Podstawy nawigacji lotniczej

Rys. 1. Szerokość geograficzna - 1; długość geograficzna - 2.

Obwód ziemi (długość równika) - 40.000 km.

Obwód ziemi - 21.600 NM (Nautical Mile - Mila Morska)

Promień Ziemi:

• na równiku - 6378 km.

• na biegunie 0^o - 6356 km.

Stosunek spłaszczenia - 0,03%

Geoida - kształt ziemi - do tej bryły stosuje się wszystkie obliczenia. Ziemia nie jest idealna kula gdyż jest spłaszczona na biegunach.

Ortodroma - najkrótsza (rzeczywista) linia łącząca dwa punkty na powierzchni ziemi. Łuk "wielkiego koła" - promień równy promieniowi ziemi. Każdy południk jest "wielkim kołem"; tylko równik ze wszystkich równoleżników jest "wielkim kołem".

Jest to istotne gdy odległość wynosi co najmniej 21.000 km.

Szerokość i długość geograficzna.

Szerokość geograficzna - jest to kąt zawarty między lokalna osią pionu a płaszczyzną równika. Wartości szerokości geograficznej rozciągają się miedzy 0^o na równiku i 90^o na biegunach. Szerokość geograficzna może być północna lub południowa.

Długość geograficzna - Długość geograficzna jest to kąt zawarty między płaszczyzną południka 0°, a płaszczyzną południka przechodzącego przez dany punkt na powierzchni ziemi. Długość geograficzna może być wschodnia lub zachodnia i określa się ją od 0° do 180°.

N - North (północ)

S - South (poludnie)

E - East (wschód)

W - West (zachód)

Rys. 2. Wyznaczanie długości i szerokości geograficznej.

N N

W E W E

S S

Przy oznaczeniach podajemy najpierw: stopnie (^o), potem minuty (') i na końcu sekundy ('').

Długość geograficzną oznacza się np. 020^o W lub S.

Szerokość geograficzną np. 40^o N lub S.

Jednostki stosowane w nawigacji

Jednostki długości

Podstawową jednostką stosowaną w nawigacji jest Natical Mile (NM) - Mila Morska. Wynosi ona 1852m.

1 Mila Morska - to szerokość jednej minuty na równiku i południkach (łuk wielkiego koła).

Na 60^o obwód tego koła to polowa obwodu równika = 0,5 NM.

SM - Mila Statutowa (Statute Mile) - 1609m.

MG - Mila Geograficzna - 7420m.

m - metry

ft - fity (stopy) = 0,3048m. = 12 cali (to mniej więcej 0,33m)

Jednostki prędkości

km/h - kilometr na godzinę

kt - knot (węzeł) = 1 NM/h

Przeliczanie jednostek prędkości

m --> ft x 3 - 10%

1000m x 3 - 10%

3000 - 10% = 2700 ft

kt - km/h x 2 - 10%

km --> kt --> km/2 + 10%

km/h - kt x 2 + 10%

kt --> km/ x 2 - 10%

m/s --> km/h x 3,6 + 10%

x 4 - 10%

x4+ 10%

na zachód

ft/min

Jednostki ciśnienia

hPa --> x 3/4 = mmHG

mm Hg --> x 4/3 = hPa

Mapa

VFR - lot z widocznością ziemi

IFR - lot bez widoczności ziemi

Mapa - odzwierciedlenie na płaszczyźnie tego co jest na płaszczyźnie wypukłej.

Rys. 3.

Rodzaje map:

• równoodległościowe

• równokątne

• równopowierzchniowe

W lotnictwie stosuje się odzwierciedlenie wielostożkowe przy rzucie walcowym ortodromy.

Rys. 4.

Laksodroma - linia łącząca punkty na mapie (przecinająca południki pod równymi kątami).

Rys. 5.

Wysokość

Wysokość - to tylko wysokość od określonej wartości izobarycznej

rys. 6.

QNH - ciśnienie na poziomie morza (jeżeli jest 1013 hPa to tyle ustawiamy)

rys. 7.

prędkość a wiatr

rys. 8.

Samolot przy bezwietrznej pogodzie leci mniej więcej z prędkością 150km/h; pod wiatr 110km/h; z wiatrem 190km/h.

Deklinacja

rys. 9.

Deklinacja jest wschodnia lub zachodnia - ok. 3% - 4% na naszej półkuli, ale należy pamiętać, że jest ona różna w różnych miejscach.

Na 70^o szer. geogr. N deklinacje są tak duże, że używanie kompasu jest bezużyteczne.

Utrata orientacji

rys. 10.

Co robić gdy tracimy orientację!!!

• zanotować czas i zapas paliwa

• skonsultować się z pozostałą częścią załogi

• przyjąć kierunek na jakiś punkt

• zwiększyć wysokość (bo więcej widać)

• przyjąć jeden kierunek lotu

• wypatrywać charakterystyczny punkt w terenie, który możemy odnaleźć na mapie

• radionamierzanie - poprosić kontrolę radarową o pomoc (ale to jest obciach)

• przymusowe lądowanie

• ewakuacje - opuszczenie samolotu

Czasem gdy zawodzą przyrządy trzeba orientować się za pomocą słońca.

Może być kurs: magnetyczny i geograficzny.

rys. 11.

KURS - kąt zawarty między północą a osią odniesienia (kierunek lotu).

Heading - poprawka na wiatr.

rys. 12.

