Szybkie przeglądanie i notowanie

Grzesiek i Jola postanowili się razem pouczyć do sprawdzianu, bo stwierdzili, że razem łatwiej o motywację. Przygotowali sobie książki i zaczęli się uczyć. Lecz niestety, Grześkowi nauka nie wychodziła. Zamiast czytać wszystko po kolei, przelatywał po rozdziałach, a raczej tylko ich nagłówkach i przyglądał się wykresom i rysunkom. Natomiast Jola czytała dokładnie wszystko od deski do deski. Jak się skończyła ta historia w dniu sprawdzianu? Grzesiek zdał na... 5, natomiast Jola tylko na 3. Dlaczego?

Odpowiedź na to pytanie jest dośc prosta - Grzesiek, mając przed sobą masę informacji do przeanalizowania, podświadomie stosował selekcję wg kryterium ważności. Uznał, że nie wszystkie informacje zawarte w książce są istotne dla tematu sprawdzianu. Jola natomiast, ze strachu, że może coś opuścić, czytała nawet najmniej sensowne i słabo powiązane z tematem informacje i straciła na to mnóstwo czasu. Cud, że w ogóle zdała, ponieważ miała o wiele więcej informacji do zapamiętania - nie oddzielała „śmieci” od rzeczy istotnych.
Oczywiście, taka sytuacja nie zawsze się sprawdza. Jeżeli mamy do zapamiętania stosunkowo małą ilość materiału, trzeba się go po prostu nauczyć w całości - jego znajomość będzie pewnie sprawdzana bardzo dokładnie. Natomiast w przypadku konieczności przyswojenia bardzo obszernego materiału, można popaść w pułapkę i zagubić się wśród setek wiadomości do przyswojenia.
Jak „być Grześkiem”, a nie „Jolą”, podpowiadamy w krótkich podpunktach.

Bardzo ważne w selekcji informacji jest wydobycie podstawowych informacji na temat książki. Pozwoli wam ona zdecydować, w jaki sposób tekst, który macie przed oczami powinien być opracowany.

Szybki ogląd i równie szybka ocena.

· Tytuł
Ktoś pomyśli, że analiza tytułu, to bzdury? A może jednak nie? Przeanalizujcie dokładnie tytuł przerabianej książki. Jest w nim zawarta informacja, jakiej dziedziny nauki i wiedzy dotyczy jej treść. Dopasowując i kategoryzując tytuł, powodujemy, że nasz umysł uruchamia tylko te obszary naszej pamięci, które są bardziej lub mniej bezpośrednio związane z pewnym ograniczonym zestawem pojęć i nie marnuje energii na uaktywnianie niepotrzebnych komórek pamięci.

Bardzo dobrym i ciekawym zobrazowaniem ludzkiej zdolności do kategoryzacji jest następujący tekst. Przeczytajcie go i spróbujcie dowiedzieć się, o co w nim chodzi.

Cała procedura jest w gruncie rzeczy zupełnie prosta. Najpierw sortuje się rzeczy i dzieli je na grupy. Oczywiście w zależności od tego, ile jest do zrobienia, czasem bywa tylko jedna sterta. Jeśli z braku odpowiednich urządzeń musisz gdzieś pójść, teraz właśnie należy to zrobić, jeśli nie - można od razu przystąpić do dzieła. Ważne jest, aby nie przesadzić; to znaczy lepiej jest wziąć za mało rzeczy na raz niż za dużo. Na krótką metę nie wydaje się to istotne, ale łatwo o komplikacje, poza tym konsekwencje pomyłki mogą być kosztowne. Na początku cała procedura wyda się skomplikowana, jednak po niedługim czasie stanie się zupełnie prosta. Nie wygląda na to, aby kiedykolwiek w przyszłości można zaniechać tej czynności, ale z drugiej strony - nigdy nic nie wiadomo. Na zakończenie należy znowu wszystko posortować i odłożyć na właściwe miejsca. Wkrótce znowu wszystko zostanie użyte i całą procedurę trzeba będzie powtórzyć od nowa, ale... takie jest życie.

Tekst ten wykorzystano w badaniu ludzkiej zdolności rozumienia kontekstu. Okazało się, że studenci, którzy znali tytuł (a tym samym kontekst), o wiele lepiej rozumieli i zapamiętywali tekst niż studenci, którzy nie znali tytułu. Po prostu ich mózgi uruchamiały tzw. w psychologii „ramy”, „skrypty” czy „schematy”, umożliwiające dostęp do całego zasobu wiedzy na dany temat. Lepiej na początku ustalić, czego tekst dotyczy, niż przeczytać go bez znajomości tytułu.
Chciałbym jeszcze zwrócić małą uwagę na czytanie książek tłumaczonych. Jeżeli znacie język oryginału powinniście spróbować sobie przetłumaczyć tytuł własnoręcznie, ponieważ bardzo często bywa, że przekłady są niezbyt trafne. Może to oczywiście przyczynić się do włączenia nieodpowiednich schematów i niezbyt dobrego „filtrowania” informacji.

·Autor
Informacje o autorze wbrew pozorom mogą być także bardzo przydatne w procesie selekcji informacji. Jeżeli znacie tego autora i jego wcześniejsze książki, możecie je porównać lub dostrzec jakieś intelektualne lub pojęciowe związki. Autor, który do tej pory zajmował się jednym określonym tematem np. drugiej wojny światowej, pisząc książkę o konfliktach dwudziestego wieku, może zawrzeć o wiele więcej informacji na temat tej wojny niż innych. To pozwala nam, pod warunkiem, że czytaliśmy jego poprzednie dzieło, na pobieżne przeczytanie rozdział(ów), dot. wcześniej przez niego poruszanych tematów.

·Wykaz źródeł
Źródła wykorzystane w napisaniu książki podpowiedzą nam, na jakich aspektach szczególnie skupił się autor, co pozwala nam ocenić, czy nie potrzebujemy czasami dotrzeć do tematów opisanych przez niego słabiej lub w ogóle nie dotkniętych.

·Spis treści
Bardzo podobnym celem jest przeczytanie spisu treści. Jak we wszystkich przypadkach pozwala to na wstępne zaprogramowanie oczekiwań czytelniczych i ustalenie kontekstu dla przyjmowanych wiadomości. Po drugie, zapoznanie się z rozkładem rozdziałów i poświęconego im miejsca, po raz kolejny pozwala nam na ustalenie, co tak naprawdę jest w tej książce ważne.

Teraz spróbujcie przypomnieć sobie, o czym był tekst, opisujący powyżej zagadkową procedurę...
A teraz przeczytajcie tekst jecze raz, ze świadomością, że dotyczy on PRANIA UBRAŃ!
Teraz wszystko wyda Wam się jasne i zrozumiałe, a co za tym idzie, łatwo będziecie mogli poukładać sobie zawarte w tekście informacje i lepiej je zapamiętać.

Ok., to tyle na dziś. Oczywiście ciąg dalszy nastąpi. Pamiętajcie! Prawidłowy wybór i selekcja informacji, to połowa efektywnego czytania i uczenia się.