FUNDUSZ SPÓJNOŚCI

Fundusz Spójności powstał na mocy Traktatu z Maastricht o utworzeniu Unii Europejskiej z 1991 r., który wszedł w życie w 1993 r. Został powołany w celu zmniejszania różnic w poziomie gospodarczo-społecznym krajów i regionów Unii Europejskiej. Różnice w poziomie ekonomicznym pojawiły się wraz z przyjmowaniem do Unii kolejnych państw członkowskich, których wyniki gospodarcze odbiegały od państw najbardziej rozwiniętych. W dalszej perspektywie zapewnienie równowagi gospodarczej i społecznej krajów członkowskich wiązało się z planami wprowadzenia unii gospodarczo-walutowej. Fundusz Spójności miał dostarczyć wsparcia finansowego na realizację dużych inwestycji związanych z rozwojem lub modernizacją infrastruktury transportowej i ochrony środowiska.
Przed rozszerzeniem Unii Europejskiej w maju 2004 r. z pomocy w ramach Funduszu Spójności korzystały cztery kraje: Grecja, Hiszpania, Irlandia i Portugalia. Od 1 styczna 2004 r. do wsparcia z Funduszu Spójności przestała kwalifikować się Irlandia. Dzięki pomocy z Funduszu Spójności kraje te mogły osiągnąć kryteria konwergencji dla unii gospodarczej i walutowej, a także kontynuować inwestycje infrastrukturalne. Od dnia 1 maja 2004 r., oprócz wyżej wymienionych państw członkowskich, z pomocy Funduszu Spójności korzysta 10 nowych państw członkowskich, w tym Polska.

Cele
Fundusz Spójności jest instrumentem polityki strukturalnej Unii Europejskiej, lecz nie zalicza się do funduszy strukturalnych. Pomoc z Funduszu Spójności ma zasięg krajowy, a nie regionalny jak w przypadku funduszy strukturalnych. Celem nadrzędnym funduszu jest wzmacnianie spójności społecznej i gospodarczej Unii poprzez finansowanie dużych projektów tworzących spójną całość w zakresie ochrony środowiska i infrastruktury transportowej. Pomoc Unii Europejskiej dla sektora środowiska i sektora transportu odzwierciedla filozofię trwałego i zrównoważonego rozwoju. Polega ona na zwiększaniu produktywności i konkurencyjności gospodarki głównie poprzez rozwój infrastruktury transportowej, lecz zarazem nie kosztem środowiska i jego zasobów, a przez to - kosztem przyszłych pokoleń.
Fundusz Spójności współfinansuje przede wszystkim projekty służące rozwojowi infrastruktury publicznej. Pomiędzy projektami z zakresu ochrony środowiska i infrastruktury transportowej musi być zachowana równowaga podziału funduszy, która została ustanowiona na poziomie 50% dla każdego sektora.

Warunki pomocy
Środki Funduszu Spójności są kierowane do państw członkowskich, w których produkt narodowy brutto (PNB) na jednego mieszkańca jest niższy niż 90% średniej w państwach Unii Europejskiej, oraz w których opracowany został program zmierzający do spełnienia kryteriów konwergencji ustalonych w art. 104 Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską. W przypadku, gdy kraj członkowski nie dotrzyma programu konwergencji dla unii gospodarczej i walutowej, przyznane fundusze mogą zostać wstrzymane.
Projekty finansowane z Funduszu Spójności powinny być zgodne z postanowieniami traktatów, przyjętymi zgodnie z nimi instrumentami oraz politykami wspólnotowymi łącznie z polityką ochrony środowiska, transportową, w dziedzinie sieci transeuropejskich, polityką konkurencji oraz polityką zamówień publicznych.

