Pytanie 1.

Badanie marketingowe jest procesem wieloetapowym, który polega na gromadzeniu, analizie i prezentacji tych danych kierownicwu (w przypadku przedsiębiorstwa). Rola tych badań w przedsibiorstwie polega na pomocy w podejmowaniu przez kierownictwo słusznych i trafnych decyzji związanych z funkcjonowaniem przedsiębiorstwa. Potrzeby informacyjne użytokwników zależą od warunków, w jakich podejmują oni decyzje. Potrzeby te są małe w warunkach pewności działaniai. Jednak w gospodarce rynkowej i konkurencyjnej większość decyzji jest podejmowana w sytuacji niepewności, w której trudniej jest przewidzieć przyszłe zdarzenia bez posiadania dodatkowych informacji. Przydatność badań marketingowych rośnie zatem proporcionalnie do wzrostu niepewności działań przedsiębiorstwa - łaściwe wykorzystanie informacji ogranicza znacznie ryzyko.

1. Faza identyfikacji problemów decyzyjnych :

Problem decyzyjny - jest zidentyfikowany wówczas, gdy są ustalone cele oraz wówczas, gdy z aktualnego stanu rzeczy wynika, że cele te nie są jeszcze osiągnięte. Badania marketingowe pomagają w ustalaniu celów, poznaniu aktualnego stanu rzeczy oraz w wyszukiwaniu sytuacji sprzyjających. Zarównow problem, jak i sytuacje sprzyjające mogą pojawić się niespodziewanie. Ich natychmiastowe wykrycie przez badania daje przedsiębiorstwu duże korzyści i często przewagę nad konkurencją.

2. Faza ustalania problemów badawczych:

Zidentyfikowanych problemów jest zazwyczaj więcej niż możliwpści ich wykorzystania w krótkim czasie. Badania pomagają wybrać właściwy problem i sytuacje sprzyjające realizacji określonego celu. Priorytet uzyskują te problemy, które najbardziej przyczyniaja się do oszczędności czasu oraz mają największy wpływ na osiągnięcia celu. Badania pozwalają określić, które działania podejmowane przez konkurencję stanowią zagrożenia.

3. Faza rozwiązywania problemów badawczych:

Po wyborze problemu są często rozpatrywane różne alternatywy osiągnięcia celu, a następnie pozostawia się najlepszą alternatywę. Większość problemów marketingowych polega na wyborze właściwego produktu, ceny, kanału dystrybucji, kanału przekazu reklanowego lub segmentu rynku. Są również przykłady trafnych decyzji podjętych bez dodatkowych danych. Niektóre decyzje nie wymagają więc podejmowania kosztownych badań.

4. Faza kontroli:

Badania marketingowe pełnią również rolę kontroli podjętych i wykonanych decyzji przez określenie skuteczności działań marketingowych, produkcyjnych, handlowych, finansowych i administracyjnych. Dzięki temu jest możliwe sprawdzenie, czy realizacja decyzji jest zgodna z zamierzeniami, czy należy zmodyfikować uprzednio podjęte decyzje, czy też należy z nich zrezygnować. Dużo korzystniejsze jest przed podjęciem decyzji.

Pytanie 2.

Błędem w badaniach marketingowycch nazywamy różnicę między wartością otrzymaną w rezultacie określonej czynności badawczej a wartością prawdziwą lub wratością oczekiwaną przez badacza.

Błędy w badaniach marketingowych:

I. Błędy doboru próby:

1. wytypowanie niewłaściwej populacji generalnej,

2. błędny wykaz populacji badanej,

3. błędu nielosowego doboru,

4. błędy niewłaściwego stosowania próby,

II. Pozostałe błędy badania:

5. błędy problemu badawczego,

6. błedy instrumentu pomiarowego,

7. błędy zbierania danych,

8. błędy redukcji dabych,

9. błędy analizy i interpretacji,

10. błędy prezentacji i oceny wyników.

Błędy niwłaściwego wytypowania populacji generalnej wynikające z różnicy między populacją niazbędną do otrzymania potrzebnych danych a populacją szukaną przez badacza.

Błędy wytypowania niewłaścciwego wykazu populacji badanej wynikają z różnicy między populacją zdefiniowaną przez badacza a listą badanyzh jednostek przez nigo używaną.

Błędy doboru nielosowego wynikające z różnicy między próbą reprezentatywną a próbą otrzymaną w wyniku zastosowania metody dobru nielosowego.

Błędy niewłaściwego dostosowania próby wynikające różnicy między próbą dobraną a próbą rzeczywiście stosowaną.

Błędy problemu badawczego wynikają z różnicy między danymi nizbędnymi do rozwiązania określonego problemu decyzyjnego poszukiwanymi przez badacza danymi opisanymi w problemie badawczym. Aby uniknąć tego błędu, należy najpierw dokładnie wyliczyć informacje potrzebne do podjęcia decyzji.

