Działy retoryki:

- plan inwencyjny (inventio) - treści, idee, tropy, motywy

- plan dyspozycyjny (dispositio) - plan kompozycyjny

- plan elokucyjny (elocutio) - nadanie szaty słownej tekstowi, plan wdrażania (verba)

- memoria - notowanie w pamięci

- wygłaszanie (actio)

Zasady retoryki (odnoszą się do retoryki tekstowej):

- ograniczoności - ład, porządek wypowiedzi

- stosowności - takt retoryczny - „nie mów niedbale o rzeczach ważnych”

- funkcjonalności - dobór środków przekazu do celu (teleologiczność - celowość)

Podział mowy/tekstu (Arystoteles):

- wstęp

- przedstawienie sprawy

- dowodzenie

- epilog

Podział tekstu (Platon):

- głowa

- tułów

- nogi

Ramy tekstowe

- inicjalny i finalny komponent tekstu, czyli wstęp i zakończenie

Wstęp

- rola psychologiczna

- ok. 15% tekstu

- zaciekawienie słuchacza

- treściowe przygotowanie do toku wypowiedzi

- wiążą się z nim toposy wstępu (exordialne)

- nawiązanie kontaktu

- zwrócenie uwagi

Zakończenie:

- 5% - 15% przekazu

- topika finalna (zwrot do czytelnika, pożegnanie)

- treściowo i formalnie nastraja do tematu

- uwypukla argumenty

- zawiera hasła, apele

- epilogos - stawianie kropki nad „i”

7. Retoryka wizualna

Retoryka obrazu:

- retoryka wizualna, medialna, ekranu

- retoryka wizualno - werbalna (reklamy)

Ong -

U.Eco - przemawianie obrazami, ikonicznie

współcześnie - dominacja obrazu w mediach

8.Retoryka jako teoria antropologiczna

Retoryka - komunikacja zachowaniowa

homo loguens - człowiek mówiący

Psychologia - oddziaływanie na drugiego człowieka, kierowanie duszami ludzkimi

Chodzi o to, że antropologia to nauka o człowieku, ludzkości. teoria ta, to teoria podmiotowości; ludzie chcą się wypowiadać, komunikować.

Homo rhetoricus czyli mówca jest homo leguens czyli podmiotem zborowym. W teorii tej można bowiem wyróżnić retorykę podmiotu zborowego” MY” (często tym się posługują politycy w swych mowach, np. będziemy, zbudujemy) - mamy poczucie przynależności, wspólnoty, razem odpowiadamy za słowa. Tej teorii towarzyszy też retoryka gestu, która nie raz jest silniejsza od słów, bo gestami też coś przecież przekazujemy.

Arystoteles:

orator	} synteza tych elementów
publiczność
mowa

Retoryka podmiotu zbiorowego -

Neoretoryka

Perelman (szkoła belgijska) - retoryka jako teoria argumentacji;

- retoryka stara się przekonywac za pomocą dyskursu

- ma zastosowanie gdy logika formalna jest bezsilna

- stopień akceptacji jakiegoś twierdzenia może być różny

- odnosi się nie do prawdy, ale do przekonania

Nie przyjmuje żadnych ograniczeń co do audytorium, może być do wszystkich; różne techniki argumentacji - niezależnie od tematu i audytorium

Richards (szkoła amerykańska) - retoryka stara zostanie zastąpiona nową, rozumianą jako dyskurs, jako działanie językowe; użycie słów w celu wywołania postaw.

Nowa retoryka jest elementem sztuki perswazji znanej od starożytności, zajmuje się oddziaływaniem na audytorium.

10.Inwencja - pojęcie, temat, tytuł

Inwencja - kreatywność, szukanie tematu, selekcja wiadomości, wyobraźnia

temat → motyw → topos

Tematy:

- ogólne

- szczegółowe

Temat główny - hipertemat

Podtematy - tematy akapitów

Pole zakłóceń - czas orientowania się

Temat właściwy (nie może być zbyt szeroki)

Tytuł - metatekst - tekst o tekście,

Funkcje tytułu:

- nominatywna, nazywająca temat

- deskryptywna, przedstawiająca temat

- pragmatyczna, oddziałująca na odbiorcę

Tytuł to najczęściej równoważnik, integralna część tekstu, jest pointą wypowiedzi.

