Ćwiczenie 18a
Loty nawigacyjne.
Wstęp.
Omówienie tego ćwiczenia podzieliłem na dwie części: naziemna i w powietrzu, w każdej z tych części wyodrębniłem kilka czynności (kroków) które są wykonywane w procesie przygotowania do lotu. W pracy wypunktowałem je w takiej kolejności w jakiej są albo powinny być wykonywane. Ma to na celu wykazanie pewnej systematyki i powtarzalności w przygotowaniu do lotów nawigacyjnych, co pozwoli na łatwiejsze i trwalsze przyswojenie materiału przez ucznia.
W pracy pomijam podstawowe pojęcia jak długość czy szerokość geograficzna, kształt ziemi itp. ponieważ ta cześć materiału obejmuje program szkol publicznych.
Nawigacja lotnicza obejmuje zagadnienia teoretyczne i praktyczne związane z bezpiecznym i ekonomicznym prowadzeniem statków powietrznych po nakazanej trasie. Podstawa nawigowania statku powietrznego jest orientacja geograficzna, należy przez to rozumieć ze w każdym momencie lotu (nie tylko nawigacyjnego ) załoga powinna wiedzieć gdzie nad jakim punktem terenu znajduje się w rozpatrywanym czasie ich statek powietrzny i w jakim kierunku się poruszają. Wykonywanie czynności przez załogę związanych z zachowaniem w czasie lotu orientacji geograficznej nazywa się "prowadzeniem orientacji" lub tez "nawigowaniem". Orientacje można prowadzić podczas lotu w dwojaki sposób, tzn. wzrokowo (czyli na podstawie porównania mapy z terenem) lub tez za pomocą pokładowych i naziemnych urządzeń radionawigacyjnych. W tej pracy zajmuje się tylko pierwszym zagadnieniem ponieważ radionawigacja jest tematem kolejnego ćwiczenia.
Podstawowy zadaniem nawigacji lotniczej jest doprowadzenie statku powietrznego do punktu docelowego poprzez takie działania nawigacyjne, w wyniku których rzeczywista linia drogi tego statku pokrywać się będzie w miejscu i czasie z nakazana linia drogi. Do zadań nawigacji należy w szczególności:
wybór najbardziej celowej, odpowiadającej zadaniu drogi (trasy) lotu;
wybór odpowiedniego, zapewniającego wykonanie zadania nawigacyjnego reżimu lotu i najbardziej właściwych technicznych urządzeń nawigacyjnych;
określenie możliwości wykonywania lotu w zależności od zapasu paliwa, utrzymywanie odpowiednich parametrów pracy zespołu napędowego;
zapewnienie poprawności wykonania manewrów nawigacyjnych;
zapewnienie ciągłości orientacji geograficznej, poprzez ustalanie w odpowiednich odstępach czasu pozycji statku powietrznego;
zapewnienia bezpieczeństwa lotu pod względem nawigacyjnym;
bezbłędna koordynacja działalności nawigacyjnej członków załogi statku.
W dalszej części pracy będę omawiał kolejne elementy przygotowania do lotu oraz samego jego wykonania, omawiając istotniejsze zagadnienia teoretyczne, zostały one wyróżnione kursywa. Część pisana normalnym drukiem zawiera wskazówki znajdujące praktyczne zastosowanie w szkolnych lotach do Zwykłych Warunków Atmosferycznych
Przygotowanie naziemne.
W tej części pracy omawiam czynności wykonywane na ziemi związane z przygotowaniem pilota do lotu nawigacyjnego w celu bezpiecznego oraz dokładnego jego wykonywania.
Wyposażenie osobiste do lotów.
W tym rozdziale omawiam podstawowe wyposażenie tzw. teczki pilota, czyli wszystkich rzeczy które pilot powinien posiadać przy sobie w czasie lotu, a przede wszystkim w czasie przygotowania do jego wykonania.
W tym miejscu chce zwrócić uwagę na naganny fakt wiecznego pożyczania wyposażenia miedzy kolegami doprowadza to do sytuacji ze z dwóch pilotów nie jest przygotowany prawidłowo do lotów, bo jeden z nich pożyczył cos drugiemu i nie dostał tego z powrotem.
Mapy
W zakresie szkolenia do licencji turystycznej stosuje się odwzorowanie międzynarodowe wielostożkowe, o skali mapy 1:500 000 ewentualnie jako mapa uzupełniająca 1:200 000 wykorzystywana tylko w celach pokazowych.
