LUCIEN LEVY-BRUHL „PARTYCYPACJA MISTYCZNA” 

UMYSLOWOSC PIERWOTNA JAKO UMYSLOWOSC PRELOGICZNA

Umyslowosc czlowieka pierwotnego jest:

- z gruntu mistyczna( ze wzgledu na na wyobrazenia zbiorowe,ktore sa integralna czescia calosci precepcji ,sa same w sobie mistyczne)

- im dluzej zyje w kulturze pierwotnej przedstawiciel naszego spoleczenstwa, tym mocniej sie odczuwa ze nie jest mozliwe calkowite nagiecie sie do umysl. pierw.

- ludzie pierwotni nie postrzegaja w taki sposob jak my - sa bardzo uwazni w wyodrebnianiu wrazen malo zrozniocowanych i w rozpoznawaniu zewnetrznych cech danego przedmiotu,od ktorego zalezy ich przetrwanie

-ich postrzeganie kladzie nacisk na wartosci mistyczne  nastawia sie na odbieranie elementow ktore dla nas maja charakter subiektywny, a dla nich sa tak samo rzeczywiste jak inne

- uwazaja plastyczne odwzorowania przedmiotow za rzeczywiste w tym samym stopniu co te przedmioty

- umyslowosc jest niepodatna na doswiadczenie

-wedlug nich przypadek nie istnieje - doswiadczenie nie jest w stanie ich wyprowadzic z bledu ani pouczyc, szukaja zwiazkow mistycznych ignorujac obiektywne

- umysl kieruje sie prawem partycypacji - „prymitywna” zasada, ktora zawiaduje zwiazkami i prezwiazkami zachodzacymi miedzy wyobrazeniami. Pod roznymi postaciami i w roznym stopniu zakladaja wspoluczestnictwo osob i przedmiotow powiazanych w ramach wyobrazenia zbiorowego. Przedmioty,osoby moga byc jednoczesnie soba samymi i czyms zupelnie innym

- prelogiczna -

• NIE oznacza ze to wczesniejsze stadium niz logiczne, nie jest antylogiczna

• Nie zmusza siebie samej do tego by za wszelka cene nie popasc w sprzecznosc

• Posluszna prawom partycypacji

• Jest obojetna na sprzecznosci - nie szuka ich ani nie unika

• Czesto nie mozna rozroznic czy dane dzialanie jest immanentne czy przechodnie

• Latwosc przejscia od dzialan skierowanych na siebie do oddzialywania na inna rzecz

• Mistyczne powiazanie miedzy zwiazkami a wlasciwosciami

 

- odmiennie interpretuje to co nazywamy przyroda i doswiadczeniem

- dostrzega przekazywanie wlasciowsci przez przeniesienie, kontakt, przeslanie na odleglosc 

MISTYCZNY CHARAKTER WYOBRAZEN ZBIOROWYCH(OBRAZ,PODOBIZNA, IMIE,NAZWA,CIEN,SEN) 

Obraz:

• uwazaja plastyczne odwzorowania przedmiotow za rzeczywiste w tym samym stopniu co te przedmioty

• np. chinczycy:kojarzenie obrazow z istotami staje sie utozsamieniem- alter ego zywej rzeczywistosci, a nawet sama rzeczywistoscia np.drewniany pies zaczyna biegac

imiona:

• cos konkretnego, realnego, czesto swietosc

• indianie: imie jako odrebna czesc osoby - mozna zranic czlowieka za posrednictwem jego imienia- dlatego ukrywa sie prawdziwe imie, a to uzywane na codzien nie nalezy naprawde do czlowieka, zmienia sie je przy roznych okazjach

• wlasnosci mistyczne imion sa nieoodzielne od mistycznych wlasciwosci istot

 

nazwa:

• jest mistyczna

• zmiana nazwy jesli nastepuje zmiana epoki w zyciu

• wyraza i urzeczywistnia pokrewienstwo jednostki z jej grupa totemiczna

• funkcja nazwy polegajaca na oznaczaniu czegos jest drugorzedna

 

cien:

• jesli sie utraci cien jest sie skompromitowanym

• co dosiegnie cien dosiegnie danego czlowieka

• morderstwo cienia - za pomoca wbijania noza i gwozdzia

 

sny:

• sen to aktualne postrzezenie, tak pewne jak to na jawie

• przepowiednia na przyszlosc, nawiazanie porozumienia z duchami, sposob skontaktowania z osobistym strozem

• calkowita ufnosc w to co dane we snie

• sen jest uprzywilejowana forma postrzegania

 

ZWIAZKI TOTEMICZNE:

