Temat: Formy konkurencji niedoskonałej: konkurencja monopolistyczna i konkurencja oligopolistyczna

1. Charakterystyczne cechy różnych struktur rynkowych

Konkurencja doskonała występuje tam, gdzie wielka liczba przedsiębiorstw wytwarza identyczny produkt. Liczba przedsiębiorstw jest tak wielka, iż żadne z niech nie może wpływać na cenę rynkową.

Monopol jest taką strukturą rynkową, w której działa jedno tylko przedsiębiorstwo.

Pomiędzy tymi dwoma skrajnymi biegunami struktur rynkowych znajdują się pośrednie formy konkurencji:

• Konkurencja monopolistyczna, w ramach której duża liczba przedsiębiorstw wytwarza zróżnicowane nieco produkty

• Konkurencja oligopolistyczna (w skrócie: oligopol)

W życiu gospodarczym zarówno wolna konkurencja, jak i pełny monopol są zjawiskami rzadkim.

W praktyce występując obok siebie zarówno wielkie przedsiębiorstwa, jak i małe; silne i słabe.

Przedsiębiorstwa konkurują między sobą z różną intensywnością i różnymi metodami.

Są rynki i segmenty rynków, gdzie działa bardzo wielu podobnych do siebie drobnych dostawców i odbiorców, z których każdy z osobna dostosowuje się do warunków zewnętrznych. Jest to więc coś zbliżonego do konkurencji doskonałej.

2. Charakterystyka konkurencjo monopolistycznej

Firmy wytwarzają produkty będące bliskimi, ale nie doskonałymi substytutami.

Istnieje swoboda wejścia do grupy produktowej i wyjścia z grupy produktowej. Mówi się o swobodzie przypływu kapitału.

Istnieje niejednorodność produktów. Dzięki temu firma uzyskuje odrębny rynek na swój produkt na którym krzywa popytu ma normalne, ujemne nachylenie.

Firma na tym rynku jest monopolistą.

Może kształtować:

• Ceny

• Produkcje

• Maksymalizować zysk

Firma nie jest zatem cenobiorcą, lecz cenotwórcą.

Definicja

Teoria konkurencji monopolistycznej opisuje funkcjonowanie gałęzi o dużej liczbie małych przedsiębiorstw, z których każde uważa, że jego decyzje nie wpływają na zachowanie innych firm.

Równowaga przedsiębiorstwa w warunkach konkurencji monopolistycznej

Z rysunku widać, że w strukturze rynku typowej dla konkurencji monopolistycznej występuje w krótkim okresie krzywa popytu DD. Produkcję ustala się na poziomie, przy którym MC zrównuje się z MR.

W tych warunkach osiągany przez przedsiębiorstwo zysk przyciąga nowych producentów do gałęzi i powoduje przesunięcie krzywych popytu wszystkich przedsiębiorstw w lewo. Krzywa popytu osiąga nowe położenie D'D'.

W przypadku konkurencji monopolistycznej równowaga długookresowa przedsiębiorstwa ustala się w punkcie styczności F, tj. w miejscu w którym styka się z krzywą AC przy wielkości produkcji dla której MC równa się MR.

Potem nie ma dalszych wejść do gałęzi ani wyjść z niej.

3. Kartele

Kartel jest to organizacja niezależnych producentów zmierzających do wykluczenia konkurencji między sobą poprzez regulację udziałów w rynku, poziomu produkcji i cen, a to w celu podnoszenia cen i zysków ponad poziom wyznaczone przez konkurencję.

Kartel nazywa się porozumienie przedsiębiorstw danej gałęzi dotyczące:

• Warunków sprzedaży

• Podziału rynku zbytu

• Globalnych rozmiarów produkcji

• Wielkości produkcji poszczególnych przedsiębiorstw kartelu

Zmowy przedsiębiorstw są łatwiejsze w przypadku, kiedy formalne porozumienia są prawnie dozwolone.

Kartele z reguły dąży do osiągnięcia stanu, gdy suma korzyści jego członków jest równa tym, które może osiągnąć dana gałąź traktowana jako całość.

Kartel to np. (OPEC)

4. Teoria gier i równowaga Nasha

Definicja teorii gier

• Jest określana jako teoria decyzji wielu osób oraz jako analiza konfliktów

• Analizuje się w niej zachowanie różnych podmiotów oraz ich wzajemne interakcje

• Jest interdyscyplinarną dziedziną nauki związaną z matematyką i ekonomią

Mianem gry określa się szeroki wachlarz współzależności między różnymi podmiotami.

Efekty tych współzależności wynikają z powiązanych wzajemnie wariantów postępowania dwóch lub większej liczby osób działających z różnych pobudek.

Zachowania strategicznych i strategia dominująca

W przypadku występowania współzależności zachowań podmiotów mówi się o zachowaniach strategicznych.

Jeżeli ta sama strategia zostaje wybrana dla każdego z możliwych profili strategii, to nazywamy ją strategią dominującą.

Analizę gier zapoczątkowali:

• John Charles Harsanyi (ekonomista, matematyk i filozof amerykański)

• Reinhard Sel

W 1994 roku otrzymali oni nagrodę Nobla.

John Charles Harsanyi przekształcił gry z niekompletną informacją w gry o informacji kompletnej

John Nash wprowadził koncepcję równowagi w grach niekooperacyjnych.

Koncepcja ta została nazwana od jego nazwiska równowagą Nasha.

Równowaga Nasha jest to stan, kiedy każdy z graczy wybiera najlepszą strategię przy danych strategiach innych graczy.