Błędy pomiaru wynikają z różnicy między wynikiem osiągniętym w danym pomiarze a wynikiem poszukiwanym przez badacza. Źródłem tego błędu może być wadliwe zaprojektowanie instrumentu pomiarowego. Do do tej kategorii błędów zalicza się również błędy popełnione w pomiarach metodami eksperymentu. Błąd eksperymantu powstaje wówczas, gdy mierzony jest efekt samej sytuacji eksperymentalnej, a nie tylko efekt zmiennej niezależnej. Kolejnym błędem pomiaru jest błąd braku odpowiedzi.

Błędy redukcji danych wynikają z różnicy między wynikami otrzymanymi w rezultacie stosowanych metod redukcji a wynikami oczekiwanymi przez badacza. Błędy te wynikają głównie z niestarannego przygotowania otrzymanych z pomiarów danych surowych do dalszej analizy ilaościowej i jakościowej.

Błędy analizy i interpretacji danych wynikają z różnicy między danymi otrzymanymi w wyniku zastosowania metod analizy a danymi poszukiwanymi przez badacza. Źródłami tego błędu mogą być: zastosowanie nieodpowiednich metod analizy albo też proste pomyłki.

Błędy prezentacji i oceny wyników badania wynikają z różnicy między wynikami badania przekazanymi przez badacza a informacją odebraną przez urzytkownika. Źródłem błędu jest zwykle nieumiejętne zaplanowanie i przeprowadzenie prezentacji. Rezultatem jest niezrozumienie i błędna interpretacji wyników badania.

Pytanie 3.

Etapy projektowania badania marketingowego:

1. analiza i określenie problemu badawczego,

2. wstępne zaprojektwanie procesu doboru próby,

3. wybór form pomiaru źródeł wtórnych i pierwotnych,

4. wybór instrumentów pomiarowych i ich wstępne zaprojektowanie,

5. wybór metod redukcji i analizy danych uzyskanych z pomiarów,

6. zaplanowanie badania i określenie jego kosztów,

7. określenie wartości informacji otrzymanej z badania,

8. opracowanie propozycji badawczej.

Określenie problemu badawczego - trafne zdefiniowanie problemu badawczego wymaga przede wszystkim nienagannej współpracy między decydentem a badaczem. Dzięki temu decydent rozumie, co badacz może, a czego nie może dać; badzacz natomiast lepiej zna istotę problemów. Dokładne określenie problemu badawczego należy do najważniejszych, wstępnych czynności każdego badacza. Przekształcenie problemu decyzyjnego na problem badawczy odbywa się przez dokładne i wyczerpujące wyliczenie rodzajów danych nizbędnych do rozwiązania problemu decyzyjnego oraz sformułowanie hipotez. Dopiero na tej podstawie można trafnie sformułować problem badawczy.

Dobór próby do badania - większość badań ogranicza się do pomiaru dobranych za pomocą określonych metod prób z populacji badanej lub z populacji generalnej. Projekt badania zawiera ogólny plan doboru próby określający badaną populację, jednostkę próby, stosowane wykazy, mwtodę doboru próby. Etapy projektowania procesu doboru próby:

1. określenie populacji generalnej i badanej;

2. określenie jednostki próby;

3. określenie wykazu populacji badanej;

4. określenie liczebności próby;

5. wybór metody doboru próby (losowa i nielosowa);

6. zaplanowanie i pobranie próby.

Wybór form pomiaru - rozróżnia się trzy podstawowe rodzaje pomiarów: pomiar wtórny korzystający ze źródeł wtórnych, pomiar pierwotny sondażowy oraz pomiar w formie eksperymentu oparty na źródłach pierwotnych. Wybór formy badania jest jedną z kluczowych decyzji w projektowaniu badania.

Metody zbierania danych ze źródeł wtórnych i pierwotnych:

1. źródła pierwotne:

1. zbieranie danych wewnętrznych - wybór, kolekcjonowanie, studiowanie róźnych źródeł wtórnych wewnątrz firmy;

2. zbieranie danych zewnętrznych - wyszukiwanie, kompilacja, kopiowanie, notowanie, kupno gotowych zbiorów danych;

2. źródła pierwotne:

1. ankiety (pierwotne sondaże pośrednie):

2. inne sondaże pośrednie (pierwotne sondaże pośrednie):

3. wywiady (pierwotne sondaże bezpośrednie):

4. inne sondaże bezpośrednie (pierwotne sondaże bezpośrednie)::

5. laboratoryjne (eksperyment):

6. terenowe (eksperyment):

7. metody symulacji (eksperyment):

Wybór instrumentów pomiarowych - wybór metody pomiaru wyznacza jednocześnie wybór i zaprojektowanie właściwego instrumentu pomiarowego. Rozróźnia się dwie główne grupy instrumentów pomiarowych stosowanych w badaniach marketingowych: instrumenty pomiarowe naturalne, czyli zmysły oraz instrumenty pomiarowe sztuczne (konwencjonalne i mechaniczne). Instrumenty konwencjonalne są zwykle narzędziami papierowymi służącymi głównie do pomiaru zjawisk jakośćiowych, podczas gdy instrumenty mechaniczne mierzą głównie zjawiska ilościowe.

