzględna przyczyna odwoławcza. Odmiennie jednak należy podejść do sytuacji, w której z okoliczności sprawy wynika, że np. obrońcy tak podzielili swe role w procesie, że to właśnie nieobecny na rozprawie miał prowadzić aktualnie akcję obrończą albo że nieobecny obrońca wyraźnie zastrzegł, że będzie prowadził obronę osobiście niezależnie od pozostałych obrońców i usprawiedliwiając swą nieobecność, wniósł o odroczenie rozprawy.

15. rozpoznanie sprawy pod nieobecność oskarżonego, gdy jego obecność była obowiązkowa.

Należy pamiętać o wszystkich wyjątkach umożliwiających rozpoznanie sprawy pod nieobecność oskarżonego.

III. Rażąca niesprawiedliwość orzeczenia ( Art. 440 )

Skutkuje zmianą tylko na korzyść oskarżonego albo uchyleniem

Przesłanki

Instytucja ta ma więc zastosowanie tylko w sytuacjach, kiedy sąd odwoławczy nie mógłby zmienić orzeczenia, gdyż jest związany granicami zaskarżenia, a nie zachodzi bezwzględna przyczyna odwoławcza. To pewna "furtka" dla sądu odwoławczego.

1. orzeczenie zostało zaskarżone, jedynie w części

2. w granicach zaskarżenia nie ma uchybień, które mogłyby spowodować uchylenie orzeczenia

3. brak jest poza granicami zaskarżenia uchybień o charakterze bezwzględnych przyczyn odwoławczych, które nakazywałyby uchylenie go

4. uchybienia o charakterze względnych przyczyn odwoławczych stwierdzono poza granicami zaskarżenia

5. są one tego rodzaju, że utrzymanie w mocy orzeczenia byłoby rażąco niesprawiedliwie- czyli naruszałoby społeczne poczucie sprawiedliwości.

ROZSTRZYGNIĘCIE W POSTĘPOWANIU ODWOŁAWCZYM

I. Odmowa przyjęcia środka odwoławczego ( Art. 429 )

Organ właściwy

Prezes sądu I instancji

Przesłanki

- został wniesiony po terminie ( przekroczenie terminu )

- został wniesiony przez osobę nieuprawnioną ( brak legitymacji czynnej )

- z uwagi na nieuzupełnienie w terminie braków pisma, uniemożliwiających nadanie środkowi odwoławczemu biegu, środek jest bezskuteczny ( Art. 120 p. 2 )

Forma

Zarządzenie

Zaskarżalność

Tak- zażalenie do sądu odwoławczego ( Art. 429 p. 2 )

II. Pozostawienie środka zaskarżenia bez rozpoznania ( Art. 430 ) ( w toku kontroli wtórnej )

Organ właściwy

Organ odwoławczy

Przesłanki

- gdy środek zaskarżenia został niesłusznie przyjęty

- zachodzą okoliczności uzasadniające odmowę przyjęcia środka w kontroli pierwotnej, a mimo to na tamtym etapie środek przyjęto,

- gdy przyjęcie środka nastąpiło na skutek nieuzasadnionego przywrócenia terminu

- gdy środek zaskarżenia skutecznie cofnięto ( Art. 432 ), chyba że zachodzi bezwzględna przyczyna odwoławcza/rażąca niesprawiedliwość orzeczenia.

- gdy przedmiot zaskarżenia przestał istnieć ( np. uchylono tymczasowe aresztowanie

Forma

Postanowienie

Zaskarżalność

- gdy środek zaskarżenia został niesłusznie przyjęty

Zasada: Tak- zażalenie ( instancja pozioma ) (

Wyjątek: gdy postanowienie wydał Sąd Najwyższy.

- gdy inne przyczyny- nie

III. Rozpoznanie środka zaskarżenia ( Art. 437 )

Forma

a. jeśli środkiem odwoławczym było zażalenie- postanowienie

b. jeśli środkiem odwoławczym była apelacja-

- jeśli apelacja odnosi się do całości/części wyroku- wyrok ( Art. 456 )

- jeśli apelacja odnosi się tylko do uzasadnienia- postanowienie

Wybór rodzaju rozstrzygnięcia II- instancyjnego nie jest uzależniony od wniosku zawartego w środku odwoławczym!

1. WYROK UTRZYMUJĄCY W MOCY zaskarżoną decyzji procesowej ( uzasadnienia )- w wypadku uznania środka za bezzasadny - a więc

- nie stwierdzono bezwzględnych przyczyn odwoławczych i

- nie stwierdzono względnych przyczyn odwoławczych wskazywanych przez skarżącego i

- decyzja procesowa nie jest rażąco niesprawiedliwa

2. WYROK REFORMATORYJNY- zmiana zaskarżonej decyzji procesowej ( uzasadnienia )- orzeczenie co do istoty

- nie stwierdzono bezwzględnych przyczyn odwoławczych i

- stwierdzono względne przyczyny odwoławcze, wskazywane przez skarżącego albo

- decyzja procesowa jest rażąco niesprawiedliwe

- zebrane dowody na to pozwalają

3. WYROK KASATORYJNY-

- stwierdzenie bezwzględnych przyczyn odwoławczych lub

- stwierdzenie względnych przyczyn odwoławczych, wskazywanych przez skarżącego albo

- decyzja procesowa jest rażąco niesprawiedliwa i

- zebrane dowody nie pozwalają na zmianę decyzji procesowej.

a. uchylenie zaskarżonej decyzji procesowej ( uzasadnienia )

a. w całości

b. w części

b. rozstrzygnięcie następcze

A. UMORZENIE POSTĘPOWANIA- jeśli pozwalają na to zebrane dowodowy

B. PRZEKAZANIE SPRAWY DO PONOWNEGO ROZPOZNANIA SĄDOWI I INSTANCJI- jeśli zebrane dowody nie pozwalają na umorzenie postępowania lub zmianę orzeczenia.

Zasady orzekania przez sąd ponownie rozpoznający sprawę ( Art. 442 )

1. sąd orzeka w granicach, w jakich nastąpiło przekazanie

Wyjątek: uchylenie wyroku tylko w zakresie rozstrzygnięcia o karze albo innym środku nie stoi na przeszkodzie uniewinnieniu oskarżonego lub umorzeniu postępowania

2. sąd przeprowadzając postępowanie w zakresie dowodów, które nie miały wpływu na uchylenie wyroku, może poprzestać na ich ujawnieniu.

3. zapatrywania prawne i wskazania sądu odwoławczego co do dalszego postępowania są wiążące dla sądu ponownie rozpoznającego sprawę.

4. zakaz reformationis in peius ( Art. 443 ).

IV. w wypadku zaistnienia wątpliwości ( fakultatywne )

1. co do faktów- to sąd odwoławczy może w przypadku zmiany/uchylenia przerwać rozprawę i zażądać od prokuratora uzupełniającego postępowania dowodowego ( Art. 397 w zw. z Art. 437 §2 ).

2. co do prawa- to sąd odwoławczy może w każdym przypadku przekazać zagadnienie prawne Sądowi Najwyższemu ( PYTANIE PRAWNE )- ( Art. 441 )

Przesłanka

a. przy rozpoznawaniu środka odwoławczego wyłoniło się zagadnienie prawne wymagające zasadniczej wykładni ustawy- kwestia prawne dotycząca norm niejasno sformułowanych, rozbieżnie interpretowanych w piśmiennictwie i orzecznictwie, gdy autorytatywne wyjaśnienie może mieć znaczenie dla kształtowania orzecznictwa.

Sąd Najwyższy może:

a. rozpoznać pytanie prawne i wydać uchwałę- jest ona wiążąca dla każdego sądu, który orzekać będzie w sprawie ( również dla SN w wypadku kasacji )

b. przekazać rozstrzygnięcie zagadnienia prawnego powiększonemu składowi tego samego sądu- moc uchwały jw.

c. przejąć sprawę do swego rozpoznania.

APELACJA ( Rozdział 49 )- środek odwoławczy

1.zwyczajny

2. przysługujący od wyroku

3. bezwzględnie dewolutywny

4. bezwzględnie suspensywny

Dopuszczalność- przysługuje od

1. wyroku sądu I instancji ( Art. 444 )

Wyjątek: ustawa stanowi inaczej

a. wyrok nakazowy ( sprzeciw- Art. 506 )

Legitymacja czynna ( Art. 444 )

1. uprawniony podmiot

a. strony

b. podmiot zobowiązany do zwrotu korzyści majątkowej

c. pokrzywdzony, od wyroku warunkowo umarzającego postępowanie, wydanego na posiedzeniu

2. podmiot ten musi dysponować doręczonym przez sąd wyrokiem wraz z uzasadnieniem.

Termin

14 dni od doręczenia wyroku z uzasadnieniem- biegnie dla każdego uprawnionego odrębnie ( Art. 445 §1 )

Konwersja- ( Art. 445 §2 )jeśli w terminie przewidzianym do złożenia wniosku o uzasadnienie wyroku uprawniony zamiast takiego wniosku, składa od razu apelację, to apelacja ta wywołuje podwójny skutek:

- jest traktowana jako wniosek o uzasadnienie

- po doręczeniu tego uzasadnienia uprawnionemu, może on:

- uzupełnić apelację w terminie 14 dni,

- nie uzupełnić- wówczas apelacja uprzednio złożona podlega rozpoznaniu jako środek odwoławczy od wyroku

Wymogi formalne

1. zob. Art. 428 ). z tym że:

- apelację co do winy uważa się za zwróconą przeciwko całości wyroku,

- apelację co do kary uważa się za zwróconą przeciwko całości rozstrzygnięcia o karze i środkach karnych

- w apelacji można podnosić zarzuty, które nie stanowiły lub nie mogły stanowić przedmiotu zażalenia

2. przymus adwokacki ( Art. 446 p. 1 ), jeśli

- apelację wnosi się od wyroku sadu okręgowego,

- apelacja nie jest sporządzona i podpisana przez prokuratora lub radcę prawnego, który może być pełnomocnikiem.

Tryb postępowania

I. wniesienie apelacji

- jeśli apelację wnosi podmiot fachowy, to dołączają odpowiednią liczbę odpisów dla stron przeciwnych ( Art. 446 § 2 )

- jeśli apelację wnosi się do sądu apelacyjnego, to dołącza się dodatkowo jeden odpis ( Art. 448 § 2 II. czynności w sądzie I instancji

a. zawiadomienie o przyjęciu apelacji prokuratora, obrońcę, pełnomocników, strony ( Art. 448 p. - jeśli apelację wniósł podmiot fachowy, to- dołącza się do zawiadomienia odpis apelacji strony przeciwnej ( Art. 448 §2 )

Wyjątek: w sprawie wyłączona była jawność rozprawy ze względu na tajemnicę państwową

Jeśli oskarżyciel publiczny występuje z apelacją na korzyść oskarżonego, to stroną przeciwną jest także oskarżyciel posiłkowy, wspierający dotąd oskarżyciela publicznego.

b. niezłowczne przekazanie akt sądowi odwoławczemu ( Art. 448 §1 )

III. czynności w sądzie II instancji

Zasada stosuje się odpowiednio przepisy o postępowaniu przed sądem I instancji ( Art. 458 )

Wyjątek: przepisy rozdziału 49 stanowią inaczej.

1. Zasada: rozpoznanie sprawy na rozprawie ( Art. 449 )

Wyjątek: rozpoznanie sprawy na posiedzeniu- w wypadkach przewidzianych przez ustawę ( Art. 449 ).

- uchylenie wyroku w przypadku bezwzględnych przyczyn odwoławczych ( Art. 439 §1 )

- kontrola wtórna ( Art. 430 §1 )

- pozostawienie bez rozpoznania w przypadku cofnięcia ( Art. 432 )

Udział stron w rozprawie apelacyjnej

1. obowiązkowy z mocy prawa ( Art. 450 §1 ):

- prokuratora,

- obrońcy przy obronie obligatoryjnej

2. obowiązkowy z mocy decyzji prezesa sądu/sądu ( Art. 450 §2 )

- inne strony,

- oskarżony pozbawiony wolności ( Art. 451 )- jeśli

- złożył wniosek ( o czym należy go pouczyć ) i

- sąd nie uznał obecności obrońcy za wystarczającą ( jeśli oskarżony nie ma obrońcy z wyboru, to należy mu w takim wypadku ustanowić obrońcę z urzędu ).

- pełnomocnicy

Niestawiennictwo należycie zawiadomionych o terminie rozprawy stron/obrońców/pełnomocników ( Art. 450 §3 )

Zasada: nie tamuje rozpoznania sprawy

Wyjątek; tamuje- gdy ich udział jest obowiązkowy.

Przebieg rozprawy apelacyjnej

1. Wywołanie sprawy

2. Przewód sądowy ( Art. 453 )

a. rozpoczyna się z ustnym sprawozdaniem sędziego, w którym sędzia sprawozdawca przedstawia

- przebieg i wyniki dotychczasowego postępowania, w szczególności treść zaskarżonego wyroku oraz zarzuty i wnioski apelacyjne,

- kwestie wymagające rozstrzygnięcia z urzędu,

- w miarę potrzeby odczytuje z akt poszczególne części,

Treści sprawozdania nie trzeba odnotowywać w protokole rozprawy.

b. postępowanie dowodowe ( Art. 452 )

Zasada: sąd odwoławczy nie może przeprowadzić postępowania dowodowego co do istoty sprawy

Wyjątek: przeprowadzenie dowodu ( fakultatywne )

1 czynność taka nie może prowadzić do przeprowadzenia na nowo przewodu sądowego, choćby w znacznej części

2 przyczyni się to do przyspieszenia postępowania

3. tylko w wyjątkowych wypadkach.

c. strony mogą składać wyjaśnienia, oświadczenia, wnioski ustnie lub pisemne ( podlegają odczytaniu )- Art. 453 §2

d, poprawienie ( obligatoryjne ) błędnej kwalifikacji prawnej czynu ( Art. 455 ) niezależnie od granic zaskarżenia i przedstawionych zarzutów.

a. kwalifikacja czynu dokonana przez sąd I instancji jest błędna

b. brak zmian w ustaleniach faktycznych

c. jeśli poprawienie kwalifikacji prawnej na niekorzyść oskarżonego- wniesienie środka zaskarżenia na jego niekorzyść.

3. Głosy stron ( Art. 453 §3 )

a. przewodniczący udziela głosu stronom w kolejności przez siebie ustalonej

b. pierwszy głos przysługuje skarżącemu

c. oskarżony i jego obrońca mają prawo do ostatniego głosu ( favor defensionis ).

4. następnie następuje wyrokowanie/wydanie postanowienia.

ZAŻALENIE ( Rozdział 50 )- środek odwoławczy

1. zwyczajny

2. przysługujący od decyzji innych niż wyrok oraz czynności faktycznych

3. względnie dewolutywny

4. względnie suspensywny.

Dopuszczalność- służy na:

1. wszelkie postanowienia ( zarówno sądu jak i prokuratora ) zamykające drogę do wydania wyroku ( Art. 459 p. 1 )- tzn. takie, w efekcie którego powstaje sytuacja procesowa, w której jest pewne, że wydanie wyroku w danym postępowaniu już nie nastąpi.

Wyjątek: ustawa stanowi inaczej

2. wszelkie postanowienia co do środka zabezpieczającego ( Art. 459 p. 2 )

3. inne postanowienia w wypadkach przewidzianych w ustawie ( Art. 459 p. 2 )

Np. w przedmiocie zawieszenia postępowania ( Art. 22 p. 2 ), właściwości sądu ( Art. 85 p. 2 ), co do zabezpieczenia majątkowego ( Art. 293 p. 2 ).

4. zarządzenia prezesa sądu/przewodniczącego wydziału/upoważnionego sędziego odpowiadające podobnym wymogom ( Art. 466 p. 1 )

5. wszelkie postanowienia i zarządzenia w postępowaniu przygotowawczym naruszające prawa lub interesy osób niebędących stronami ( Art. 302 p. 1 )

6. czynność lub zaniechania czynności w wypadkach przewidzianych w ustawie ( Art. 467 p. 1 )

Np. zatrzymanie ( Art. 246 p. 1 ), na bezczynność organów w postępowaniu przygotowawczym ( Art. 306 p. 1 ), na czynność naruszające prawa danej osoby ( Art. 302 p. 2 ).

Legitymacja czynna ( Art.459 p. 3 )

1. strony

2. osoba, której postanowienie/zarządzenie/czynność bezpośrednio dotyczy

Wyjątek: ustawa stanowi inaczej.

Termin ( Art, 460 )

Zasada: 7 dni od:

- daty ogłoszenia postanowienia/zarządzenia

- daty doręczenia postanowienia/zarządzenia- jeśli ustawa nakazuje doręczenie

Wyjątki:

- 14 dni, jeśli:

- przedmiotem zażalenia ma być jedynie rozstrzygnięcie w przedmiocie kosztów lub opłat zawarte w wyroku,

- uprawniony nie zamierza zaskarżać wyroku w innych częściach,

- uprawniony podmiot złożył wniosek o sporządzenie na piśmie oraz doręczenie uzasadnienia wyroku,

- 3 dni w przypadku zażaleń na postanowienia dotyczące świadka incognito

Doręczanie zażaleń

1. doręcza się niezwłocznie odpisy zażaleń osobom, których dotyczy zaskarżone postanowienie- jeśli zażalenia na postanowienie/zarządzenie kończące postępowanie sporządzone przez prokuratora, obrońcę lub pełnomocnika ( Art. 461 p. 1 )

2. w innych wypadkach- zawiadamia się osoby, których dotyczy zaskarżonego postanowienie o wniesieniu zażalenia ( Art. 461 p. 2 ) Gdyby jednak, mimo braku obowiązku, dołączono stosowne odpisy, należy przesłać je wraz z zawiadomieniem osobom zainteresowanym.

