Finanse publiczne

Pytanie 3

PIENIĄDZ I JEGO FUNKCJE

PIENIĄDZ - jest instrumentem finansowym, środkiem obiegowym ( powszechnym środkiem zapłaty, zwolnienia od zobowiązań, jest środkiem płatniczym )

Występuje w postaci gotówkowej i bezgotówkowej.

gotówka : banknot - jednostka pieniądza krajowego

bilon - pomocnicza forma pieniądza

bezgotówkowy : pieniądz „ komputerowy ”, wkłady na rachunkach bankowych

FUNKCJE PIENIĄDZA :

1. miernik wartości - w tym znaczeniu pieniądz używany jest jako wspólny mianownik, umożliwiający porównanie wartości różnych produktów , a także używany jest jako jednostka rozliczeniowa (rozrachunkowa), w której wyrażone są ceny i prowadzone są rozliczenia.

2. środek obiegowy - wymiany , związane jest to z bezpośrednim uczestnictwem pieniądza w aktach kupna - sprzedaży , czyli przy tzw. transakcjach gotówkowych i bezgotówkowych.

3. środek gromadzenia oszczędności ( tezauryzacji ).

4. środek płatniczy - funkcja ta związana jest z wykorzystywaniem pieniądza do regulowania wszystkich zobowiązań powstających na rynku .

Pytanie 4

PAPIERY WARTOŚCIOWE

PAPIERY WARTOŚCIOWE - są to dokumenty stwierdzające ich właścicielom określone prawa majątkowe. Ich realizacja możliwa jest na podstawie okazania lub zwrotu. Prawa majątkowe mogą mieć charakter rzeczowy ( prawo własności określonego towary ) lub finansowy ( prawo własności kapitału pieniężnego ).

Dochody mogą mieć charakter stały ( obligacje ) lub zmienny (akcje, udziały). Papiery wartościowe są przedmiotem obrotu na giełdzie. Posiadają wartość nominalną ( zapisaną na dokumencie ) i wartość realną, czyli rynkową, która jest kursem ( ceną ) papierów wartościowych.

Z punktu widzenia zadań jakie spełniają rozróżnia się :

1. rozliczeniowe - czeki, weksle

2. dochodowe - przynoszące dochód od kapitału - akcje , obligacje ( odsetki, dywidendy )

3. zastawczo - kredytowe - weksle, obligacje, akcje przekazywane wierzycielom

Ponadto rozróżnia się papiery wartościowe : 1. bezimienne, 2. imienne, 3. na zlecenie - właściciel zleca innej osobie pobranie korzyści .

Pytanie 5

FINANSE PUBLICZNE, ŚRODKI PUBLICZNE, DOCHODY PUBLICZNE, DŁUG PUBLICZNY

FINANSE PUBLICZNE - obejmują procesy związane z gromadzeniem środków publicznych oraz ich rozdysponowywanie, a w szczególności : 1. pobieranie i gromadzenie dochodów, 2. wydatkowanie środków publicznych, 3. finansowanie deficytu, 4. zaciąganie zobowiązań angażujących środki publiczne, 5. zarządzanie środkami publicznymi, 6. zarządzanie długiem publicznym.

ŚRODKAMI PUBLICZNYMI - są :

1. dochody publiczne

2. środki pochodzące ze źródeł zagranicznych , nie podlegające zwrotowi,

3. przychody jednostek organizacyjnych i osób prawnych zaliczanych do sektora finansów publicznych , pochodzące z działalności i innych źródeł,

4. przychody budżetu państwa i budżetów jednostek samorządu gminnego ( ze sprzedaży papierów wartościowych, z prywatyzacji majątku Skarbu Państwa oraz majątku jednostek samorządu teryt. , dochody ze spłat pożyczek udzielonych ze środków publicznych, z otrzymanych pożyczek i kredytów )

DOCHODY PUBLICZNE są to daniny publiczne w postaci podatków oraz pozostałe dochody , do których zalicza się opłaty, dochody z najmu i dzierżawy, ze sprzedaży rzeczy i praw , spadki, zapisy , darowizny w formie pieniężnej )

PAŃSTWOWY DŁUG PUBLICZNY - jest to nominalne zadłużenie podmiotów sektora finansów publicznych , zaś DŁUG SKARBU PAŃSTWA - jest to nominalne zadłużenie Skarbu Państwa.

PAŃSTWOWY DŁUG PUBLICZNY obejmuje zobowiązania sektora finansów publicznych z tytułu wyemitowanych papierów wartościowych, wyrażonych w pieniądzu, z zaciągniętych pożyczek, z przyjętych depozytów , z wymagalnych zobowiązań jednostek budżetowych.

Pytanie 6

FUNKCJE FINANSÓW

FUNKCJE FINANSÓW PUBLICZNYCH

1. ALOKACYJNA - państwo za pomocą przepływów pieniężnych w postaci dochodów i wydatków budżetowych może wpływać na alokację zasobów w gospodarce dążąc do ich optymalnego wykorzystania.

2. REDYSTRYBUCYJNA ( ROZDZIELCZA ) - polega na gromadzeniu środków finansowych przez określony fundusz ( najczęściej budżetowy ) i rozdzielaniu ich ( wypłacie ) określonym podmiotom , w określonym celu.

3. STABILIZACYJNA - za jej pomocą przy zastosowaniu właściwych rozwiązań i odpowiednich strumieni finansowych można oddziaływać na zachowanie różnych podmiotów. Można stworzyć im odpowiednie warunki do ożywienia działalności lub zmusić do jej zaniechania.

Pytanie 7

PRAWO FINANSOWE ( SYSTEMATYKA, PODMIOTY )

PRAWO FINANSOWE - jest jedną z gałęzi ( działów ) ukształtowanego w Polsce systemu prawa. Składa się ono z norm regulujących gospodarkę pieniężną państwa. Reguluje proces gromadzenia dochodów i wykonywania wydatków przez państwo i opłat obywateli , reguluje działalność organów finansowych, system bankowy, zasady kredytowania , itp.

PODMIOTY PRAWA FINANSOWEGO :

1. Skarb Państwa - osoba prawna reprezentująca państwo w stosunkach prawnych,

2. jednostki organizacyjne prawno - finansowe,

3. osoby fizyczne.

Pytanie 8

ŹRÓDŁA PRAWA FINANSOWEGO

ŹRÓDŁEM PRAWA FINANSOWEGO - są :

1. Konstytucja Rzeczpospolitej Polskiej,

2. Ustawy - akty prawne o charakterze ogólnym , powszechnie obowiązującym, uchwalane przez parlament i podpisywane przez Prezydenta RP ( np. ustawa o finansach publicznych, o samorządzie gminnym ),

3. Ratyfikowane umowy międzynarodowe ( na podstawie art. 88 K. ),

4. Rozporządzenia - przepisy wykonawcze wydawane z upoważnienia ustaw w celu ich wykonania,

5. Akty prawa miejscowego - obowiązują na terenie obszaru, w którym je podpisano ( na podstawie art. 87 ust. 2 oraz art. 94 Konstytucji )

Pytanie 9

FINANSE PUBLICZNE W KONSTYTUCJI

Poprzez włączenie problematyki finansów publicznych do Konstytucji finansom publicznym została nadana odpowiednia ranga oraz podjęto próbę ich uporządkowania i wprowadzenia pewnych reglamentacji chroniących interesy publiczne.

Doczekaliśmy się zatem uregulowania ogólnych zasad gospodarowania przez państwo środkami publicznymi z głównym założeniem , że nie może być w tych sprawach swobody administracyjnej, bowiem zarówno gromadzenie , jak i wydatkowanie tych środków określają ustawy.

Także , nie inaczej niż tylko z mocy ustawy , można nakładać na obywateli podatki i daniny publiczne.

Rozdział X Konstytucji reguluje także podatkowe kwestie związane z budżetem państwa, zwłaszcza zasady , terminy i tryb ich uchwalania.

Art. 87 - uznaje, iż Konstytucja jest nadrzędnym aktem prawa, czyli także prawa finansowego.

Art. 216 reguluje :

1. gospodarkę finansową - środki finansowe na cele publiczne są gromadzone i wydatkowane w sposób określony w ustawie

2. sposób nabywania, zbywania i obciążania nieruchomości, udziałów lub akcji emisji papierów wartościowych przez Skarb Państwa, NBP i inne państwowe osoby prawne

3. art. ten dotyczy zaciągania pożyczek, udzielania gwarancji i poręczeń majątkowych, przy czym wartość tych poręczeń, gwarancji i pożyczek zgodnie z art. 216 ust. 5 nie może przekroczyć 5% rocznie PKB.

Art. 217 gwarantuje , że nakładanie podatków, innych danin publicznych, określanie podmiotów i przedmiotów opodatkowania i stawek podatkowych a także zasad udzielania ulg i umorzeń oraz kategorii podmiotów zwolnionych od podatku następuje w drodze ustawy

Art. 218 - wskazuje , iż organizację Skarbu Państwa i sposób zarządzania majątkiem Skarbu Państwa określa ustawa

Art. 219 - 226 - poświęcone są budżetowi i w tym zakresie dotyczą :

1. uchwalania budżetu państwa w formie ustawy budżetowej,

2. gwarantuje w ustawie zasady i tryb opracowywania budżetu państwa, stopnia jego szczegółowości,

3. dopuszcza możliwość określania w ustawie o „ prowizorium budżetowym ”, w wyjątkowych przypadkach , dochodów i wydatków państwa w okresie krótszym niż rok.

Art. 220 - omawia kwestię deficytu budżetowego oraz niemożność pokrywania deficytu przez zaciąganie zobowiązań w centralnym banku państwa.

Art. 221 - gwarantuje RM inicjatywę ustawodawczą w zakresie ustawy budżetowej, ustawy o „ prowizorium budżetowym ”, zmianie ustawy budżetowej, ustawy o zaciąganiu długu publicznego, ustawy o udzielaniu gwarancji finansowych przez państwo.

Art. 222-226 - mówią o procedurze dotyczącej uchwalania budżetu.

Art. 227 dot. NBP , któremu Konstytucja gwarantuje , ż jest on centralnym bankiem państwa, określa jego uprawnienia , wymienia organy NBP : Prezes , Rada Polityki Pieniężnej, Zarząd NBP . Ponadto określa tryb powoływania Prezesa oraz warunki jakie powinien spełniać, skład Rady Polityki Pieniężnej oraz zadania NBP.