Klasyfikacja instrumentów pomiarowych:

1. instrumenty naturalne:

1. wzrok, słuch - metody obserwacji, studiowanie i wybór danych ze źródeł wtórnych,

2. wzrok, smak, węch, dotyk - degustacje, oceny próbektowarowych i inne metody oceny,

2. instrumenty pomiarowe sztuczne:

1. kwestionariusz (instrument konwencjonalny);

2. test (instrument konwencjonalny);

3. dzienniki (instrument konwencjonalny);

4. instrukcja (instrument konwencjonalny);

5. model (instrument konwencjonalny);

6. inne instrumenty konwencjonalne;

7. wizometr (instrumenty mechaniczne);

8. kamera (instrumenty mechaniczne);

9. komputer (instrumenty mechaniczne);

10. psychogalwanometr (instrumenty mechaniczne);

11. skaner (instrumenty mechaniczne);

12. terminal MRT (instrumenty mechaniczne);

13. tachistoskop (instrumenty mechaniczne);

14. inne instrumenty mechaniczne.

Wybór metod analizy danych - analiza polega na przetworzeniu zebranych danych na opisowe twierdzenia i wnioski o wzajemnych zależnościach między analizowanymi zmiennymi. Wybór metod analizy zależy od zastosowanego procesu doboru próby, użytego instrumentu pomiarowego oraz form pomiaru. Metodę analizy danych wybiera się jeszcze przed rozpoczęciem pomiaru. Użyteczną metodą umożliwiającą dobór odpowiednich sposobów analizy jest przeprowadzania pomiaru imitacyjnego z użyciem wstępnie zaprojektowanego instrumentu. Dane imitacyjne poddaje się następnie analizie za pomocą wybranych metod. Postępowanie to pozwala upewnić się, że wybrane metody analizy dostarczą danych potrzebnych do rozwiązania określonego problemu.

Plan i koszty badania - w tym etapie badacz opisuje ciąg czynności, które należy wykonać, stosując określone środki, aby wytyczony proces badawczy przebiegał planowo i doprowadził w najkrótszym czasie do osiągnięcia celu badania. Plan określa przede wszystkim czas i koszty badania. Czas i koszty są od siebie zależne i można je w pewnych granicach stosować zamiennie.

Po dokładnym zidentyfikowaniu i zdefiniowaniu czynności określa się ich wzajemne zależności. Następnie oblicza się szacunkowy czas każdej czynności badawczej oraz najwcześniejsze jej rozpoczęcie i zakończenie. Obliczone liczby roznieszcza się na siatce graficznej, którą stanowią linie łączące poszczególne zdarzenia. W tej fazie projekt jest na tyle sprecyzowany, że możliwe jest określenie kosztów badania. Składają się na nie koszty pracy, materiałów, transportu, koszty ogólne i inne.

Określenie wartości informacji - koszt wytworzenia infirmacji nie zawsze jest równy jej wartości. Nawet najlepsza informacja dla decydenta może nic nie kosztować. O wartości informacji świadczy jej potrzeba oraz spodziewane wyniki. Wartość informacji mierzy się stopniem jej przydatności w procesie podejmowania decyzji. Wartość informacji zakeży więc od znaczenia decyzji, niepewności z nią związanej oraz wpływu uzyskanej w rezultacie badania informacji na decyzji. Informacja doskonała to taka informacja, która usuwa całkowicie niepewność i redukuje do zera ryzyko związane z podjęciem decyzji.

Prezentacja projektu badania - jest ostatnim etapem projektowani badania marketingowego opracowanego na piśmie. Są one przedstawiane kierownictwu, klientom lub do wglądu zainteresowanym osobom. Na ich podstawie kierownicteo decyduje, czy projekt będzie realizowany. Propozycje badawcze pozwolą upewnić się jeszcze raz, że decydent i badacz rozumieją się wzajemnie co do problemu badawczego i sposobu przeprowadzenia badania. Propozycje badawcze mogą być szczegółowym i obszernym opracowaniem lub też krótkim i zwięzłym planem działania. Propozycje badawcze zazwyczaj obejmują kilka pozycji:

• cel badania,

• tło badania,

• zakres badania,

• sposób przeprowadzenia badania,

• plan organizacji,

• dodatkowe dane,

• wyniki.

Pytanie 4.

Metoda doboru próby - jest to sposób, w jaki elementy populacji badanej są dobierane z tej populacji. Zazwyczaj dzieli się te metody je na metody doboru losowego i nielosowego. W praktyce istnieje dużo szerszy zakres metoddoboru, np. dobór jednostek prostych i złożonych, dobór niewarstwowy i warstwowy, dobór z jednakowym i niejednakowym prawdopodobieństwem oraz dobór jednostopniowy i wielostopniowy. Podane możliwości wyboru metod można zestawić w różnych kombinacjach.

Dobór losowy próby - jest to taki sposób doboru jednostkek z listy badanej populacj, gdzie przypadek losowy decyduje o tym, która jednostka zostanie dobrana. Najczęściej stosowane metody losowania:

• losowanie proste,

• losowanie systematyczne.