Przy wyborze wydania mapy należy zwrócić uwagę na aktualność podkładu topograficznego, oraz danych lotniczych zamieszczonych na niej. W Polsce najnowsza mapa która została wydana jest Lotnicza Mapa Polski ICAO 1:500 000, z podkładem topograficznym aktualnym na dzień 31 grudzień 1993r., natomiast informacje lotnicze opracowane przez Agencje Ruchu Lotniczego aktualne na dzień 1 czerwca 1995r., dane te należy uzupełnić z AIP i NOTAM.
Mapami lotniczymi nazywamy zmniejszony obraz kuli ziemskiej wraz z naturalnymi i sztucznymi
obiektami terenowymi oraz ukształtowaniem pionowym terenu, przedstawiony na płaszczyźnie (papierze) za pomocą linii (siatki współrzędnych), znaków i kolorów dobranych odpowiednio do potrzeb nawigacji lotniczej. Na mapach lotniczych przedstawia się ponadto znakami umownymi elementy naziemnych instalacji radionawigacyjnych a także inne dane (położenie lotnisk, przeszkód terenowych)
ułatwiające w czasie lotu orientacji geograficznej oraz rozwiązywanie zadań nawigacyjnych. Mapa wykorzystywana do celów nawigacji powinna w możliwie najwierniejszym stopniu odzwierciedlać rzeczywisty obraz odwzorowanej na niej powierzchni ziemi, zapewniać wymagana zadaniem lotu dokładność pomiaru kierunku i odległości, powinna być czytelna oraz aktualna. Pożądane jest aby mapa lotnicza była wykonana na trwałym papierze, umożliwiającym kilkakrotne rysowanie i wycieranie. Mapy lotnicze wykonywane dla potrzeb lotnictwa cywilnego tzw. mapy ICAO, odpowiadają ustaleniom konwencji o międzynarodowym lotnictwie cywilnym (Załącznik 4 - Aeronautical Charts - Mapy lotnicze) podpisanej w Chicago 7.12.1944 r. i jej kolejnym nowelizacjom.
Rozróżnia się następujące mapy wydawane na podstawie tych przepisów: mapy przeszkód lotniskowych, mapy nawigacyjne namiarowe, mapy radionawigacyjne, mapy rejonów lotnisk, mapy podejścia do lądowania wg wskazań przyrządów oraz z widzialnością, mapy lotniskowe, mapy trasowe, i inne.
Mapy sporządza się za pomocą odwzorowań kartograficznych.
Odwzorowaniem kartograficznym nazywa się przedstawienie powierzchni ziemi na płaszczyźnie. Odwzorowanie powstające droga rzutowania z określonego punktu noszą nazwę rzutów kartograficznych. Istota zagadnienia polega na tym , ze obraz powierzchni kuli ziemskiej przenosi się wybrana metoda na płaszczyznę (mapę).
Obraz siatki geograficznej na płaszczyźnie nosi nazwę siatki kartograficznej. Stanowi ona matematyczna osnowę mapy.
W wyniku przenoszenia powierzchni kuli ziemskiej na płaszczyznę rzutowany obraz ulega w jednych miejscach rozciągnięciu, a w innych miejscach ściśnięciu, a z tego względu występują zniekształcenia. Każde odwzorowanie ma określony stopień zniekształceń długości, kierunków i powierzchni oraz określony kształt siatki kartograficznej.
W zależności od sposobu budowy siatki kartograficznej odwzorowania kartograficzne dzielimy na
a)walcowe - powierzchnie ziemi przenosi się na boczną powierzchnie walca obejmującego kule ziemska, przy czym powierzchnia ziemi może być styczna lub sieczna do powierzchni walca (odwzorowanie Merkatora - os ziemi pokrywa się z osią walca, odwzorowanie Gaussa - os ziemi jest prostopadła do osi walca, odwzorowanie Kahna - os Ziemi tworzy kat od osi walca inny niż 0 i 90 stopni);
b)stożkowe -powierzchnie Ziemi rzutujemy na boczna powierzchnię stożka. Odwzorowanie stożkowe może być w stożku stycznym lub siecznym;
c)wielostożkowe -powierzchnie ziemi przenosi się na kilka stożków stycznych do równoleżników, co oznacza, ze dla każdego pasa ziemi np. co 4 stopnie szerokości geograficznej, tworzy się osobny stożek. Po rozwinięciu w płaszczyznę i sklejeniu pasów otrzymuje się odwzorowanie wielostożkowe;
d)azymutalne (płaszczyznowe) - gdy powierzchnie Ziemi rzutuje się na płaszczyznę styczna do niej, dowolnym jej punkcie. Przy tym rodzaju odwzorowania rzut Ziemi na płaszczyznę ziemi może być:
centralny - środek rzutu znajduje się w środku Ziemi;
stereograficzny - środek rzutu jest oddalony od płaszczyzny rzutu nieskończenie daleko;
zewnętrzny - środek rzutu znajduje się w określonej odległości poza Ziemia.