- nazwa wyraza i urzeczywistnia pokrewienstwo jednostki z jej grupa totemiczna

- wszystkie spoleczenstwa totemiczne maja wyobrazenia zbiorowe tego samego rodzaju, zakladajace podobna tozsamosc jednostek z danej grupy totemicznej i ich totemu 
 

WŁODZIMIERZ PAWLUCZUK „LUDOWA „ONTOLOGIA” I „TECHNOLOGIA” 

LUDOWA „ONTOLOGIA”- PANPSYCHIZM

Ludowa ontologia:

• wszystkie rzeczy w swiecie maja charakter substancjonalny

• we wszystkich przedmiotach tkwi element psychiczny

• czyli pogląd, wg którego wszelka materia oprócz życia ma także duszę i w związku z tym jakiś typ świadomości (=panpsychizm)

• stad dualizmy filozof lub religijne

• jest lacznikiem miedzy czlowiekiem a swiatem zewnetrznym (swiat byl bardzo „ludzki”, zeby sie ludziom dobrze powodzilo musieli sobie zaskarbic przyjazn np. gwiazd, wszystko bylo przyjaznie lub wrogo nastawione do czlowieka

 
 

LUDOWA „TECHNOLOGIA”- WIELOFUNKCYJNOSC CZYNNOSCI I WYTWOROW

Wielofunkcyjny charakter wytworow kultury pierwotnej i ludowej sprawia ze kazdy akt dzialanosci ludzkiej moze byc elementem realizacji mitu. Kazda czynnosc moze byc powtorzeniem archetypu 

Kazde dzialanie ma wiele znaczen, aspektow: ekonomiczny, towarzyski, religijny, zabawowy, artystyczny. Zsumowanie ich w jednym dzialaniu ludzkim nadaje temu dzialaniu inny wymiar - dzialanie takie „zostaje wyzwolonez cech powszedniej codziennosci i umieszczone w wymiarach wiecznosci” 

Wielefunkcyjny charakter dzialan ludzkich nadawal kazdej dzialalnosci ceche realizacji mitu.

Np. Zniwa- zarowno czas zniw jak i miejsce pelne byly szczegolnych znaczen,nadawanych przez tradycje i obrzed, czas zniw- specyficzny czas sakralny 

Elementarne czynnosci staja sie obrzedem, dzieki ktoremu czlowiek zbliza sie do rzeczywistosci        
 

KAZIMIERZ DOBROWOLSKI „CHLOPSKA KULTURA TRADYCYJNA” 

WSPOLNOTOWY TYP WIEZI SPOLECZNEJ I ORGANIZACJI TERYTORIALNEJ

- dawne wspolnoty nie byly jednolite kulturowo

- tendencja do uniformizmu kulturowego- wyraza sie naciskiem spolecznym aby w poszczegolnych klasach i warstwach wsi istniala pewna jenorodnosc podstawpwych instytucji spolecznych oraz tresci ideologicznych

jednorodnosc obejmowala tez pewien zasob kulturowy wspolny dla calej spolecznosci wioskowej

- represje za zachowanie niezgodne z podstawowymi formami zycia, lek przed sankcjami pomagal utrzymywac wzory kulturowe

- silna wiez spoleczna - mimo roznic klasowych, stapiala ludnosc poszczegolnych wiosek w wioskowe grupy  terytorialne (mala stycznosc z innymi grupami, samowystarczalnosc wiosek), silne poczucie wspolnoty wewnatrz danej wsi

- wyrazna swiadomosc odrebnosci na zewnatrz - mieszkancy sasiednich wiosek zawsze traktowani jako obcy

- wspolnota dobr kulturowych - zwlaszcza w dziedzinie folkloru i innych wartosci niematerialnych, tendencja tworzenia sie cech jezykowych-np. gwara,wlasne piesni,odziez—jako podstawa wyroznienia ludzi z innych wsi

- mit grupowej wartosci - podkreslenie wyzszosci wlasnego stylu zycia, wartosci zwiazanych ze swoja grupa , dawalo to lepsze zbiorowe samopoczucie( dzialalo to korzystnie na zwartosc i sile wojskowej grupy)

- wspolzaleznosci w kulturze tradycyjnej- znaczny stopien wspolzaleznosci i zharmonizowania. Kultura ta stanowila integralna calosc, pozostajaca w stalym powolnym ruchu- takze pod wplywem ludzi, w ten sposob powstala dialektyczna wspolzaleznosc miedzy poszczegolnymi dzialaniami ludzi i wytworami kultury 