Budżet
Przy wyznaczaniu alokacji środków z Funduszu Spójności dla danego kraju brana jest pod uwagę liczba ludności, PNB na jednego mieszkańca, powierzchnia kraju oraz inne czynniki społeczno-ekonomiczne np. deficyt w obszarze infrastruktury transportowej w kraju odbiorcy wsparcia. Pomoc z Funduszu wraz z transferami z funduszy strukturalnych nie powinna przekroczyć 4% PKB kraju beneficjenta.
Zgodnie z postanowieniami Traktatu o Przystąpieniu Polski do Unii Europejskiej na zobowiązania podejmowane przez nowe Państwa Członkowskie w ramach interwencji Funduszu Spójności, Unia Europejska przeznaczyła na lata 2004 - 2006 środki finansowe w wysokości 7 590,5 mln euro według cen z 1999 r.
Biorąc pod uwagę kryteria stosowane przy wyznaczaniu wstępnej alokacji oraz wysokość środków finansowych przeznaczonych na zobowiązania w obecnym okresie programowania alokacja dla Polski, określona w Traktacie Akcesyjnym, waha się w przedziale od 45,65 % do 52,72 % całości środków. Oznacza to, że począwszy od 2004 r. roczne zobowiązania dla Polski będą wahać się w następujących przedziałach (według cen z grudnia 2003 r.):

Rok	Przedziały zobowiązań dla Polski w mln euro	Średnie zobowiązania dla Polski w mln euro
2004	1312,9 - 1516,3	1 414,6
2005	1086,5 - 1254,7	1 170,6
2006	1478,9 - 1707,9	1 593,4
2004-2006	3878,3 - 4478,9	4178,6

Tak więc średnia alokacja dla Polski w latach 2004-2006 wynosi 4178,6 mln euro. Zgodnie z Rozporządzeniem Rady 1164/94/WE przyznane Polsce środki Funduszu Spójności będą w równym stopniu wspierać obydwa obszary priorytetowe: środowisko i transport.

Instytucje

Funkcję Instytucji Zarządzającej odpowiedzialnej za ogólną koordynację i zarządzanie  Funduszem Spójności pełni Minister Rozwoju Regionalnego. Realizację zadań Instytucji Zarządzającej dla Funduszu Spójności nadzoruje Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Rozwoju Regionalnego. W ramach ministerstwa zadania Instytucji Zarządzającej wypełnia Departament Koordynacji Funduszu Spójności.

Podmioty odpowiedzialne za realizację

Sektor środowiska
W sektorze środowiska jednostki samorządu terytorialnego (JST), są jednocześnie Podmiotami odpowiedzialnymi za realizację oraz beneficjentami pomocy z Funduszu Spójności. Jeżeli projekt dotyczy więcej niż jednej JST mogą to być związki gmin.
Sektor transportu

W sektorze transportu Podmiotami odpowiedzialnym za realizację są Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad (GDDKiA) i PKP Polskie Linie Kolejowe S.A. (PKP PLK S.A.). 

Test:

1. Fundusz Spójności wszedł w życie w:

1. 1991

2. 1992

3. 1993

4. 1994

2. Podstawowym celem Funduszu Spójności jest dostarczenie wsparcia finansowego na realizację inwestycji związanych z transportem i ochroną środowiska

3. Przed rozszerzeniem Unii Europejskiej w maju 2004 r. z pomocy w ramach Funduszu Spójności korzystały cztery kraje: Grecja, Hiszpania, Irlandia i :

1. Portugalia

2. Włochy

3. Wielka Brytania

4. Niemcy

4. Środki Funduszu Spójności są kierowane do państw członkowskich, w których PNB na jednego mieszkańca jest :

1. niższy niż 50% średniej w państwach Unii Europejskiej

2. wyższy niż 50% średniej w państwach Unii Europejskiej

3. niższy niż 75% średniej w państwach Unii Europejskiej

4. niższy niż 90% średniej w państwach Unii Europejskiej

5. Średnie zobowiązania dla Polski w latach 2004-2006 wynosi:

a. 5634,2 mln euro

b. 3567,5 mln euro

c. 4178,6 mln euro

d. 2998,6 mln euro

---