Wymogi formalne

1. zob. Art. 427

2. przymus adwokacko- radcowski

- zażalenie na odmowę przyjęcia kasacji ( Art. 50 p. 3 w zw. z Art. 526 p. 2 )

- zażalenie na odmowę przyjęcia wniosku o wznowienie ( Art. 545 p. 1 w zw. z Art. 530 p. 3 ) wydaną przez prezesa sądu apelacyjnego.

Suspensywność ( Art. 462 )

Zasada: środek względnie suspensywny, wstrzymać wykonanie może:

- organ a quo- sąd, który wydał zaskarżoną decyzję

- organ ad quem- sąd powołany do rozpoznania zażalenia

Uzasadnienie:

- jeśli wstrzymuje wykonanie- to wymaga uzasadnienia ( Art. 98 )

- jeśli odmowa wykonania- to nie wymaga uzasadnienia ( Art. 461 p. 2 )

Wyjątek: ustawa stanowi inaczej

- aresztowanie porządkowe ( Art. 290 p. 3 )

- gdy wykonanie decyzji następuje i tak dopiero po jej uprawomocnieniu się ( bo postanowienia i tak nie wykonuje się do jego uprawomocnienia ),

Dewolutywność

Środek względnie dewolutywny ( Art. 463 ).

- sąd a quo- na którego postanowienie złożono zażalenie, może je uwzględnić, jeśli orzeka w tym samym składzie ( Art. 463 p. 1 )

- sąd odwoławczy- prezes sądu przekazuje zażalenie wraz z aktami sprawy lub niezbędnymi odpisami z akt sprawy, sądowi powołanemu do rozpoznania zażalenia

Zasada: niezwłocznie

Wyjątek: 48 godzin

- zażalenie na postanowienie w przedmiocie tymczasowego aresztowania,

- zażalenie na postanowienie w przedmiocie zabezpieczenia majątkowego.

Tak samo jest w przypadku prokuratury z tym że zażalenie może rozpatrzeć inny prokurator tejże prokuratury, któremu przekazano to zażalenie.

Organ odwoławczy- właściwy do rozpatrzenia zażalenia

1. w przypadku zażaleń na postanowienia sądu:

- sąd odwoławczy

2. w przypadku zażaleń na postanowienia/zarządzenia/czynności prokuratora ( Art. 465 p. 2 )

- prokurator nadrzędny,

- sąd- w wypadkach przewidzianych przez ustawę

- zabezpieczenie roszczenia cywilnego ( Art. 69 p. 3 )

- utajnienie świadka ( Art. 184 p. 5 )

- kontrola i utrwalanie rozmów i treści innych przekazów ( Art. 241 )

- zatrzymanie i przymusowe doprowadzenie osoby podejrzanej, podejrzanego, świadka, biegłego,

- środek zapobiegawczy ( Art. 252 p. 2 )

- zabezpieczenie majątkowe w toku postępowania przygotowawczego ( Art. 293 p. 2 )

- odmowa wszczęcia postępowania przygotowawczego lub jego umorzenie, jeśli zażalenia w tej materii nie uwzględnił prokurator nadrzędny ( Art. 306 p. 2 ).

3. w przypadku zażaleń na postanowienia/zarządzenia/czynności nieprokuratorskiego organu prowadzącego postępowanie przygotowawcze ( Art. 465 p. 3 )

- prokurator nadzorujący

- sąd ( zatrzymanie )

4. w przypadku zażaleń na zarządzenia prezesa sądu/przewodniczącego wydziału/upoważnionego sędziego ( Art. 466 p. 2 )

- sąd odwoławczy

Tryb postępowania ( Art. 464 )

1. sąd odwoławczy rozpatruje zażalenie na posiedzeniu

2. udział stron /obrońców/pełnomocników w posiedzeniu

a. z mocy prawa- jeśli zażalenie

- na postanowienie kończące postępowanie,

- na zatrzymanie

Wyjątek:( obie sytuacje )- oskarżony pozbawiony wolności - jak w apelacji- zob. Art. 251.

- gdy przysługuje im prawo udziału w posiedzeniu sądu I instancji

b. na mocy zezwolenia sądu- w innych wypadkach.

Wyjątek: całkowite utajnienie postępowania zażaleniowego- w przypadku świadka incognito sensu stricto ( Art. 184 p. 5 ).

Rozstrzygnięcie w przedmiocie zażalenia

1. w przypadku decyzji

a. utrzymanie w mocy

b. uchylenie

c. zmiana

2. w przypadku czynności lub zaniechań czynności niedecyzyjnych ( Art. 467 p. 2 )

a. uznanie za bezzasadne

b. uznanie za zasadne- wówczas organ odwoławczy

- stwierdzenie niezgodności czynności z prawem ( np. zatrzymania, zajęcia przedmiotów )

- stwierdzenie braku czynności ( np. niepowiadomienie zawiadamiającego o przestępstwie )

- zarządzenie co należy, zwłaszcza w celu naprawienia skutków uchybienia oraz zapobieżenia podobnym uchybieniom w przyszłości,

- podejmowanie innych środków przewidzianych w ustawie ( np. zawiadamia prokuratora i organ przełożony nad organem, który dokonał bezzasadnego lub nielegalnego zatrzymania, nakazanie zwrotu bezprawnie zajętych przedmiotów ).

ZASKARŻALNOŚĆ DECYZJI PROCESOWYCH W II INSTANCJI ( Art. 426 )

1. od orzeczeń wydanych przez organ odwoławczy na skutek środka odwoławczego- nie przysługuje środek odwoławczy ( Art. 426 §1 )

2. od innych orzeczeń organu odwoławczego oraz od orzeczeń wydanych przez Sąd Najwyższy- nie przysługuje środek odwoławczy ( Art. 426 §2 )

Wyjątek: ustawa stanowi inaczej

3. od wydanych w toku postępowania postanowień co do: ( Art. 426 §3 )

a. przeprowadzeniu obserwacji w zakładzie leczniczym

b. zastosowaniu środka zapobiegawczego

c. nałożeniu kary porządkowej

Przysługuje zażalenie do innego równorzędnego składu sądu odwoławczego ( instancja pozioma ).

POSTĘPOWANIA SZCZEGÓLNE ( Dział X, Art. 468- 507 )

Postępowanie ( tryb ) szczególne- taka odmiana postępowania, która zakłada rozstrzygnięcie kwestii odpowiedzialności karnej w sposób istotnie różniący się w swym przebiegu od modelowego, zasadniczego rodzaju procesu.

I. tryby szczególne I stopnia- takie postępowania, w których normuje się odmienne kwestie procesowe, odsyłając w pozostałym zakresie do przepisów trybu zasadniczego

1. POSTĘPOWANIE U{SZCZONY

2. POSTEPOWANIE KARNE SKARBOWE

II. tryby szczególne II stopnia - zawierają odstępstwa od postępowań szczególnych stopnia pierwszego, poza tymi odrębnościami stosuje się tu normy trybu szczególnego I stopnia, a w kwestiach tam nieuregulowanych przepisy trybu zasadniczego.

1. POSTĘPOWANIE NAKAZOWE

2. POSTĘPOWANIE PRYWATNOSKARGOWE

3. POSTĘPOWANIE W STOSUNKU DO NIEOBECNYCH W SPRAWACH KARNYCH SKARBOWYCH

Przesłanki

1. postępowania szczególne I stopnia

a. ogólne przesłanki procesowe

b. przesłanki szczególne danego trybu

→ jeśli brak przesłanek szczególnych → postępowanie zwyczajne ( jeśli w trakcie- to wydanie postanowienia o zmianie trybu )

2. postępowania szczególne II stopnia

a. ogólne przesłanki procesowe

b. przesłanki szczególne trybu I stopnia

c. przesłanki szczególne danego trybu II stopnia

→ jeśli brak przesłanek szczególnych II stopnia → postępowanie szczególne I stopnia.

Podział postępowań szczególnych

1. kryterium: stosunek do formalizmu postępowania zwyczajnego

a. ekwiwalentne ( równoważne ) ( postępowanie karne skarbowe )

b. zredukowane ( wszystkie pozostałe )

c. wzbogacone ( aktualnie brak- w II RP- postępowanie przed sądem przysięgłych )

2. kryterium: czynnik powodujący wyodrębnienie danego postępowania szczególnego

a. z uwagi na czynniki przedmiotowe ( charakter lub waga sprawy )

b. z uwagi na czynniki podmiotowe ( osoba oskarżonego )

c. z uwagi na ratione materiae

3. kryterium: obowiązek sięgania po dany tryb szczególny

a. obligatoryjne

b. fakultatywne ( postępowanie nakazowe ).

4. kryterium: akt prawny, które je statuuje

a. kodeksowe ( postępowanie uproszczone, postępowanie prywatnoskargowe, postępowanie nakazowe ).

Postępowanie w sprawach podlegających orzecznictwu sądów wojskowych jest postępowaniem zwyczajnym !, tyle, że prowadzonym przed innymi niż powszechne sądami.

b. pozakodeksowe ( postępowanie karne skarbowe, postępowanie wobec nieobecnyh, postępowanie w przedmiocie odpowiedzialności podmiotów zbiorowych za czyny zabronione pod groźbą kary ).

POSTEPOWANIE UPROSZCZONE- postępowanie szczególne I stopnia o charakterze zredukowanym.

Zasada: odpowiednie stosowanie przepisów o postępowaniu zwyczajnym ( Art. 468 )

Wyjątek: gdy przepisy Rozdziału 51 stanowią inaczej.

Przesłanki

I. ogólne przesłanki procesowe ( Art. 17 )

II. w sprawie prowadzone było dochodzenie ( Art. 469 )

Nie stanowi przeszkody w rozpoznaniu sprawy w trybie uproszczonym dokończenie postępowania przygotowawczego w formie śledztwa z powodu przekroczenia terminu na ukończenie dochodzenia ( Art. 325i §1 ).

Chodzi o sprawy, w których dochodzenie prowadzono, a nie takie, w których było ono możliwe, ale zdecydowano się prowadzić śledztwo.

- jeśli podstawy wyłączające dochodzenie ujawnią się w toku dochodzenia to konieczne jest przekształcenie postępowania przygotowawczego w śledztwo, co wyklucza w przyszłości postępowanie uproszczone.

- jeżeli podstawy wyłączające dochodzenie ujawnią się w toku postępowania sądowego, a nie istniały wcześniej - np. pozbawienie oskarżonego wolności nastąpi dopiero po przesłaniu do sądu aktu oskarżenia sporządzonego w wyniku dochodzenia, to pozbawienie wolności nie jest przeszkodą procesową do trybu uproszczonego.

- jeżeli podstawy wyłączające dochodzenie ujawnią się w toku postępowania sądowego przed rozpoczęciem przewodu sądowego, a istniały wcześniej ( np. wadliwa kwalifikacja prawna czynu )- sąd powinien w trybie Art. 345 zwrócić sprawę prokuratorowi do uzupełnienia postępowania przygotowawczego

- jeżeli podstawy wyłączające dochodzenie ujawnią się w toku postępowania sądowego po rozpoczęciu przewodu sądowego, to sąd przechodzi na tryb zwyczajny.

W postępowaniu uproszczonym mogą działać w charakterze oskarżyciela publicznego oskarżyciele nieprokuratorscy

Odformalizowanie postępowania uproszczonego

1. po wstępnej kontroli aktu oskarżenia i uznaniu, że sprawa kwalifikuje się do rozprawy, odpis aktu oskarżenia można doręczyć oskarżonemu wraz z wezwaniem na rozprawę ( Art. 475 )

Pomiędzy doręczeniem a terminem rozprawy musi minąć minimalnie 7 dni pod rygorem odroczenia rozprawy na żądanie oskarżonego/obrońcy.( Art. 353 ).

2. sąd rozpoznaje sprawę jednoosobowo ( Art. 476 ) ( sędzia ma prawa przewodniczącego )

Wyjątek sąd rejonowy- w składzie 1 sędzia + 2 ławników, na zarządzenie prezesa sądu, jeśli jest to uzasadnione jej okolicznościami

Sąd okręgowy rozpoznaje sprawę także jednoosobowo, jeśli była rozpoznawana jednoosobowo w sądzie rejonowym.

3. możliwe jest rozpoznanie na posiedzeniu wniosku oskarżonego o skazanie bez postępowania dowodowego, jeśli wniosek ten złożono przed rozprawą ( Art. 474a ).

W postępowaniu zwyczajnym- na rozprawę ( Art. 387 §5 )

- o terminie posiedzenia zawiadamia się strony, przesyłając im odpis wniosku,

- nieusprawiedliwione niestawiennictwo pokrzywdzonego/oskarżyciela publicznego nie stoi na przeszkodzie uwzględnieniu wniosku, jeśli spełnione są pozostałe warunki z Art. 387 ( zarówno na posiedzeniu jak i na rozprawie ).

4. stawiennictwo stron nie jest obowiązkowe

a. jeśli niestawiennictwo oskarżyciela ( Art. 477 ), to

→ akt oskarżenia odczytuje protokolant ( Art. 478 ).

b. jeśli niestawiennictwo oskarżonego na rozprawę główną, któremu doręczono wezwanie-

→ sąd może prowadzić postępowanie bez jego udziału

Wyjątek ( Art. 480 )- nie można przeprowadzić rozprawy głównej pod nieobecność oskarżonego, jeśli

- oskarżony usprawiedliwił swoje niestawiennictwo i

- wnosił o odroczenie rozprawy.

→ odczytuje się uprzednio złożone wyjaśnienia oskarżonego

→ jeśli oskarżony wyjaśnień nie złożył- sąd może zastosować pomoc prawną ( Art. 396 §2 - 4 )

c. jeśli niestawiennictwo zarówno oskarżonego jak i obrońcy ( ale niestawiennictwo oskarżonego, który obrońcy nie ma )

→ sąd może wydać wyrok zaoczny ( zob. niż. )

5. przerwanie rozprawy każdorazowo jedynie na okres 21 dni ( Art. 484 §1 )

W postępowaniu zwyczajnym- 35 dni.

Konsekwencja przekroczenia terminu → zmiana trybu postępowania na zwyczajny.

W postępowaniu zwyczajnym- odroczenie rozprawy.

Zmiana trybu postępowania na zwyczajny

1. przekroczenie terminu ( Art. 484 §2 )

2. jeśli po rozpoczęciu przewodu sądowego okaże się, że sprawa nie podlega rozpoznaniu w postępowaniu uproszczonym ( Art. 483 ). Sąd rozpoznaje sprawę

- w tym samym składzie- za zgodą oskarżonego,

- w składzie uzupełnionym - jeśli takiej zgody brak.

- jeśli akt oskarżenia nie był zatwierdzany przez prokuratora ( pochodził od nieprokuratoskich oskarżycieli publicznych, którzy nie mogą działać w postępowaniu zwyczajnym, to należy zwrócić akt oskarżenia prokuratorowi do uzupełnienia ).

Wyrok zaoczny

Przesłanki ( fakultatywne )

1. niestawiennictwo na rozprawę oskarżonego i jego obrońcy

2. oskarżony i jego obrońca zostali prawidłowo o rozprawie zawiadomieni

3. sąd dysponuje wcześniejszymi wyjaśnieniami oskarżonego, który odczytał na rozprawie.

Przedmiot wyroku zaocznego

1. kara

2. środki karne wskazane w Art. 39 kk

3. tytułem środka zabezpieczającego jedynie przepadek przedmiotów ( Art. 481 )

Zaskarżalność

Tak - sprzeciwem ( Art. 481 )

Legitymacja czynna

Oskarżony

Termin

7 dni od doręczenia odpisu wyroku zaocznego ( doręczenie następuje z urzędu )

Wymogi formalne

a. obligatoryjnie - usprawiedliwienie nieobecności

b. fakultatywnie- wniosek o uzasadnienie wyroku na wypadek nieprzyjęcia lub nieuwzględnienia sprzeciwu

Sąd może

1. odmówić przyjęcia sprzeciwu ( na co służy zażalenie- jako na zarządzenie zamykające drogę do wydania wyroku )

2. nie uwzględnić sprzeciwu ( jeśli uzna nieobecność oskarżonego na rozprawie za nieusprawiedliwioną ( ( postanowienie- służy na nie zażalenie )- Art. 482 §2

Jeśli oskarżony wniósł o uzasadnienie wyroku, to z chwilą doręczenia mu tego uzasadnienia rozpoczyna bieg 14- dniowy termin do wniesienia apelacji. Nie ma przy tym znaczenia, iż oskarżony wniósł zażalenie na odmowę/nieuwzględnienie, bo:

- zażaleniem zaskarża jedynie zarządzenie o odmowie przyjęcia sprzeciwu/postanowienie o nie uwzględnienieniu sprzeciwu

- apelacją zaskarża cały wyrok.