Spośród metod doboru nielosowego największe zastosowanie w badaniach marketingowych znalazły dwie metody:

• metoda doboru jednostek typowych - ma zastosowanie w doborze jednostek prostych lub złożonych, typowych uważanych za przeciętne,

• metoda doboru kwotowego - metoda opiera się na założeniu, że próba jest reprezentatywna dla wszystkich elementów badanej populacji.

Metoda doboru jednostek typowych ma zastosowanie w wyborze jednostek prostych lub złożonych, typowych uważanych za przeciętne. Metoda ta jest często stosowana we wstępnych etapach badań, gdzie wymagana jest szybkość i małe koszty (jest jednak źródłem wielu błędów).

Metoda doborukwotowego jest szeroko stosowana w badaniach marketingowych. Metoda ta opiera się na założeniu, że próba jest reprezentatywna dla wszystkich elementów badanej populacji. Próbę dobiera się w następujący sposób:

• Badaną populację dzieli się na grupy (warstwy) według pewnych cech - kryteriów. Każdą wyodrębnioną warstwę należy operacyjnie zdefiniować. Dobór próby wymaga więc dokładnej znajomości struktury badanej populacji ze względu na pożądane cechy.

• Po wyborze warstw określa się skład próby. W tym celu należy ustalić udział procentowy wybranych warstw w populacji badanej. Następnie oblicza się sklad próby proporcjonalnie do udziału poszczególnych warstw w populacji. Ustalona wcześniej liczba jednostek próby zostaje podzielona proporcjonalnie do udziałow poszczególnych warstw. Te składowe ilości próby nazywa się kwotami.

Podstawowym mankamentem metody kwotowej jest brak możliwości szacowania reprezentatywności doboru kwotowego.

Problem określenia populacji badawczej.

Populacja badana jest to skończona zbiorowość, o której badacz chce uzyskać określone dane. Populacja badana wymaga ścisłego określenia, do czego można zastosować definiowanie operacyjne. W definicji operacyjnej wyodrębnia się takie składniki populacji badanej, jak podmiot (element) populacji, jednostkę próby, przedmiot populacji (zakres) oraz czas, w którym jednostki próby będą poddane pomiarom.

Problem określenie jednostki próby.

Jednostką próby może być jednocześnie element populacji badanej. Element populacji jest zwykle jednostką naturalną, np. respondent, produkt. Jednostką próby jest często wielokrotność jednostek naturalnych tworzących nową jednostkę, np. rodzina. Jednostka może więc być prosta lub złożona. Im bardziej jest złożona jednostka próby, tym mniejsza jest dokładność wyników pomiaru i mniejsze są koszty tej operacji.

Problem określenie wykazu populacji badanej.

Wykazem badanej populacji nazywa się zbiór elementów tej populacji odwzorowany na określonej liście, zktórej dobiera się próbę. Listą odwzorowującą badaną populację może być:księga adresowa, książka telefoniczna, lista wyborców, mapa lub jekikolwiek inny wykaz, sporządzone zgodnie z pięciona zasadami:

1. odpowiedniości;

2. kompletności,

3. wyłączności,

4. dokładności,

5. dogodności.

Rzadko się zdarza, aby wykaz spełniał wszystkie wymagania. Występujące rozbieżności są źródłem błędów związanych z danym wykazem.

Problem określenie liczebności próby.

W tym etapie procesu doboru próby trzeba odpowiedzieć na pytanie, jak liczna ma być proba, aby na podstawie wyników jej pomiaru możliwe było wyciąganie wniosków o badanej lub generalnej populacji. Liczebność próby należy określić jeszcze przed zastosowaniem metody jej poboru.

Problem określenia pobranie próby.

Zaplanowanie procesu dobou próby polega na pisemnym sformułowaniu planu wprowadzenia w życie podjętych dotychczas decyzji związanych z doborem próby.

Plan opisuje takie problemy, jak operacyjne zdefiniowanie jednostki próby, obliczanie wielkości próby minimalnej, instrukcje dla osób prowadzących pomiary, instrukcje postępowania, gdy dobrana jednostka jest niedostępna itd

Pobranie próby należy odróznic od pomiaru poszczególnych jednostek próby. Pomiarowi mogą być poddane tylko te jednostki, które zostały pobrane z wytypowanej próby. W wielu przypadkach istnieją rozbieżności między próbą dobraną w procesie doboru próby a próbą rzeczywiście pobraną przez osoby prowadzące pomiary. Rozbierzność tz jest źródłem błędów. Nawet bardzo dokładnie opracowane instrukcje dotyczące zarównopróby losowej, jak i kwotowej nie zawsze są przestrzegane przez osoby prowadzące pomiary. Osoby te popełniają błędy nie tylko podczas pobierania prób, lecz także podczas samego pomiaru jednostek próby. Dlatego po obliczeniuliczebności i składu próby należy szczególnie starannie opracować i rozdzielić instrukcje osobom, które będą prowadziły pomiary pobranych w terenie jednostek próby.