Ponadto o finansach w Konstytucji mówią jeszcze następujące artykuły :

Art. 84 - jest punktem wyjścia w sprawach finansowych, bowiem mówi on , iż każdy jest obowiązany do ponoszenia ciężarów i świadczeń publicznych, w ty podatków określonych w ustawie.

Art. 89 ust.1 pkt 4 - wskazuje , iż źródłem finansów publicznych są ratyfikowane umowy międzynarodowe , które dotyczą znacznego obciążenia państwa pod względem finansowym, np. umowy zawierane przez Polskę jako unikające podwójnego opodatkowania.

Art. 94 - upoważnia organy samorządu terytorialnego oraz organy administracji rządowej do ustanawiania aktów prawa miejscowego, które zgodnie z art. 87 ust. 2 są źródłem prawa na obszarze działania organów, które je ustanowiły.

Art. 118 ust. 3 - wskazuje, iż przy składaniu projektów ustaw do Sejmu , wnioskodawcy muszą przedstawić skutki finansowe ich wykonania.

Art. 123 ust. 1 - mówi, iż w trybie pilnym RM nie może uznać za uchwalony projekt ustawy podatkowej.

Art. 146 ust. 4 pkt 5 i 6 - wskazuje , że RM uchwala projekt budżetu państwa , kieruje wykonaniem budżetu państwa, uchwala zamknięcie rachunków państwowych i składa sprawozdanie z wykonania budżetu.

Art. 167 - 171 dotyczą budżetu samorządu terytorialnego

Art. 167 ust. 2 - wskazuje , że dochodami samorządu terytorialnego są ich dochody własne, subwencje i dotacje celowe z budżetu państwa.

Art. 168 - jednostki samorządu terytorialnego maja prawo ustalania wysokości podatków i opłat lokalnych w zakresie ustalonym w ustawie.

Art. 171 ust. 2 - wskazuje , że w zakresie spraw finansowych \nadzór nad działalnością jednostek samorządu terytorialnego sprawują regionalne izby obrachunkowe ( RIO ).

Art. 190 ust.3 - w przypadku orzeczeń Trybunału Konstytucyjnego, które wiążą się z nakładami finansowymi , nie przewidzianymi w ustawie budżetowej, TK określa termin utraty mocy obowiązującej aktu normatywnego po zapoznaniu się z opinią RM.

Art. 204 ust. 1 - określa ,że NIK przedkłada Sejmowi : 1. analizę wykonania budżetu państwa i założeń polityki pieniężnej, 2. opinię w przedmiocie absolutorium dla RM .

Ponadto Europejska Karta Samorządu Terytorialnego z dnia 15.10.1985 r. mówi o zasadach finansowania społeczności lokalnych.

Art. 9

ust. 1. Społeczności lokalne mają prawo, w ramach narodowej polityki gospodarczej, do posiadania własnych wystarczających zasobów finansowych, którymi mogą swobodnie dysponować w ramach wykonywania swych uprawnień.

ust. 2. Wysokość zasobów finansowych społeczności lokalnych powinna być dostosowana do zakresu uprawnień przyznanych im przez Konstytucję lub przez prawo.

ust. 3. Przynajmniej część zasobów finansowych społeczności lokalnych powinna pochodzić z opłat i podatków lokalnych, których wysokość społeczności te mają prawo ustalać, w zakresie określonym ustawą.

ust. 5. Ochrona społeczności lokalnych, finansowo słabszych, wymaga zastosowania procedur wyrównawczych lub działań równoważących, mających na celu korygowanie skutków nierównego podziału potencjalnych źródeł dochodów, a także wydatków, jakie te społeczności ponoszą.

Pytanie 11

POJĘCIE I RODZAJE BUDŻETÓW.

BUDŻET - z łac. bulga - worek, sakiewka - jest to podstawowy plan finansowy państwa mający charakter dyrektywny ( tzn. są to wiążące polecenia parlamentu ) obejmujący dochody i wydatki o charakterze bezzwrotnym. uchwalany przez organ przedstawicielski na okres budżetowy , zwykle roczny.

BUDŻET PAŃSTWA ( art. 61 ) jest rocznym planem dochodów i wydatków oraz przychodów i rozchodów organów władzy państwowej, kontroli i ochrony prawa, sądów i trybunałów, administracji rządowej.

BUDŻETEM nazywamy plan dochodów i wydatków sektora publicznego lub jego wyodrębnionej części. Jest on podstawą gospodarki finansowej państwa i gmin. Uchwalany coroczne ( przeważnie na rok kalendarzowy ) przez organy przedstawicielskie, czyli przez Sejm i Rady Gmin, przy czym odpowiednie organy wykonawcze ( Rada Ministrów i zarządy gmin ) są obowiązane przedłożyć w ustawowo określonych terminach projekty budżetu oraz ich uzasadnienia. Zarówno forma przedkładanego projektu jak i zakres przedkładanych wraz z nim materiałów informacyjnych ( uzasadnień ) są określone przepisami ustawowymi.

Rozróżnia się :

I.

A : budżet państwa

B : budżet jednostki samorządu terytorialnego ( gminy, powiatu, sejmiku samorządowego ) oraz jednostki podporządkowanej radom gmin ( zakład budżetowy )

II. Budżet wydatków :

A : bieżących

B : majątkowych ( inwestycje )

Pytanie 12

ZASADY BUDŻETOWE

W teorii finansów sformułowane zostały zasady , których wdrożenie i przestrzeganie powinno zapewnić sprawna optymalną realizację budżetu.

Zasad budżetowych nie należy traktować jako tych niezbędnych cech , czy elementów budżetu, od których uzależnione jest jego zaistnienie. Są to cechy pożądane, ułatwiające spełnienie postawionych budżetowi zadań.

ZASADY BUDŻETOWE określają pewne swoiste cechy struktury budżetu lub sposobu jego działania , które pozwalają należycie realizować cele gospodarki budżetowej ( prof. Harasimowicz ).

ZASADY BUDŻETOWE - to postulaty nauki pod adresem ustawodawstwa i praktyki dotyczące prawidłowej organizacji i funkcjonowania gospodarki budżetowej, w celu optymalnej realizacji jej zadań ( Kosikowski ).

1. ZASADA UPRZEDNIOŚCI - postuluje uchwalanie budżetu przed rozpoczęciem roku budżetowego.

2. ZASADA POWSZECHNOŚCI - zwana też zasadą zupełności lub budżetowania brutto - postuluje, aby wszelkie przejawy działalności państwa znajdowały swój wyra w dochodach i wydatkach państwa, oraz aby wszystkie jednostki budżetowy wchodziły do budżetu całością swoich dochodów i wydatków .

3. ZASADA JEDNOŚCI zwana też zasadą niefunduszowania - postuluje, aby budżet był ujmowany w jednym całościowym akcie prawnym. Pozwala to na całościową ocenę zamierzeń rządu w dziedzinie finansów publicznych , ułatwia ich kontrolę.

Ponadto postuluje ona by budżet zorganizowany był na zasadzie jednej puli, w której całość dochodów przeznaczona jest na całość wydatków. Polskie prawo dopuszcza finansowanie zadania państwowego w ramach wyodrębnionego z budżetu państwa funduszu celowego.

4. ZASADA SPECJALIZACJI zwana też zasadą szczegółowości - postuluje, aby budżet był ustalony i wykonywany z podziałem szczegółowym dochodów i wydatków. Zasada ta jest spełniona poprzez wprowadzenie klasyfikacji budżetowej.

5. ZASADA RÓWNOWAGI BUDŻETOWEJ , ogólności , - określa konieczność dostosowania ogólnej kwoty wydatków budżetowych do ogólnej kwoty dochodów. Zasada ta nie dopuszcza instytucji deficytu budżetowego, wynikającego z nadwyżki wydatków nad dochodami.

ZASADA JAWNOŚCI - jawność budżetu realizowana jest przez jawność debaty sejmowej i debat budżetowych jednostek samorządu terytorialnego, podawanie do publicznej wiadomości budżetów i sprawozdań z ich wykonania.

Pytanie 16

DYSPONENCI BUDŻETU

W ramach wykonywania budżetu funkcjonują dysponenci środków budżetowych. W naszym kraju obowiązuje trzystopniowy system dysponowania środkami budżetowymi, tj. z podziałem na dysponentów głównych oraz dysponentów drugiego i trzeciego stopnia.

GŁÓWNYMI DYSPONENTAMI środków budżetu państwa są państwowe jednostki budżetowe posiadające w budżecie państwa odrębną część , tj. minister, wojewoda lub inne jednostki organizacyjne, którym Minister Finansów przyznał uprawnienia dysponenta głównego.

DYSPONENTAMI DRUGIEGO STOPNIA są państwowe jednostki budżetowe bezpośrednio0 podległe dysponentom głównym.

DYSPONENCI TRZECIEGO STOPNIA są natomiast państwowe jednostki budżetowe bezpośrednio podległe dysponentom drugiego stopnia albo dysponentom głównym, które otrzymane środki wykorzystują ( wydatkują ) bezpośrednio, bez prawa dalszego przekazywania.

Przy ustanawianiu dysponentów obowiązuje zasada, że dysponenta niższego stopnia ustanawia dysponent wyższego stopnia.

W budżecie gminy dysponentem głównym jest zarząd gminu . Dysponentem trzeciego stopnia zaś w gminne jednostki budżetowe podległe zarządowi gminy. W przypadku budżetu gminy nie występują dysponenci drugiego stopnia.

Pytanie 17

NADWYŻKA, NIEDOBÓR I REZERWY BUDŻETOWE

NADWYŻKA jest to dodatnia różnica między dochodami publ. a wydatkami publ. , ustalona dla okresu rozliczeniowego.

NIEDOBÓR ( deficyt ) zaś stanowi ujemny wynik budżetu, tj. wydatki publ. przewyższają dochody publ.

Deficyt może być pokryty przychodami pochodzącymi z : ( art. 64 )

a ) sprzedaży skarbowych papierów wartościowych na rynku krajowym i zagranicznym,

b ) kredytów zaciąganych w bankach krajowych i zagranicznych

c ) pożyczek

d ) prywatyzacji majątku Skarbu Państwa

a ) pozostałości dochodów z poprzednich lat ( nadwyżka )

REZERWY BUDŻETOWE ( art. 66 ) - rodzaje :

1.ogólną

2.celowe

Rezerwę ogólną w budżecie tworzy się na nieprzewidziane wydatki w wysokości nie przekraczającej 0,2 % wydatków budżetu. Dysponuje nią Rada Ministrów, która może upoważnić w drodze rozporządzenia do dysponowania nią Prezesa RM i Ministra Finansów.