Przesłanki wniesienia apelacji od wyroku zaocznego

a. oskarżony w terminie 7 dni od dnia doręczenia mu wyroku zaocznego wniósł sprzeciw

b. w sprzeciwie tym oskarżony wniósł o uzasadnienie wyroku na wypadek nieprzyjęcia lub nieuwzględnienia sprzeciwu

c. nastąpiła odmowa przyjęcia sprzeciwu lub też sprzeciwu nie uwzględniono

d. oskarżonemu doręczono uzasadnienie wyroku ( od tego momentu rozpoczyna bieg 14- dniowy termin do wniesienia apelacji )

3. uwzględnić sprzeciw ( jeśli uzna nieobecność oskarżonego na rozprawie za usprawiedliwioną ), wówczas ( Art. 482 §3 )

i. następuje ponownie rozpoznanie sprawy,

ii. wyrok zaoczny traci moc z chwilą gdy oskarżony lub jego obrońca stawią się na rozprawę.

Jeśli oskarżony lub jego obrońca się nie stawią, to sąd nie wydaje żadnego orzeczenia, zamyka rozprawę, stwierdzając nieobecność oskarżonego.

- jeśli oskarżony nie złożył wniosku o uzasadnienie- to wyrok zaoczny staje się prawomocny ( bo minął już termin do wystąpienia o uzasadnienie wyroku, jako warunek do jego zaskarżenia, chyba, że zaskarżą go inne strony na zasadach ogólnych (

- jeśli oskarżony złożył wniosek o uzasadnienie, możliwość wydania mu uzasadnienia nie wchodzi w rachubę ( "na wypadek nieprzyjęcia lub nieuwzględnienia )

POSTĘPOWANIE W SPRAWACH Z OSKARŻENIA PRYWATNEGO - postępowanie szczególne II stopnia zredukowane

Zasada: odpowiednie stosowanie przepisów o postępowaniu uproszczonym ( Art. 485 )

Wyjątek; gdy przepisy Rozdziału 52 stanowią inaczej.

Przesłanki

I. przesłanki ogólne

II. przesłanki szczególne I stopnia ( postępowania uproszczonego ) jest wyłączona, bo nie prowadzi się postępowania przygotowawczego

III. przesłanki szczególne II stopnia

1. popełniono czyn ścigany z mocy ustawy z oskarżenia prywatnego

a. nieumyślne uszkodzenie ciała powodujące inny niż ciężki uszczerbek na zdrowiu ( Art. 157 §4 kk )

b. lekkie uszkodzenia ciała ( Art. 157 §4 kk )

c. zniesławienie ( Art. 212 §4 kk )

d. zniewaga ( Art. 216 §5 kk )

e. naruszenie nietykalności cielesnej ( Art. 217 §3 kk )

f. uchylanie się od obowiązku opublikowania sprostowania lub odpowiedzi na publikowanie ich wbrew warunkom określonym w ustawie, gdy pokrzywdzonym jest osoba fizyczna ( Art. 46 ust. 2 ustawy z 1984- prawo prasowe )

g. wszystkie przestępstwa przewidziane przez ustawę o prawie autorskim i prawach pokrewnych z 1994 ) - chyba że sprawca uczynił sobie z popełniania przestępstw stałe źródło dochodu albo organizował działalność przestępną lub kierował nią.

2. sprawcą przestępstwa nie jest żołnierz ( Art. 661 )

Przebieg postępowania

1. wszczęcie postępowania

Nie funkcjonuje postępowanie przygotowawcze

a. pokrzywdzony wniósł prywatny akt oskarżenia ( Art. 487 )- ograniczone wymogi formalne

a. ogólne wymogi pisma procesowego ( Art. 119 )

b. osoba oskarżonego

c. zarzucany mu czyn

d. wskazanie dowodów, na których opiera się oskarżenie.

b. skarga pokrzywdzonego ( Art. 488 )

Organ przyjmujący

Policja, na żądanie pokrzywdzonego

Forma

- pisemna lub

- ustna

Czynności Policji

a. zabezpiecza dowody w razie potrzeby

b. przesyła skargę do właściwego sądu

Sąd może jedynie zlecić Policji dokonanie określonych czynności dowodowych, po przeprowadzeniu wyniki ich Policja przekazuje sądowi, stosuje się odpowiednio przepisy o czynnościach w niezbędnym zakresie ( Art. 308 )

2. następnie:

Sąd rejonowy rozpoznaje sprawę jednoosobowo ( Art. 286 )

Wyjątek: w składzie 1 sędziego i dwóch ławników

- z mocy prawa- przy przestępstwie zniesławienia

- na mocy zarządzenia prezesa sądu, jeśli ze względu na okoliczności uzna to za stosowne.

a. posiedzenie pojednawcze albo

i. prowadzi sędzia ( Art. 489 )

ii. rozpoczyna się wezwaniem stron do pojednania ( Art. 490 §1 )

1) jeśli strony się stawią

a. pojednanie zwykłe

→ umorzenie postępowania ( Art. 492 §1 )

b. pojednanie rozszerzone - obejmujące również inne sprawy z oskarżenia prywatnego, toczące się pomiędzy tymi samymi stronami ( Art. 493 ).

→ umorzenie postępowania

c. zawrzeć ugodę ( równocześnie z pojednaniem ) ( Art. 494 )- przedmiotem mogą być również roszczenia pozostające w związku z oskarżeniem

→ umorzenie postępowania

→ ugoda jest tytułem egzekucji sądowej po nadaniu przez sąd klauzuli wykonalności.

d. niedojście do pojednania ( Art. 495 §1 )

→ sprawę kieruje się na rozprawę główną, w miarę możliwości wyznacza się od razu jej termin,

Wyjątek: zachodzi potrzeba skierowania sprawy na posiedzenie w celu innego rozstrzygnięcia

- strony obecne na posiedzeniu powinny zgłosić wnioski dowodowe

- sąd może postanowić, że ze względu na okoliczności sprawy będzie ona rozpoznana z udziałem ławników.

2) jeśli strony się nie stawią

a. nieusprawiedliwione niestawiennictwo oskarżonego ( Art. 491 §2 )

→ sprawę kieruje się na rozprawę główną, w miarę możliwości wyznacza się od razu jej termin

b. nieusprawiedliwione niestawiennictwo oskarżyciela prywatnego i jego pełnomocnika ( Art. 491 §1 )

→ uważa się za odstąpienie od oskarżenia,

→ umorzenie postępowania.

b. postępowanie mediacyjne ( Art. 490 §2 )

a. na wniosek stron

b. z urzędu- za zgodą stron.

Stosuje się przepis Art. 23a.

a. pojednanie zwykłe

b. pojednanie rozszerzone

c. ugoda

→ należy skierować na posiedzenie, bo tylko wtedy jest tytułem egzekucji sądowej

d. niedojście do pojednania.

Skutki jw.

3. rozprawa- może na niej nastąpić

a. umorzenie postępowania ( wyrokiem ). jeśli

- na rozprawie może dojść do pojednania zwykłego/rozszerzonego/ugody ( która jest w tym wypadku tytułem wykonawczym ( ( Art. 499 ) stosuje się ww. przepisy

- gdy oskarżyciel prywatny odstąpił od oskarżenia przed rozpoczęciem przewodu sądowego na rozprawie głównej- bez zgody oskarżonego ( Art. 496 §2 )

Odstąpienie to może być

a. wyraźne

b. dorozumiane- niestawiennictwo oskarżyciela prywatnego i jego pełnomocnika na rozprawie głównej bez usprawiedliwionych powodów ( Art. 490 §2 )

- gdy oskarżyciel prywatny odstąpił od oskarżenia po rozpoczęciu przewodu sądowego na rozprawie głównej przed prawomocnym zakończeniem postępowania- za zgodą oskarżonego ( Art. 496 §1 )

b. wydania innego wyroku

Oskarżenie wzajemne

Ratio legis- W sprawach prywatno- skargowych strony konfliktu bardzo często wysuwają wobec siebie wzajemne zarzuty.

Legitymacja czynna

Oskarżony, wobec którego toczy się postępowanie prywatnoskargowe

Legitymacja bierna

Oskarżyciel prywatny, będący pokrzywdzonym

Przesłanki

1. czyn zarzucany jest czynem ściganym z oskarżenia prywatnego ( Art. 497 §1 )

2. czyn te pozostaje w związku z czynem zarzucanym oskarżonemu ( Art. 497 §1 )

3. przesłanka negatywna- prokurator wcześniej ( Art. 498 §1 )

a. wszczął postępowanie albo

b. przyłączył się do oskarżenia przeciwko danej osobie.

Termin

Do rozpoczęcia przewodu sądowego na rozprawie głównej.

Skutki

1. sąd rozpoznaje obie sprawy łącznie ( Art. 497 §1 )

2. obaj oskarżyciele prywatni korzystają z uprawnień oskarżonego. Pierwszeństwo zadawania pytań przysługuje temu oskarżycielowi prywatnemu, który pierwszy wniósł akt oskarżenia ( Art. 497 §1 )

3. uprawnienia prokuratora po wniesieniu aktu oskarżenia- może on:

a. przyłączyć się do jednego z oskarżeń wzajemnych

→ sąd wyłącza oskarżenia przeciwne do osobnego postępowania ( Art. 498 §2 )

→ postępowanie toczy się z urzędu ( Art. 60 §2 )

→ pokrzywdzony, który wniósł oskarżenia prywatne korzysta z praw oskarżyciela posiłkowego subsydiarnego ( Art. 60 §2 )

b. przyłączyć się ( objąć ) oba oskarżenia wzajemne ( Art. 498 §3 )

→ postępowanie toczy się z urzędu

→ oskarżenie korzystają w odpowiednim zakresie również z uprawnień oskarżycieli posiłkowych subsydiarnych ( Art. 498 §3 )

4. odstąpienie prokuratora

a. jeśli w wyniku przystąpienia oskarżenie wzajemne wyłączono do odrębnego postępowania ( Art. 498 §2 )

→ postępowanie powraca w nurt prywatnoskargowy

→ oskarżenie wzajemne jest już niemożliwe, bo wydzielono je w odrębny proces

b. jeśli w wyniku przystąpienie objął on oba oskarżenia wzajemne, to

→ postępowanie powraca w nurt prywatnoskargowy

→ oskarżyciele posiłkowi subsydiarni powracają do swych ról oskarżycieli prywatnych i jednocześnie oskarżonych.

c. jeśli w wyniku przystąpienie objął on oba oskarżenia, a następnie odstąpił tylko od jednego z nich

→ postępowanie to należy włączyć do odrębnego postępowania, tak jakby prokurator objął tylko jedno z oskarżeń wzajemnych.

5. odstąpienie jednego z oskarżycieli prywatnych od oskarżenia powoduje umorzenie postępowania tylko w części dotyczącej wniesionego przezeń oskarżenia ( Art. 497 §2 )

POSTĘPOWANIE NAKAZOWE- tryb szczególny II stopnia, zredukowany, w którym sąd orzeka bez rozprawy na podstawie materiałów zebranych w toku postępowania przygotowawczego.

Zasada: stosuje się odpowiednio przepisy o postępowaniu uproszczonym ( Art. 500 §2 )

Wyjątek: przepisy rozdziału 53 stanowią inaczej.

Przed 2003 orzekano postanowieniem ( nakazem ). Wynika to z wymagań konstytucyjnych- Art. 42 ust. 3 K.- zgodnie z którym każdego uważa się za niewinnego, dopóki jego wina nie zostanie stwierdzona prawomocnym wyrokiem sądu. Wszelkie orzeczenia przypisujące odpowiedzialność karną, a więc przełamujące domniemanie niewinności powinny mieć formę wyroku.

Przesłanki

I. przesłanki ogólne

II. przesłanki szczególne I stopnia- sprawy o przestępstwa podlegające rozpoznaniu w postępowaniu uproszczonym

III. przesłanki szczególne II stopnia

1. uznanie w oparciu o materiałów dowodowy, że prowadzenie rozprawy nie jest konieczne ( Art. 500 §1 )

2. okoliczności czynu i wina oskarżonego nie budzą wątpliwości ( Art. 500 §3 )

3. kara ograniczenia wolności lub grzywna w rozmiarach, jakie wolno będzie wydać w tym trybie, będzie wystarczającą reakcją prawną na czyn oskarżonego ( Art. 500 § )

4. przesłanki negatywna ( Art. 501 )

a. w stosunku do osoby pozbawionej wolności w tej lub innej sprawie

b. w sprawie z oskarżenia prywatnego

c. jeżeli zachodzą okoliczności uzasadniające obligatoryjną obronę oskarżonego z Art. 79 §1 )

Odformalizowanie ( Art. 500 §4 )

1. Sąd orzeka w składzie jednoosobowym

2. Na posiedzeniu

3. Na posiedzeniu nie biorą udziału strony ( skoro materiał dowodowy nie pozostawia wątpliwości

Wyrok nakazowy

Przedmiot:

a. kara ograniczenia wolności ( Art. 502 §1 )

b. grzywna w wysokości do 100 stawek dziennych albo 200 000 złotych ( Art. 502 §1 )

c. środek karny, jeśli ustawa tak przewiduje

- obok kary ( Art. 502 §2 )

- zamiast kary ( Art. 502 §3 )- jeśli zachodzą warunki orzeczenia tylko takiego środka

d. orzekanie o roszczeniach cywilnych ( Art. 503 )

a. jeśli materiał dowodowy zebrany w toku postępowania przygotowawczego nie wystarcza do rozstrzygnięcia powództwa cywilnego

→ sąd pozostawia powództwo cywilne bez rozpoznania

b. jeśli wystarcza

→ sąd zasądza w całości roszczenie zgłoszone w powództwie cywilnym lub

→ sąd zasądza odszkodowanie pieniężne na podstawie Art. 415 §5

Wymogi formalne ( Art. 504 )

a. oznaczenie sądu i sędziego, który go wydał

b. datę wydania wyroku

c. imię i nazwisko oraz inne dane określające tożsamość oskarżonego

d. dokładne określenie czynu przypisanego przez sąd oskarżonemu ze wskazaniem zastosowanych przepisów ustawy karnej

e. wymiar kary

f. inne niezbędne rozstrzygnięcia

g. może nie zawierać uzasadnienia ( Art. 504 §2 ).

Zaskarżalność

Tak- sprzeciwem ( Art. 506 §1 )

Legitymacja czynna

1. oskarżony

2. oskarżyciel

Termin zawity

7 dni od doręczenia wyroku

Doręczenie następuje z urzędu ( Art. 506 )- oskarżycielowi, oskarżonemu i obrońcy- wraz z odpisem aktu oskarżenia, w każdym wypadku prokuratorowi.

Wraz z odpisem doręczyć należy pouczenie przytaczające przepisy o prawie/terminie/sposobie wniesienia sprzeciwu i skutkach jego niewniesienia.

Organ właściwy

Sąd, który wydał wyrok nakazowy

Rozstrzygnięcie

1. Prezes sądu odmawia przyjęcia sprzeciwu, jeśli ( Art. 506 §2 )

- został wniesiony po terminie lub

- został wniesiony przez osobę nieuprawnioną

Forma

Zarządzenie

Zaskarżalność

Tak- zażaleniem.

2. Nie odmówić przyjęcia sprzeciwu- wniesienie jest skuteczne ( Art. 506 §3 )

→ wyrok nakazowy traci moc

→ sprawa podlega rozpoznaniu na zasadach ogólnych.

Sąd rozpoznający sprawę po wniesieniu sprzeciwu nie jest związany treścią wyroku nakazowego, który utracił moc ( Art. 506 §6 )

Jeśli w sprzeciwie podniesiono tylko zarzuty przeciwko rozstrzygnięciu o roszczeniu cywilnym,

→ wyrok traci moc tylko w tej części

→ sąd na posiedzeniu pozostawia powództwo cywilne bez rozpoznania

Prawomocność wyroku nakazowego ( Art. 507 )

1. gdy od wyroku nie wniesiono sprzeciwu w terminie 7 dni od dnia doręczenia, a nie ma podstaw do przywrócenia terminu

2. gdy sprzeciw cofnięto ( do czasu rozpoczęcia przewodu sądowego na rozprawie głównej ( Art. 506 §5 )

Zaskarżalność

1. kasację nadzwyczajną ( bo kasacja zwyczajna służy tylko od wyroków sądów odwoławczych

2. wniosek o wznowienie postępowania.

NADZWYCZAJNE ŚRODKI ZASKARŻENIA ( Dział XI , Art. 518- 548 )

Nadzwyczajne środki zaskarżenia- środki prawne służące do wywołania kontroli i wzruszania prawomocnego orzeczenia sądowego kończącego postępowanie.

Ratio legis- tzw. wentyl bezpieczeństwa, stwarzają możliwość eliminowania najpoważniejszych błędów wymiaru sprawiedliwości zawartych w prawomocnych orzeczeniach kończących postępowanie.

Przesłanką skorzystania z nadzwyczajnego środka zaskarżenia jest PRAWOMOCNOŚĆ ORZECZENIA-

1. formalna - orzeczenie nie jest zaskarżalne już w zwykłych środków zaskarżenia.

