PIEŚŃ O ROLANDZIE (połowa XII w.), najstarszy znany epos rycerski średniowiecznej Francji, należący do gatunku chanson de geste, pieśni o bohaterskich czynach. Osnuty został wokół błahego historycznie wydarzenia, jakie miało miejsce w roku 778: tylna straż powracającego po zwycięskiej wyprawie przeciw Saracenom wojska Karola Wielkiego została zaatakowana przez górali w Pirenejach i wycięta w pień. Wśród ofiar rzezi znalazł się Hruolandus, prefekt marchii bretońskiej. Ten nieznaczący epizod pod piórem anonimowych autorów przetworzony został we wzniosłą pieśń bohaterską, wyrażającą rycerski ideał: kultywowanie honoru, wierność swemu panu, żołnierska dzielność i gotowość oddania życia w potrzebie. Bohater Pieśni o Rolandzie ginie przekonany, że godnie spełnił obowiązki i zdobył zasługi, zapewniające mu wieczną chwałę i zbawienie. Epos został bardzo precyzyjnie zbudowany. Część wstępna ukazuje przygotowania Saracenów do podstępnej zemsty nad zwycięskimi Francuzami. Część główna walną bitwę straży tylnej dowodzonej przez Rolanda, zaskoczonej przez Saracenów i śmierć Francuzów. Część ostatnia pomstę wojsk Karola Wielkiego. Epos jest najwyraźniej świadectwem narodzin uczuć patriotycznych, poczucia związku z monarchą i reprezentowanym przezeń państwem. Ten drugi watek podkreśla motyw zdrady. Roland i jego towarzysze giną przez zdradę występnego Ganelona, ojczyma Rolanda. Przede wszystkim jednak Pieśń o Rolandzie jest apologią męskich cnót, które sprawiają, że rycerz stawia czoło wyzwaniom: mieczem toruje drogę do panowania politycznego swego pana, broni wiary i świętego Kościoła. Roland nie jest jednak pozbawiony wad. Duma nie pozwala mu na trzeżwą ocenę sytuacji, a nadmierne ambicje popychają do klęski. Marzy o niepodzielnej sławie. Kiedy przyjaciel ginie w walce, dostrzega swój wielki błąd. Od tej chwili jego czyny nabierają cech wzniosłych. Oczyszcza się z pychy, w śmiertelnej walce dowodzą męstwa, przywiązania do przyjaciół i wierności królowi. Pieśń o Rolandzie zyskała ogromną popularność w średniowiecznej Europie. Powstawały jej liczne przeróbki i tłumaczenia. W Danii rycerz Roland stał się nawet ludowym bohaterem, a we Włoszech posąg Rolanda stanął w portalu werońskiej katedry.