Pytanie 5.

Etapy budowy kwestionariusza w badaniach marketingowych:

1. określenie celu i problemu badawczego;

2. sformułowanie wstępnej listy pytań;

3. wstępne skalowanie odpowiedzi;

4. wstępne sprawdzenie;

5. konstrukcja kwestionariusza próbnego;

6. pomiar próbny;

7. opracowanie ostatecznej wersji kwestionariusza.

Określenie celu i problemu badawczego.

Sformułowanie wstępnej listy pytań.

Wstępne skalowanie odpowiedzi.

Wyróżnia się dwa rodzaje odpowiedzi: niewyskalowane i wyskalowane. W zależności od rodzaju żądanej odpowiedzi pytania dzieli się odpowiednio na otwarte i zamknięte. Odpowiedź na pytanie otwarte jest odpowiedzią niewyskalowaną, a odpowiedź na pytanie zamknięte odpowiedzią wyskalowaną.

Wstępne sprawdzenie.

Konsultacja kwestionariusza próbnego.

Pomiar próbny.

Opracowanie ostatecznej wersji kwestionariusza.

Pytanie 6.

Kwestionariusz jest podstawowym istrumentem pomiarowym stosowanym w badaniach marketingowych. W odróżnieniu od instrumentów mechanicznych ten sam kwestionariusz nie może być wielokrotnie stosowany w róznych badaniach. Każde badanie wymaga budowy nowego kwestionariusza lub modyfikacji dotychczasowego.

Kwestionariusz jest to zbiór pytań zapisanych w określony sposób na kartkach papieru lub w innej formie w celu wywołania żądanej odpowiedzi. Kwestionariusza używa się w badaniach marketingowych do pomiaru cech psychicznych, fizycznych, demograficznych, ekonomicznych i innych cech. Istotą pomiaru za pomocą kwestionariusz jest zadanie pytania. Pytanie jest adresowane do respondenta i jest zasadniczą częścią kwestionariusza. Pytanie bezpośrednio ingeruje w świadomość respondenta, pobudzając go do odpowiedzi. Rodzaj pytania oraz sposób jego budowy ma zatem zasadnicze znaczenie dla wyników całego badania. Kwestionariusz jest jednym z najważniejszych elementów wiążących proces badania marketingowego z procesem podejmowania decyzji.

Pierwszym etapem każdego badania marketingowego jest jego zaprojektowanie. Projekt badania jest dokładnym wyszczególnieniem problemu badawczego, kosztów i wartości informacji oraz czynności służących zebraniu, analizie i prezentacji danych. Na proces projektowania składa się osiem etapów:

1. analiza i określenie problemu badawczego,

2. wstępne zaprojektwanie procesu doboru próby,

3. wybór form pomiaru źródeł wtórnych i pierwotnych,

4. wybór instrumentów pomiarowych i ich wstępne zaprojektowanie,

5. wybór metod redukcji i analizy danych uzyskanych z pomiarów,

6. zaplanowanie badania i określenie jego kosztów,

7. określenie wartości informacji otrzymanej z badania,

8. opracowanie propozycji badawczej.

Pytanie 7.

Źródła informacji:

• wewnętrzne źródła pierwotne,

• wewnętrzne źródła wtórne,

• zewnętrzne krajowe źródła pierwotne,

• zewnętrzne krajowe źródła wtórne,

• zewnętrzne zagraniczne źródła pierwotne,

• zewnętrzne zagraniczne źródła wtórne.

Wewnetrzne źródła pierwotne znajdują się wewnątrz przedsiębiorstwa, są łatwe do zidentyfikowania i pomiaru. Przykładem źródeł pierwotnych w przedsiębiorstwie są: pracownicy, produkty, opakowania, prototypy, próbki towarów, środki pracy, środki promocji. Do tej kategori nie można zaliczać własnej speawozdawczości, dokumentacji księgowej i handlowej, ponieważ są to źródła wtórne.

Zewnętrzne krajowe źródła pierwotne znajdują się poza przedsiębiorstwem, ale w granicach kraju, bez względu na ich pochodzenie. Są one trudniejsze do zidentyfikowania i pomiaru. Do krajowych źródeł pierwotnych należy: produkty konkurencyjne i inne, opakowania produktów konkurencyjnych, środki konkurencyjnej działalności marketingowej, klienci przedsiębiorstwa, pracownicy przedsiębiorstw obcych, społeczeństwo jako całość, konkurencyjny transport. Źródła te poddaje się pomiarom za pomocą różnych metod, takich jak wywiad , ankieta, degustacja, obserwacja itd.

Zewnętrzne zagraniczne źródła pierwotne znajdują się poza przedsiębiorstwem i jednocześnie poza granicami państwa. Przykłady tych źródeł zasadniczo nie różnią się od podanych wyżej. Różnice występują w stopniu trudności ich pomiaru i dostępu do nich. Te źródła nie różnią się zasadniczo od podanych w dwóch poprzednich punktach. Różnice występują w stopniu trudności ich pomiaru i dostępu do nich.