Tytuły w tekście:

- tytuł główny

- śródtytuły

- nadtytuł

- podtytuł

Tytuł to najkrótsza forma wstępu.

Inventio - odnajdywanie myśli, problemów, selekcja, gromadzenie danych

11. Pojęcie toposu i jego rodzaje

Toposy (gr. źródło, magazyn pomysłów), kojarzą się z powtarzalnością twórczo wykorzystywaną.

Funkcje:

- argumentacyjna; przytoczenie toposu jest argumentem

- ornamentacyjna; ozdobna

Topika - zbiór toposów, jest świadectwem kultury.

Toposy są punktem wyjścia.

Toposy retoryczne a literackie:

- toposy literackie są bardziej nieokreślone, zmienne

Topos oznacza zmienność w niezmienności.

Toposy to zbiry ujęć, które wciąż się aktualizuje.

Toposy powstały w starożytności, gdy nie znano pojęcia oryginalności. Ideę oryginalności stworzono dopiero pod koniec XIX w., w duchu romantyzmu, który kładł nacisk na indywidualizm.

Arystoteles: toposy - miejsca w wyobraźni, w których szuka się inspiracji do mów.

Topika internetowa - nowe fabuły/bohaterowie

Zakres rozumienia toposów:

- toposy uniwersalne (mur)

- toposy kulturowe (chrześcijański krzyż, chiński smok)

- toposy środowiskowe

- topos osobisty

Przykłady toposów:

- przysłowia; są toposami, bo są powtarzane, powszechne, obiegowe

- skrzydlate słowa; swobodnie przenoszą się od jednego mówiącego do drugiego mówiącego; zjawiska cytato podobne; wchodzą do innych tekstów (Np. „Balcerowicz musi odejść”/ kaczyzm/ „Jest pan zerem”/”My razem z bratem”)

- cytaty

- aforyzmy (maksymy, złote myśli, chreje, sentencje); magazyny toposów, których możemy użyć jako argumentu lub ozdobnika; „najstarsza forma filozoficzna”; z jednej strony jest samodzielnym tekstem.

Możliwości zapisu aforyzmu:

* paradoks (pieniądze są po to, żeby ich nie mieć)

* antyteza

* porównanie

* metoda pytań i odpowiedzi

* polemika

* gra słów

* odwołują się do apostrof

* stopniowanie

* forma stylizacji modlitewnej lub naukowej

* sięgają po obrazy metaforyczne

* triada w aforyzmie

* niedomówienie

* neologizmy

* dowcip i humor

Aforyzmy są bardzo perswazyjne,

Thesaurs - zbiory gromadzące wąsko rozumiane toposy

Topos warsztatu pisarskiego -

Pisanie:

- strona twórcza

- strona techniczna

14. Perswazja i środki perswazyjne

- perswazja interpersonalna

- perswazja publiczna

Żeby perswazja była skuteczna trzeba dokonać podwójnej selekcji - środków przekazu i samej informacji.

Formy perswazji:

- przekonywanie

- nakłanianie (propaganda, reklama, dydaktyka)

- pobudzanie (agitacja)

Perswazja musi być skierowana do konkretnego adresata..

Sukces perswazyjny można odnieść tylko wtedy, gdy ktoś różni się od nas tylko nieznacznie.

Jeśli się nie różni - perswazja nie ma sensu.

Jeśli różni się diametralnie szansa wpłynięcia na niego jest niewielka.

Zasady perswazji:

- zasada społecznego dowodu słuszności

- zasada sympatii

- zasada autorytetu

- zasada niedoboru (towarów/usług)

Teksty perswazyjne:

- kazanie

- reklama

- dyskusja

- przemówienie

- Jeżeli nadawca i odbiorca znajdują się na tym samym poziomie mamy do czynienia z partnerstwem; wtedy - debata

N…..O

- Jeżeli nadawca jest w pozycji nadrzędnej względem odbiorcy - polemika

N

O

- Jeżeli nadawca jest podporządkowany chwalonemu odbiorcy - laudacja

O

N

Perswazja odwołuje się do intelektu, woli i uczuć odbiorcy.

Strategie perswazyjne:

- logos; odwołuje się do intelektu

- ethos; odwołuje się do woli, do charakteru

- pathos; odwołuje się do uczuć, pasji, zainteresowań

Istnieje wiele strategii perswazyjnych:

- s. marchewki

- s. kija - przedstawiamy straty wynikające z niepodporządkowania się

W perswazji ważne jest uporządkowanie, logika, powoływanie się na autorytety, uwzględnianie statystyk.

