II. OBYWATEL W PAŃSTWIE DEMOKRATYCZNYM
ORAZ W PAŃSTWIE AUTORYTARNYM I TOTALITARNYM
ZADANIE 1. W rozdziale II konstytucji RP zawarte są prawa, wolności i obowiązki obywateli polskich gwarantowane. Poniżej wymienione są zagadnienia, które dotyczą praw, wolności i obowiązków obywateli. Przyporządkuj je wpisując numery zdań przy odpowiednich grupach praw i obowiązków.
dbałość o środowisko naturalne i ponoszenie odpowiedzialności za spowodowane przez siebie szkody
dostęp do służby publicznej
nietykalność i wolność osobista, ograniczenie wolności tylko na mocy decyzji sądu
obrona kraju i służba wojskowa
ochrona życia
ponoszenie ciężarów i świadczeń publicznych, w tym płacenie podatków
prawo do informacji o działalności organów państwowych i samorządowych
prawa wyborcze i prawo udziału w referendum
prawo do nauki, która do 18. roku życia jest obowiązkowa, a w szkołach publicznych bezpłatna
prawo do ochrony zdrowia
prawo do prywatności, wolność komunikowania się i nienaruszalność mieszkania
prawo do składania petycji i skarg
prawo do sprawiedliwego i jawnego procesu
prawo do własności i dziedziczenia
prawo wyboru zawodu i miejsca pracy
przestrzeganie prawa
swoboda poruszania się po terytorium kraju, prawo wyjazdu za granicę oraz wyboru miejsca zamieszkania
wierność Rzeczypospolitej i troska o dobro wspólne
wolność sumienia i religii
wolność twórczości artystycznej, badań naukowych i korzystania z dóbr kultury
wolność uczestnictwa i organizacji zgromadzeń publicznych
wolność wyrażania poglądów oraz pozyskiwania i rozpowszechniania informacji
wolność zrzeszania się
zakaz poddawania eksperymentom naukowym bez zgody osoby zainteresowanej
zakaz stosowania tortur, kar cielesnych i okrutnego traktowania
prawo do sprawiedliwego i jawnego procesu
Prawa i wolności osobiste |
|
Prawa i wolności polityczne |
|
Prawa i wolności ekonomiczne, socjalne i kulturalne |
|
Obowiązki |
|
ZADANIE 2. Wymień jakie mamy relacje pomiędzy prawami a obowiązkami.
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
ZADANIE 3. Wymień i opisz cnoty obywatelskie.
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
ZADANIE 4. Kiedy Organizacja Narodów Zjednoczonych przyjęła deklarację dotyczącą tolerancji jakie były jej postanowienia.
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
ZADANIE 5. Co to jest kultura polityczna.
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
ZADANIE 6. W kulturze politycznej wyróżniamy trzy jego typy. Poniżej wymienione są zdania opisujące cechy kultur politycznych. Wpisz przy nazwach kultur politycznych numery zdań, które one dotyczą.
Jest to typ charakterystyczny dla państw autorytarnych oraz państw młodej demokracji.
Jest on charakterystyczny dla społeczności znajdujących się na niskim szczeblu rozwoju cywilizacyjnego (np. plemiona afrykańskie).
Obywatele wyrażają gotowość nie tylko do angażowania się w politykę, oceniania, współdecydowania, ale także do sprawowania władzy. Wykazują się wiedzą na temat życia politycznego i znajomością zasad uczestnictwa w nim.
Społeczeństwo przyjmuje jednolite postawy polityczne. Model życia jest traktowany jako niezmienny, a w społeczeństwie funkcjonują określone rotę polityczne (np. rola wodza).
Społeczeństwo ustępuje rządzącym, podporządkowuje się decyzjom politycznym ośrodków władzy.
Ten typ kultury politycznej charakteryzuje niska świadomość polityczna społeczeństwa.
To typ charakterystyczny dla społeczeństw demokratycznych.
Charakteryzuje się tym, że jednostki interesują się i angażują w życie publiczne.
Zainteresowanie jednostek sprawami publicznymi ogranicza się wyłącznie do spraw własnych - związanych z własną rodziną, miejscowością - ogólnie pojmowanym „zaściankiem”.
Typy kultury politycznej |
Cechy |
Poddańczy |
|
Zaściankowy |
|
Uczestniczący |
|
Łamią większość praw, które gwarantują obywatelom systemy demokratyczne.
Nie toleruje żadnych form sprzeciwu ani opozycji. Nie istnieją opozycyjne partie polityczne. Jedyną legalnie działającą i biorącą udział w wyborach partią jest partia rządząca. Wszystkie organizacje społeczne są kontrolowane przez państwo.
Ograniczają wolności gospodarcze - gospodarka ma charakter centralnie planowany. Wolność tworzenia i korzystania z dóbr kultury jest ograniczona przez wszechobecną cenzurę. Nie istnieją niezależne od państwa i opozycyjne wobec władz media. Swoboda twórcza i wolność badań naukowych są znacznie ograniczone.
Najczęściej panuje wolność gospodarcza, a władza raczej nie ingeruje w naukę i kulturę. Istnieją niezależne media, chociaż ich działalność jest ograniczana przez cenzurę.
Państwo dąży do narzucenia obywatelom oficjalnie obowiązującej ideologii.
Zazwyczaj dopuszczają działanie partii i organizacji opozycyjnych, jednak ograniczają możliwość ich działania i pozbawiają je wpływu na bieg spraw państwowych. Co prawda, odbywają się wybory, jednak mają one charakter plebiscytu i najczęściej są fałszowane. Rola wyłonionego w takich wyborach parlamentu jest ograniczona, nawet jeśli jest w nim silnia opozycja.
Na masową skalę system stosuje wobec obywateli terror (np. obozy koncentracyjne). Państwo kontroluje wszystkie dziedziny życia społecznego. Rozbudowany jest system inwigilacji - tajna policja dysponuje rozbudowaną siatką agentów, a wobec obywateli często stosuje się prowokacje. Ograniczona jest możliwość poruszania się po kraju i wyjazdów zagranicznych.
Władze często stosują wobec przeciwników represje w formie więzienia bez wyroku sądu czy stosowania tortur. Skala represji jest jednak znacznie mniejsza niż w systemach totalitarnych (władza rzadko opiera się na tajnej policji). Najczęściej nie naruszają wolności sumienia czy wyznania. Nie narzucają obywatelom jednej, powszechnie obowiązującej ideologii.
państwo |
Cechy |
totalitarne |
Prawa i wolności
|
|
Prawa i wolności polityczne
|
|
Prawa i wolności ekonomiczne, socjalne i kulturalne
|
autorytarne |
Prawa i wolności
|
|
Prawa i wolności polityczne
|
|
Prawa i wolności ekonomiczne, socjalne i kulturalne
|