Wewnętrzne źródła wtórne w większości powstają i znajdują się wewnątrz przedsiębiorstwa. W pierwszej kolejności korzysta się z tych źródeł. Szczególnie przydatne dla działalności przedsiębiortwa są następujące pomiary i analizy dokonane na podstawie własnych źródeł wtórnych:

1. Udział poszczególnych klientów w zysku,

2. Udział poszczególnych rynków w zysku,

3. Udział w danym rynku i zakupach poszczegolnych klientów,

4. Pomiar zdolności produkcyjnych,

5. Pomiar kosztów dostawy produktów w różnych ilościach,

6. Analiza ofert i zrealizowanych zamówień.

Najbogatsze źródła wtórne znajdują się zwykle w księgowości przedsiębiorstwa. Znajdują się tam dane na temat kosztów, wielkości sprzedaży, zakupów, zapasów i zamówień. Szczególnym przypadkiem źródeł wtórnych są komputerowe bazy danych.

Zewnętrzne krajowe źródła wtórne powstają i znajdują się poza przedsiębiorstwem, ale w granicach kraju. Mogą zawierać dane na temat rynku krajowego i zagranicznego, na temat konkurencji krajowej i zagranicznej itd. Źródła te można podzielić na następujące grupy:

źródła znajdujące się w przedsiębiorstwach konkurencyjnych (najtrudniej do zdobycia), źródła znajdujące się w różnych instytucjach administracyjnych, gospodarczych, naukowych i innych, zewnętrzne bazy danych.

Zewnętrzne zagraniczne źródła wtórne powstają poza przedsiębiorstwem i jednocześnie poza granicami kraju. Część tych źródeł jest dostępna w Polsce w różnych instytutach i biblotekach. Przedsiębiorstwa mogą również korzystać bezpośrednio ze źródeł dostarczonych przez swoich zagranicznych przedstawicieli.Zagraniczne źródła wtórne można sklasyfikować następująco: rządowe (spisy powszechne, statystyczne, inne wydawnictwa rządowe), pozarządowe (izby handlowo-przemysłowe), czasopisma (ogólnogospodarcze, specjalistyczne), przedsiębiorstwa (banki, firmy badawcze, inne przedsiębiorstwa).

Szczególnym rodzajem źródeł wtórnych są księgi adresowe. Należą one do źródeł, z których najczęściej korzysta się w badaniach. Wszystkie księgi można podzielić na trzy grupy: ogólne, obejmujące kilka krajów, kontynent lub cały świat, krajowe, obejmujące instytucje jednego kraju, branżowe, obejmujące przedsiębiorstwa danej branży lub kilka branż w danym kraju, grupie krajów lub na całym świecie.

Pytanie 8.

Metody pomiaru pośredniego: ankiety, metoda delficka, wywiad telefoniczny. Metody pomiaru bezpośredniego: wywiady, pomiary fizjologiczne, metody obserwacji, rejestracja i spis, degustacje i oceny próbek, metody projekcyjne.

Ankieta pocztowa jest to najczęściej spotykana metoda pomiaru, polegająca na rozesłaniu drogą pocztową kwestionariuszy ankietowych do dobranej wcześniej grupy respondentów. Respondenci odpowiadają na pytania i zwracają kwestionariusze. Zalety: możliwość poddania pomiarowi dużej próby, brak barier przestrzennych, duży stopień anonimowości, względnie małe koszty jednostkowe, respondent dysponuje czasem na odpowiedz, możliwość standaryzacjikwestionariusza. Wady: długi okres oczekiwania na zwrot kwestionariuszy, duża część respondentów nie zwraca kwestionariuszy, malejąca efektywność pomiaru w miarę zmniejszania się procentu odpowiedzi.

Ankieta prasowa forma ta polega na zamieszczeniu w wybranym czasopiśmie kwestionariusza, który może być zaprojektowany w porozumieniu z redakcją czasopisma. Wypełnione kwestionariusze są wysyłane pod wskazany adres. Zalety: większy procent odpowiedzi niż w ankiecie pocztowej, forma niezbyt kosztowna i zabierająca mniej czasu, jest bardzo wygodna, ponieważ zapewnia całkowitą anonimowość.

Ankieta telefoniczna ta forma pomiaru polega na udzieleniu odpowiedzi pisemnej na podyktowanym telefonicznie kwestionariuszu. Ankieta telefoniczna łączy w sobie niektóre własności ankiety pocztowej i wywiadu telefonicznego. Podstawową wadą tej ankiety jest ograniczona objętość.

Ankieta radiowa i telewizyjna pomiar polega na ogłoszeniu w radii i telewizji tekstu kwestionariusza oraz uzyskaniu pisemnych odpowiedzi przesłanych pocztą lub inną drogą. Ta ankieta ma podobną wadę jak telefoniczna - kwestionariusz nie może być oryginalnie wydrukowany i nie może być zbyt obszerny.