2. materialna- NE BIS IN IDEM- - zakaz ponownego wszczynania postępowania o ten sam czyn tej samej osoby.

a więc gdy:

1. upłynął termin do wniesienia środka odwoławczego ( Art. 455, 460 ) i strona nie wniosła w tym terminie środka

2. stronie odmówiono przyjęcia środka odwoławczego ( Art. 429 ), a nie zaskarżyła ona tego zarządzenia albo zaskarżyła je wprawdzie, ale zarządzenie to utrzymano w mocy

3. strona cofnęła środek odwoławczy, a brak jest podstaw do rozpoznania go mimo cofnięcia ( Art. 432 )

4. orzeczenie zostało wydane przez sąd odwoławczy w wyniku wniesienia środka odwoławczego ( Art. 426 §1 ).

5. w przypadku wyroku- gdy upłynął termin do złożenia wniosku o sporządzenie i doręczenie uzasadnienia ( Art. 422 ), a strona nie złożyła takiego żądania

6. w przypadku wyroku zaocznego- gdy w terminie 7 dni od doręczenia oskarżonemu nie wniesiono sprzeciwu, wniosku o uzasadnienia wyroku, albo nieusprawiedliwionego niestawiennictwa na rozprawę po uwzględnieniu sprzeciwu ( Art. 482 )

7. w przypadku wyroku nakazowego- jeśli ani oskarżony ( obrońca ) ani oskarżyciel nie wnoszą nań sprzeciwu w ciągu 7 dni od doręczenia nakazu lub taki sprzeciw cofną ( Art. 507 ).

I. KASACJA ( Rozdział 55, Art. 518- 539 )- środek zaskarżenia

1. nadzwyczajny

2. przysługujący od prawomocnych orzeczeń

3. bezwzględnie dewolutywny

4. względnie suspensywny

Rys historyczny

W kpk z 1928- była, służyła stronom od wyroków sądów odwoławczych, a nadto od wyroków sądów przysięgłych, od których nie przewidywano apelacji.

W kpk 1969- zamiast apelacji była rewizja strony, a rolę "wentyla bezpieczeństwa" pełniła rewizja nadzwyczajna( legitymacja czynna- Prokurator Generalny, I Prezes SN, RPO )

Nowela z 29.06.1995- przywrócono kasację i apelację.

Zasada: do postępowania w trybie kasacji stosuje się przepisy o postępowaniu odwoławczym ( działu IX ) ( Art. 518 )

Wyjątek: przepisy rozdziału 55 stanowią inaczej.

Dopuszczalność

I. prawomocny orzeczenie/wyrok ( zob.- niż. ) kończące postępowanie

1. w przypadku kasacji zwyczajnej-- zapadł prawomocny wyrok sądu odwoławczego kończący postępowanie ( Art. 519 ).

a. musi być to wyrok

b. musi być to wyrok prawomocny

c. musi być to wyrok sądu odwoławczego

Nie można więc wnieść kasacji zwyczajnej, jeżeli wyrok sądu I instancji uprawomocnił się w wyniku niezaskarżania go apelacją, bo wyrok sądu I instancji to nie jest wyrok sądu odwoławczego.

d. musi być to wyrok kończący postępowanie

Nie kończy postępowania wyrok uchylający sądu odwoławczego i przekazujący sprawę do ponownego rozpoznania.

a. jeśli strona skarżyła wyrok sądu I instancji- niezależnie od tego, jaki efekt wywołał środek odwoławczy

b. jeśli strona nie skarżyła wyroku sądu I instancji- tylko wtedy, gdy

i. sąd odwoławczy zmienił zaskarżony przez inną stronę wyrok na jej niekorzyść ( Art. 520 §2 ) ( tzn. na niekorzyść nieskarżącego ) lub

ii. gdy podnosi zarzut bezwzględnych przyczyn odwoławczych ( Art. 520 §3 ).

a. jeśli na korzyść oskarżonego- tylko

i. w razie skazania oskarżonego za przestępstwo lub przestępstwo skarbowe na karę pozbawienia wolności bez warunkowego zawieszenia jej wykonania ( Art. 523 §2 ) lub

ii. gdy podnosi się zarzut bezwzględnych przyczyn odwoławczych ( Art. 523 §4 )

b. jeśli na niekorzyść oskarżonego- tylko

i. w razie uniewinnienia oskarżonego ( Art. 523 §3 ) albo

ii. w razie umorzenia postępowania z powodu ( Art. 523 §3 ) lub

- znikomej szkodliwości społecznej czynu albo

- niepodleganie karze albo

- z powodu niepoczytalności sprawcy lub

iii. gdy podnosi się zarzut bezwzględnych przyczyn odwoławczych ( Art. 523 §4 )

Natomiast nie stoi na przeszkodzie wniesieniu kasacji: ( Art. 529 ) ( zarówno zwyczajnej jak i nadzwyczajnej )

a. wykonanie kary

b. zatarcie skazania

c. akt łaski

d. okoliczność wyłączająca ściganie lub uzasadniająca zawieszenie postępowania.

Kasację strona może wnieść od

1. całości wyroku

2. części wyroku

3. nie może natomiast wnieść kasacji tylko od uzasadnienia wyroku ( nie stosuje się Art. 425 §2- zdanie drugie )

2. w przypadku kasacji nadzwyczajnej- zapadło prawomocne orzeczenie sądu kończące postępowanie ( Art. 521 ).

a. musi być to orzeczenie ( zarówno wyrok jak i postanowienie )

b. musi to być orzeczenie prawomocne

c. musi to być orzeczenie sądu ( zarówno odwoławczego jak i I instancji )

d. musi to być orzeczenie kończące postępowanie.

Orzeczenie sądu kończące postępowanie, a nie "orzeczenie kończące postępowanie sądowe"- a więc również od postanowienia sądu utrzymującego w mocy postanowienie prokuratora o odmowie wszczęcia lub umorzeniu postępowania przygotowawczego.

II. istnienie podstawy kasacyjnej ( Art. 523 §1 )

1. kasacyjne bezwzględne przyczyny odwoławcze

a. naruszenie prawa wymienione w Art. 439 §1

b. naruszenie to mogło mieć wpływ na treść orzeczenia

c. wpływ ten jest istotny

2. kasacyjne względne przyczyny odwoławcze-

a. rażące naruszenie prawa nie stanowiące bezwzględnej przyczyny odwoławczej

b. naruszenie to mogło mieć wpływ na treść orzeczenia

c. wpływ ten jest istotny

d. nie jest to wyłącznie niewspółmierność kary

III. przesłanka negatywna- ZAKAZ SUPERKASACJI podmiot ten nie wnosił wcześniej kasacji w stosunku do tego samego oskarżonego i tego samego orzeczenia ( Art. 522 )

Legitymacja czynna

1. kasacja zwyczajna- strony ( Art. 520 §1 )

2. kasacja nadzwyczajna- podmioty specjalne

a. Prokurator Generalny ( Art. 521 )

b. Rzecznik Praw Obywatelskich ( Art. 521 )

c. Naczelny Prokurator Wojskowy ( Art. 672a )- do Izby Wojskowej SN, ale tylko w sprawach, w których funkcje oskarżycielskie pełnią prokuratorzy wojskowi, a nie np. prokuratorzy IPN.

Termin ( zawity ) ( Art. 524 )

a. kasacja zwyczajna- 30 dni od daty doręczenia wyroku z uzasadnieniem. Termin biegnie odrębnie dla każdej ze stron

Wniosek o doręczenie należy złożyć w sądzie odwoławczym, który wydał wyrok, w terminie zawitym 7 dni od ogłoszenia orzeczenia.

Jeśli strona od razu wniosła kasację, to konwersja ( odpowiednio Art. 445 §2 ).

b. kasacja nadwyczajna- nieograniczony

c. kasacja ( zarówno zwyczajna i jak nadzwyczajna ), która wniesiona została na niekorzyść oskarżonego, po upływie 6 miesięcy od daty uprawomocnienia się orzeczenia nie może zostać uwzględniona ( Art. 524 §3 ).

Wymogi formalne

1. wszystkie wymogi pisma procesowego ( Art. 119 )

2. podanie, na czym polega zarzucane uchybienie( Art. 526 §1 )

Przymus adwokacki ( Art. 526 §2 ) tylko kasacja zwyczajna )

Kasacja musi być sporządzona i podpisana przez adwokata lub pełnomocnika będącego adwokatem lub radcą prawnym, chyba że pochodzi od:

- prokuratora,

3. w przypadku kasacji zwyczajnej załączony dowód uiszczenia opłaty kasacyjnej ( Art. 527, Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z 14.05.2003 w sprawie wysokości opłaty od kasacji w sprawach karnych - delegacja ustawowa - Art. 527 §5 ).

Wyjątek: opłaty nie uiszcza:

a. prokurator

b. osoba pozbawiona wolności- zasądza się od niej opłatę dopiero w wypadku pozostawienia bez rozpoznania albo oddalenia wniesionej przez nią kasacji ( Art. 527 §2 )

c. żołnierze odbywający zasadniczą służbę wojskową lub pełniący służbę wojskową w charakterze kandydata na żołnierza zawodowego ( Art. 527 §3 )

d. strona, jeśli uwzględniono jej wniosek o zwolnienie od opłaty ze względu na sytuację rodzinną, majątkową i wysokość dochodów.

Opłata podlega zwrotowi w wypadku ( Art. 527 §4 )

i. uwzględnienia kasacji ( chociażby w części )

ii. cofnięcia kasacji.

Organ właściwy

Sąd Najwyższy - rozpoznaje kasację w składzie

a. jeśli kasacja dotyczy wyroku- 3 sędziów ( Art. 29 §1 w zw. z Art. 534 §1 )

b. jeśli kasacja dotyczy wyroku orzekającego karę dożywotniego pozbawienia wolności- 5 sędziów ( Art. 29 §2 )

c. jeśli kasacja dotyczy orzeczenia SN ( Art. 534 §2 )

- jeśli orzeczenie zostało wydane jednoosobowo- 3 sędziów,

- jeśli orzeczenie zostało wydane kolegialnie- 7 sędziów

d. jeśli nie jest konieczne orzekanie wyrokiem- 1 sędzia

Wyjątek: Prezes SN zarządzi inaczej- 3 sędziów.

Tryb

a. kasacja zwyczajna- tryb pośredni - do Sądu Najwyższego za pośrednictwem sądu odwoławczego ( Art. 525 §1 )

b. kasacja nadzwyczajna- tryb bezpośredni- do Sądu Najwyższego ( Art. 525 §2 )

Suspensywność ( Art. 532 )

Środek względnie suspensywny

Sąd Najwyższy może w razie wniesienia kasacji

1. wstrzymać wykonanie:

a. zaskarżonego orzeczenia

b. innego orzeczenia, którego wykonanie zależy od rozstrzygnięcia kasacji

2. w razie potrzeby połączyć wstrzymanie wykonania z zastosowaniem

- poręczenia majątkowego ( Art. 266 )

- poręczenia społecznego ( Art. 271 )

- poręczenia indywidualnego ( Art. 272 )

- dozoru ( Art. 275 )

- zakazu opuszczania kraju ( Art. 277 )

Forma

Postanowienie

Postępowanie

Na posiedzeniu

Zasada: bez udziału stron

Wyjątek: Prezes SN zarządzi inaczej.

3. może zastosować środek zapobiegawczy wobec oskarżonego, jeśli ( Art. 533 )

a. kasację wniesiona na niekorzyść oskarżonego

b. oskarżony nie był uniewinniony.

Postępowanie kasacyjne

1. wniesienie kasacji

2. kontrola pierwotna- przeze sądu może: ( Art. 530 §1 -3 )

a. odmówić przyjęcia kasacji

b. zwrócić kasację w celu uzupełnienia braków formalnych

c. przyjąć kasację i wówczas

- doręcza odpisy kasacji pozostałym stronom

- czeka na odpowiedź prokuratora na kasację. Prokurator może:

- uznać kasację za oczywiście bezzasadną ( Art. 530 §4 )- wówczas:

- odpis pisemnej odpowiedzi doręcza się pozostałym stronom, obrońcom, pełnomocnikom,

- dalsze pisma procesowy wnosi się bezpośrednio do SN.

- nie uznać kasacji za oczywiście bezzasadnej ( Art. 530 §5 ), wówczas:

- przesyła odpis odpowiedzi na kasację pozostałym stronom/obrońcom/pełnomocnikom,

- w terminie 14 dni od otrzymania odpowiedzi prokuratora mogą oni przedstawić sądowi na piśmie swoje stanowisko

- przesyła niezwłocznie akta SN ( chyba, że kontroli pierwotnej dokonywał Prezes SN, to wtedy i tak akta zostają w SN )

3. kontrola wtórna- Sąd Najwyższy może: ( Art. 531 )

a. pozostawić kasację bez rozpoznania

b. zwrócić akt sprawy sądowi odwoławczemu, jeśli stwierdzi, że nie zostały dopełnione czynności zmierzające do usunięcia braków formalnych wniesionej kasacji

Tzn. wtedy gdy SN ustalił, że kasacja ma braki formalne, ale prezes sądu odwoławczego nie odejmował kroków nie podejmował kroków w celu jej zwrotu do uzupełnienia.

c. rozpoznać kasację

4. następnie następuje skierowanie sprawy na

a. rozprawę ( obligatoryjnie ) - kasację od wyroku ( Art. 535 §1 )

b. posiedzenie ( zawsze fakultatywnie )

i. kasację od postanowienia ( Art. 535 §1 )

Strony mogą wziąć udział w posiedzeniu.

Wyjątek: oskarżonego pozbawionego wolności nie sprowadza się, chyba że prezes sądu/sąd postanowił inaczej

ii. oddalenie kasacji z powodu jej oczywistej bezzasadności ( Art. 535 §2 )

Wyjątek: kasacja nadzwyczajna

Na posiedzeniu nie biorą udziału strony

Odmowa nie wymaga uzasadnienia

iii. uwzględnienie w całości lub w części kasacji na korzyść oskarżonego, jeśli jest oczywiście zasadna ( Art. 535 §6 )

Na posiedzeniu nie biorą udziału strony.

Zakres rozpoznania kasacji ( Art. 536 )

Zasada:

1. granice zaskarżenia

2. podniesione zarzuty

Wyjątek w zakresie szerszym

1. gravamen commune ( Art. 435 )

2. bezwzględne przyczyny odwoławcze ( Art. 439 )

3. poprawienie błędnej kwalifikacji prawnej czynu ( Art. 455 ).

Rozstrzygnięcie w postępowaniu kasacyjnym

I. odmowa przyjęcia kasacji

Organ właściwy

a. jeśli tryb pośredni- prezes sądu, który wydał zaskarżony wyrok ( Art. 530 §1 )

b. jeśli tryb bezpośredni- Prezes SN ( Art. 530 §2 )

Przesłanki ( obligatoryjne )

- kasacja została wniesiona po terminie ( przekroczenie terminu )

- kasacja została wniesiona przez osobę nieuprawnioną ( brak legitymacji czynnej

- kasacja jest niedopuszczalna z mocy ustawy

- z uwagi na nieuzupełnienie braków pisma, uniemożliwiających nadanie kasacji biegu, kasacja jest bezskuteczna ( Art. 120 § 2 )

- gdy kasację oparto na innych podstawach niż dozwolone

Forma

Zarządzenie

Zaskarżalność ( Art. 530 §3 )

Tak- zażalenie do Sądu Najwyższego ( rozpoznawane w składzie 1 sędziego )

Objęte jest przymusem adwokackim.

Forma

Postanowienie

Tryb

Na posiedzeniu

Zasada: bez udziału stron

Wyjątek Prezes SN zarządzi inaczej.

II. pozostawienie kasacji bez rozpoznania ( Art. 531 )

Organ właściwy

Sąd Najwyższy

Przesłanki:

- gdy środek zaskarżenia został niesłusznie przyjęty

- zachodzą okoliczności uzasadniające odmowę przyjęcia środka w kontroli pierwotnej, a mimo to na tamtym etapie środek przyjęto,

- gdy przyjęcie środka nastąpiło na skutek nieuzasadnionego przywrócenia terminu

- gdy środek zaskarżenia skutecznie cofnięto ( Art. 432 ), chyba że zachodzi bezwzględna przyczyna odwoławcza.