Rezerwy celowe - tworzy się je na :

a ) wydatki, które nie są szczegółowo planowane podczas opracowywania budżetu,

b ) wydatki, które finansowane są ze źródeł zagranicznych.

c ) gdy inne ustawy tak stanowią .

Suma rezerw z punktu a i c nie może przekroczyć 5 % wydatków budżetu.

Podział rezerw celowych dokonuje Minister Finansów w porozumieniu z właściwym dysponentem części budżetowych , z tym , że rezerwą na wzrost wynagrodzeń w sferze budżetowej dysponuje Rada Ministrów.

Rezerwy celowe mogą być wykorzystane wyłącznie na cel, na jaki zostały utworzone. Jednakże zmiany możne dokonać M.F. po uzyskaniu pozytywnej opinii komisji budżetowej właściwej ds. budżetu.

Pytanie 18

KLASYFIKACJA BUDŻETOWA

Wykonywanie budżetu odbywa się w sposób usystematyzowany, tj. w taki, który pozwala na prowadzenie analiz ekonomicznych źródeł dochodów i wydatków budżetowych w powiązaniu z przypisanymi im zadaniami. taki usystematyzowane działanie ułatwia Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 18 kwietnia 1991 r. w sprawie klasyfikacji dochodów i wydatków budżetowych oraz innych przychodów i rozchodów ( Dz. U. Nr 39 poz. 169 z późn. zmianami ).

KLASYFIKACJA BUDŻETOWA to systematyczny podział dochodów i wydatków jednostek sektora publicznego, stosowany obligatoryjnie w planowaniu, ewidencji i sprawozdawczości budżetowej. To prawnie określone zasady grupowania dochodów i wydatków budżetowych.

Zasady klasyfikacji budżetowej stosowane w Polsce są jednolite dla budżetu państwa oraz budżetów gmin.

Celem klasyfikacji budżetowej jest określenie kto jest upoważniony do gromadzenia i wydatkowania środków budżetowych, oraz na co przeznaczone są wydatki i skąd pochodzą dochody budżetowe.

Klasyfikacja budżetowa jest grupowaniem wg określonych kryteriów.

Kryterium podmiotowe - określa podział budżetu na poszczególne części odpowiadające aktualnej organizacji resortowej i wojewódzkiej administracji ( części ).

Kryterium przedmiotowe - zakłada podział dochodów i wydatków wg źródeł pochodzenia i celu wydatkowania ( działy i rozdziały ).

Kryterium rodzajowe - pozwala określić szczegółowo na jakie zadania wydatkowano dane środki finansowe , podaje także formy dochodów budżetowych.

Pytanie 19

DOCHODY BUDŻETU PAŃSTWA

DOCHODAMI BUDŻETOWYMI PAŃSTWA są wszelkie wpłaty dokonane na rzecz budżetu pochodzące od przedsiębiorstw państwowych , sektora prywatnego, od ludności również z zagranicy ( nie podlegające zwrotowi ).

Dochody dzieli się na :

a ) podatkowe :

• z podatków pośrednich : od towarów i usług ( VAT ) , akcyzowy , od gier

• z podatków bezpośrednich : dochodowy od osób fizycznych , dochodowy od osób prawnych

b ) niepodatkowe :

• cła , dochody od jednostek budżetowych, dywidendy, wpłaty z zysku NBP, wpłaty gmin, inne

c ) zagraniczne :

• odsetki od udzielonych pożyczek zagranicznych, prowizja od gwarantowania kredytów zagranicznych

Dochodami budżetu państwa ( art. 62 ) są m.in. :

1. podatki i opłaty

2. cła

3. wpłaty z zysku NBP

4. wpłaty nadwyżek środków obrotowych państwowych zakł. budżetowych

5. dochody z najmu i dzierżaw

6. dochody pobierane przez państwowe jedn. budżetowe

7. opłaty od poręczeń i gwarancji udzielonych przez Skarb Państwa

8. odsetki od środków na rachunkach bankowych państwowych jedn. budżetowych

9. odsetki od lokat terminowych

10. odsetki od udzielonych z budżetu państwa pożyczek krajowych i zagranicznych

11. grzywny, mandaty

12. spadki , zapisy , darowizny w postaci pieniężnej na rzecz Skarbu Państwa

13. inne dochody publiczne

W ustawie budżetowej dochody państwa ujmuje się wg ważniejszych źródeł dochodów i wg części i działów klasyfikacji budżetowej. Nad ich realizacją kontrolę sprawuje Minister Finansów.

Pytanie 20

STRUKTURA DOCHODÓW BUDŻETOWYCH.

W budżecie państwa na rok 1999 dochody budżetowe wg ich wielkości kształtują się następująco :

1. podatek od towarów i usług ( VAT ) - 40,2 %

2. podatek akcyzowy - 19,5 %

3. podatek dochodowy od osób fizycznych - 17,8 %

4. podatek dochodowy od osób prawnych - 12,6 %

5. cła - 4,6 %

6. dochody jednostek budżetowych - 3,0 %

7. pozostałe dochody niepodatkowe - 0,7 %

8. dywidendy - 0,6 %

9. wpłaty z zysku NBP - 0,3 %

10. wpłaty z gmin - 0,1 %

11. dochody zagraniczne - 0,04%

Ujęte w budżecie dochody stanowią tylko prognozy ich wielkości.

Pytanie 21

WYDATKI BUDŻETU PAŃSTWA

WYDATKAMI BUDŻETU PAŃSTWA są wydatki środków pieniężnych przez państwo i inne związku publiczno - prawne na cele publiczne.

Wydatki publiczne mogą być ponoszone na cele i w wysokości ustalonej w ustawie budżetowej. winny być dokonywane w sposób celowy i oszczędny, w sposób umożliwiający terminową realizacje zadań oraz w wysokość i terminach wynikających z wczesnej zaciągniętych zobowiązań.

Wydatkowania środków budżetowych dokonuje się zgodnie z ustawą o zamówieniach publicznych.

Wydatki można podzielić :

a ) wg przedmiotu - na co są wydatkowane

b ) wg podmiotu - kto je wydaje

Generalnie ( art. 69 ) można je podzielić na :

a ) wydatki bieżące

b ) wydatki na obsługę długu Skarbu Państwa

c ) wydatki majątkowe ( inwestycje ).

Wydatki budżetu państwa przeznaczone są ( art. 63 ) :

• na realizację zadań wykonywanych przez organy władzy państwowej ( Sejm, Senat, Prezydent ) , organy ochrony i kontroli prawa oraz administrację rządową, sądy i trybunały,

• subwencje ogólne dla jednostek samorządu terytorialnego,

• dotacje celowe na zad. z zakresu administracji rządowej i in. zad. zlecone jedn. samorządu terytorialnego

• dofinansowanie zadań własnych jedn. samorządu terytorialnego

• dotacje na zad. zlecone określone w różnych ustawach

• współfinansowanie programów realizowanych ze środków pochodzących ze źródeł zagranicznych.

Pytanie 22

STRUKTURA WYDATKÓW BUDŻETU PAŃSTWA.

W roku 1999 w budżecie zaplanowano wydatki , których wysokość kształtuje się odpowiednio :

1. dotacje i subwencje - 51 %

2. wydatki bieżące jedn. budżetowych - 19,6 %

3. wydatki na obsługę długu publicznego - 14,5 %

4. świadczenia na rzecz osób fizycznych - 8,4 %

5. wydatki majątkowe - 5,3 %

6. rozliczenia z bankami - 1,2 %

Pytanie 23

DYSCYPLINA BUDŻETOWA

DYSCYPLINA BUDŻETOWA jest to przestrzeganie norm prawnych i planów regulujących gospodarkę finansową państwa. Jest to respektowanie przez wykonawców budżetu określonych reguł prowadzenia gospodarki budżetowej (legalności, oszczędności , celowości i gospodarności ). Ma ona charakter osobisty , bowiem nie dotyczy jednostki tylko odpowiedzialność spada na daną osobę.

Naruszeniem dyscypliny finansów publicznych jest popełnienie czynu polegającego na :

1. zaniechaniu ustalenia należności Skarbu Państwa, jednostki samorządu teryt., a także popranie, ustalenie lub dochodzenie jej w wysokości niższej niż wynikająca z prawidłowego obliczenia a także dopuszczenie do jej przedawnienia lub niezgodne z przepisami jej umorzenie,

2. przekroczenie zakresu upoważnienia do dokonywania wydatków ze środków publicznych,

3. przekroczenie uprawnień do dokonywania zmian w budżecie,

4. niezgodnym z przeznaczeniem wykorzystaniu środków publicznych

5. niezgodnym z przeznaczeniem wykorzystaniu środków z funduszu celowego

6. niedokonanie pełnej i terminowej wpłaty do budżetu przez zakład budżetowy lub gospodarstwo pomocnicze

7. przekroczenie zakresu upoważnienia do zaciągnięcia zobowiązania obciążającego budżet,

8. wypłacenie wynagrodzeń w jednostce sektora fin. publ. bez jednoczesnego pobrania i odprowadzenia składek

9. naruszenie zasad udzielania dotacji z budżetu

10. przeznaczenie dochodów na wydatki ponoszone w jednostce

11. dopuszczenie się zwłoki w regulowaniu zobowiązań wskutek czego powstają odsetki,

12. naruszenie zasad lub trybu postępowania przy zamówieniach publicznych

13. zaniechanie przeprowadzenia i rozliczenia inwentaryzacji, lub dokonanie jej w sposób niezgodny ze stanem faktycznym

14. wykazanie w sprawozdaniu budżetowym danych niezgodnych z danymi wynikającymi z ewidencji księgowej

15. zaniechanie przez kierownika zawiadomienia rzecznika dyscypliny budżetowej o ujawnionym jej naruszeniu,

16. zawinionej zwłoce w złożeniu przez rzecznika d. b. wniosku o ukaranie

17. zwłoce lub zaniechanie wykonania prawomocnego orzeczenia komisji orzekającej w sprawie naruszenia dyscypliny budżetowej

Odpowiedzialność za naruszenie dyscypliny finansów publicznych ponosi kierownik jednostki lub inny przełożony pracownika . Ponoszona jest ona zarówno za umyślne, jak i nieumyślne działanie lub zaniechanie.

Pytanie 24

KARY ZA NARUSZENIE DYSCYPLINY BUDŻETOWEJ

Komisja orzekająca w sprawach o naruszenie dyscypliny finansów publicznych wymierza karę wg swego uznania, w granicach przewidzianych w ustawie, biorąc pod uwagę stopień winy oraz skutek i stopień szkodliwości czynu dla ładu finansów publ.