Prowadzenie łączności

Krajowy System Ratowniczo-Gaśniczy (KSRG)

Wytyczne MSW

Krajowe Centrum Ratownictwa i Koordynacji Ochrony Ludności (KCR i KOL)

Struktura sieci radiowej

Krajowa Sieć Współdziałania (KSW) - powinna obejmować cały kraj (dyrektor KCR i KOL)

Sieć Wojewódzka (PW) - siec o stałym obszarze pracy; administratorem jest:

Wojewódzkie stanowisko kierowania (WSKR)

Powiatowe Stanowisko Kierowania (PSK)

Sieć Dowodzenia i Współdziałania (KDW) - uruchamiane doraźnie kiedy jest potrzeba dużej ilości sil i środków

KRG - Sieć do prowadzenia łączności podczas akcji Krajowego Systemu Ratowniczo-Gaśniczego

Zasada tworzenia kryptonimów

pięć cyfr i litera

województwo:

D - Dolnośląskie

Ł - Łódzkie

Z - Zachodniopomorskie

Ś - Śląskie

Warmińsko-Mazurskie

Lubuskie

Lubelskie

Świętokrzyskie

W - Powiat warszawski

Pierwsza cyfra przewidziana jest dla konkretnej komendy powiatowej Państwowej Straży Pożarnej (PSP) lub Ochotniczej Straży Pożarnej (OSP). Jednostki OSP mogą ale nie musza być włączone do KSRG.

Pierwsza cyfra określa przynależność do konkretnej komendy powiatowej.

Druga i trzecia cyfra mówi nam o tym czy jest to jednostka PSP lub OSP (1). 9 jeśli jest w KSRG i 7 jeśli nie jest w KSRG i jaka komenda powiatowa.

Dwie pozostałe to kryptonim konkretnej jednostki.

np. D 619.42

Osoby funkcyjne:

01 - komendant

02 - zastępca komendanta

Zasady prowadzenia korespondencji radiowej

Rodzaje wywoływania:

• głosowo - najczęściej stosowana metoda

• tonowo - odpowiedni ton dźwiękowy

• selektywnie - sygnał dociera tylko do tego miejsca do którego został nadany

Możemy wywoływać np: 998 Złotoryja, 998 Janów, 998 Będzin.

Przykładowa korespondencja:

998 Złotoryja - zgłoś się dla 619.42 - odbiór

lub

998 Złotoryja tu 619.42 - odbiór

odpowiedź

zgłaszam się

lub

zgłaszam się dla 619.42

można powiedzieć: powtórz, korespondencja nieczytelna, lub zrozumiałem prawidłowo.

Kryptonimy

Omega - przekazywanie wiadomości do kilku stacji jednocześnie

Granit - krajowa sieć współdziałania i łączności

Ratunek - sygnał alarmowy używany we wszystkich sieciach

Gejzer - nakaz natychmiastowego opuszczenia miejsca zagrożenia

Karat - kierujący działaniem ratowniczym

Reduta - punkt koncentracji środków i sil

Niagara - stanowisko wodne

Międzynarodowy alfabet IKO:

A- ALFA

B - BRAVO

C - CHARLY

D - DELTA

E - EKO

F - FOXTROTT

G - GOLF

H - HOTEL

I - INDIA

J - JULIETT

K - KILO

L - LIMA

M - MIKE

N - NOVEMBER

O - OSCAR

P - PAPA

R - ROMEO

S - SIERRA

T - TANGO

U - UNIFORM

W - WHISKEY

X - X-RAY

Y - YANKEE

Z - ZULU

Łączność między statkiem powietrznym a ziemią odbywa się na częstotliwości 149.900

KSWL - kanał współdziałania ze statkiem powietrznym.

Organizacja łączności

Kierujący Działaniami Ratowniczymi (KDR)

Grupa Ratunkowa (GR)

Statek Powietrzny (SP)

rys. 13.

Desant ratowników

rys. 14.

Poszukiwania

Koordynat składa się zawsze z dwóch liczb i trzech liter - np:

78^o W,

59^o N,

BCA.

A B

A	B		A	B
C	D		C	D
A	B		A	B
C	D		C	D

C D

Metody poszukiwawcze:

• przelotowa

• żmijka

• spirala

fig. 15.

Słońce powinno świecić w plecy.

Oznaczenie poszukiwanej osoby na miejscu tzw. Marker.

Przekazywanie meldunków o położeniu:

• Na jakiej wysokości się znajdujemy np: 200 m lub na wznoszeniu jeśli dopiero startujemy lub na podejściu do lądowania jeżeli lądujemy.

• Trawers na jakim się znajdujemy - najbliższa miejscowość nad którą lub obok której przelatujemy np. Stanisławów

• Kurs na jakim się znajdujemy np. 65.

• Koordynat miejsca w którym się znajdujemy np. 61-52 DBC

Prawidłowo podany meldunek przez radio:

"998 Złotoryja - zgłoś się dla 619.42 - odbiór"

691.42 podaje położenie:

jestem na wysokości 150 m.

na trawersie Stanisławowa

kurs 120

koordynat - 65 - 58 - odbiór"

Kody:

IFR - 2000 - normalna jeżeli leci wysoko

VFR - 7000 - normalna jeżeli leci nisko

7700 - zagrożenie dla statku powietrznego

7600 - jeżeli została utracona łączność miedzy punktem nawigacji a samolotem

7500 - akt terroru na pokładzie samolotu

Kody ratunkowe:

7711 - 7717

7721 - 7727

Sygnały ostrzegawcze przy pomocy flar (światła):

biała - uwaga

czerwona - niebezpieczeństwo

zielona - zezwalam

Sygnały ostrzegawcze w górach:

Y

N

-->

X - potrzebna pomoc medyczna

Przestrzeń lotów swobodnych do 400m.

Budowa samolotu

Dwa podstawowe elementy: płatowiec i silnik

na skrzydłach klapy, lotki

statecznik pionowy i poziomy

---