Forma

Postanowienie

Tryb

Zasada: bez udziału stron

Wyjątek: prezes SN zarządzi inaczej

III. rozpoznanie kasacji ( Art .537 )

Forma

a. oddalenie- postanowienie

b. uchylenie -

- jeśli wyroku- to wyrok

- jeśli postanowienia- to postanowienie

1. ODDALENIE KASACJI, jeśli

a. SN stwierdzi niezasadność podniesionych zarzutów i

b. brak jest kasacyjnej bezwzględnej przyczyny odwoławczej

2. WYROK KASATORYJNY

a. SN stwierdzi zasadność podniesionych zarzutów lub

b. jest kasacyjna bezwzględna przyczyna odwoławcza

a. UCHYLENIE ZAKSARŻONEGO ORZECZENIA

i. w całości lub

ii. w części

b. ROZSTRZYGNIĘCIE NASTĘPCZE

a. PRZEKAZANIE SPRAWY WŁAŚCIWEMU SĄDOWI DO PONOWNEGO ROZPOZNANIA

- SN może zastosować środek zapobiegawczy ( Art. 538 §2 )

b. UMORZENIE POSTĘPOWANIA

c. UNIEWINNIENIE OSKARŻONEGO- jeśli skazanie jest oczywiście niesłuszne

Skutki: orzeczenie Sądu Najwyższego:

1. ma moc obowiązującą- ( Art. 538 )

a. wykonanie kary ustaje z chwilą uchylenia wyroku

b. karę już wykonaną- w przypadku późniejszego ponownego skazania- zalicza się na poczet nowo orzeczonej kary

c. prawo do odszkodowania za niesłuszne skazanie

2. jest ostateczne

a. kasacja od niego jest niedopuszczalna ( Art. 539 )

	kasacja zwyczajna	kasacja nadzwyczajna
dopuszczalność	prawomocny	prawomocne
	wyrok	orzeczenie
	sądu odwoławczego	sądu
	kończący postępowanie	kończącego postępowanie
legitymacja czynna	strona	Prokurator Generalny Rzecznik Praw Obywatelskich Naczelny Prokurator Wojskowy
podstawy kasacyjne	bezwzględne przyczyny odwoławcze, jeśli mogły mieć istotny wpływ na treść orzeczenia
	inne rażące naruszenie prawa, jeśli mogło mieć istotny wpływ na treść orzeczenia
	ale: - strona, która nie zaskarżyła orzeczenia sądu w I instancji, jeśli orzeczenie sądu I instancji utrzymano w mocy lub zmieniono na jej korzyść
	kasacja nie może być wniesiona wyłącznie z powodu niewspółmierności kary
	na korzyść- jedynie w razie skazania na karę pozbawienia wolności bez warunkowego zawieszenia jej wykonania
	na niekorzyść- jedynie w razie uniewinnienia lub umorzenia postępowania z powodu braku karygodności lub karalności czynu albo z powodu niepoczytalności sprawcy
termin do wniesienia	30 dni od doręczenia wyroku z uzasadnieniem	bezterminowo
	niedopuszczalne jest uwzględnienie kasacji na niekorzyść wniesionej po upływie 6 miesięcy od daty uprawomocnienia się orzeczenia
tryb wnoszenia	pośredni- za pośrednictwem sądu odwoławczego	bezpośredni- do SN
przymus adwokacki	tak, chyba że pochodzi od prokuratora	nie
opłata kasacyjna	tak, chyba że pochodzi od prokuratora	nie

II. WZNOWIENIE POSTĘPOWANIA ( Rozdział 56, Art. 540- 548 )- środek zaskarżenia

1. nadzwyczajny

2. mający na celu uchylenie prawomocnego orzeczenia z uwagi na okoliczności, jakie zaistniały poza postępowaniem, a mogły mieć wpływ na treść rozstrzygnięcia

3. bezwzględnie dewolutywny ( chyba że od orzeczenia SN )

4. względnie suspensywny

Przesłanki wznowienia

I. postępowanie sądowe zakończyło się prawomocnym orzeczeniem

II. określona podstawa wznowieniowa- okoliczność zaistniała poza postępowaniem

1. podstawy, które mogą spowodować wznowienie zarówno na korzyść, jak i niekorzyść oskarżonego ( obligatoryjne )

a. PROPTER FALSA ( PROPTER CRIMINA EX DELICTO )- Art. 540 §1 pkt 1

i. w związku z postępowaniem dopuszczono się przestępstwa i

ii. związek przyczynowy między przestępstwem a orzeczeniem- istnieje uzasadniona podstawa do przyjęcia, że mogło to mieć wpływ na treść orzeczenia ( np. przyjęcie łapówki przez sędziego, fałszywe zeznania )

iii. czyn ten został ustalony prawomocnym wyrokiem skazującym ( Art. 541 §1 )

Wyjątek:

- orzeczenie nie może zapaść z powodu przeszkód procesowych z Art. 17 §1 pkt 3- 11

- orzeczenie nie może zapaść z powodu przeszkód faktycznych powodujących zawieszenie postępowania ( Art. 22 )

b. PROPTER ERRORES ( Art. 542 §3 )-

i. ujawniła się bezwzględna przyczyna odwoławcza

ii. przyczyna ta nie była przedmiotem rozpoznania kasacji ( Art. 542 §4 )

iii. przesłanka negatywna- nie jest to bezwzględna przyczyna odwoławcza dotycząca oskarżonego albo

iv. przesłanka negatywna- od daty uprawomocnienia się orzeczenia upłynęło 6 miesięcy

2. podstawy, które mogą spowodować wznowienie jedynie na korzyść oskarżonego ( obligatoryjne )

a. PROPTER NOVA/DE NOVIS )- ( Art. 540 §2 )-

i. ujawniły się nowe fakty lub dowody nie znane przedtem sądowi ( tj. przed wydaniem orzeczenia )

a. NOVITER PRODUCTA- nie znane uprzednio sądowi, a ujawnione dopiero obecnie

b. NOVITER REPRETA - nie znane w ogóle ( również stronom ), a dopiero nowo ujawnione.

ii. ujawnienie nastąpiło po wydaniu orzeczenia

iii. dowody te przemawiając na korzyść oskarżonego wskazując i uzasadniają pełną jego rehabilitację

i. skazany nie popełnił czynu

ii. skazany czyn popełnił, ale nie stanowił przestępstwa

iii. skazany popełnił wprawdzie przestępstwo, ale nie podlegał karze

iv. skazany popełnił przestępstwo i podlegał karze, ale błędnie zakwalifikowano czyn z przepisu przewidującego surowszą karę

v. zakwalifikowano czyn wprawdzie prawidłowo z punktu widzenia części szczególnej, ale nie uwzględniono okoliczności zobowiązujących do nadzwyczajnego złagodzenia lub błędnie przyjęto istnienie okoliczności wpływającej na nadzwyczajne obostrzenie ( np. recydywę )

vi. sąd umorzył lub warunkowo umorzył postępowanie karne błędnie przyjmując popełnienie przez oskarżonego zarzucanego mu czynu

b. PROPTER DECRETA

a. jeżeli w wyniku orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego stracił moc lub uległ zmianie przepis prawny będący podstawą skazania lub warunkowego umorzenia ( Art. 540 §2 ) ) ← Art. 190 ust. 4 K. )

b. jeżeli potrzeba taka wynika z rozstrzygnięcia organu międzynarodowego działającego na mocy umowy międzynarodowej ratyfikowanej przez Rzeczypospolitą Polską ( Art. 540 §3 ) ( ← EKPC, Europejski Trybunał Praw Człowieka )

c. PROPTER ERRORRES

a. ujawniła się bezwzględna przyczyna odwoławcze odnosząca się do oskarżonego ( Art. 542 §3 )

b. ujawniona bezwzględna przyczyna odwoławcza nie była przedmiotem rozpoznania w trybie kasacji ( Art. 542 §4 )

3. podstawy, które mogą spowodować wznowienie jedynie na niekorzyść oskarżonego ( Art. 540a ) ( fakultatywne )

a. skazany- tzw. mały świadek koronny ( Art. 60 §3 i 4/Art. 36 §3 kks nie potwierdził w postępowaniu karnym ujawnionych przez siebie informacji

b. zachodzi okoliczność uzasadniająca wznowienie postępowania umorzonego absorpcyjnie ( Art. 11 §3 ).

Legitymacja czynna

I. z urzędu ( propter errores )- Art. 540 §3 )

II. na wniosek-

- strony ( Art. 540 §1 )

- osoba najbliższa ( Art. 540 §2 ), jeśli

- śmierć skazanego

- wznowienie na korzyść

Termin

Nieograniczony

Wymogi formalne

Przymus adwokacki ( Art. 545 §2 )- powinien być sporządzony przez adwokata lub radcę prawnego ( jeśli może działać w charakterze pełnomocnika ), chyba że pochodzi od prokuratora

Organ właściwy

1. sąd okręgowy- jeśli postępowanie zakończyło się orzeczeniem sądu rejonowego ( Art. 544 §1 )

2. sąd apelacyjny- jeśli postępowanie zakończyło się orzeczeniem sądu okręgowego ( Art. 544 §1 )

3. Sąd Najwyższy- jeśli postępowanie zakończyło się orzeczeniem sądu apelacyjnego lub SN ( Art. 544 §2 )

Wszystkie- w składzie 3 sędziów.

4. sąd właściwy do orzekania w sprawach cywilnych- jeśli wznowienie postępowanie ograniczone jest wyłącznie do orzeczenia o roszczeniach majątkowych wynikających z przestępstwa ( Art. 543 ). Do podstaw wznowienia oraz postępowania wznowieniowego stosuje się odpowiednio przepisy kpc.

Postępowanie wznowieniowe

1. złożenie wniosku o wznowienie postępowania/wszczęcie z urzędu.

2. kontrola wstępna- prezes sądu, który wydał zaskarżone orzeczenie- może on:

i. odmówić przyjęcia wniosku

ii. zwrócić w celu uzupełnienia braków formalnych

iii. przyjąć wniosek

3. sąd w kwestii wznowienia postępowania orzeka na posiedzeniu ( Art. 544 §3 )

Zasada: bez udziału stron

Wyjątek: prezes sądu/sąd postanowią inaczej.

Może:

a. pozostawić wniosek bez rozpoznania

b. zarządzić sprawdzenie okoliczności faktycznych ( w trybie Art. 97 ). Strony mają prawo wziąć udział w czynnościach sprawdzających.

c. skierować wniosek do rozpoznania

4. rozstrzygnięcie

Rozstrzygnięcie w postępowaniu wznowieniowym ( Art. 547 )

I. odmowa przyjęcia wniosku ( Art. 529 )

II. pozostawienie wniosku be rozpoznania ( Art. 530 ) ( gdy wniosek nie może być uwzględniony z przyczyn formalnych )

Forma

Postanowienie ( Art. 547 §1 )

Zaskarżalność

Tak- zażaleniem

Wyjątek: gdy orzeka o tym

- sąd apelacyjny,

- SN

III. rozpoznanie wniosku

1. ODDALENIE WNIOSKU

- gdy wniosek jest bezzasadny ( z przyczyn merytorycznych )

Forma, Zaskarżalność- jw.

2. UWZGLĘDNIENIE WNIOSKU ( Art. 547 §2 )

a. WZNOWIENIE POSTĘPOWANIA

b. ROZSTRZYGNIĘCIE NASTĘPCZE- UCHYLENIE ZASKARŻONEGO ORZECZENIA I

- PRZEKAZANIE SPRAWY WŁAŚCIWEMU SĄDOWI DO PONOWNEGO ROZPOZNANIA

Zaskarżalność

Nie

- UMORZENIE POSTĘPOWANIA

Zaskarżalność

Tak- apelacją ( bo to wyrok I- instancyjny )

Wyjątek: gdy orzeczenie wydał SN

- UNIEWINNIENIE OSKARŻONEGO, jeśli nowe fakty lub dowody wskazują na to, że orzeczenie jest oczywiście niesłuszne

Zaskarżalność

Tak- apelacją ( bo to wyrok I- instancyjny )

Wyjątek: gdy orzeczenie wydał SN.

III. WNIOSEK z Art. 12a pkwkp

Przesłanki

1. sprawa zakończona prawomocnym wyrokiem skazującym

2. wyrok ten został wydany w postępowaniu w stosunku do osób nieobecnych na podstawie Kodeksu postępowania karnego z 1969

3. skazany został ujęty albo też osobiście zgłosił się do dyspozycji sądu

4. doręczenie skazanemu odpisu tego wyroku

Legitymacja czynna

Skazany w ww. trybie

Termin ( zawity )

14 dni od dnia doręczenia

Organ właściwy

Sąd, którego wyrok się uprawomocnił

Skutki

1. sąd ten niezłowcznie wyznacza rozprawę

2. wydane w tej instancji wyrok traci moc z chwilą stawienia się skazanego na rozprawę.

IV. WNIOSEK O STWIERDZENIE NIEWAŻNOŚCI PRAWOMOCNEGO ORZECZENIA ( ustawa z 23.02.1991 o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego ).

Przesłanki (

1. orzeczenie zostało wydane przez

a. polski organ ścigania i wymiaru sprawiedliwości lub

b. organy niesądowe lub ( kolegia karno- administracyjne, Komisja Specjalna do Walki z Nadużyciami i Szkodnictwem Gospodarczym ).

c. organy Polskich Sił Zbrojnych w ZSRR nie podlegające rządowi RP ( Art. 14 )

2. w okresie od rozpoczęcia ich działalności na ziemiach polskich, począwszy od 01.01.1944 do 31.12.1956 ( Art. 1 ust. 1 )

a. czyn zarzucony lub przypisany był związany z działalnością na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego lub

b. orzeczenie wydano z powodu takiej działalności lub

c. orzeczenie wydano za opór przeciwko kolektywizacji wsi i obowiązkowym dostawom lub

d. czyn został popełniony w celu uniknięcia w stosunku do siebie lub innej osoby represji ( np. skierowanie do pracy przymusowej w batalionach górniczych w ramach zasadniczej służby wojskowej ) za działalność ww. określoną.

3. w okresie po 31.12.1956 ( Art. 1 ust. 4 )

a. jeśli orzeczenie dotyczyło czynu lub działalności mających miejsce w okresie od 01.01.1944 do 31.12.1956

4. przesłanka negatywna: ( Art. 1 ust. 3 )

a. dobro poświęcone pozostawało w rażącej dysproporcji do dobra, które uzyskano lub zamierzano uzyskać albo

b. sposób działania lub zastosowany środek były rażąco niewspółmierne do zamierzonego lub osiągniętego skutku.

Legitymacja czynna ( Art. 3 ust. 1 )

1. Rzecznik Praw Obywatelskich

2. Minister Sprawiedliwości

3. prokurator

4. osoba represjonowana

5. osoba uprawniona do składania na jej korzyść środków odwoławczych

6. w razie śmierci/choroby psychicznej/nieobecności w kraju osoby represjonowanej

- krewny w linii prostej,

- przysposabiający,

- przysposobiony,

- rodzeństwo,

- małżonek,

- organizacja zrzeszająca osoby represjonowane za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego

Organ właściwy

1. sąd okręgowy ( Art. 2 ust. 1 )

2. wojskowy sąd okręgowy- jeśli zgodnie z obowiązującymi przepisami w dniu wejścia w życie ustawy właściwy do rozpoznania sprawy o czyn będący przedmiotem tego orzeczenia jest sąd wojskowy ( Art. 2 ust. 1 )

Właściwość miejscowa

- sąd, w którego okręgu określonym przepisami obowiązującymi w dniu wejścia w życie ustawy, wydane zostało przez organ I instancji orzeczenie będące przedmiotem postępowania o unieważnienie ( Art. 2 ust. 2 ).

- jeśli nie można ustalić właściwości miejscowej sądu- sąd okręgowy/wojskowy sąd okręgowy w Warszawie ( Art. 2 ust. 3 )

Koszty postępowania

Ponosi Skarb Państwa ( Art. 13 )

Postępowanie o stwierdzenie nieważności

Zasada: odpowiednie stosowanie przepisów kpk o wznowieniu postępowania ( Art. 3 ust. 4 ).

Wyjątek przepisy ustawy stanowią inaczej.

1. Sąd orzeka na posiedzeniu

- obligatoryjny udział prokuratora,

- prawo udziału przysługuje osobie represjonowanej/osobie uprawnione do składania na jej korzyść środków odwoławczych/osobie najbliższej ( zob. wyż. )/organizacji zrzeszającej.

Z posiedzenia sporządza się protokół

2. Sąd orzeka na podstawie akt postępowania organu, który wydał orzeczenia, w razie potrzeby przeprowadza dalsze postępowanie dowodowe

Rozstrzygnięcie

Forma:

Postanowienie

Zaskarżalność

Tak- zażaleniem.

Przysługuje podmiotom legitymowanym czynnie ( Art. 3 ust. 3 ).

1. pozostawienie wniosku bez rozpoznania ( Art. 7 )

- oskarżonego uniewinniono

- postępowanie umorzono z powodu przeszkód procesowych ( Art. 11 §1 kpk )

2. odmowa stwierdzenia nieważności

- brak przesłanek uzasadniających nieważność orzeczenia

Postępowanie zakończone prawomocnym postanowieniem może być wznowione z powodów wymienionych w Art. 540 kpk, może być wniesiona od niego kasacja nadzwyczajna z Art. 521.

3. stwierdzenie nieważności orzeczenia ( charakter deklarytywny )-

- osoba, której wniosek dotyczy prowadziła działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego i

- osoba ta była z tej przyczyny represjonowana

Sąd nie jest uprawniony do zajmowania się uchybieniami materialnoprawnymi lub procesowymi orzeczenia, gdyż jego zadaniem jest jedynie ustalenie, czy osoba, której wniosek dotyczy,

a. jest to równoznaczne z uniewinnieniem oskarżonego

b. sąd może, na wniosek podmiotów legitymowanych czynnie podanie treści postanowienia do publicznej wiadomości w szczególny sposób ( Art. 5 ust. 2 )

Forma

Postanowienie

Zaskarżalność

Tak- zażaleniem- przysługuje podmiotom legitymowanym czynnie ( Art. 5 ust. 2 ).

c. sąd poucza osoby uprawnione o przysługujących im uprawnieniach do żądania odszkodowania za poniesioną szkodę i zadośćuczynienia za doznaną krzywdę ( Art. 6 )

V. WNIOSEK PROKURATORA GENERALNEGO ( ustawa o SN- Art. 64 )

Przesłanki

1. sprawa zakończona prawomocnym orzeczeniem

2. sprawa ta ze względu na osobę lub przedmiot nie podlegała orzecznictwu sądów w chwili orzekania

3. subsydiarny charakter- orzeczenie to nie mogło być wzruszone w trybie postępowania sądowego.

