Zawroty głowy
Układowy zawrót głowy (VERTIGO)
Chory ma wrażenie dezorientacji w otaczającej przestrzeni, połączone z złudzeniem ruchów otaczających przedmiotów lub własnego ciała. Może to być wirowanie ( zawrót kołowy ), rzadziej - tendencja do zbaczania czy padania w konkretnym kierunku (jakby ściągania czy popychania z zewnątrz), uczucie unoszenia lub opadania ciała. Chory może ściśle określić i pisać swoje odczucia.
Dolegliwościami towarzyszącymi są objawy wegetatywne:
Wymioty, bladość, lęk (wtórny), wzmożona potliwość, bradykardia, niekiedy również obniżenie ciśnienia tętniczego.
Nieukładowy zawrót głowy (pseudovertigo, ang. Dizziness)
Są to niesprecyzowane odczucia niepewności chodu, postawy, braku równowagi, lęku przed upadkiem, wrażenie traconej świadomości lub omdlewania, uczucie lekkości lub pustki w głowie, chwiania się, kołysania, przyciągania ku ziemi.
Czasami nazywany „oszołomieniem”, lub „zamroczeniem”.
Dolegliwościami towarzyszącymi są palpitacje, duszność, drżenie kończyn, nieokreślony lęk, a także wzmożona potliwość.
Zawroty głowy są objawem zaburzeń funkcji układu równowagi, czyli przedsionkowego, który obejmuje część obwodową (błędnik, część przedsionkową nerwu VIII i jądra przedsionkowe pnia mózgu) oraz ośrodkową (ośrodki wyższe w pniu, tworze siatkowatym, móżdżku, jądra podkorowe i ośrodki korowe - tzw. Kora przedsionkowa w zakręcie skroniowym górnym, wyspie i płacie ciemieniowym).
Zawroty układowe są typowe dla strukturalnych uszkodzeń obwodowych, natomiast nieukładowe występują w uszkodzeniach ośrodkowych, a także w zaburzeniach czynnościowych, np w zespole hiperwentylacyjnym, a także w zaburzeniach lękowych, depresji i histerii.
Różnicowanie obwodowych i ośrodkowych zaburzeń równowagi
Zespół obwodowy |
Zespól centralny |
Z reguły zawsze napadowy |
Początek skryty |
Największe nasilenie zawrotów na początku, stopniowe wygasanie objawów |
Nasilenie dolegliwości zmienne, na stałym poziomie lub narastające |
Dolegliwości w formie ataków trwające od kilkunastu sekund do kilkunastu godzin |
Jeśli dolegliwości napadowe to krótkie 1-2 sekundowe, niekiedy z upadkiem |
Czas trwania dolegliwości: dni, tygodnie |
Czas trwania dolegliwości: miesiące, lata |
Fiksacja hamuje oczopląs |
Fiksacja nie wpływa na oczopląs |
Często jednostronnie upośledzenie słuchu i szum w uchu (tinnitus) |
Rzadko towarzyszące dolegliwości słuchowe |
Zaburzenia i utrata przytomności - nigdy |
Czasami przymglenie lub nawet pełna utrata przytomności |
Drgawki - nigdy |
Drgawki - czasami |
Bóle głowy - rzadko |
Bóle głowy - często |
Brak towarzyszących zaburzeń neurologicznych |
Często inne objawy uszkodzenia układu nerwowego |
Najczęstsze przyczyny zawrotów głowy
Choroby ucha wewnętrznego |
Choroby układu nerwowego |
Choroby ogólnoustrojowe, narządowe i inne |
Łagodne położeniowe zawroty głowy |
Zapalenie neuronu przedsionkowego |
Nadciśnienie tętnicze |
Zapalenie błędnika |
Udary mózgu |
Podciśnienie ortostatyczne |
Toksyczne uszkodzenie błędnika |
SM |
Zaburzenia rytmu serca |
Uraz błędnika |
Urazy mózgu i kręgosłupa szyjnego |
Wady zastawkowe serca |
Przewlekłe narażenie na hałas |
Nerwiak nerwu VIII |
Zawroty presyjne (kaszel, mikcja) |
Choroba Mieniere'a |
Guz pnia mózgu, móżdżku |
Zespół przedmiesiączkowy |
Zaburzenia krążenia w błędniku |
Jamistość rdzenia |
Zespół przedpokwitaniowy |
Guzy kości skalistej |
Wady pogranicza czaszkowo-kręgowego |
Zmiany starcze (presbyastasis) |
Konflikt nerwowo - naczyniowy (Janetta) |
Padaczka „przedsionkowa” |
Hipoglikemia |
Choroba lokomocyjna |
Migrena |
Zaburzenia funkcji tarczycy |
|
Nerwica i depresja, zespoły lękowe |
Choroby narządu wzroku: porażenie nerwów ruchowych oczu, zez ukryty, wady refrakcji, jaskra |
Zawroty głowy pochodzenia obwodowego
Łagodne położeniowe zawroty głowy (Benign paroxysmal positional vertigo) to najczęstszy rodzaj napadowych zawrotów głowy.
Objawy kliniczne:
Krótkotrwałe (do 1 min, zwykle < 15s) zawroty układowe, wyzwalane przez szybkie przyjęcie krytycznej pozycji, np. skręt lub schylenie głowy, spoglądanie w górę, kładzenie się. Występują po kilkusekundowym okresie utajenia. Mogą towarzyszyć:
Nudności, rzadko wymioty.
Charakterystyczne jest zanikanie zawrotów po kilkakrotnym wykonaniu danego ruchu wyzwalającego.
Występuje w wieku średnim, najczęściej u kobiet. Typowe są wielokrotne nawroty w ciągu dni, tygodni lub miesięcy.
Etiologia:
Wolno pływające konkrementy- kamica w osklepku (cupulolithiasis) lub w kanale półkolistym tylnym (canalolithiasis), ale przyczyny ich powstania są niejasne. Niekiedy początek występuje po urazie czaszki, ogólnej infekcji lub zapaleniu ucha środkowego, często jednak jest idiomatyczny.
Diagnostyka:
Test położeniowy Dixa i Hallpike'a
Sposób wykonania tego testu:
Pacjent siedzi z wyprostowanymi nogami na kozetce, biernie pochyla się go do tyłu, tak że jego głowa zwisa poza kozetkę, jednocześnie pacjent wykonuje zwroty głowy w lewą lub prawą stronę. Po krótkim okresie utajenia (1-5s) występują silne układowe zawroty głowy oraz nasilający się oczopląs w stronę ucha położonego niżej, który po 30-60 sekundach samoistnie ustaje (crescendo- decrescendo). Przy posadzeniu często następuje zmiana kierunku oczopląsu.
W większości przypadków choroba ustępuje samoistnie po kilu tygodniach lub miesiącach, możliwe są jednak nawroty.
Leczenie:
Farmakoterapia jest nieskuteczna.
Najbardziej efektywne są ćwiczenia rehabilitacyjne.