Karami za naruszenie dyscypliny budżetowej są : ( art. 147 )

1. upomnienie

2. nagana

3. kara pieniężna

4. zakaz pełnienia funkcji kierowniczych związanych z dysponowaniem środkami publ. na okres od 1 roku do 5 lat od dnia uprawomocnienia się orzeczenia.

Karę nagany i karę pieniężną wpisuje się do akt osobowych jako ujemną ocenę kwalifikacyjną.

Karę pieniężną wymierza się w wysokości od 1 miesięcznego do trzymiesięcznego wynagrodzenia pracownika.

Pytanie 26

JEDNOSTKI BUDŻETOWE

JEDNOSTKA BUDŻETOWA - jest najbardziej typową formą organizacyjną stosowaną w sektorze finansów publicznych. Jednostki budżetowe pokrywają swoje wydatki bezpośrednio z budżetu , a pobrane dochody odprowadzają na rachunek budżetu. Powyższą zasadę stosuje się zarówno do państwowych jednostek budżetowych , jak i samorządowych jednostek budżetowych.

PAŃSTWOWE JEDNOSTKI BUDŻETOWE - tworzą, łączą i likwidują ministrowie , kierownicy urzędów centralnych i wojewodowie.

SAMORZĄDOWE JEDNOSTKI BUDŻETOWE - tworzą, łączą i likwidują organy stanowiące samorządu terytorialnego .

Podstawą gospodarki finansowej jednostki budżetowej jest plan finansowy, tj. plan dochodów i wydatków jednostki budżetowej.

Pytanie 27

ZAKŁADY BUDŻETOWE

ZAKŁAD BUDŻETOWY - jest wyodrębnioną jednostką organizacyjną , nie posiada osobowości prawnej. Odpłatnie wykonuje swoje zadania, a ponadto co odróżnia go od jednostki budżetowej , to fakt, iż może on finansować swoje wydatki własnymi dochodami. W zasadzie powinien być samowystarczalny. Jednakże może on otrzymywać dotację przedmiotową z budżetu oraz dotację celową na dofinansowanie kosztów realizacji inwestycji.

Ponadto nowo utworzony zakład budżetowy może otrzymać jednorazową dotację z budżetu na pierwsze wyposażenie w środki obrotowe.

Łączna dotacje dla zakładu budżetowego nie mogą przekroczyć 50 % jego dochodów własnych.

Podstawą gospodarki finansowej zakładu budżetowego jest roczny plan finansowy obejmujący :

a ) przychody

b ) wydatki , stanowiące koszty działalności

c ) stan środków obrotowych

d ) wpłaty do budżetu

Ponadto w planie finansowym winny być wyszczególnione :

1. przychody

2. dotacje

3. wydatki na wynagrodzenia i składki naliczane od wynagrodzeń

4. wydatki inwestycyjne ( majątkowe )

PAŃSTWOWE ZAKŁADY BUDŻETOWE - tworzą, łączą i likwidują ministrowie , kierownicy urzędów centralnych i wojewodowie.

SAMORZĄDOWE ZAKŁADY BUDŻETOWE - tworzą, łączą i likwidują organy stanowiące samorządu terytorialnego .

Pytanie 28

GOSPODARSTWA POMOCNICZE

GOSPODARSTWO POMOCNICZE - jest wyodrębnioną organizacyjnie i finansowo częścią jednostki budżetowej ( tzw. działalnością uboczną ). Winno być ono samowystarczające chociaż może otrzymywać dotacje przedmiotowe z budżetu.

GOSPODARSTWO POMOCNICZE tworzy kierownik jednostki budżetowej po uzyskaniu zgody :

• w przypadku gospodarstwa pomocniczego państwowej jednostki budżetowej - właściwego ministra, kierownika urzędu centralnego lub wojewody

• w przypadku gospodarstwa pomocniczego samorządowej jednostki budżetowej - zarządu jednostki samorządu terytorialnego.

Gospodarstwo pomocnicze wpłaca do budżetu 50 % osiągniętego zysku.

Podstawą gospodarki finansowej gospodarstwa pomocniczego jest plan finansowy obejmujący :

1. przychody

2. wydatki - koszty

3. rachunek wyników

4. stan środków obrotowych i rozliczenia z budżetem

W planie finansowym gospodarstwa pomocniczego wyszczególnia się :

a ) przychody własne

b ) dotacje

c ) wydatki na wynagrodzenia i składki naliczane od wynagrodzeń

W formie gosp. pomocniczego prowadzone są zazwyczaj : ośrodki szkoleniowe, warsztaty szkolne.

Pytanie 29

ŚRODKI SPECJALNE

ŚRODKI SPECJALNE - to wyodrębniona finansowo cześć podstawowej działalności jednostki budżetowej , środki te gromadzone są na wyodrębnionym rachunku bankowym.

ŚRODKI SPECJALNE mogą być tworzone :

1. na podstawie ustaw lub uchwał organów stanowiących samorządu terytorialnego,

2. z tytułu spadków , zapisów i darowizn w postaci pieniężnej na rzecz jednostki budżetowej,

3. z tytułu odszkodowań i wpłat za utracone lub uszkodzone mienie oddane jedn. budżetowej w zarząd bądź użytkowanie,

4. z tytułu sprzedaży zapasów środków materiałowych przechowywanych w celach mobilizacyjnych.

Środki specjalne przeznacza się na cele wskazane w ustawi , uchwale , na cele wskazane przez darczyńcę lub spadkodawcę lub też na odtworzenie mienia wymienionego w punkcie 3 i 4.

Podstawą działalności środków specjalnych jest plan finansowy, w którym wyodrębnia się w szczególności :

a ) wynagrodzenia i składki naliczane od wynagrodzeń ,

b ) wydatki inwestycyjne

Pytanie 30

FUNDUSZE CELOWE

FUNDUSZEM CELOWYM jest fundusz powołany ustawowo, którego przychody pochodzą z dochodów publicznych a wydatki przeznaczone są na realizacją wyodrębnionych zadań.

Jeżeli fundusz celowy realizuje zadania wyodrębnione z budżetu państwa to jest on państwowym funduszem celowym

Jeżeli fundusz celowy realizuje zadania wyodrębnione z budżetu jednostki samorządu terytorialnego to jest odpowiednio gminnym, powiatowym lub wojewódzkim funduszem celowym.

Podstawą gospodarki finansowej funduszu celowego jest plan finansowy .

Szczegółowe zasady gospodarki funduszy celowych określa minister nadzorujący państwowy fundusz celowy w porozumieniu z Ministrem Finansów.

Pytanie 31

FUNDUSZE CELOWE - RODZAJE

Rozróżnia się fundusze celowe :

1. autonomiczne - całkowicie samofinansujące się,

2. finansowo połączone z budżetem - fundusze dotowane z budżetu lub swoje nadwyżki odprowadzające do budżetu

3. wewnątrzbudżetowe - tworzone w ramach budżetu, przeznaczenie środków na określony cel

Wykaz funduszy celowych :

1. Fundusz Ubezpieczeń Społecznych

2. Fundusz Pracy

3. Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych

4. Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych

5. Fundusz Alimentacyjny

6. Państwowy Fundusz Kombatantów

7. Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej

8. Fundusz Promocji Twórczości

9. Fundusz Ochrony Gruntów Rolnych

10. Fundusz Gospodarki Zasobem Geodezyjnym i Kartograficznym

11. Fundusz Emerytalno - Rentowy

12. Fundusz Prewencji i Rehabilitacji

13. Fundusz Administracyjny

Pytanie 25

ORGANY ORZEKAJĄCE ( KOMISJE )

Organy orzekające w sprawach o naruszenie dyscypliny finansów publicznych dzieli się na organy I i II instancji.

ORGANAMI I INSTANCJI są :

1. właściwe w sprawach dot. realizacji budżetu w zakresie działów administracji rządowej , kierowanych przez ministrów - RESORTOWE KOMISJE ORZEKAJĄCE przy ministrach lub przewodniczących komitetów wchodzących w skład RM oraz KOMISJE ORZEKAJĄCE przy Szefie Kancelarii Prezesa RM.

2. właściwe w sprawach dot. realizacji budżetu wojewody - KOMISJE ORZEKAJĄCE PRZY WOJEWODACH

3. właściwe w sprawach dot. realizacji budżetów jednostek samorządu terytorialnego - KOMISJE ORZEKAJĄCE PRZY Regionalnej Izbie Obrachunkowej.

W skład komisji wchodzą przewodniczący , jego zastępcy i członkowie .

W I instancji powołuje ich odpowiednio właściwy minister , przewodniczący komitetu wchodzącego w skład RM lub Kancelarii Prezesa RM lub wojewoda.

ORGANEM II INSTANCJI jest GŁÓWNA KOMISJA ORZEKAJĄCA przy Ministrze Finansów.

Przewodniczącego i zastępców przewodniczącego Głównej Komisji Orzekającej powołuje i odwołuje Prezes RM na wniosek Ministra Finansów. Członków GKO powołuje i odwołuje Min. Finansów.

Kadencja w komisji trwa 4 lata.

PROCEDURA POSTĘPOWANIA

Kierownik jednostki lub organ kontroli zawiadamia rzecznika dyscypliny finansów publicznych o ujawnieniu naruszenia dyscypliny.

Rzecznik po otrzymaniu zawiadomienia sporządza wniosek i składa go do komisji orzekającej.

Przewodniczący Komisji orzekającej po otrzymaniu wniosku wszczyna w ciągu 30 dni postępowanie , wyznaczając termin rozprawy i skład orzekający lub też wydaje postanowienie o odmowie wszczęcia postępowania.

Na orzeczenie komisji orzekającej przysługuje odwołanie lub zażalenie.

Pytanie 34

PODSTAWY PRAWNE FINANSÓW PUBLICZNYCH

Do najważniejszych podstaw prawnych gospodarki finansowej samorządu należy zaliczyć :

1. Konstytucję ( art. 165 - 171 )

2. Ustawę o finansach publicznych z dn. 26.11.1998 r. (Dz. U. Nr 155, poz.1014) art. 109- 136

3. Ustawę o dochodach jednostek samorządu terytorialnego w latach 1999 i 2000 ( Dz. U. Nr 150, poz. 983 )

4. Ustawy ustrojowe :

1. o samorządzie województwa z dn. 05.06.1998 rozdział V

2. o samorządzie powiatu z dn. 05.06.1998 rozdział VI

3. o samorządzie gminnym z dn. 08.03.1990 art. 51-63

5. Ustawę o regionalnych izbach obrachunkowych

Ponadto w Polsce obowiązuje ratyfikowana umowa międzynarodowa tzw. Europejska Karta Samorządu terytorialnego z dnia 15 października 1985 r. ( Dz. U. Nr 24, poz. 607 z 1994 r. ). O finansach szczególnie mówi art. 9 .