Legitymacja czynna

Prokurator Generalny

Organ właściwy

Sąd Najwyższy

Wniosek taki może dotyczyć zarówno orzeczeń w sprawach karnych jak i cywilnych, przy czym nie odnotowano jeszcze ani jednego takiego przypadku.

POSTĘPOWANIE PO UPRAWOMOCNIENIU SIĘ ORZECZENIA ( Dział XII, Art. 549- 577 )

Prawomocne zakończenie sądowego postępowania karnego nie oznacza, że do kwestii wynikających z tego postępowania nie będzie można już nigdy i w żaden sposób powrócić:

1) nadzwyczajne środki zaskarżenia ( zob. wyż. )- możliwe są postępowania karne, w wyniku których dojść może do korekty prawomocnego orzeczenia,

2) postępowania, w których rozstrzyga się pewne kwestie związane lub wynikające z prawomocnego orzeczenia

a. Podejmowania warunkowo umorzonego postępowania ) Rozdział 57, Art. 549- 551 )

b. Odszkodowanie za niesłuszne skazanie, tymczasowe aresztowanie lub zatrzymanie ( Art. 58, Art. 552- 559 )

c. Ułaskawienie ( Rozdział 59, Art. 560- 568 )

d. Wyrok łączny ( Rozdział 60, Art. 569- 577 )

Cechy:

a) są prowadzone po uprawomocnieniu się orzeczenia

b) nie służą kontroli prawomocnego orzeczenia:

- albo w ogóle nie prowadzą do żadnej modyfikacji orzeczenia, gdyż ta już nastąpiła w trybie nadzwyczajnym lub innym, a postępowanie ma obecnie jedynie rozstrzygnąć kwestie dodatkowe, wynikające z owej zmiany prawomocnego orzeczenia ( → odszkodowanie za niesłuszne skazanie )

- albo modyfikują wprawdzie prawomocne orzeczenie ( → wyrok łączny, ułaskawienie ), ale bez wnikania w merytoryczne aspekty tych orzeczeń, nie jest to więc korekta orzeczenia dokonywana w wyniku jego kontroli.

c) mają na celu wywołanie określonych konsekwencji prawnych.

I. PODJĘCIE POSTĘPOWANIA WARUNKOWO UMORZONEGO

WARUNKOWE UMORZENIE POSTĘPOWANIA KARNEGO- opiera się na systemie norwesko- duńskim )- polega na tym, że w stosunku do sprawców pewnej kategorii przestępstw, którzy spełniają dodatkowo ustawowo określone przesłanki, można podjąć decyzję o umorzeniu postępowania karnego, która staje się ostateczna dopiero po pozytywnym przebiegu okresu próby. Nie oznacza, że sprawca nie ponosi odpowiedzialności karnej za czyn przestępczy- jest to inna forma odpowiedzialności karnej, która polega na zastąpieniu kary i skazania sprawcy przewidzianymi przez prawo, innymi niż kara środkami.

Organ właściwy

Zawsze sąd ( przed wejściem w życie kpk 1997- także prokurator )

a. na posiedzeniu

- na wniosek prokuratora/innej strony ( Art. 336 )

- z urzędu ( Art. 339 §1 pkt 2, Art. 341- 342 )

b. w dalszym toku postępowania sądowego ( rozstrzygnięcie- Art. 414 )

c. w postępowaniu odwoławczym- reformatoryjny wyrok sądu odwoławczego ( Art. 437

Przesłanki stosowania ( Art. 66 ):

1) związane z czynem sprawcy

a) stopień winy i społecznej szkodliwości czynu nie jest znaczny,

NIE JEST ZNACZNY- a nie "nieznanczy"- wyłącznie taki, który jest zaprzeczeniem stopnia znacznego, działa to na korzyść sprawcy.

b) zarzucany czyn nie jest zagrożony karą wyższą niż 3 lata pozbawienia wolności,

Wyjątek: 5 lat, jeśli:

- pokrzywdzony pojednał się ze sprawcą lub,

- sprawca naprawił szkodę lub

- pokrzywdzony i sprawca uzgodnili sposób naprawienia szkody

2) związane z osobą sprawcy

a) niekaralność sprawcy za przestępstwo umyślne,

Warunek jest spełniony również wtedy,

- gdy nastąpiło zatarcie skazania za takie przestępstwo

- gdy sprawca był karany za takie przestępstwo, ale odstąpiono od wymierzania kary lub orzeczono samoistnie środek karny ( "karany" a nie "skazany" ).

b) jego właściwości i warunki osobiste oraz dotychczasowy sposób życia uzasadniają przypuszczenie, że pomimo umorzenia postępowania będzie przestrzegał porządku prawnego, w szczególności nie popełni przestępstwa ( DODATNIA PROGNOZA KRYMINOLOGICZNA ).

3) o charakterze procesowym

a) brak wątpliwości co do okoliczności popełnienia przestępstwa

Fakt popełnienia przestępstwa został udowodniony, a także wszystkie jego okoliczności są dowodowo wyjaśnione. Nie jest konieczne przyznanie się sprawcy.

Okres ( Art. 67 §1 ):

- od 1 do 2 lat,

- od uprawomocnienia się orzeczenia

Dozór ( fakultatywny ) ( Art. 67 §2 ):

- kuratora,

- osoby godnej zaufania,

- stowarzyszenia,

- instytucji,

- organizacji społecznej do której działalności należy troska o wychowanie, zapobieganie, demoralizacji lub pomoc skazanym.

Obowiązki probacyjne ( Art. 67 §3 )

1) obligatoryjne

- naprawienie szkody w całości lub części

Choć jest to obowiązek obligatoryjne, to może mieć miejsce tylko wtedy, gdy sprawca powoduje szkodę materialną lub niematerialną.

2) fakultatywne

- informowanie sądu lub kuratora o przebiegu okresu próby,

- przeproszenie pokrzywdzonego,

- wykonanie ciążącego na nim obowiązku łożenia na utrzymanie innej osoby,

- powstrzymanie się od nadużywania alkoholu lub używania innych środków odurzających,

- świadczenie pieniężne,

- zakaz prowadzenia pojazdów do 2 lat

- przepadek ( Art. 100 )

Ostatnie trzy należą co prawda do środków karnych, jednakże w przypadku warunkowego umorzenia postępowania są wyłącznie obowiązkami probacyjnymi, a nie środkami karnymi, gdyż sprawca nie został skazany za popełnione przestępstwo.

PONOWNE PODJĘCIE UMORZONEGO WARUNKOWO POSTĘPOWANIA KARNEGO

Ratio legis- przy założeniach instytucji warunkowego umorzenia postępowania naturalna staje się potrzeba kontroli wypełniania przez sprawcę nałożonych na niego obowiązków i reakcji, gdyby okazało się, że nie realizuje on ich lub mimo wstępnej dodatniej prognozy kryminologicznej, naruszył jednak porządek prawny.

Przesłanki ( Art. 68 )

1) obligatoryjne, jeśli sprawca ( Art. 68 §1 )

a) w okresie próby popełnił przestępstwo umyślne, za które został prawomocnie skazany,

2) fakultatywne

a) w okresie próby rażąco narusza porządek prawny, w szczególności gdy popełnił inne przestępstwo niż określone wyżej ( Art. 68 §2 )

Czyli:

- przestępstwo nieumyślne, za które został prawomocnie skazany,

- przestępstwo umyślne lub nieumyślne, za które został skazany, ale wyrok się nie uprawomocnił,

- przestępstwo, za które nie został skazany

b) w okresie próby uchyla się od dozoru, wykonania nałożonego obowiązku, orzeczonego środka karnego ( Art. 68 §2 )

c) w okresie próby nie wykonuje zawartej z pokrzywdzonym ugody ( Art. 68 §2 )

d) po wydaniu orzeczenia o warunkowym umorzeniu postępowania, lecz przed jego uprawomocnieniem się rażąco narusza porządek prawny, w szczególności gdy w tym czasie popełnił przestępstwo ( Art. 68 §2 ).

Termin maksymalny ( Art. 68 §4 )

6 miesięcy od zakończenia okresu próby.

Organ właściwy

Sąd I instancji właściwy do rozpoznania sprawy ( Art. 550 §1 )

Tryb ( Art. 549 ).

1. na wniosek

- oskarżyciela,

- pokrzywdzonego,

- kuratora sądowego

2. z urzędu

Forma

Postanowienie ( Art. 550 §3 )

Zaskarżalność

Tak- zażaleniem ( Art. 550 §3 )

Postępowanie w sprawie podjęcia

1. Na posiedzeniu ) Art. 550 §2 )- prawo udziału mają:

- prokurator,

- oskarżony,

- obrońca,

- pokrzywdzony,

- pełnomocnik pokrzywdzonego

2. Sąd może dokonywać czynności dowodowych w trybie Art. 97 w celu ustalenia, czy istnieją podstawy do podjęcia postępowania warunkowo umorzonego.

Rozstrzygnięcie

1. pozostawienie wniosku bez rozpoznania ) Art. 550 §3 )

2. oddalenie wniosku o podjęcie

- gdy brak takich podstaw

3. podjęcie postępowania warunkowo umorzonego, jeśli:

- sąd stwierdził istnienie podstaw materialnoprawnych ( ← obligatoryjne/fakultatywne )

Skutki

a. w aspekcie procesowym- postanowienie o podjęciu postępowania warunkowo umorzonego unicestwia uprzednie prawomocne orzeczenie o warunkowym umorzeniu

Wyrok zatem już nie istnieje w znaczeniu procesowym- doszło do wzruszenia prawomocnego wyroku w sposób inny niż poprzez kontrolę w trybie środków zaskarżenia i uchylenia go.

b. w aspekcie materialnym- powrót do kwestii odpowiedzialności karnej sprawcy- sprawa toczy się od nowa na zasadach ogólnych przed sądem właściwym do jej rozpoznania ( Art. 551 )

- jeśli podjęto postępowanie umorzone warunkowo wyrokiem na posiedzeniu przed rozprawą, to ówczesny wniosek prokuratora o umorzenie pełni teraz rolę aktu oskarżenia ( Art. 551 zdanie drugie w zw. z Art. 341 §2 zdanie drugie ),

- jeśli podjęto postępowanie umorzone warunkowo uprzednio, ale na rozprawie, to odżywa dawny akt oskarżenia w sprawie.

c. obowiązek zawiadomienia poręczającego ( Art. 550 §4 )- jeśli przyjęto poręczenie.

ODSZKODOWANIE ZA NIESŁUSZNE SKAZANIE, TYMCZASOWE ARESZTOWANIE LUB ZATRZYMANIE

← Art. 14 ust. 6, Art. 9 ust. 5 MPPOiP

← Art. 5 ust. EKPC,

← Art. 41 ust. 4 K -

Zasada: każdy bezprawnie pozbawiony wolności ma prawo do odszkodowania.

Ratio legis- w każdym systemie prawnym, choćby i najlepiej skonstruowanym, nie da się wykluczyć błędnych decyzji organów ścigania i wymiaru sprawiedliwości. Do ich korygowanie przewiduje się środki zaskarżenia. Zawsze jednak musi pojawić się kwestia zadośćuczynienia osobie, która w wyniku wykonania, choćby częściowo, błędnego orzeczenia, doznała krzywdy i poniosła szkodę, będąc niesłusznie pozbawiona wolności.

Charakter instytucji ( Art. 558 )

Zasada: stosuje się przepisy kpk- jest to instytucja karnoprocesowa, choć dotyczy roszczeń cywilnych.

Nie będą miały zastosowania przepisy kc o odpowiedzialności władzy publicznej, bo zgodnie z Art. 421 kc zasad tych nie stosuje się, gdy odpowiedzialność władzy publicznej jest uregulowana w innych przepisach ( a takimi są przepisy Rozdziału 58 kpk ).

Wyjątek: w kwestiach nie uregulowanych w kpk stosuje się przepisy kpc.

Legitymacja czynna

1. bezpośrednio poszkodowany- bezprawnie pozbawiony wolności- a więc ( Art. 552 )

- niesłusznie skazany

- niewątpliwie niesłusznie tymczasowo aresztowany

- niewątpliwie niesłusznie zatrzymany

Także cudzoziemiec na zasadzie wzajemności ( Art. 559 )

2. pośrednio poszkodowany ( Art. 556 ) - w razie śmierci oskarżonego

Ten, kto wskutek wykonania kary lub niewątpliwie niesłusznego tymczasowego aresztowania utracił

a. należne mu od uprawnionego z mocy ustawy utrzymanie ( tzn. był obowiązek ustawowy )

b. stale dostarczane przez zmarłego utrzymanie ( tzn. brak było obowiązku ustawowego ), jeżeli względy słuszności przemawiają za przyznaniem odszkodowania.

Nie obejmuje to zadośćuczynienia

Przedawnienie ( Art. 556 §2 )

a. a tempore scientiae- 1 rok od śmierci oskarżonego

b. a tempore facti - tak jak w Art. 555.

Legitymacja bierna

Skarb Państwa ( Art. 552 §1 )

Przesłanki

I. w przypadku roszczenia z tytułu niesłusznego skazania lub zastosowania środka zabezpieczającego ( POZBAWIENIE WOLNOŚCI NA PODSTAWIE WYROKU SĄDOWEGO )

1. szkoda oskarżonego

a. zarówno szkoda majątkowa

- damnum emergens

- lucrum cessans

b. jak i szkoda niemajątkowa ( krzywda ).

2. oskarżony został

- skazany lub

- zastosowano wobec niego środek zabezpieczający

3. kara/zastosowany środek zabezpieczający został(a) względem oskarżonego wykonana w całości lub w części.

4. adekwatny związek przyczynowy pomiędzy wykonywaniem względem oskarżonego w całości lub w części kary/zastosowanego środka zabezpieczającego a szkodą

5. NIESŁUSZNOŚĆ OBIEKTYWNA- skazanie/zastosowanie środka zabezpieczającego było niesłuszne- w wyniku zastosowania nadzwyczajnego środka zaskarżenia ( wznowienia postępowania lub kasacji ):

a. oskarżony został uniewinniony albo

b. oskarżony został skazany, ale na łagodniejszą karę albo

c1 postępowanie umorzono i

c2. umorzenie nastąpiło wskutek okoliczności, które istniały we wcześniejszym postępowaniu i

c3. okoliczności tych we wcześniejszym postępowaniu nie uwzględniono.

6. PRZESŁANKA NEGATYWNA ( Art. 553 ) ( ZASADA NEMO AUDITUR TURPITUDINEM SUAM ALLEGANS ).

a. poszkodowany dopuścił się i:

- SAMODENUNCJACJI- złożył fałszywe zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa lub

- złożył- fałszywe wyjaśnienia

b. wina umyślna poszkodowanego- nastąpiło to w zamiarze ( dolus directus/dolus eventualis ) wprowadzenia błąd sądu lub organu ścigania i

c. adekwatny związek przyczynowy pomiędzy zachowaniem poszkodowanego a niekorzystnym dla niego orzeczeniem w przedmiocie skazania/zastosowania środka zabezpieczającego i

d. oświadczenie poszkodowanego nie zostało złożone przy zastosowaniu niedozwolonych metod śledczych ( dochodzeniowych ) i

Np. oskarżony, które w rzeczywistości był niewinny, przyznał się do winy, gdyż zostało to wymuszone przez organy procesowe.

e. szkoda lub krzywda nie powstała na skutek przekroczenia uprawnień lub niedopełnienia obowiązku przez funkcjonariusza państwowego.

Nawet jeśli osoba złożyła fałszywe zawiadomienie o "swoim" przestępstwie, a zatrzymano ją mimo braku powodów uzasadniających ten środek, to fakt fałszywe samooskarżenia się nie pozbawia tej osoby prawa do odszkodowania za niewątpliwie niesłuszne zatrzymanie, bo doszło do przekroczenia uprawnień przez Policję.

← jest to w pewnym sensie wyjątek od zasady nemo auditur.

II. w przypadku roszczenia z tytułu niewątpliwie niesłusznego tymczasowego aresztowania lub zatrzymania ( FAKTYCZNE POZBAWIENIE WOLNOŚCI- NIE NA PODSTAWIE WYROKU SĄDOWEGO )

1. szkoda zatrzymanego/tymczasowo aresztowanego

2. osoba ta została:

- zatrzymana lub

- tymczasowo aresztowana

3. zatrzymanie/tymczasowe aresztowania zostały faktycznie wykonane

Przesłanką nie jest wydanie postanowienia o tymczasowym aresztowaniu, jeżeli do wykonania tego postanowienia nie doszło.

4. adekwatny związek przyczynowy pomiędzy zatrzymaniem/tymczasowym aresztowaniem a szkodą

5. NIESŁUSZNOŚĆ OBIEKTYWNA- zatrzymanie lub tymczasowe aresztowanie było niesłuszne- w wyniku zastosowania zwyczajnych środków zaskarżenia:

a. oskarżony został uniewinniony albo

b. postępowanie umorzono w toku instancji

Jeśli uniewinnienie lub umorzenie nastąpiło w efekcie nadzwyczajnych środków zaskarżenia, to oskarżony i tak ma wliczony czas aresztowania i zatrzymania do orzeczonej kary, zatem może za ten czas pozbawiania wolności dochodzić odszkodowania z tytułu niesłusznego skazania.