Ankieta komputerowa ten rodzaj ankiety polega na prezentowaniu respondentom pytań na ekranie terminalu lub monitora i uzyskaniu odpowiedzi przez system przycisków. Zalety: redukcja błędu wynikającego z bezpośredniego kontaktu respondenta z ankieterem, szybkie przetworzenie danych uzyskanych z pomiaru.

Ankieta opakowaniowa polega na prezentacji respondentom wydrukowanego na opakowaniu kwestionariusza oraz uzyskaniu pisemnej odpowiedzi, który może być zwrócony pocztą lub inną drogą. Kwestionariusz może też być wydrukowany na karcie gwarancyjnej.

Zalety: względnie duży procent odpowiedzi. Wady: ograniczona przez opakowanie objętość i układ kwestionariusza.

Ankieta audytoryjna forma dogodna do zastosowania na konferencjach, sympozjach, zjazdach, wykładach i innych zgromadzeniach. Polega na rozdaniu kwestionariuszy, a po ich wypełniemiu zebraniu przez ankietera. Zaletą tej ankiety jest duży procent odpowiedzi.

Ankieta ogólna pomiar polega na rozmieszczeniu kwestionariuszy w miejscach ogólnie dostępnych, skąd zainteresowane osoby mogą instrument pobrać, udzielić odpowiedzi i przesłać pod wskazany adres.

Metody obserwacji . Obserwowana osoba jest biernym obiektem pomiaru, zwykle nie jest świadoma faktu obserwacji. Metody obserwacji należy traktować jako pomiar dodatkowy i uzupełniający. Wymiary obserwacji można łączyć ze sobą na różne sposoby, dzięki czemu otrzymuje się konkretne metody obserwacji. Wyróżnia się następujące wymiary obserwacji:

kontrolowana i nie kontrolowana, jawna i ukryta, uczestnicząca i nie uczestnicząca, standaryzowana i nie standaryzowana, pośrednia i bezpośrednia.

Wywiady grupowe charakteryzują się niewielkim stopniem standaryzacji oraz większą głębokością niż wywiady osobiste. Przeprowadzane są w grupach od 5 do 25 respondentów w celu zdobycia danych na jeden, ściśle określony temat. Pomiar polega na wywołaniu i kontrolowaniu dyskusji między uczestnikami grupy na dany temat. Opinie respondentów są zarejestrowane przez moderatora, który kontroluje wywiad przez utrzymywanie i rozwijanie dyskusji w określonych granicach, sam jednak rzadko w niej uczestniczy. Wywiady grupowe stwarzają większe, naturalne bodźce do wyrażania opinii lub eksponowania postaw i motywów. Obecność grupy daje poczucie bezpieczeństwa dla każdego uczestnika. Ponadto wypowiedzi tych uczestników nie są wywołane bezpośrednim pytaniem, lecz zaisniałą sytuacją. W trakcie organizowania wywiadów grupowych należy zwrócić szczególną uwagę na następujące elementy: przygotowanie miejsca, rekrutacja uczestników, wybór moderatora, opracowanie instrukcji, przygotowanie końcowego raportu.

Wywiad osobisty charakteryzuje się małym stopniem standaryzacji - osoba prowadząca wywiad osobisty ma dużą swobodę w zadawaniu i modyfikowaniu pytań, wyjaśnianiu ich znaczenia oraz zadawaniu pytań dodatkowych. Stosuje się w tych wywiadach również kwestionariusze, w których przeważają pytania otwarte.

Pomiary fizjologiczne izyczne i nieświadome reakcje czlowieka na oddziaływanie środków reklamy, opakowania i inne bodźce mogą dać wiele informacji decydentom w zakresie działań marketingowych. Wszystkie te reakcje można mieżyć, głównie za pomocą instrumentów mechanicznych. Oto niktóre, częściej spotykane metody pomiarów fizjologicznych: pomiar fal mózgowych, pomiar ruchu gałek ocznych, pomiar ruchu źrenic, pomiar wrażliwości skóry,pomiar natężenia głosu.

Ankieta z udziałem ankietera

Ankieta bez udziału ankietera

Pytanie 9.

Wywiady bezpośrednie dzieli się na indywidualne i grupowe. Rodzaje wywiadów charakteryzują się dwiema cechami: stopień standaryzacji - wywiady całkowicie niestandaryzowane (swobodne) oraz standaryzowane (zwane wywiadami kwestionariuszowymi); głębokość (stopień ukrycia przed respondentem celu wywiadu) - wywiad jest głębszy gdy prowadzący stara się wydobyć z respondenta więcej dokładnych informacji dotyczących jego motywów postępowania. Wymienione cechy wywiadów mogą występować w kilku połączeniach.

Wywiad prosty standaryzowany instrumentem pomiaru jest standaryzowany kwestionariusz z wyskalowanymi odpowiedziami. Jest on podobny do kwestionariusza ankietowego. Osoba prowadząca ten wywiad nie musi być intensywnie szkolona. Jednak ten rodzaj wywiadu wymaga bardziej intensywnego badania wstępnego i dokładniejszych przygotowań. Kwestionariusz wywiadu zawiera głównie pytania bezpośrednie, które są łatwe i zrozumiałe dla respondentów. Zadanie osoby prowadzącej ogranicza się do przeczytania pytania i zanotowania odpowiedzi.