Pytanie 35, 36, 37

BUDŻET GMINY, POWIATU, WOJEWÓDZTWA

Zasady uchwalania, zmiany i wykonania budżetu są identyczne, bowiem obwiązują tu zasady dotyczące budżetu jednostki samorządu terytorialnego zawarte w ustawie o finansach publicznych w dziale IV.

Budżet jedn. samorządu teryt. uchwalany jest w formie uchwały budżetowej, na rok budżetowy przez organ stanowiący jednostki. Stanowi on podstawę jego gospodarki finansowej.

Obejmuje :

1. dochody i wydatki oraz przychody i rozchody danej jednostki,

2. przychody i wydatki jednostek gospodarki pozabudżetowej ( zakładów budżetowych, środków specjalnych , gospodarstw pomocniczych i funduszy celowych ).

Przygotowanie projektu budżetu należy do zarządu jednostki, który wraz z opracowaną informacją o stanie mienia komunalnego zarząd przedstawia do dnia 15 listopada roku poprzedzającego rok budżetowy , organowi stanowiącemu i RIO.

Opinię RIO o projekcie uchwały budżetowej zarząd przedstawia organowi stanowiącemu.

Uchwała budżetowa winna być uchwalona przed rozpoczęciem roku budżetowego, najpóźniej do 31 marca roku budżetowego. W tym przypadku do tegoż czasu obowiązuje projekt budżetu. Jeżeli w budżet nie zostanie uchwalony w ww. terminie to do dnia 30 kwietnia budżet jednostki ustala RIO.

Po uchwaleniu budżetu zarząd jednostki w terminie 21 dni opracowuje układ wykonawczy, przekazuje podległym jednostkom informacje o ostatecznych kwotach dotacji i wpłat do budżetu a także opracowuje plan finansowy zadań z zakresu administracji rządowej i innych zadań zleconych jednostce innymi ustawami.

Zarząd sprawuje ogólny nadzór nad realizacją budżetu.

W toku wykonywania budżetu zarząd , po uzyskaniu pozytywnej opinii komisji właściwej ds. budżetu , może dokonać zmian w planie budżetowym między rozdziałami i paragrafami , zaś między działami - dokonuje organ stanowiący.

Zarząd jedn. samorządu teryt. może z upoważnienia zawartego w uchwale budżetowej lokować wolne środki na rachunkach bankowych, a także zaciągać kredyty bankowe w wybranych przez siebie bankach.

W budżecie jedn. samorządu teryt. mogą być tworzone :

1. rezerwy celowe - ich suma nie może przekroczyć 5% wydatków budżetu ,

2. rezerwę ogólną - nie wyższą niż 1% wydatków budżetu.

Rezerwami dysponuje zarząd jednostki.

SPRAWOZDANIA

Zarząd jednostki do dn. 31 sierpnia przedstawia organowi stanowiącemu i RIO informację o przebiegu wykonania budżetu za I półrocze. Roczne sprawozdanie z budżetu przedstawia tym samym organom do dnia 31 marca roku następnego.

Organ stanowiący rozpatruje roczne sprawozdanie z wykonania budżetu w terminie do 30 kwietnia. Po rozpatrzeniu i zapoznaniu się z opinią RIO podejmuje uchwałę w sprawie udzielenia zarządowi absolutorium. Jego nieudzielenie jest podstawą odwołania zarządu.

Pytanie 38

NADZÓR I KONTROLA NAD DZIAŁALNOŚCIĄ FINANSOWĄ SAMORZĄDÓW.

W sektorze publicznym niezbędne jest wyraźne określenie zasad gospodarki budżetowej i ścisła kontrola tych zasad.

Kontrolę nad gospodarką finansową sektora finansów publicznych sprawują te organy, które uchwalają plany finansowe tego sektora. Zwykle czynią to nie bezpośrednio, lecz przez wyspecjalizowane organy. W gminach takimi wyspecjalizowanymi organami kontrolnymi są przede wszystkim komisje rewizyjne a także regionalne izby obrachunkowe.

Zadania RIO ( ustawa z dn. 07.10.1992 Dz. U. Nr 85, poz. 428 ) polegają na :

1. kontroli gospodarki finansowej i zamówień publicznych gmin, związków międzygminnych, stowarzyszeń gmin i powiatów, sejmików samorządowych i innych komunalnych osób prawnych,

2. pełnieniu nadzoru nad działalnością komunalną w zakresie spraw budżetowych,

3. prowadzenia działalności informacyjnej i szkoleniowej w zakresie spraw budżetowych.

Podstawowym instrumentem działalności RIO są kontrole. Celem tych kontroli jest stwierdzenie czy działalność finansowa samorządów jest prowadzona w sposób zgodny z prawem oraz czy dokumentacja finansowa jest zgodna ze stanem faktycznym. Tylko w odniesieniu do gospodarki środkami finansowymi przeznaczonymi na wykonanie zadań zleconych przez administrację rządową - RIO może również dokonywać kontroli pod względem celowości i gospodarności.

Inspektorzy RIO ds. kontroli mają prawo do zapewnienia im dostępu do wszelkich materiałów niezbędnych do wykonania ich zadań.

Po kontroli sporządza się protokół i wystąpienia pokontrolne.

Jednostka kontrolowana ma obowiązek zawiadomić RIO w ciągu 30 dni od otrzymania wystąpienia pokontrolnego o jego wykonaniu bądź przyczynach jego niewykonania.

Ponadto RIO bada uchwały budżetowe - może je uznać w całości lub części, a jeżeli do dn. 31 marca jednostka samorządu teryt. nie ustanowi budżetu to RIO ustala budżet dla tej jednostki w terminie do dn. 30 kwietnia.

RIO jest także zobowiązane do wydawania opinii o informacji jedn. samorządu teryt. o przebiegu wykonania budżetu za I półrocze i cały rok, rozpatrywania spraw dot. odmowy kontrasygnaty przez skarbnika i inne.

Pytanie 39

POJĘCIE I CECHY PODATKU

PODATEK - to uregulowane prawem podstawowe świadczenie pieniężne na rzecz państwa. Ma ono charakter powszechny, przymusowy, nieodpłatny i bezzwrotny.

POWSZECHNOŚĆ - świadczenia podatkowego oznacza, że obowiązek jego płacenia dotyczy wszystkich grup podmiotów wskazanych przez prawo.

PRZYMUSOWY charakter podatku wynika z obowiązku płacenia , powstałego na skutek przepisu prawnego,

NIEODPŁATNY charakter podatku wyraża się w tym, że za niego nie jest przewidziane prawem żadne świadczenia wzajemne. Jest to podstawowy elementy odróżniający podatek od pobieranych opłat, które wnoszone są za świadczone usługi, np. opłata skarbowa.

CECHA BEZZWROTNOŚCI odróżnia podatek od pożyczek . Państwo nie zwraca zapłaconego podatku.

Pytanie 42

SYSTEMATYKA PODATKÓW

Podstawowym kryterium podziału jest kryterium przedmiotowe. Wg niego rozróżnia się :

1. PODATKI PRZYCHODOWE - są to te, które są pobierane od przychodów osiąganych przez obywatela i podmiot gospodarczy. Na wysokość podatku nie ma wpływu koszt uzyskania przychodu.

2. PODATKI DOCHODOWE - pobierane od dochodu osiąganego przez podmioty gospodarcze i obywateli. Na wysokość podatku mają wpływ koszty uzyskania przychodu.

3. PODATKI MAJĄTKOWE - wymierzane od wartości majątku ( podatek od spadków i darowizn, od nieruchomości )

4. PODATKI OD WYDATKÓW - podatki konsumpcyjne, dot. podatków ponoszonych przez gospodarstwa domowe jako ostatecznych odbiorców dóbr i usług ( akcyza , VAT )

Podatki klasyfikuje się jeszcze wg tego kto ponosi ich ciężar:

1. PODATKI BEZPOŚREDNIE - ciężar podatku ponosi podmiot, na który podatek został nałożony, obciąża on dochód lub majątek podatnika.

2. PODATKI POŚREDNIE - ciężar nie jest ponoszony przez podmioty , na które jest nałożony, ale osoby trzecie. Mają charakter przerzucalny, sięgają do majątku pośrednio poprzez dochód lub konsumpcję ( VAT ).

Pytanie 41

ZASADY PODATKOWE

1. Organy podatkowe działają na podstawie przepisów prawa.

2. Postępowanie podatkowe powinno być prowadzone w sposób budzący zaufanie do organów podatkowych.

3. Organy podatkowe w postępowaniu podatkowym obowiązane są na wniosek strony udzielać niezbędnych informacji o przepisach prawa podatkowego pozostających w związku z przedmiotem tego postępowania.

4. W toku postępowania organy podatkowe podejmują wszelkie niezbędne działania w celu dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego oraz załatwienia sprawy.

5. Organy podatkowe obowiązane są zapewnić stronom czynny udział w każdym stadium postępowania, a przed wydaniem decyzji umożliwić im wypowiedzenie się co do zebranych dowodów i materiałów oraz zgłoszonych żądań. Organ podatkowy może odstąpić tej zasady, jeżeli w wyniku postępowania wszczętego na wniosek strony zostanie wydana decyzja w całości uwzględniająca wniosek strony.

6. Organy podatkowe powinny wyjaśniać stronom zasadność przesłanek, którymi kierują się przy załatwianiu sprawy, aby w miarę możliwości doprowadzić do wykonania przez strony decyzji bez stosowania środków przymusu.

7. Organy podatkowe powinny działać w sprawie wnikliwie i szybko, posługując się możliwie najprostszymi środkami prowadzącymi do jej załatwienia. Sprawy, które nie wymagają zbierania dowodów, informacji lub wyjaśnień, powinny być załatwiane niezwłocznie.

8. Sprawy podatkowe załatwiane są w formie pisemnej, chyba że przepisy szczególne stanowią inaczej.

9. Postępowanie podatkowe jest dwuinstancyjne.

10. Decyzje, od których nie służy odwołanie w postępowaniu podatkowym, są ostateczne. Uchylenie lub zmiana tych decyzji, stwierdzenie ich nieważności oraz wznowienie postępowania mogą nastąpić tylko w przypadkach przewidzianych w niniejszej ustawie oraz w ustawach podatkowych.