6. NIESŁUSZNOŚĆ SUBIEKTYWNA- niesłuszność ta była niewątpliwa.

W poprzednim kpk- oczywista, więc złagodzono.

1) Tymczasowe aresztowanie

Niewątpliwie niesłuszne- tzn. niebudzące wątpliwości. Ocena nie może tu pomijać realiów istniejących w toku całego postępowania, nie wystarczy uniewinnienie oskarżonego lub umorzenie postępowania. Nie może to być wyłącznie analiza ex nunc. Tymczasowe aresztowanie jest podejmowane z założenia na podstawie okoliczności, co do których organ procesowy nie może mieć całkowitej pewności i aresztując tymczasowo zawsze ryzykowałby odpowiedzialność. Inaczej wygląda rzecz ze skazaniem- jest ono konsekwencją wyroku skazującego opartego na procesie jawnym, sprawiedliwym prowadzonym przez bezstronny, niezależny, niezawisły sąd ( Art. 45 K. ). Organ procesowy jest zobowiązany do takie przeprowadzenia procesu, aby osoba niewinna nie poniosła odpowiedzialności karnej i musi ponosić konsekwencje błędnego orzeknięcia w jej przedmiocie, nawet jeśli nie ponosi winy. Zastosowanie tymczasowego aresztowania wymaga spełnienia określonych przesłanek, ale ratio legis jest tu dobro procesu i czasem może zwyczajnie nie być czasu na dokładną analizę stanu faktycznego. Nie można obciążać organów postępowania przygotowawczego odpowiedzialnością na zasadzie ryzyka za tymczasowe aresztowanie ( zatrzymanie ) tylko dlatego, że postępowanie sądowego wykazało co innego. Np. oskarżonego aresztowano, gdyż ukrywał się przed wymiarem sprawiedliwości, był poszukiwany listem gończym, a uniewinnienie nastąpiło z uwagi na zmianę stanu prawnego w trakcie postępowania sądowego i depenalizację jego zachowania. W takim wypadku tymczasowe aresztowanie było słuszne w sensie subiektywnym ( tzn. nie było niesłusznie niewątpliwie ).

7. PRZESŁANKA NEGATYWNA- jw.

Przedmiot roszczenia ( Art. 552 )

1. naprawienie szkody i

2. zadośćuczynienie za krzywdę

Przedawnienie ( Art. 555 ).

1 rok od

a. w przypadku skazania/zastosowania środków zabezpieczających- daty uprawomocnienia się orzeczenia dającego podstawę do odszkodowania i zadośćuczynienia

b. w przypadku tymczasowego aresztowania - daty uprawomocnienia się orzeczenia kończącego postępowanie w sprawie

c. w przypadku zatrzymania- daty zwolnienia.

Wysokość odszkodowania

1. Zasada: pełne odszkodowanie

2. Wyjątek: miarkowanie odszkodowania przez sąd

- gdy oskarżony przyczynił się do wydania niekorzystnego orzeczenia- stosuje się odpowiednio instytucją przyczynienia się poszkodowanego ( Art. 362 kc w zw. z Art. 553 §3 ).

Organ właściwy ( Art. 554 )

a. w przypadku skazania/zastosowania środków zabezpieczających- sąd okręgowy, w którego okręgu wydano orzeczenie w I instancji

b. w przypadku tymczasowego aresztowania/zatrzymania- sąd okręgowy właściwy ze względu na miejsce, w którym nastąpiło zwolnienie tymczasowo aresztowanego lub zwolnienie zatrzymanego.

Na rozprawie

Skład- 3 sędziów

Forma- wyrok

Postępowanie to jest:

a. rozpoznawane w pierwszej kolejności

b. wolne od kosztów.

Roszczenie regresowe ( Art. 557 )

Legitymacja czynna

Skarb Państwa, jeśli naprawił szkodę lub zadośćuczynił krzywdzie

Powództwo może wytoczyć w postępowaniu cywilnym

a. prokurator,- jeśli nie dopatrzy się podstaw do wytoczenia powództwa, wydaje w tej kwestii postanowienie i zawiadamia o tym uprawniony organ.

b. inny organ powołany do reprezentowania Skarbu Państwa.

Legitymacja bierna

1. osoba, która spowodowała niesłuszne skazanie, zastosowanie środka zabezpieczającego, niewątpliwie niesłusznego tymczasowego aresztowania, zatrzymania.

2. działanie tej osoby było bezprawne.

ODSZKODOWANIE DLA OSÓB NIESŁUSZNIE REPRESJONOWANYCH ( ← ustawa z 1991 o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego.

Legitymacja czynna ( Art. 8 ust. 1 )

1. Bezpośrednio poszkodowany- osoba niesłusznie represjonowana:

a. przez władze polskie- osoba, wobec której stwierdzono nieważność orzeczenia o którym mowa w Art. 1

b. przez władze radzieckie

i. osoba mieszka obecnie bądź mieszkała w chwili śmierci w Polsce

ii. osoba ta był represjonowana przez radzieckie organy ścigania i wymiaru sprawiedliwości lub organy pozasądowe,

iii. organy te działały na

- obecnym terytorium Polski w okresie od 01.07.1944 do dnia 31.12.1956,

- na terytorium Polski w granicach ustalonych w Traktacie Ryskim- w okresie od dnia 01.07.1944 do 31.12.1956

iv. osoba ta była represjonowana za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego lub z powodu takiej działalności, w odniesieniu do osób represjonowanych na terytorium Polski w granicach ustalonych w Traktacie Ryskim poza obecnym terytorium Polski, należy też rozumieć działalność w okresie 17.09.1939- 05.02.1946.

2. Pośrednio poszkodowani- w razie śmierci bezpośrednio poszkodowanego

a. małżonek

b. dzieci

c. rodzice

Z tym, że:

- roszczenie o odszkodowanie należy do spadku ( Art. 922 §1 kc )

- natomiast roszczenie o zadośćuczynienie jedynie wówczas, gdy spełnione są przesłanki z Art. 445 §3 kc

Legitymacja bierna

Skarb Państwa

Przesłanki

1. szkoda osoby represjonowanej

a. majątkowa

b. niemajątkowa ( krzywda )

2. wydanie wobec tej osoby orzeczenia, o którym mowa w Art. 1 ust.

3. stwierdzenie nieważności orzeczenia

4. adekwatny związek przyczynowy pomiędzy wydaniem ( niekoniecznie wykonaniem ) orzeczenia a szkodą

5. przesłanka negatywna- w wyniku rewizji nadzwyczajnej lub wznowienia postępowania zasądzono odszkodowanie ( Art. 8 ust. 4 )

Wyjątek: za zastosowaniem instytucji przemawiają względy słuszności ( np. rażąca niewspółmierność poprzedniego odszkodowania ).

Zakres przedmiotowy

1. odszkodowanie za poniesioną szkodę ( Art. 8 ust. 1 )

2. zadośćuczynienie za doznaną krzywdę ( Art. 8 ust. 1 )

3. ponadto sąd może zasądzić w całości lub części koszty symbolicznego upamiętnienia osoby niesłusznie represjonowanej, jeżeli jej śmierć była skutkiem wykonania orzeczenia uznanego za nieważne

Wyjątek: nie stosuje się do osób represjonowanych przez władze radzieckie.

Przedawnienie

1 rok od daty uprawomocnienia się postanowienia o stwierdzeniu nieważności orzeczenia ( Art. 8 ust. 2 )

Organ właściwy ( Art. 8 ust. 2 )

Sąd okręgowy/wojskowy, który wydał postanowienie o stwierdzeniu nieważności orzeczenia.

Postępowanie

Zasada: stosuje się odpowiednio przepisy Rozdziału 58 kpk ( dotyczące odszkodowania za niesłuszne pozbawienie wolności ).

Wyjątek: ustawa stanowi inaczej.

Koszty postępowania

Ponosi Skarb Państwa ( Art. 13 )

UŁASKAWIENIE

Organ właściwy

Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej ( Art. 139 K. ).

Jest to tradycyjna prerogatywa głowy państwa- monarchy, prezydenta lub kolektywnego organu w danym państwie tę rolę. Rzadziej uprawnienie to przysługuje rządowi. Jest to przejaw ingerencji władzy wykonawczej we władzę sądowniczą. Interesującą ( choć tylko z punktu widzenia teoretycznego ) kwestią jest to, czy jest to fragment wymiaru sprawiedliwości czy wręcz przeciwnie- dopuszczalnym prawnie i uświęconym tradycją wyjątkiem od niego.

Nie stosuje się do osób skazanych przez Trybunał Stanu.

Zakres uznaniowy- fakultatywne- pełna swoboda Prezydenta RP

a. brak jest regulacji materialnoprawnych, co jest świadomym zabiegiem ustawodawcy. Uregulowano jedynie kwestie proceduralne.

b. prawo łaski to prerogatywa- nie wymaga kontrasygnaty premiera ( Art. 144 ust. 3 pkt 18 K. )

c. granicą stosowania powinien być minimalny próg akceptacji społecznej, a kara ta nie powinna być w praktyce, poprzez łaskę, uczyniona fikcją.

Ułaskawienie może polegać na:

1. zmniejszeniu orzeczonej kary

2. warunkowe zawieszenie wykonania orzeczonej kary

3. przedterminowe zwolnienie

4. całkowite darowanie orzeczonej kary

5. wcześniejsza likwidacja prawnych skutków skazania ( w szczególności wcześniejsze zatarcie kary ).

6. ABOLICJA INDYWIDUALNA ( kontrowersyjne )- darowanie odpowiedzialności karnej z góry- zanim odpowiedzialność w ogóle zostanie sprawcy przypisana.

7. ułaskawienie nie dotyczy cywilnoprawnych następstw skazania ( nie jest podstawą do domagania się odszkodowania za niesłuszne skazanie ).

W praktyce można objąć ułaskawieniem karnoprawny obowiązek naprawienia szkody ( Art. 39 pkt 5 kk ), bo to jest środek karny. Jednak ułaskawienia polegające na darowaniu obowiązku naprawienia szkody jest zazwyczaj niezrozumiałe dla pokrzywdzonego i dla opinii publicznej, co pozwala sformułować postulat ostrożnego obejmowania tego środka karnego prawem łaski w konkretnych wypadkach.

8. ułaskawienie nie obejmuje środków zabezpieczających.

Suspensywność ( Art. 568 )

Jest to środek względnie suspensywny

a. Przesłanka

i. szczególnie ważne powody przemawiające za ułaskawieniem,

ii. uzasadnia to krótki okres pozostałej do odbycia kary

b. Organ właściwy

i. sąd wydający opinię

ii. Prokurator Generalny

Forma

Postanowienie

Czas trwania

i. do czasu ukończenia postępowania o ułaskawienie.

ii. do czasu odwołania przez organ, który je wydał.

Postępowanie ułaskawieniowe

A. NA PROŚBĘ ( a nie na wniosek ! )

Legitymacja czynna ( Art. 560 §1 )

1. skazany

2. osoba uprawniona do składania na jego korzyść środków odwoławczych

3. krewni w linii prostej

4. przysposabiający

5. przysposobiony

6. rodzeństwo

7. małżonek

8. osoba pozostają ze skazanym we wspólnym pożyciu.

I. Postępowanie przed sądem

Sąd, który wydał wyrok w I instancji ( Art. 561 §1 ). Może on:

1. pozostawić prośbę bez rozpoznania

a. obligatoryjnie

- gdy prośba została wniesiona przez osobę nieuprawnioną ( Art. 560 §2 )- np. były małżonek skazanego

- gdy prośba jest niedopuszczalna z mocy ustawy ( Art. 560 §2 )- gdy wyrok nie jest jeszcze prawomocny

- gdy prośba została cofnięta przez osobę, która wniosła prośbę ( Art. 560 §3 )

b. fakultatywnie- gdy wniesiono ponowną prośbę ułaskawienie przed upływem 1 roku od negatywnego załatwienia poprzedniej prośby ( Art. 566 )

Ponowna prośba- pochodząca od tej samej osoby, a nie prośba złożona przez inny niż poprzednio podmiot uprawniony.

2. rozpoznać prośbę- w terminie 2 miesięcy od jej otrzymania ( Art. 561 §2 )

Skład

Zasada: ( Art. 562 §1 )

a. taki sam skład, w jakim orzekał.

b. w miarę możliwości ten sam

Wyjątek: ( Art. 562 §2 )

a. jeśli sąd orzekał jednoosobowe- 1 sędzia + 2 ławników

a. sąd rozpoznając sprawę bierze pod uwagę w szczególności ( Art. 563 )

i. przede wszystkim- szczególne wydarzenia, jakie nastąpiły po wydaniu wyroku.

ii. zachowanie się skazanego po wydaniu wyroku

iii. rozmiary wykonywanej już kary

iv. stan zdrowia skazanego

v. warunki rodzinne skazanego

vi. naprawienie szkody wyrządzonej przestępstwem

b. następnie sąd wydaje opinię ( Art. 564 _

i. jeśli w sprawie, w której wniesiono prośbę o ułaskawienie orzekał tylko sąd I instancji,

- w przypadku opinii pozytywnej

→ przesyła Prokuratorowi Generalnemu akta lub niezbędne ich części wraz ze swoją opinią

- w przypadku opinii negatywnej

→ pozostawia prośbę bez dalszego biegu

ii. jeśli w sprawie, w której wniesiono prośbę o ułaskawienie orzekał ( także ) sąd odwoławczy

- w przypadku opinii pozytywnej jak i negatywnej

→ przesyła sądowi odwoławczego akta lub niezbędne ich części wraz ze swoją opinią,

Jeśli sąd odwoławczy wyda opinię pozytywną, to

→ przesyła Prokuratorowi Generalnemu akta wraz z opiniami

Jeśli sąd odwoławczy wyda opinię negatywną, to

i. jeśli sąd I instancji wydał opinię pozytywną, to

→ przesyła Prokuratorowi Generalnemu akta wraz z opiniami

ii. jeśli sąd I instancji wydał również opinię negatywną, to

→ pozostawia prośbę bez dalszego biegu.

II. Prokurator Generalny przedstawia prośbę o ułaskawienie Prezydentowi Rzeczypospolitej Polskiej wraz z aktami sprawy i swoim wnioskiem ( Art. 565 §1 ).

B. Z URZĘDU- wszczyna Prokurator Generalny ( Art. 567 ),

a. obligatoryjnie - z inicjatywy Prezydenta ( Art. 567 §2 )

b. fakultatywnie

i. prośba o ułaskawienie skierowana została bezpośrednio do Prezydenta RP ( wówczas prośbę przekazuje się Prokuratorowi Generalnemu ( Art. 565 §2 )- który podejmuje decyzję o trybie

Jeśli jednak prośba została skierowana bezpośrednio do Prezydenta, a Prezydent zadecydował o wszczęciu z urzędu postępowania ułaskawieniowego, to wszczęcie jest obligatoryjne !

ii. z inicjatywy własnej,

W kpk z 1969 był jeszcze trzeci tryb postępowania ułaskawieniowego- w sprawach, w których orzeczono karę śmierci.

III. Akta sprawy trafiają do Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej ( zob. wyż. )

WYROK ŁĄCZNY - instytucja karnoprocesowa, której zadaniem jest realizacja prawa karnego materialnego w zakresie kary łącznej wobec osoby prawomocnie skazanej wyrokami różnych sądów na kary podlegające połączeniu.

Przesłanki ( Art. 569 §1 )

1. rzeczywisty zbieg przestępstw ( Art. 85 kk )

a. sprawca popełnił dwa lub więcej czynów

b. zanim zapadł pierwszy wyrok, chociażby nieprawomocny, co do któregokolwiek z tych przestępstw.

2. przestępstwa te były sądzone w kilku postępowaniach karnych

3. postępowania te ( przynajmniej część z nich ) zakończyły się prawomocnymi wyrokami skazującymi.

Zasady wymiaru kary łącznej:

a) w pierwszej kolejności sąd wymierza karę za poszczególne przestępstwa pozostające w zbiegu rzeczywistym,

b) następnie ocenia, czy kary te podlegają łączeniu,

ŁĄCZENIE KAR ( Art. 87, 88, 89 ):

- pozbawienie wolności + ograniczenie wolności= kara łączna pozbawienia wolności ( 1 miesiąc ograniczenia wolności = 15 dni pozbawienia wolności )

- 25 lat pozbawienia wolności/dożywotnie pozbawienie wolności + inne, to pierwszą karę orzeka się jako łączną,

- 25 lat pozbawienia wolności + 25 lat pozbawienia wolności- sąd może orzec dożywotnie pozbawienie wolności.

- kary grzywny/ograniczenia wolności/pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem + bez warunkowego zawieszenia- fakultatywnie kara łączna z warunkowym zawieszeniem, na podstawie przesłanek z art. 69. Sąd może orzec grzywnę z Art. 71 §1, chociażby jej nie orzeczono za pozostające w zbiegu przestępstwa. W razie zbiegu orzeczeń o okresach próby sąd orzeka ten okres oraz związane z nim obowiązki na nowo.

c) w przypadku kiedy kodeks nie zezwala na łączenie kar ( KUMULACJA ), tzn. każda z wymierzonych kar podlega wykonania z osobna, sąd ustala granice, w jakich kara będzie orzeczona, poprzez wskazanie jej minimum i maksimum ( Art. 86 )

- granica dolna- najwyższa z kar wymierzonych za poszczególne przestępstwo,

- granica górna- 540 stawek dziennych, 18 miesięcy ograniczenia wolności, 15 lat pozbawienia wolności,

- jeśli grzywna z art. 71 §1 związane z zawieszeniem wykonania kary pozbawienia wolności- 180 stawek dziennych,

- jeśli grzywna związana z zawieszeniem wykonania kary ograniczenia wolności- 90 stawek dziennych.