Suwaki nawigacyjne
Skalówki
Kątomierze
"Minutówki".
Przybory do kreślenia map
Inne
Plany nawigacyjne lotu
Druki zleceń na lot
Druki chronometraży
Wybór trasy.
ze względu na:
sytuacja meteorologiczna
zapoznać się z rejonówką oraz TAF i METAR dołączonymi do rejonówki
czyli zorientować pogodę w całym dostępnym rejonie razem z prawdopobnymi zmianami
zasięg samolotu
ograniczenia inne
(np. czas w planówce, długość dnia)
strefy zakazane, niebezpieczne i ograniczone
przestrzeń kontrolowana / nadzorowana
cel lotu
trasa , przelot , przebazowanie
trasa do ZWA,SWA,TWA (wielkość punktów zwrotnych i ich ilość),
Po wybraniu trasy lotu należy zamówić prognozę pogody na trasę lub przelot
Potem sprawdzić pogodę w rejonie wykonywanego lotu.
Ewentualnie dokonać korekty długości ważności prognozy lub przeprowadzić korektę trasy
Obliczenia nawigacyjne
wykreślić mapę (tylko trasa i punkty zwrotne (w kolkach nie zakreślonych !!))
zmierzyć kursy ,wpisać do nawigacyjnego planu lotu
kurs magnetyczny i czas przelotu
zużycie paliwa (zapas paliwa wg przepisów 45 minut )
masa i wyważenie
masa i osiągi
AIP
informacje wpisać do nawigacyjnego planu lotu
sprawdzić tez NOTAM-y
wymagane częstotliwości łączności radiowej (lotniska startu, lądowania, zapasowe)
Przygotowanie mapy
z Szutowskiego
Złożenie mapy.
Minimalna bezpieczna wysokość lotu
obliczyć i informacje wpisać do nawigacyjnego planu lotu
Wybór lotnisk zapasowych.
nawigacyjny plan lotu
sprawdzic wszystkie informacje wpisane w poprzednich punktach
zrobic instrukcje wypelniania nawigacyjny plan lotu (jako zalacznik)
zlecenie
zlecenie konczy proces przygotowania naziemnego do lotu
zrobic instrukcje wypelniania zlecenia (jako zalacznik)
Dokumenty samolotu.
zabrac ksiazki
sprawdzic czy ma klase itp.
wpis w DPS-ie
Powiadomienie o locie
Procedura zgłaszania lotu / procedury uzyskiwania zezwolenia na lot (jeżeli dotyczy)
Plany lotu
Wykonanie lotu.
Start z lotniska
organizacja pracy w kabinie zalogi
Procedury odlotu
ustawienie wysokosciomierza
procedury nastawiania kursu
okreslenie spodziewanego czasu przylotu ETA
Na trasie przelotu
czytanie mapy - identyfikacja obiektow naziemnych odwzorowanych na mapie
(rejony o utrudnionej nawigacji)
LBO i KBO
utrzymanie wysokosci i kursow
poprawki do ETA i kursu, wplyw wiatru, kat znoszenia, kontrolowanie predkosci podroznej
prowadzenie dziennika pokladowego
korzystanie z radia
minimalne warunki meteorologiczne do kontynuowania lotu
podejmowanie decyzji w czasie lotu, procedury zawracania z trasy
operacje powietrzne w przestrzeni kontrolowanej/nadzorowanej
(zglaszanie wlotu i wylotu z CTR)
procedury wlotu, przelotu i wylotu z przestrzeni powietrznej
(CTR, rejon lotniska nadzorowanego)
nawigacja na minimalnym poziomie lotu
procedura w przypadku niepewnosci w okresleniu pozycji
procedura w przypadku zbladzenia
wykorzystanie pomocy radionawigacyjnych
Przylot do lotniska docelowego
procedury dolotu
procedury wejscia w krag nadlotniskowy
ustawinie wysokosciomierza, wspolpraca z ATC, procedury R/T itp.
wejscie w ruch nadlotniskowy (lotniska kontrolowane i nadzorowane)
procedury w kregu
procedur parkowania
zgloszenie przylotu
zachowanie bezpieczenstwa podczas tankowania samollotu