ORALNOSC

- kultura w znacznej mierze oparta o przekazy ustne i pokazy praktyczne

-jako narzedzie transmisji ,rowniez trwalsze w postaci  np. przyslowia(ulatwialy orientacje w swiecie przyrody i spolecznosci, takze regulujac ja)

- forma wierszowana takze w formulach magicznych

- spotkania towarzyskie jako wazne narzedzie utrzymywania sie kultury 

Funkcje spoleczne opowiadan

- narzedzie umacniania starego, mistyczno magicznego pogladu na swiat,

- niosly praktyczne wskazowki

- mialy sens moralny- umacnialy wskazania moralne 
 

AUTORYTET TRADYCJI- AUTORYTET STAROSCI, KONFORMIZM 

Autorytet urzadzen (=tradycji)

wytworzyl sie przez wzrost znaczenia dzialan bez poglebionej refleksji intelektualnej, oparte na biernym odbieraniu urzadzen kulturalnych i i na silnym przywiazaniu emocjonalnym. 

Istota autorytetu:

Uznanie okreslonego wytworu pozbawione w zasadzie krytycznej analizy , polaczone z silna wiara w jego wartosc, czasem nawet z czcia 

Autorytet ludzi

W scislym zwiazku z autorytetem kultury, ktorego byli nosicielami i przekazicielami

Autorytet ludzi starych:

• Bo posiadali najwiekszy zasob wiadomosci

• Najbogatsze doswiadczenia i obserwacji wlasne w toku praktyki produkcyjnej i spolecznej

• Z braku wiedzy pisanej stanowili glowne zrodlo wiedzy o pracy, swiecie i zyciu, czerpia z tego mlode pokolenia

• Znaczenia starych ludzi- rowniez ze wzgledu na to, ze czesc wiedzy byla traktowana jako tajemnice, przekazywane tylko wybranym np. w kowalstwie, cechach rzemieslniczych

 

STANISŁAW VINCENZ „MALA ITAKA” 

FOLKLOR = kultura wsi

• Spontaniczna osobowosc folkloru

• Nie ma doktryny ideologii, wiedzy naczelnej

• Zachowuje „prawde starowiekow”,wlasciwie nie dopuszcza niczego nowego

• Zakorzeniona w sposobie zycia

• Skromna, regionalna, nie chce narzucac nic innym regionom

• Opiera sie na zbiorowosci

• Jest w pewnym sensie uniwersalny, przenika sie mimo, ze nie posluguje sie propaganda

• Nie posluguje sie pismem - rozprzestrzenia sie dzieki pamieci (gminy, rodziny)

 
 
 

PAMIEC GMINY

• Specyficzna pamiec, dla ktorej „pozytecznym” jest to, co jest niezbedne do utrzymania zycia i jego stylu

• Caly kanon wiedzy jest zachowywany w pamieci i dzieki temu uznaje sie ze jest on zabezpieczony

• Pamiec o swietach sluzy do oznaczania por i nazywania por orku, okresow czasu, tworza rozne granice i terminy zycia i pracy

• Rodzinne swieta jak chrzest,pogrzeb wlasciwie przekraczaja zakres rodzinny z powodu udzialu w nich wiekszej ilosci ludzi. Hucznie obchodzone zapisuja sie w pamieci gminy jako daty chronologiczne (zamiast dat historycznych). Przy okazji staja sie teatrem obyczaju i praktycznymi okazjami do uczenia sie dla pamieci tradycjonalnej i ludzi (np. piesni, recytacje, zwyczaje, zabawy)

 

PAMIEC RODZINNA

• Przedluzenie pamieci przede wszystkim w dziecinstwie, posrod rodziny

• Najliczniejsze tresci tej pamieci wdrazaja sie w dziecinstwie z cala atmosfera i tlem- przygotowania do swiatecznych obyczajow, nauka piesni i rytualow (niektore informacje przekazywanie tylko wybranym przez mistrza na lozu smierci)

• Niektore zwyczaje praktykuja juz tylko dzieci poniewaz doroslym „nie uchodzi” i nie traktuja juz tych zwyczajow powaznie

 
 

WARTOSC „STAREJ PRAWDY” I TRADYCJI AUTOCHTONICZNEJ

„Stara prawda” praojcow, ktora z drzew i skal mowila do ludzi jak najwazniejsza prawda.. Jej jadrem byl „pozytek” dla calosci zycia 

„wspolnota nieba i ziemi, bogow i ludzi” i jej typ powracajacy od tysiacleci ma sklonnosci do iluzji autochtonii. (mimo ze zadna „rasa autochtoniczna” nie istnieje) Mimo to wizja taka powraca jako umilowanie dziedzictwa duchowego. 

---