Perswazyjne środki leksykalne (językowe):

- powtórzenia słów

- słowa nazywające wartości; przymiotniki w stopniu wyższym i najwyższym

- kumulacja synonimów

- zaimek osobowy „my” i dzierżawczy „nasz”

- zdania rozkazujące

- pytania retoryczne/inspirujące

- apostrofy

-zdania powinnościowe (powinno się, trzeba, należy)

- użycie form osobowych

- wyrażenia oceniająco - waloryzujące (dobrzy, cenny itp.)

- metaforyka

- ironia

- amplifikacja

- powiększenie/pomniejszenie tematu perswazji

- stopniowanie

Oddziaływania perswazyjne:

- świadome

-nieświadome

wydarzenie → tekst → postawa odbiorcy

interpretacja

argumentacja

Argumentacja - jak ją rozumiemy

- zestawy argumentów/schematy rozumowań

- obalenie

- sposób oceny argumentów w tekstach

- sami tworząc tekst, szukamy argumentów

W perswazji jej uczestnicy są świadomi działań perswazyjnych, wiedzą, że poddają się cudzym argumentom.

15.Manipulacja (informacjami) i propaganda

- to nieetyczne wykorzystanie przewagi nadawcy do instrumentalnego traktowania odbiorcy (Bralczyk)

- zakamuflowane oddziaływanie; poprzez kłamstwo, podawanie informacji, których odbiorca nie jest w stanie zweryfikować

- skłonność do wykorzystywania odbiorcy, podanie kłamliwej informacji

Techniki manipulacji:

- technika fragmentacji

- zaskarbienie względów u adresata

- nieprawdziwe informacje

- szum informacyjny, zakłócenie przekazu

- informacje wieloznaczne

- kreowanie wroga, kozła ofiarnego

- oddziaływanie na emocje; wzbudzanie niechęci

- technika inscenizacji

- dezinformacja

- ustawianie kolejności informacji

- sądy publiczne

Nowomowa - manipulacja językiem

S-M-S - sensacja - muzyka - seks

Propaganda

- zamiast retoryki przekonywania - retoryka nienawiści

Zamaskowane środki i techniki wpływu:

- slogan, stereotyp

- plotka

- przemilczenie

- selekcja treści

- nadmierne uogólnienie (wszyscy, każdy, jak powszechnie wiadomo)

- uproszczenie

- taktyka globalnego ataku

- technika małych kroków

Agitacja - zakłada szybkie przekonanie, wykorzystywana w walce politycznej.

Sztuka dyskutowania (Sokrates)

- etap uważnego słuchania

- etap mówienia

Dialektyka - przemówienie, wymiana poglądów, sztuka dyskutowania.

Można dyskutować:

- z osobą nieobecną fizycznie (np. przez cytaty tej osoby)

- face to face

- dyskusja grupowa (konieczny jest lider sporu, który decyduje o przebiegu sporu, kontroluje)

Polilog - debata publiczna.

16. Erystyka - pojęcie, wybrane strategie

Erystyka - walka na słowa (Eris - patronka niezgody, kłótni)

Erystyka nie posługuje się argumentacją.

Sofistyka - sofizmy:

- umiejętność zaprzeczania - każdej tezie można zaprzeczyć

- metoda potoku bezsensownych słów

- metoda twierdzeń relatywnych

- pozory poprawności mające na celu wprowadzić w błąd

Erystyka rodziła się na agorze ateńskiej. (Demostenes)

Erystyka to dialektyka zdeprawowana, zła metoda perswazji.

Retoryka i erystyka - różnice

- retoryka jest odrębną nauką, erystyka - nie

- retoryka chce przekonywać do cech prawdziwych, erystyka - do wygodnych

- retoryka zakłada istnienie prawdy obiektywnej (?), erystyka uważa, że prawda obiektywna nie istnieje, można przekonywać do wszystkiego.

Erystyka to ”słowna szermierka”, trzeba umieć demaskować nieuczciwe chwyty.

Wykorzystywane w erystyce uogólnienia, trudniej obalić.