11. Postępowanie podatkowe jest jawne wyłącznie dla stron.

Pytanie 45

ORDYNACJA PODATKOWA - PODSTAWOWE POJĘCIA I OMÓWIENIE USTAWY

Ordynacja podatkowa normuje:

1) zobowiązania podatkowe,

2) informacje podatkowe,

3) postępowanie podatkowe, kontrolę podatkową i czynności sprawdzające,

4) tajemnicę skarbową.

Przepisy ustawy stosuje się do:

1. podatków, opłat oraz innych niepodatkowych należności budżetu państwa oraz budżetów jednostek samorządu terytorialnego, do których ustalania lub określania uprawnione są organy podatkowe,

2. opłaty skarbowej oraz opłat, o których mowa w przepisach o podatkach i opłatach lokalnych,

Przepisów ustawy nie stosuje się do świadczeń pieniężnych wynikających ze stosunków cywilnoprawnych oraz do opłat za usługi, do których stosuje się przepisy o cenach.

Podstawowe pojęcia :

Obowiązkiem podatkowym jest nie skonkretyzowana powinność poniesienia przymusowego świadczenia pieniężnego w związku z zaistnieniem zdarzenia określonego w ustawie. Zakres podmiotowy obowiązku podatkowego, przedmiot opodatkowania, moment powstania obowiązku podatkowego oraz stawki podatkowe określają ustawy podatkowe.

Zobowiązaniem podatkowym jest wynikające z obowiązku podatkowego zobowiązanie podatnika do zapłacenia na rzecz Skarbu Państwa, województwo, powiat albo gminy podatku w wysokości, w terminie oraz w miejscu określonych w przepisach prawa podatkowego.

Podatkiem jest publicznoprawne, nieodpłatne, przymusowe oraz bezzwrotne świadczenie pieniężne na rzecz Skarbu Państwa, województwo, powiat lub gminy, wynikające z ustawy podatkowej.

Podatnikiem jest osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka organizacyjna nie mająca osobowości prawnej, podlegająca na mocy ustaw podatkowych obowiązkowi podatkowemu. Ustawy podatkowe mogą ustanawiać podatnikami inne podmioty niż wyżej wymienione.

Płatnikiem jest osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka organizacyjna nie mająca osobowości prawnej, obowiązana na podstawie przepisów prawa podatkowego do obliczenia i pobrania od podatnika podatku i wpłacenia go we właściwym terminie organowi podatkowemu.

Inkasentem jest osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka organizacyjna nie mająca osobowości prawnej, obowiązana do pobrania od podatnika podatku i wpłacenia go we właściwym terminie organowi podatkowemu.

Rokiem podatkowym jest rok kalendarzowy, chyba że ustawa podatkowa stanowi inaczej.

Termin podatkowy - Jeżeli ostatni dzień terminu przewidzianego w przepisach prawa podatkowego przypada na sobotę lub dzień ustawowo wolny od pracy, za ostatni dzień terminu uważa się następny dzień po dniu lub dniach wolnych od pracy.

Pytanie 49

CZYNNOŚCI BANKOWE

Czynnościami bankowymi są w szczególności:

1. przyjmowanie wkładów pieniężnych płatnych na żądanie lub z nadejściem oznaczonego terminu oraz prowadzenie rachunków tych wkładów,

2. prowadzenie innych rachunków bankowych,

3. udzielanie kredytów,

4. udzielanie gwarancji bankowych,

5. emitowanie bankowych papierów wartościowych,

6. przeprowadzanie bankowych rozliczeń pieniężnych,

7. wykonywanie innych czynności przewidzianych wyłącznie dla banku w odrębnych ustawach.

Czynnościami bankowymi są również następujące czynności, o ile są one wykonywane przez banki:

1) udzielanie pożyczek pieniężnych,

2) operacje czekowe i wekslowe,

3) wydawanie kart płatniczych oraz wykonywanie operacji przy ich użyciu,

4) terminowe operacje finansowe,

5) nabywanie i zbywanie wierzytelności pieniężnych,

6) przechowywanie przedmiotów i papierów wartościowych oraz udostępnianie

skrytek sejfowych,

7) wykonywanie czynności obrotu dewizowego,

8) udzielanie poręczeń,

9) wykonywanie czynności zleconych, związanych z emisją papierów

wartościowych.

Pytanie 47

KOMISJA NADZORU BANKOWEGO - ROLA I ZNACZENIE

Działalność banków oraz oddziałów i przedstawicielstw banków zagranicznych podlega nadzorowi sprawowanemu przez Komisję Nadzoru Bankowego

Komisja Nadzoru Bankowego może udzielać Komisji Papierów Wartościowych i Giełd, Urzędowi Nadzoru nad Funduszami Emerytalnymi oraz Państwowemu Urzędowi Nadzoru Ubezpieczeniowego informacji niezbędnych tym organom do wykonywania ich zadań w zakresie nadzoru nad przestrzeganiem prawa i zasad uczciwego obrotu na rynku papierów wartościowych, w działalności funduszy emerytalnych i rynku ubezpieczeniowym. Zasady i tryb udzielania tych informacji określone są w porozumieniu Komisji Nadzoru Bankowego z wymienionymi organami nadzoru.

Celem nadzoru jest zapewnienie:

1. bezpieczeństwa środków pieniężnych gromadzonych na rachunkach bankowych,

2. zgodności działalności banków z przepisami niniejszej ustawy, ustawy o Narodowym Banku Polskim, statutem oraz decyzją o wydaniu zezwolenia na utworzenie banku.

Czynności podejmowane w ramach nadzoru bankowego polegają w szczególności na:

1. badaniu wypłacalności, płynności płatniczej i wyników ekonomicznych osiąganych przez banki,

2. badaniu zgodności rozdzielanych kredytów, pożyczek pieniężnych, gwarancji bankowych i poręczeń z obowiązującymi w tym zakresie przepisami,

3. badaniu zabezpieczenia i terminowości spłaty kredytów i pożyczek pieniężnych,

4. badaniu stosowanego oprocentowania kredytów i pożyczek oraz rachunków bankowych,

5. dokonywaniu oceny sytuacji finansowej banków.

Czynności kontrolne podejmowane przez inspektorów nadzoru bankowego wykonywane są po okazaniu upoważnienia wydanego przez Generalnego Inspektora Nadzoru Bankowego oraz legitymacji służbowej.

Banki obowiązane są przekazywać do Komisji Nadzoru Bankowego zbadane jednostkowe i skonsolidowane sprawozdanie finansowe wraz z opinią i raportem biegłego rewidenta w ciągu 15 dni od dnia ich za twierdzenia oraz z odpisem uchwały bądź postanowienia organu zatwierdzającego o zatwierdzeniu sprawozdania finansowego.

Komisja Nadzoru Bankowego może ustalać wiążące banki normy płynności oraz inne normy dopuszczalnego ryzyka w działalności banków.

Pytanie 46

POJĘCIE I RODZAJE BANKÓW

Bank jest osobą prawną utworzoną zgodnie z przepisami ustaw, działającą na podstawie zezwoleń uprawniających do wykonywania czynności bankowych obciążających ryzykiem środki powierzone pod jakimkolwiek tytułem zwrotnym.

Bank jest obowiązany do utrzymywania płynności płatniczej dostosowanej do rozmiarów i rodzaju prowadzonej działalności.

Banki mogą być tworzone jako banki państwowe, banki spółdzielcze lub banki w formie spółek akcyjnych.

Założycielami banku w formie spółki akcyjnej mogą być osoby prawne i osoby fizyczne, z tym że założycieli nie może być mniej niż 3.

Założycielami banku spółdzielczego mogą być tylko osoby fizyczne w liczbie wymaganej dla założenia spółdzielni

Rozróżnia się :

1. Banki państwowe - Bank państwowy może być utworzony przez Radę Ministrów w drodze rozporządzenia, na wniosek Ministra Skarbu Państwa zaopiniowany przez Komisję Nadzoru Bankowego . Bank państwowy nie podlega wpisowi do rejestru przedsiębiorstw państwowych. Organami banku państwowego są rada nadzorcza i zarząd.

2. Banki spółdzielcze - Bank spółdzielczy może być utworzony - z zachowaniem trybu określonego przepisami ustawy - Prawo spółdzielcze - na podstawie zezwolenia Komisji Nadzoru Bankowego, wydanego w uzgodnieniu z Ministrem Finansów, na wniosek założycieli. Statut banku spółdzielczego pod rygorem nieważności powinien być sporządzony w formie aktu notarialnego.

3. Banki w formie spółek akcyjnych - Bank w formie spółki akcyjnej może być utworzony na podstawie zezwolenia Komisji Nadzoru Bankowego, wydanego w uzgodnieniu z Ministrem Finansów, z zachowaniem trybu określonego w przepisach Kodeksu handlowego o spółkach akcyjnych; Bank w formie spółki akcyjnej może być utworzony również przez osoby zagraniczne albo z udziałem osób zagranicznych. Wkłady pieniężne osób zagranicznych do kapitału założycielskiego banku są wnoszone w złotych

Pytanie 44

PODATKI I OPŁATY LOKALNE

Ustawa z dnia 12 stycznia 1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych określa obowiązek podatkowy w podatku od nieruchomości, podatku od środków transportowych, podatku od posiadania psów oraz opłatach lokalnych: targowej, miejscowej i administracyjnej.

1. Podatek od nieruchomości - Obowiązek podatkowy w podatku od nieruchomości ciąży na osobach fizycznych, osobach prawnych oraz jednostkach organizacyjnych nie mających osobowości prawnej.

Opodatkowaniu podatkiem od nieruchomości podlegają:

1) budynki lub ich części,

2) budowle lub ich części związane z prowadzeniem działalności gospodarczej innej niż działalność rolnicza lub leśna,

3) grunty nie objęte przepisami o podatku rolnym lub leśnym,

4) grunty objęte przepisami o podatku rolnym lub leśnym, związane z prowadzeniem działalności gospodarczej innej niż działalność rolnicza lub leśna oraz nie sklasyfikowane grunty - jako użytki rolne położone na terenie miast, a także grunty wyłączone ostatecznymi decyzjami administracyjnymi na cele inne niż rolnicze lub leśne, z wyjątkiem gruntów, na których przez okres do 2 lat od dnia wydania ostatecznej decyzji administracyjnej wyłączającej te grunty na cele nierolnicze prowadzona jest działalność rolnicza.