Dodatkowe zasady:

- wymierzając karę łączną grzywny sąd określa na nowo wysokość stawki dziennej, jej wysokość nie może jednak przekraczać najwyższej ustalonej poprzednio.

- wymierzają karę łączną ograniczenia wolności, sąd na nowo określa wymiar czasu nieodpłatnej, kontrolowanej pracy na cele społeczne, albo wysokość potrąceń,

- obowiązki wymienione w Art. 36 §2 stosuje się, chociażby orzeczone tylko za jedno ze zbiegających się przestępstw.

d) wymierza karę łączną.

W USA jest inaczej- przyjmuje się kumulację kar ( niekiedy sięga kilkadziesiąt lat pozbawienia wolności ).

Organ właściwy ( Art. 569 §2 i 3 )

1. sąd, który wydał ostatni wyrok skazujący w I instancji

2. sąd wyższego rzędu- jeśli w sprawie orzekały sądy różnego rzędu

3. sąd, który wymierzył karę surowszą podlegającą łączeniu- w razie zbiegu wyroków sądu powszechnego i szczególnego.

Tryb ( Art. 570 )

1. z urzędu

2. na wniosek

- skazanego,

- prokuratora- wniosek powinien wówczas zawierać ( Art. 572 )

- opinie o zachowaniu się skazanego w okresie odbywania kary

- informacje o warunkach rodzinnych, majątkowych i co do stanu zdrowia skazanego

- dane o odbyciu kary z poszczególnych wyroków.

Jeśli inny tryb- to sąd może w razie potrzeby zwrócić się do zakładów karnych o takie informacji.

Postępowanie w sprawie wyroku łącznego

Zasada: stosuje się odpowiednio przepisy o postępowaniu zwyczajnym przed sądem I instancji ( Art. 574 ).

Odpowiednio- z uwzględnieniem specyfiki postępowaniu o wydanie wyroku łącznego. Przedmiotem postępowania jest jedynie połączenie prawomocnie orzeczonych kar, a nie kwestia odpowiedzialności karnej sprawcy.

Wyjątek: w kwestiach uregulowanych rozdziałem 60.

1. rozprawa ( Art. 573 §1 )

2. stawiennictwo osobiste skazanego na rozprawie nie jest obowiązkowe, chyba że sąd postanowi inaczej ( Art. 573 §2 )

- jeśli oskarżony nie ma obrońcy z wyboru- obrońca z urzędu ( Art. 451 )

- nie stosuje się przepisu o zakresie czynności obrońcy ( 84 §1 )

Rozstrzygnięcie

1. umorzenie postępowania ( Art. 572 )

Przesłanka

Brak warunków do wydania wyroku łącznego

Forma

Postanowienie

Zaskarżalność

Tak- zażaleniem

Jeśli sąd mimo wymogu Art. 572 wydał wyrok, a nie postanowieni, a strona zaskarżyła go apelacją, to sąd odwoławczy powinien potraktować ten środek jako zażalenie.

2. wydanie wyroku łącznego

Forma

Wyrok

Wymogi formalne ( Art. 577 ).

1. data, od której należy liczyć początek odbywania kary orzeczonej wyrokiem łącznym

2. wymienienie okresów zaliczonych na poczet kary łącznej

Zaskarżalność

Tak - apelacją

Art. 422 §2- stosuje się ( termin dla oskarżonego pozbawionego wolności, jeśli nie był obecny przy ogłoszeniu wyroku, termin biegnie od doręczenia mu wyroku.

Skutki uprawomocnienia się wyroku łącznego ( Art. 576 )

1. wyroki podlegające połączeniu nie ulegają wykonaniu w zakresie objętym wyrokiem łącznym

2. przewodniczący zarządza niezwłoczne zwolnienie skazanego

a. jeśli wymierzona w wyroku kara łączna jest niższa od okresu odbytych i połączonych już kar pozbawionych wolności lub jest równa temu okresowi i

b. skazany nie jest pozbawiony wolności w innej sprawie

Przesyłając zarządzenie do wykonania, załącza się wydany wyrok łączny.

Utrata mocy wyroku łącznego ( Art. 575 )- z mocy prawa ( bez potrzeby uchylania go )

1. z chwilą wydania nowego wyroku łącznego, jeśli po wydaniu poprzedniego wyroku łącznego zachodzi potrzeba wydania nowego ( Art. 575 §1 )

Tzn. pojawia się kolejny wyrok wobec danej osoby, spełniający warunki do połączenia orzeczonych tam kar.

2. z chwilą zmiany lub uchylenia wyroku- jeśli choćby jeden z wyroków stanowiących podstawę wyroku łącznego ulega uchyleniu lub zmianie ( w razie potrzeby sąd wydaje nowy wyrok łączny ).

POSTĘPOWANIE KARNE WOJSKOWE ( Dział XV, Art. 646- 673 )

WŁAŚCIWOŚĆ SĄDÓW WOJSKOWYCH

I. Obecnie ( tj. przed 01.01.2008 )-

1. ze względów przedmiotowych

a. współdziałanie w popełnieniu przestępstw z części wojskowej kk

b. przestępstwa udaremniania postępowania karnego ( Art. 239 kk ), paserstwa, w tym znacznej wartości w odniesieniu do programów komputerowych ( Art. 291- 293 i 294 §1 ), jeżeli czyny te pozostają w związku z przestępstwem z części wojskowej kk.

c. inne przestępstwa, o ile przepisy szczególne tak stanowią ( np. z ustawy o powszechnym obowiązku obrony )

2. ze względów podmiotowych ( Art. 12 pkt 1 pwkpk ):

a. żołnierze w służbie czynnej za wszystkie przestępstwa popełnione w czasie pełnienia tej służby

Od 01.01.2008 ( Art. 647 )- za

- przestępstwa z części wojskowej kk

- przestępstwa popełnione przeciwko organowi wojskowemu lub innemu żołnierzowi

- przestępstwa popełnione podczas lub w związku z pełnieniem obowiązków służbowych, w obrębie obiektu wojskowego lub wyznaczonego miejsca przebywania, ze szkodą dla wojska lub z naruszeniem obowiązku wynikającego ze służby wojskowej- z wyjątkiem przestępstw popełnionych na szkodę osoby nie będącej żołnierzem

Żołnierz w służbie czynnej ( ustawa z 1967 o powszechnym obowiązku obrony )- osoba, która odbywa:

- zasadniczą służbę wojskową,

- nadterminową zasadniczą służbę wojskową

- okresową służbę wojskową,

- przeszkolenie wojskowe,

- ćwiczenia wojskowe,

- pełni służbę w razie ogłoszenia mobilizacji i w czasie wojny,

- żołnierze zawodowi.

b. pracownicy wojska za przestępstwa przeciwko zasadom pełnienia służby i przeciwko mieniu wojskowemu, które to normy obowiązują ich odpowiednio ( Art. 356- 363 w zw. z Art. 317 §2 kk )

c. żołnierze sił zbrojnych państw obcych, przebywający na terytorium RP oraz członkowie ich personelu cywilnego, o przestępstwa popełnione w związku z pełnieniem obowiązków służbowych, chyba że umowa międzynarodowa, której RP jest stroną, stanowi inaczej.

Sprawy te podlegają orzecznictwu sądów wojskowych, nawet jeśli: ( Art. 647 §2 )

- żołnierz został zwolniony z czynnej służby wojskowej,

- ustanie zatrudnienia pracownika w wojsku

3. z tytułu łączności przedmiotowej ( Art. 649 )

a. sprawca popełnił przestępstwo podlegające orzecznictwu sądów wojskowych

b. sprawca popełnił ponadto inne przestępstwo, które należy do właściwości sądów powszechnych

c. przestępstwa te pozostają ze sobą w takim związku, że dobro wymiaru sprawiedliwości wymaga ich łącznego rozpoznania.

4. z tytułu łączności podmiotowej ( Art. 650 )

a. sprawa toczy się przeciwko dwu lub więcej oskarżonym

b. sąd wojskowy nie jest właściwy do rozpoznania tej sprawy w całości:

- ze względu na rodzaj jednego z czynów,

- ze względu na osobę jednego z oskarżonych

c. dobro wymiaru sprawiedliwości wymaga łącznego rozpoznania spraw.

Sąd wojskowy może wówczas:

i. rozpoznać sprawę łącznie lub

ii. przekazać ją sądowi powszechnemu.

Wyjątek: gdy sprawa dotyczy ( od 01.01.2008 )

- przestępstwa z części wojskowej kk popełnionego przez żołnierza w służbie czynnej

- przestępstw popełnionych przez pracowników wojska ( w Art. 647 pkt 2 ).

- współdziałania przestępstw z części wojskowej kk

Rodzaje sądów wojskowych ( Art. 652 )

1. sąd garnizonowy- pełni taką rolę jak sądy rejonowe w systemie sądów powszechnych ( Art. 653 )

a. wszystkie sprawy, z wyjątkiem spraw przekazanych do właściwości innego sądu.

b. rozpoznawanie w zakresie właściwości środków odwoławczych od orzeczeń i zarządzeń wydanych w wojskowym postępowaniu przygotowawczym.

2. wojskowy sąd okręgowy- pełni taką rolę jak sądy okręgowe ( Art. 654 )

a. wszystkie przestępstwa popełnione przez żołnierzy posiadających stopień majora lub wyższy

b. przestępstwa żołnierzy sił zbrojnych lub personelu cywilnego

c. zbrodnie i występki, które w sądach powszechnych rozpoznaje sąd okręgowy

d. przestępstwa dezercji za granicę ( Art. 339 §3 kk ) i kwalifikowanej napaści na przełożonego ( Art. 345 kk )

e. inne na mocy przepisów szczególnych.

f. rozpoznawanie środków odwoławczych od orzeczeń i zarządzeń wydanych w I instancji w wojskowym sądzie garnizonowym

g. rozpoznawanie środków odwoławczych od orzeczeń i zarządzeń wydanych w wojskowym postępowaniu przygotowawczym- w granicach określonych w ustawie

h. sprawy przewidziane dla sądu wyższego nad wojskowym sądem garnizonowym.

3. Sąd Najwyższy- Izba Wojskowa ( Art. 655 )

a. rozpoznawanie środków odwoławczych i zarządzeń wydanych w I instancji w wojskowym sądzie okręgowym

b. kasacje

c. sprawy przewidziane w kpk dla sądu wyższego rzędu nad wojskowym sądem okręgowym

d. inne sprawy przekazane przez ustawę Sądowi Najwyższemu.

POSTĘPOWANIE KARNE WOJSKOWE- tryb

Wszczęcie postępowania może nastąpić:

I) jeśli przestępstwo jest ścigane z urzędu- to prokurator wojskowy

II) jeśli przestępstwo jest ścigane na wniosek dowódcy jednostki wojskowej-

1. na wniosek dowódcy

Prokurator wojskowy może:

a. wszcząć postępowanie

b. ( obligatoryjnie )- odmawia wszczęcia postępowania, jeżeli wobec sprawcy zastosowano już środki przewidziane w wojskowych przepisach dyscyplinarnych.

2. z urzędu- jeśli ( Art. 660 ) ( wyjątek od zasady z Art. 17 §1 pkt 10 )

a. przestępstwo jest ścigane na wniosek dowódcy jednostki wojskowej

b. brak jest takiego wniosku

c. wymagają tego ważne względy dyscypliny wojskowej.

Niezależnie od tego czy wobec żołnierza zastosowano już sankcje dyscyplinarne.

Zaskarżalność ( Art. 660 §2 )

a. jeśli dopiero w toku postępowania sądowego okazało się, że czyn wyczerpuje znamiona przestępstwa ściganego na wniosek dowódcy jednostki wojskowej- niezaskarżalne

b. jeśli wcześniej okaże się ( albo już od początku było wiadomo ), że czyn wyczerpuje znamiona przestępstwa ściganego na wniosek dowódcy jednostki wojskowej- tak- zażaleniem:

- dowódca jednostki wojskowej,

- pokrzywdzony ( przełożony - przy przestępstwie zniewagi przełożonego- Art. 347 )

3) z oskarżenia prywatnego-

1. przez skargę pokrzywdzonego- z chwilą złożenia skargi przez pokrzywdzonego staje się przestępstwem ściganym z urzędu ( Art. 660 §1 )

2. z urzędu , jeśli wymaga tego interes społeczny ( Art. 660 §2 )

EKSTRADYCJA

Ekstradycja- ( Art. 602 )

1. wydanie osoby ściganej albo skazanego ( osoba wydawana )

2. przez państwo na obszarze którego ta osoba się znajduje ( państwo wydające )

3. na wniosek państwa obcego ( państwo ścigające )

4. w celu:

a. przeprowadzenia przeciw niej postępowania karnego lub

b. wykonania orzeczonej co do niej kary albo środka zabezpieczającego.

Należy odróżnić

1. ekstradycję

2. przekazanie ścigania- państwo wydające nie ściga danej osoby, a osoba wydawana jest powiązana z państwem, do którego jest wydawana, jedynie faktem popełnienia przestępstwa lub skazaniem za nie

3. deportację ( wydalenie )- instytucja prawa administracyjnego oparta na normach wewnątrzkrajowych i dotyczyć może jedynie cudzoziemca.

Art. 52 ust. 4 K.- obywatela polskiego nie można wydalić z kraju ani zakazać mu powrotu do kraju.

Deportacja może stanowić ukrytą ekstradycję- jeśli następuje do państwa, które ściga cudzoziemca, stąd niektóre kraje zastrzegają w takich sytuacjach zakaz wydalenia do danego państwa.

Wyróżniamy

1. ekstradycję czynną- gdy Polska występuje z wnioskiem ekstradycyjnym ( Rozdział 64, Art. 593- 601 )

2. ekstradycja bierna- gdy Polska rozpoznaje wnioski państw obcych ( Rozdział 65, Art. 602- 607

Ekstradycja bierna - procedura

1. państwo obce składa wniosek ekstradycyjny

2. prokurator

a. przesłuchuje osobę, której wniosek dotyczy

b. w miarę potrzeby zabezpiecza dowody znajdujące się w kraju

c. następnie wnosi sprawę do właściwego miejscowo sądu okręgowego.

3. sąd okręgowy rozpoznaje wniosek na posiedzeniu.

Może w nim uczestniczyć obrońca.

4. sąd wydaje postanowienie w przedmiocie (nie)dopuszczalności ekstradycji

5. na postanowienie sądu przysługuje zażalenie

6. sąd przekazuje prawomocne postanowienie wraz z aktami sprawy Ministrowi Sprawiedliwości, który po rozstrzygnięciu wniosku zawiadamia o tym właściwy organ państwa obcego.

Niedopuszczalność ekstradycji

I. obligatoryjnie ( Art. 604 §1 )

1. osoba, której wniosek dotyczy jest obywatelem polskim ( ← Art. 55 ust. 1 K. )

2. osoba, której wniosek dotyczy korzysta z RP z prawa azylu

3. czyn nie zawiera znamion czynu zabronionego

4. ustawa uznaje, że czyn nie stanowi przestępstwa

5. ustawa uznaje, że sprawca nie popełnia przestępstwa

6. ustawa uznaje, że sprawca nie podlega karze

7. nastąpiło przedawnienie

8. postępowanie karne co do tego samego czynu tej samej osoby zostało prawomocnie zakończone

- rozpoznanie wniosku o wydanie można odroczyć do czasu ukończenia w RP postępowania karnego przeciwko tej samej osobie, odbycia przez nią kary albo jej darowania.

9. byłoby ono sprzeczne z polskim prawem

10. zachodzi uzasadniona obawa, że w państwie żądającym wydania wobec osoby wydanej może zostać orzeczona lub wykonana kara śmierci

11. zachodzi uzasadniona obawa, że w państwie żądającym wydania osoba może zostać poddana torturom.

II. fakultatywnie ( Art. 604 §2 )- w szczególności

1. osoba, której wniosek dotyczy ma w RP stałe miejsce zamieszkania

2. przestępstwo zostało popełnione na terytorium RP albo na polskim statku wodnym lub powietrznym

3. co do tego samego czynu tej samej osoby toczy się postępowanie karne

- rozpoznanie wniosku o wydanie można odroczyć do czasu ukończenia w RP postępowania karnego przeciwko tej samej osobie, odbycia przez nią kary albo jej darowania.

4. przestępstwo podlega ściganiu z oskarżenia prywatnego

5. wg prawa państwa, które złożyło wniosek o wydanie, przestępstwo jest zagrożone karą pozbawienia wolności do roku lub karą łagodniejszą albo orzeczono taką karę

6. przestępstwo, w związku z którym żąda się wydania, jest przestępstwem o charakterze politycznym, wojskowym lub skarbowym

7. państwo, które złożyło wniosek o wydanie, nie zapewnia wzajemności.

165

---