Uczciwe chwyty erystyczne (Schopenhauer):

- sposób erotematyczny - sposób zadawania wielu pytań

Bezczelne manewry (sofizmaty):

- przekręcanie słów

- obrażanie

- używanie niezrozumiałego języka

- świadome i celowe odbieganie od tematu

- podważanie cudzych założeń

- wytrącanie przeciwnika z równowagi

- „przytakiwanie głupiego”, by później wysunąć własne wnioski

- ironiczne komentowanie wszystkiego

- mylenie tropów

- ścieranie w pył

- strategia ucieczki - obrona przed przegraną: gwałtowna zmiana tematu, obracanie w żart każdej kwestii

Techniki erystyczne w mediach:

- uogólnienia słów lub wzmacnianie argumentów

- wyszukiwanie pozornej sprzeczności w wypowiedziach

- skupienie uwagi na marginalnych detalach

- zmiana tematu

- wytykanie błędów

- odrzucenie argumentów tylko ze względu na to, że to już było.

Retoryczna kategoria uwodzenia- nadawca jest uwodzicielem, tekst jest medium, które mu do tego służy. Środki użyte w tekście to : gry językowe, rymy, przezwiska, neologizmy, metafory, zabawy językowe, trawestacje.

Czarna retoryka - czarna retoryka - gra nie fair, korzytając z siły i magii języka, sztuka posługiwania się retorykas, by poprowadzić rozmowę we właściwym kierunku

rabulistyka - wyrafinowana sztuka argumentowania

np. wykrętne interpretowanie przepisów prawa

demagogia

populizm

cz. retoryka to też specyficzny sposób zadawania pytan

pytania alternatywne <albo-albo>

sugerujące <sugestywne - a więc zgadzasz sie ze mną?>

podchwytliwe

pytania retoryczne, kontrpytania <reakcja na wcześniejsze>, motywacujne, prowokujące, szokujące

21. Retoryka a inne zagadnienia

Retoryka integruje; jest komunikacja między różnymi dziedzinami.

Retoryka to dziedzina autonomiczne, ale pełni role służebne.

ZWIĄZKI RETORYKI Z INNYMI DZIEDZINAMI NAUK:

1. gramatyka,

2. logika,

3. poetyka,

4. filozofia,

5. religia,

6. sztuki plastyczne,

7. komunikacja,

ad. 1) Gramatyka skupia się na poprawności wypowiedzi; retoryka jest nadbudową nad nią. Chodzi tu o komunikatywność.

ad. 2) Chodzi tu o prawdziwość wypowiedzi.

Retoryka a logika praktyczna (na poziomie LOGOS):

• pytania i odpowiedzi,

• tezy,

• wnioskowanie,

• argumenty i wnioski,

Błędy w rozumieniu:

• błędne koło (to samo przez to samo),

• nieznane przez nieznane,

Błędy logiczne:

• niespójność składniowa (anakolut),

• niedopuszczalne zestawienia słów (np. chyba na pewno, alkohol sprzedajemy od 18 lat),

• niejasność,

• niedopowiedzenie,

ad. 4) Chodzi tu o wiedzę sprawdzoną. Epistemologia.

ad. 5) Chodzi tu o topikę chrześcijańską. Oddziałuje ona mocno na uczucia odbiorcy, dlatego po te toposy chętnie sięgają politycy.

ad. 6) Np. ikonologia. Retoryka w ?Encyklopedii Ripy to kobieta z berłem i książką; retorykę sądową symbolizuje lew, poglądową - koza, rozważającą - smok.

Mimesis - naśladowanie wzorów. Naśladuje się zazwyczaj: świętych, starożytnych myślicieli.

ad. 7) Nadawca to ten, kto przekonuje. Odbiorca to ten, który jest przekonywany.

Arystoteles zwracał uwagę na interakcyjność retoryki. Komunikacja ma jakiś kontekst.

RETORYKA INTERPERSONALNA - liczy się równość i partnerstwo; gdy znamy odbiorcę, możemy pokusić się o ekspresywizmy; redagowanie informacji to twórcze komunikowanie; jest jeszcze cenzor/redaktor.

RETORYKA DOMINACJI - przejawia się w języku nauki oraz prośbach, nakazach, poradach, obwieszczeniach, instrukcjach, itp.