5) grunty pod jeziorami, grunty zajęte na zbiorniki wodne retencyjne lub elektrowni wodnych.

Rada gminy określa wysokość stawek podatku od nieruchomości.

Obowiązek podatkowy powstaje od pierwszego dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym powstały okoliczności uzasadniające powstanie tego obowiązku.

Jeżeli okolicznością, od której jest uzależniony obowiązek podatkowy, jest istnienie budowli albo budynku lub jego części, obowiązek podatkowy powstaje z dniem 1 stycznia roku następującego po roku, w którym budowa została zakończona albo w którym rozpoczęto użytkowanie budynku lub jego części przed ich ostatecznym wykończeniem.

Jeżeli w ciągu roku podatkowego nastąpiła zmiana sposobu wykorzystywania budynku albo gruntu lub ich części, mająca wpływ na wysokość opodatkowania w tym roku, podatek ulega obniżeniu lub podwyższeniu, poczynając od pierwszego dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym nastąpiła ta zmiana.

Obowiązek podatkowy wygasa z upływem miesiąca, w którym ustały okoliczności uzasadniające ten obowiązek.

Jeżeli obowiązek podatkowy powstał lub wygasł w ciągu roku, podatek za ten rok ustala się proporcjonalnie do liczby miesięcy, w których istniał obowiązek.

Osoby fizyczne są obowiązane złożyć właściwemu organowi gminy wykaz nieruchomości, sporządzony na formularzu według ustalonego wzoru, w terminie 14 dni od dnia wystąpienia okoliczności uzasadniających powstanie obowiązku w podatku od nieruchomości oraz informować ten organ o zaistnieniu zmian.

Podatek od nieruchomości na rok podatkowy od osób fizycznych ustala, w drodze decyzji, wójt (burmistrz, prezydent) właściwy ze względu na miejsce położenia nieruchomości. Podatek jest płatny w ratach, w terminach: do dnia 15 marca, 15 maja, 15 września i 15 listopada roku podatkowego.

Jeżeli w ciągu roku podatkowego nastąpiło wygaśnięcie obowiązku podatkowego w podatku od nieruchomości lub zaistniały zmiany, wójt (burmistrz, prezydent) dokonuje zmiany decyzji, którą ustalono ten podatek.

2. Podatek od środków transportowych - Obowiązek podatkowy w podatku od środków transportowych, ciąży na osobach fizycznych i osobach prawnych będących właścicielami środków transportowych. Jak właścicieli traktuje się również jednostki organizacyjne nie mające osobowości prawnej, na które środek transportowy jest zarejestrowany.

Jeżeli środek transportowy stanowi współwłasność dwóch lub więcej osób fizycznych lub prawnych, obowiązek podatkowy w podatku od środków transportowych ciąży solidarnie na wszystkich współwłaścicielach.

Obowiązek podatkowy powstaje od pierwszego dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym środek transportowy został zarejestrowany, a w przypadku nabycia środka transportowego zarejestrowanego - od pierwszego dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym środek transportowy został nabyty.

Obowiązek podatkowy wygasa z końcem miesiąca, w którym środek transportowy został na stałe wycofany z ruchu (wyrejestrowany) lub zbyty.

Podatek od środków transportowych jest płatny w dwóch równych ratach, w terminie do dnia 15 lutego i do dnia 15 września każdego roku.

Organem podatkowym w sprawach podatku od środków transportowych jest organy gminy, na której terenie znajduje się miejsce zamieszkania lub siedziba podatnika.

Rada gminy określa, w drodze uchwały, wysokość stawek podatku od środków transportowych

3. Podatek od posiadania psów - Obowiązek podatkowy dotyczący podatku od posiadania psów ciąży na osobach fizycznych posiadających psy.

Rada gminy ustala wysokość stawek podatku od posiadania psów oraz określa zasady ustalania i poboru oraz terminy płatności tego podatku.

4. Opłaty lokalne

Rozróżnia się :

1. Opłatę targową - pobiera się ją od osób fizycznych, osób prawnych oraz jednostek organizacyjnych nie mających osobowości prawnej, dokonujących sprzedaży na targowiskach.

2. Opłatę miejscową - jest pobierana od osób fizycznych przebywających czasowo w celach wypoczynkowych, zdrowotnych lub turystycznych w miejscowościach posiadających korzystne właściwości klimatyczne, walory krajobrazowe oraz warunki umożliwiające pobyt osób w tych celach - za każdy dzień pobytu w takich miejscowościach.

3. Rada gminy może wprowadzać opłatę administracyjną za czynności urzędowe wykonywane przez podległe jej organy, jeżeli czynności te nie są objęte przepisami o opłacie skarbowej.

Pytanie 48

POZYCJA PRAWNA NBP

USTAWA z dnia 29 sierpnia 1997 r. o Narodowym Banku Polskim.

Narodowy Bank Polski jest bankiem centralnym Rzeczypospolitej Polskiej. Posiada osobowość prawną i prawo używania pieczęci z godłem państwowym. Nie podlega wpisowi do rejestru przedsiębiorstw państwowych.

Działalność NBP jest prowadzona na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej. Siedzibą NBP jest Warszawa.

Podstawowym celem działalności NBP jest utrzymanie stabilnego poziomu cen, przy jednoczesnym wspieraniu polityki gospodarczej Rządu, o ile nie ogranicza to podstawowego celu NBP.

Do zadań NBP należy także:

1) organizowanie rozliczeń pieniężnych,

2) prowadzenie gospodarki rezerwami dewizowymi,

3) prowadzenie działalności dewizowej w granicach określonych ustawami,

4) prowadzenie bankowej obsługi budżetu państwa,

5) regulowanie płynności banków oraz ich refinansowanie,

6) kształtowanie warunków niezbędnych dla rozwoju systemu bankowego,

7) opracowywanie sprawozdawczego bilansu płatniczego oraz bilansów należności i zobowiązań zagranicznych państwa,

8) wykonywanie innych zadań określonych ustawami.

Przysługuje mu wyłączne prawo emitowania znaków pieniężnych Rzeczypospolitej Polskiej. Może być członkiem międzynarodowych instytucji finansowych i bankowych. Nie może być udziałowcem bądź akcjonariuszem innych osób prawnych, z wyjątkiem prowadzących działalność usługową wyłącznie na rzecz instytucji finansowych i Skarbu Państwa.

Organami NBP są:

1) Prezes NBP,

2) Rada Polityki Pieniężnej,

3) Zarząd NBP.

NBP wykonuje zadania przez Centralę i inne jednostki organizacyjne.

Działalność jednostek organizacyjnych NBP podlega rewizji wewnętrznej, którą wykonuje komórka Centrali NBP podporządkowana Prezesowi NBP.

W wykonaniu swoich zadań NBP współdziała z właściwymi organami państwa w kształtowaniu i realizacji polityki gospodarczej państwa, dążąc przy tym do zapewnienia należytej realizacji założeń polityki pieniężnej, a w szczególności:

1) przekazuje organom państwa założenia polityki pieniężnej oraz informacje dotyczące realizacji polityki pieniężnej i sytuacji w systemie bankowym,

2) współdziała z Ministrem Finansów w opracowaniu planów finansowych państwa,

3) opiniuje projekty aktów normatywnych z zakresu polityki gospodarczej,

4) opiniuje projekty aktów normatywnych dotyczących działalności banków

i mających znaczenie dla systemu bankowego.

Prezes NBP może uczestniczyć w posiedzeniach Sejmu i Rady Ministrów.

Prezes NBP w imieniu Rady:

1) przedstawia Sejmowi i Radzie Ministrów:

a) kwartalne informacje o bilansie płatniczym,

b) roczne bilanse należności i zobowiązań zagranicznych państwa,

2) przekazuje Radzie Ministrów i Ministrowi Finansów projekty założeń polityki pieniężnej, opinie w sprawie projektu ustawy budżetowej, prognozy bilansu płatniczego oraz ustalenia Rady,

3) opracowuje okresowe informacje o wpłatach (wypłatach) z zysku.

NBP ogłasza bieżące kursy walut obcych oraz kursy innych wartości dewizowych.

Pytanie 10

SYSTEMY FINANSOWE - CHARAKTERYSTYKA

Rozróżnia się system :

1. Finansów przedsiębiorstw - Przedmiotem są tu produkcja lub świadczenie usług. Przedsiębiorstwo sprzedaje lub świadczy usługi wg określonych cen. Ceny te regulowane są przez mechanizmy rynkowe. Sprzedaż daje określony przychód, czyli sumę środków za sprzedane dobra i usługi. Po odjęciu kosztów uzyskania przedsiębiorstwo uzyskuje dochód, który podlega redystrybucji. Część z tego dochodu pozostaje w przedsiębiorstwie , część zaś jest przekazywana jest do innych jednostek. Po odprowadzeniu przedsiębiorstwo osiąga zysk. Zalicza się tu : 1. Płatności transferowe - odpr. podatku, 2. wydatki i przychody o charakterze materialnym w warunkach sprzedaży dóbr i usług, 3. dochody i wydatki o charakterze osobowym ( wynagrodzenia osobowe )

2. Finansów publicznych - są to zasoby związków publiczno - prawnych. Związkiem tym jest państwo, samorząd, samorząd gospodarczy i zawodowy, zasoby pieniężne ZUS , związków i fundacji. Na dochód składają się podatki i opłaty publiczne. Dodatkowymi źródłami są kredyty publiczne, dywidendy, opłaty za usługi społeczne i dochody o charakterze ekwiwalentnym. Redystrybucję tych środków określa ustawa budżetowa. Płatności transferowe mają tu funkcję dominującą - podatki.

3. Finansów banków i instytucji kredytowych - obejmuje dwuszczeblowy system bankowy ( NBP , banki komercyjne ) ponieważ podmiotowy układ przepływów pieniężnych zależy od systemu bankowego. Przepływy pieniężne dot. w przypadku NBP wszystkich operacji jakie są dokonywane z państwem i w przypadku banków komercyjnych - wszystkich operacji jakie mają związek z obsługą kredytową ludności.

4. Finansów ubezpieczeń - nie dot. ZUS lecz tylko firm ubezpieczeniowych. Te firmy obsługują podmioty gospodarcze oraz osoby fizyczne. Podstawą działalności są składki, które są kształtowane przez ustawę lub mechanizmy rynkowe.