5. Konkurencja oligopolistyczna, założenia i właściwości

Oligopol jest ot gałąź, w której działa niewielu producentów. Każdy z nich ma świadomość, że jego sytuacja zależy od działań konkurentów.

Podstawowe założenia oligopolu:

• Sprzedający są cenotwórcami

• Wejście na rynek może być wolne lub zablokowane

• Kupujący są cenobiorcami

Właściwości konkurencji oligopolistycznej:

• Ze względu na ilość kupujących i ich siłę

W oligopolu jest wiele kupujących, z których żadne nie ma siły kształtowania rynku.

• Ze względu na ilość sprzedających i ich siłę

W oligopolu jest kilku sprzedających, z których każdy ma duża siłę oddziaływania na rynek.

• Ze względu na substytucyjność produktów

W oligopolu produkty mogą być zróżnicowanie, ale nie muszą

6. analiza struktury gałęzi ze względu na stopień koncentracji

Działanie konkurencji pomiędzy niewielką liczbą sprzedawców

Charakterystyczne cechy różnych struktur

Struktura gałęzi (z przykładami)	wskaźnik koncentracji w %	Stopa zysku w % wartości akcji	Wydatki na badania i rozwój w % sprzedaży	Wydatki na reklamę w % sprzedaży	Stopień giętkości cen (100= w gałęzi konkurencyjnej)
Wysoka koncentracja (pojazdy silnikowe) przemysły: tytoniowy, metali niezależnych	79	13	1,8	1,7	38
Umiarkowana koncentracja (przemysły: papierniczy, kamieniarski, gliniarski, szklany, chemiczny)	13	12	2,0	1,6	25
Niska koncentracja( odzieżowy, poligraficzny, meblowy)	18	11	0,6	0,9	14

Z tabeli wynika, że różne struktury gałęzi charakteryzują się odmiennymi wielkościami wydatków na badania, na reklamę oraz różną giętkością cen.

Ze względu na stopień koncentracji wyróżnia się trzy główne struktury gałęzi:

• gałęzie o wysokim poziomie koncentracji

• gałęzie o umiarkowanym koncentracji

• gałęzie o niskim poziomie koncentracji

• gałęzie bardziej skoncentrowana charakteryzują się sztywniejszymi cenami aniżeli gałęzie konkurencyjne sprzedające swe wyroby na rynkach typu aukcyjnego.

7. Model złamanej krzywej popytu

Model złamanej krzywej popytu wyjaśnia fakt, iż krzywa popytu firmy oligopolistycznej ma załamanie w punkcie odpowiadającym panującej na rynku cenie.

Ceny na rynkach oligopolistycznych, pomimo występowania zmian popytu i kosztów, wykazują tendencję do stabilności.

Model złamanej krzywej popytu przedstawia wyjaśnienie zagadnienia sztywności cen.

Złamana krzywa popytu

Oligopolista maksymalizuje swój zysk przy cenie na poziomie P₀ i rozmiarach produkcji Q₀ wyznaczonych przez przecięcie się krzywych kosztów krańcowych z przerwaną krzywą utargu krańcowego na skutek załamania się krzywej popytu.

Cena maksymalizująca zysk przedsiębiorstwa pozostaje na stałym poziomie.

Oligopoliście nie opłaca się obniżka ceny, gdy inni mogą zrobić to samo, gdyż w rezultacie obniży się elastyczność popytu, spadnie utarg całkowity i zmniejszy się jej zysk.

8. Funkcję reakcji

Funkcja reakcji przedsiębiorstwa pokazuje jak zmienia się optymalna wielkość produkcji tego przedsiębiorstwa na skutek wszystkich możliwych działań konkurenta.

W modelu Cournota każde przedsiębiorstwo uznaje wielkość produkcji innych przedsiębiorstw za daną.

Istota analizy Cournota polega na tym, że każda z firm przyjmuje wielkość produkcji drugiej firmy jako daną i dostosowuje swoją podać, znając także popyt rynkowy.

Model Heinricha von STackelberga

Przedsiębiorstwo B zna wielkość produkcji ustaloną wcześniej przez przediśbiorstwo A.

Ustalając wielkość swojej produkcji przedsiębiorstwo A powinno przewidzieć reakcję firmy B.

W konkurencji strategicznej odbywającej się zgodnie z grą Stackleberga. Każda z firm woli być pierwsza ale chciałaby wykonać ruch możliwe jak najpóźniej gdyby mogła być pewna, że rywal nie uprzedzi jej w wykonaniu tego ruchu.

Strategiczne zachowania firm w strukturze rynku typowej dla oligopolu można podzielić następująco:

• Strategie współpracy

• Strategie grabieżcze

• Grabież cenowa

• Grabież nie cenowa

• Działania grabieżcze mające na celu zwiększenia kosztów rywala

Grabież cenowa jest najczęściej analizowana jest w nauce ekonomii. Polega na drastycznym obniżeniu cen w celu spowodowania strat u rywala.

Grabież nie cenowa może przejawiać się w postaci nagłej ekspansji produkcji, wprowadzaniu nowych produktów, czy agresywnej promocji.

Działania grabieżcze zmierzają do eliminacji rywala przez zwiększenie jego kosztów, na przykład poprzez podjecie działań zwiększających ceny używanych przez niego czynników produkcji.

Teoria ekonomi nie dostarczyłam jednak, jak dotąd, jednoznacznych kryteriów teoretycznych odróżniania działań grabieżczych od konkurencyjnych (wyjaśnienia strategii grabieży firm oligopolistycznych)

---