RETORYKA NIEWERBALNA - body language

„Retoryka” Arystotelesa

Co znajdziemy w Retoryce Arystotelesa:

• sam Arystoteles nie wymyślił retoryki; miał poprzedników: Platona, Sokratesa, Gargiasza, Isokratesa; Arystoteles uporządkował retorykę

• retoryka - metoda, technika ucząca rozumowania, argumentacji i ekspresji

• szkoła arystotelesowska kładła nacisk na teorię

• Arystoteles podkreślał wagę logicznej argumentacji

• zauważył interdyscyplinarny charakter retoryki

• Retoryka - metoda, technika rozumowania, argumentacji i ekspresji słownej

• I i II księga to inwencja

• III księga to Elokucja, dyspozycja i actio; pominięcie zapamiętywania

• Mówca-słuchacz-mowa

• 3 elementy duszy ludzkiej: rozum, wola i uczucia (logos, ethos, pathos)

• Arystoteles wynalazł typ argumentacji „za i przeciw” (np. „tak, ale…”)

• podkreślał komunikatywność języka, ale i funkcje: ekspresywna i impresywną mowy

• związki retoryki z dialektyką

• 3 rodzaje mowy:

• doradcza (polityczna) - czas przyszły,

• sądowa - czas przeszły,

• popisowa - czas teraźniejszy,

• pisał o toposach, sentencjach, jako środkach przekonywania

• uznawał potrzebę zachowania złotego środka w stylu

Retoryczność gatunków dziennikarskich i tekstów użytkowych

Metoda analizy gatunkowej

GENOLOGIA DZIENNIKARSKA (zespół gatunków)

Podział ze względu na funkcje retoryczne:

• docere - komentarz, reportaż, wywiad,

• movere - reklama,

• delectare - felieton,

Pojawiają się interaktywne gatunki:

• chat,

• e-mail,

• blog,

• sms,

• audiotele,

Genologia multimedialna wg Balcerzana:

Triada quasirodzajowa:

• reporterskość,

• eseistyczność,

• felietonowość,

Są to czyste gatunki, ale mamy do czynienia z gatunkami z pogranicza; np. intencja eseistyczna nie musi występować tylko w eseju.

Gatunek to kombinacja chwytów retorycznych. Z każdego tekstu można wydzielić chwyty charakterystyczne.

Asertoryczność - powinny się nią charakteryzować gatunki dziennikarskie: prawdziwość, obiektywność

Tekst nieasertoryczny zawiera efekty fikcjonalne: ekspresję, obrazowanie, przesadę, nacechowane emocjonalnie słownictwo, sensacyjność, wielosłowie.

Publicystyka sięga częściej po literaturę niż odwrotnie.

W publicystyce narrator = autor, w literaturze nie zawsze.

W publicystyce teksty są współcześnie weryfikalne, w literaturze nie zawsze.

PRZEGLĄD GATUNKÓW ZE WZGLĘDU NA RETORYCZNOŚĆ:

1. życiorys, sylwetka, nekrolog - retoryka w nich występuje w rekomendowaniu osób, grze emocji, wyrażaniu szacunku i kreatywności formy

2. przegląd prasy - retoryka przejawia się tu w powiadamianiu o konkurencji i niechcianej reklamie; spełnia funkcje rozrywkowo-komentatorską

3. recenzja - dyskusja z dziełem, subiektywizm, polemika, własna postawa wobec dzieła; retoryka objawia się przy kształtowaniu gustów odbiorców; ta forma reklamy jest gatunkiem dialogowym i nastawionym na czytelnika

4. notatka - infotament = informacja + rozrywka; retoryka w zachęcaniu do jakiegoś tematu

5. reportaż - piszący gromadzi w sobie emocje, problem jak je wyrazić; media elektroniczne zjadają reportażystom tematy; retoryczność polega na kształtowaniu postaw, wywoływaniu przeżyć i przedstawianiu autorskiego punktu widzenia; reportaż angielski jest bardzo chłodny, obiektywny a francuski - socjologiczny, daleki od literatury

6. komentarz - retoryczność polega na chęci przekonania odbiorcy oraz formule: teza + argument; gatunek polemiczny, subiektywny

7. polemika( od „wojna”) prasowa - erystyka odgrywa tu ważną rolę: walka na słowa, spór, dysputa publiczna