Finansów gospodarstw domowych - podstawowym źródłem dochodu jest dochód z pracy. Wysokość tego dochodu kształtowana jest przez rynek lub regulacje prawne. Uzupełniającym źródłem dochodu jest uzyskiwanie dochodów transferowych - zasiłki. Dodatkowo mogą nimi być kredyty bankowe

Pytanie 2

PODMIOTY GOSPODARKI NARODOWEJ ( sektor, własność i formy organizacyjne )

PODMIOTY GOSPODARKI NARODOWEJ - to jednostki posiadające osobowość prawną, jednostki nie posiadające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą.

Wyróżnia się dwa sektory :

1. sektor publiczny

2. sektor prywatny

WŁASNOŚĆ I FORMY ORGANIZACYJNE :

1. Sektor publiczny obejmuje własność :

	PAŃSTWOWĄ	KOMUNALNĄ	MIESZANĄ
FORMY ORGANIZACYJNE	Jedn. administracji rządowej, wymiary sprawiedliwości , fundusze, Spółkę Skarbu Państwa, Przedsiębiorstwa Państw.	Jednostki samorządu terytorialnego, przedsiębiorstwa komunalne, spółki komunalne	Spółki z przewagą kapitału publicznego

2. Sektor prywatny obejmuje własność :

	PRYWATNĄ	ZAGRANICZNĄ	MIESZANĄ
FORMY ORGANIZACYJNE	osoby prowadzące działalność gospodarczą, spółdzielnie, stowarzyszenia, fundacje , jedn. organizacji wyznaniowej	spółki z kapitałem zagranicznym	Spółki z przewagą kapitału prywatnego

Pytanie 52

SCHARAKTERYZOWAĆ EUROPEJSKĄ KARTĘ SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO

EKST. sporządzona została w Strasburgu 15 października 1985 r. W Polsce podana do wiadomości przez Prezydenta RP w Dz. U. z 1994 r. Nr 124, poz. 607.

Dotyczy ona podstawowych zasad organizacji samorządu terytorialnego , wyrażonych w 18 artykułach.

I tak oto stwierdza , co następuje :

1. Zasada samorządności musi być uznana w prawie wewnętrznym.

2. Samorząd terytorialny ma prawo do kierowania i zarządzania zasadniczą częścią praw publicznych na własną odpowiedzialność i w interesie mieszkańców. Prawo to realizują zgromadzenia lub rady, których członkowie są wybierani w wyborach wolnych, tajnych, równych, bezpośrednich i powszechnych.

3. Podstawowe kompetencje społeczności lokalnych są określone w Konstytucji lub w ustawie.

4. Zmiana granic społeczności lokalnej wymaga uprzedniej konsultacji z tą społecznością.

5. Społeczności lokalne winny ustalać samodzielnie swą strukturę wewnętrzną, tworzyć odpowiednie jednostki , zaś pracownicy samorządowi winni posiadać wysokie kwalifikacje zawodowe, umiejętności i kompetencje.

6. Przedstawiciele władz winni mieć swobodę działania w ramach mandatu a ponadto winni mieć zapewnione odpowiednie wyrównanie finansowe

7. Kontrola administracyjna społeczności lokalnych może być dokonana wyłącznie w sposób określony w ustawie lub Konstytucji i winna ona polegać na zapewnieniu przestrzegania prawa i zasad konstytucyjnych.

8. Społeczności lokalne mają prawo do posiadania własnych zasobów finansowych zapewnionych w Konstytucji lub ustawie, udział w podatkach i opłatach lokalnych.

9. Społeczności lokalne mają prawo do zrzeszania się w celu realizacji zadań , które stanowią przedmiot ich wspólnego zainteresowania.

10. Mają prawo do odwołana się do sądu w przypadku nie zapewnienia im swobodnego wykonywania uprawnień i poszanowania zasad samorządności terytorialnej przewidzianej w przepisach prawa.

EKST podpisana została przez Prezydenta L. Wałęsę i Ministra Spraw Zagranicznych K. Skubiszewskiego.

Pytanie 1

POJĘCIA TERMINOLOGICZNE Z FINANSÓW

FINANSE PUBLICZNE - obejmują procesy związane z gromadzeniem środków publicznych oraz ich rozdysponowywanie, a w szczególności : 1. pobieranie i gromadzenie dochodów, 2. wydatkowanie środków publicznych, 3. finansowanie deficytu, 4. zaciąganie zobowiązań angażujących środki publiczne, 5. zarządzanie środkami publicznymi, 6. zarządzanie długiem publicznym.

DOCHODY PUBLICZNE są to daniny publiczne w postaci podatków oraz pozostałe dochody , do których zalicza się opłaty, dochody z najmu i dzierżawy, ze sprzedaży rzeczy i praw , spadki, zapisy , darowizny w formie pieniężnej )

PAŃSTWOWY DŁUG PUBLICZNY - jest to nominalne zadłużenie podmiotów sektora finansów publicznych , zaś DŁUG SKARBU PAŃSTWA - jest to nominalne zadłużenie Skarbu Państwa.

SYSTEM FINANSOWY - to całokształt instytucji finansowo - prawnych w państwie , regulujące gospodarkę finansową określonych podmiotów. W skład wchodzą instytucje:

a ) gromadzenia środków pieniężnych,

b ) organizowania zasobów pieniężnych,

c ) wydatkowania środków pieniężnych

GOSPODARKA FINANSOWA - działalność polegająca na tworzeniu i gromadzeniu oraz wydatkowaniu zasobów pieniężnych za pomocą określonych metod - inaczej polityk finansowa.

POLITYKA FINANSOWA - to świadoma i celowa działalność ludzi polegająca na ustalaniu i realizowaniu określonych celów za pomocą środków finansowych.

ŚRODKI PIENIĘŻNE - to pieniądz w formie gotówki gromadzonej i wydatkowanej w toku realizacji budżetu.

ZASOBY PIENIĘŻNE - to środki finansowe zgromadzone przez dany podmiot i pozostające w jego dyspozycji ( jeszcze nie wydatkowane ) - pochodzące z jego dochodów.

PRZYCHODY - to środki pieniężne uzyskiwane przez dany podmiot i tworzące jego zasoby pieniężne.

DZIAŁALNOŚĆ FINANSOWA - to ogół czynności uczestników stosunków finansowych , których treścią jest gromadzenie i wydatkowanie środków pieniężnych. Obejmuje także planowanie i organizację finansów publicznych, m.in. planowanie budżetowe, ewidencjonowanie.

GOSPODARKA FINANSOWA - działalność finansowa podmiotów innych niż obywatele ( osoby fizyczne ) , czyli działalność jednostek, zakładów budżetowych, gospodarstw pomocniczych , przedsiębiorstwa państwowego.

FUNDUSZEM CELOWYM jest fundusz powołany ustawowo, którego przychody pochodzą z dochodów publicznych a wydatki przeznaczone są na realizacją wyodrębnionych zadań.

INSTYTUCJA FINANSOWA - jednostki organizacyjne , których podstawą funkcjonowania jest operowanie zasobami finansowymi - ZUS, banki , kasy itp.

PODATEK - to uregulowane prawem podstawowe świadczenie pieniężne na rzecz państwa. Ma ono charakter powszechny, przymusowy, nieodpłatny i bezzwrotny.

ŚRODKI SPECJALNE - to wyodrębniona finansowo cześć podstawowej działalności jednostki budżetowej , środki te gromadzone są na wyodrębnionym rachunku bankowym.

GOSPODARSTWO POMOCNICZE - jest wyodrębnioną organizacyjnie i finansowo częścią jednostki budżetowej ( tzw. działalnością uboczną ). Winno być ono samowystarczające chociaż może otrzymywać dotacje przedmiotowe z budżetu

ZAKŁAD BUDŻETOWY - jest wyodrębnioną jednostką organizacyjną , nie posiada osobowości prawnej. Odpłatnie wykonuje swoje zadania, a ponadto co odróżnia go od jednostki budżetowej , to fakt, iż może on finansować swoje wydatki własnymi dochodami. W zasadzie powinien być samowystarczalny. Jednakże może on otrzymywać dotację przedmiotową z budżetu oraz dotację celową na dofinansowanie kosztów realizacji inwestycji. JEDNOSTKA BUDŻETOWA - jest najbardziej typową formą organizacyjną stosowaną w sektorze finansów publicznych. Jednostki budżetowe pokrywają swoje wydatki bezpośrednio z budżetu , a pobrane dochody odprowadzają na rachunek budżetu. Powyższą zasadę stosuje się zarówno do państwowych jednostek budżetowych , jak i samorządowych jednostek budżetowych.

WYDATKAMI BUDŻETU PAŃSTWA są wydatki środków pieniężnych przez państwo i inne związku publiczno - prawne na cele publiczne.

DOCHODAMI BUDŻETOWYMI PAŃSTWA są wszelkie wpłaty dokonane na rzecz budżetu pochodzące od przedsiębiorstw państwowych , sektora prywatnego, od ludności również z zagranicy ( nie podlegające zwrotowi ).

KLASYFIKACJA BUDŻETOWA to systematyczny podział dochodów i wydatków jednostek sektora publicznego, stosowany obligatoryjnie w planowaniu, ewidencji i sprawozdawczości budżetowej. To prawnie określone zasady grupowania dochodów i wydatków budżetowych.

BUDŻET - z łac. bulga - worek, sakiewka - jest to podstawowy plan finansowy państwa mający charakter dyrektywny ( tzn. są to wiążące polecenia parlamentu ) obejmujący dochody i wydatki o charakterze bezzwrotnym. uchwalany przez organ przedstawicielski na okres budżetowy , zwykle roczny.

BUDŻET PAŃSTWA ( art. 61 ) jest rocznym planem dochodów i wydatków oraz przychodów i rozchodów organów władzy państwowej, kontroli i ochrony prawa, sądów i trybunałów, administracji rządowej.

BUDŻETEM nazywamy plan dochodów i wydatków sektora publicznego lub jego wyodrębnionej części. Jest on podstawą gospodarki finansowej państwa i gmin. Uchwalany coroczne ( przeważnie na rok kalendarzowy ) przez organy przedstawicielskie, czyli przez Sejm i Rady Gmin, przy czym odpowiednie organy wykonawcze ( Rada Ministrów i zarządy gmin ) są obowiązane przedłożyć w ustawowo określonych terminach projekty budżetu oraz ich uzasadnienia. Zarówno forma przedkładanego projektu jak i zakres przedkładanych wraz z nim materiałów informacyjnych ( uzasadnień ) są określone przepisami ustawowymi.

17

---