8. zapowiedź - retoryka w zaczęcie do przeczytania, formie apelu, reklamy

9. raport - retoryka w logicznym toku rozumowania; funkcja komentatorska z perspektywy całego społeczeństwa; temat aktualnie dyskutowany

10. wywiad - zależy od strategii jaką przyjmie gospodarz; retoryka w chęci zdobycia życzliwości rozmówcy, argumentacji i błyskotliwości; tu ważna sztuka konwersowania, dialogowość

11. felieton - pole popisu dla retora: kiedyś: gawędziarski, dziś: bardziej syntetyczny ale dowcipny, jak zaciekawić czytelnika, felietonista nakłada maski (np., kpiarza, przewodnika, prowokatora), gry językowe aktywują odbiorcę

12. esej - odmiana literatury retorycznej; ważna jest inwencja, atrakcyjna forma, polemiczność, indywidualność, wywiad fikcyjny z samym sobą, jednocześnie dialog z odbiorcą i innymi tekstami, utajona perswazyjność, ważna jest sztuka argumentów;

Teksty użytkowe: płaszczyzna gramatyczna i płaszczyzna środków retorycznych (sterują postawami odbiorcy); gatunki okołodziennikarskie, „towarzyszące”;

Genry (akty) mowy: prośba, ostrzeżenie, podziękowanie, kondolencje, przeprosiny, ogłoszenia, żarty

Technical writing - dziedzina wiedzy o tworzeniu tekstów użytkowych

RETORYCZNOŚĆ TEKSTÓW UŻYTKOWYCH:

1. nota o dziele - to nota redakcyjna; to paratekst; ciekawą nota jest antynota (a rebours); ma zachęcić do przeczytania; ten gatunek ma przełożenie na zachęty publikowane w prasie

2. ogłoszenie - wiele tu aktów mowy z cechami perswazji; to co ogłaszamy jest najlepsze, próba zachęcenia (towarzysko - matrymonialne - autoprezentacja; tworzenie obrazu idealnego partnera)

3. list do redakcji - retoryka utwierdzająca w poradnictwie

4. list motywacyjny(„historia sukcesu”) - pokazanie siebie z jak najlepszej strony

5. slogany, hasła - mikrowypowiedzi perswazyjne kondensujące treść, o charakterze zaklęć słownych; zbiór planów, obietnic i opinii wykorzystywanych w walce politycznej, plotkarstwie

6. laudacja - wyrazy podziwu

7. życzenia - tu liczy się fajny pomysł, np. ułożenie rymowanki (tu pole do popisu dla retora)

8. oświadczenie - retoryczność polega np. w bronieniu czegoś

Retoryczność prasy przez ludyczność - uwodzenie czytelnika; szokowanie, zadziwianie, także dołączane gadżety, konkursy, plebiscyty

Poza retorycznością tekstów jest jeszcze retoryka wizualna i wizualno - werbalna; dopiero całość stanowi o retoryczności.

częśc retoryki do etapu powstawania tekstu. Czyli jak sobie mamy
1. Plan inwencyjny- to chodzi o wszystko co się składa na temat wypowiedzi(idee, toposy).Wymyślamy sobie o czym będziemy gadać, jakich argumentów użyć. Myślę, że wchodzi w to też tytuł jako taka najkrótsza forma wstepu.
2. Plan dyspozycyjny - to kompozycja, zasady uporządkowania tekstu. Na tym etapie wymyślamy sobie jak długi bedzie nasz tekst, gdzie walniemy akapity, proporcje wstępu i zakończenia i takie tam bzdety, tworzymy sobie jakiś taki wstępny szkic: co po kolei poruszymy. W tych notatkach co są na mailu masz wyliczone różne rodzaje kompozycji
3.Plan elokucyjny -nadanie szaty słownej, znaczenia., czyli ubieramy sobie nasze myśli w słowa, ładnie to sobie opowiadamy, znajdujemy odpowiednie słowa-klucze. Jak to ładnie napisali w notatkach od Kingi: Elokucja zajmuje się wypowiedzeniem mysli wynalezionych w procesie inwencji i odpowiednio uporzadkowanych w procesie kompozycji. Istotne są style, tropy i figury retoryczne
4. Memoria- zapamiętywanie- no to sobie wbijamy tekst do głowy(przynajmniej po cześci)
5. Actio- wygłaszanie- skutecznośćmowy, styl wypowiedzi, błędy wygłaszania.

---