Wywiad prosty niestandaryzowany (=wywiad swobodny) charakteryzuje się małym stopniem standaryzacji - osoba prowadząca wywiad osobisty ma dużą swobodę w zadawaniu i modyfikowaniu pytań, wyjaśnianiu ich znaczenia oraz zadawaniu pytań dodatkowych. Stosuje się w tych wywiadach również kwestionariusze, w których przeważają pytania otwarte.

Wywiad pogłębiony standaryzowany indywidualny

Wywiad pogłębiony standaryzowany projekcyjny

Wywiad pogłębiony niestandardowy indywidualny

Wywiad pogłębiony niestandaryzowany grupowy

Pytanie 10.

Trzy wiodące scenariusze rozwoju sytuacji na terenie województwa podlaskiego: scenariusz umiarkowany - wizji rozwoju, scenariusz zachowawczo-ostrzegawczy, scenariusz optymistyczny rozwoju. Scenariusz umiarkowany - wizja rozwoju:

- jest wypadkową scenariusza rozwoju optymist i ostrzegawczo-zachowaw; zakłada występowanie w gospodarce światowej sytuacji cechującej się okresami wzrostu i stagnacji

- stabilizacja sytuacji gospodarczej i politycznej za wschodnią granicą Polski, stolica woj.- Białystok, stanie się ważnym ośrodkiem handlowym w obszarze środkowo-wschodniej Europy

- stabilizacja sytuacji gospodarczej sprzyja rozwojowi demokracji

- przystąpienie Polski do UE w 2005 może zaowocować wzrostem ilości środków finansowych na realizację projektów związanych z wyrównywaniem poziomu rozwoju Polski i województwa podlaskiego z innymi regionami Europy.

- gosp Polski w tym scenariuszu może rozwijać się w tempie około 4% - 6% w skali roku, bezrobocie może utrzymać się na poziomie około 10%, może nastąpić prawie 2-krotny wzrost dochodów realnych ludności, przeciętna wielkość gosp rolnego powinna wzrosnąć do 18 ha.

- umocnienie podmiotowości woj. i wzrostu roli województwa jako kreatora polityki regionalnej, integracja obszarów tworzących poprzednio odrębne woj.

- zmniejszenie ujemnego oddziaływania człowieka na środowisko przyrodnicze, wzrost świadomości ekologicznej społeczeństwa

- udział dochodów woj. powinien ulec zwiększeniu do poziomu zapewniającego możliwość prowadzenia efektywnej polityki regionalnej

- poziom techniczny infrastruktury drogowej będzie się systematycznie poprawiał, co poprawi czystość środ naturalnego

- zakłada stały wzrost gospodarczy w całym okresie objętym Strategią. Utrzymanie stałego trendu rozwoju gospodarki zaowocuje systematycznym rozwojem woj. Jest on najbardziej prawdopodobny i powinien być traktowany jako wizja rozwoju województwa. Scenariusz zachowawczo-ostrzegawczy:

- zakłada niestabilność społeczno-gospodarczą krajów za wschodnią granicą, co spowoduje osłabienie wzajemnych stosunków społeczno -ekonom., spadek wzajemnej wymiany handlowej, spadek dochodów woj. podlaskiego i wzrost bezrobocia

- brak działań umacniających samorządy terytorialne: powiatowe i wojewódzkie, brak środków finansowych powoduje osłabienie funkcji samorządu wojewódzkiego

- brak wyraźnego rozgraniczenia kompetencji m-dzy Urzędem Marszałkowskim a Wojewódzkim może powodować spory i osłabić tempo rozwoju regionu

- osłabienie tempa rozwoju gosp. znajdzie odzwierciedlenie w spadku dynamiki przyrostu dochodów własnych samorządu terytorialnego, co spowoduje, że obszar wschodni Polski będzie traktowany jako teren cechujący się dużym ryzykiem inwestycyjnym, wówczas przewiduje się przystąpienia Polski do UE po 2006 .

- wzrost zadłużenia wewnętrznego i zewnętrznego budżetu państwa, co spowoduje osłabienie tempa rozwoju gospodarki

- utrzymanie wysokiego zatrudnienia w rolnictwie i leśnictwie, oraz ukrytego bezrobocia na obszarach wiejskich, może wystąpić brak skutecznej polityki rolnej państwa i brak opłacalności produkcji rolnej,

-obniżenie dostępności do świadczeń medycznych w wyniku wzrostu kosztów procedur medycznych, emigracja zarobkowa osób młodych do państw Europy Zach i USA, wzrost ilości osób korzystających z pomocy społecznej, wzrost ilości przestępstw i zjawisk patologii społecznej

- recesja w okresach przejściowych (spadek liczby zatrudnionych w przemyśle bez powstania nowych miejsc pracy, niska opłacalność działalności gosp., wystąpią tendencje spadkowe w gałęziach przemysłu tj. lekkiego, drzewnego).

- niskie nakłady inwestycyjne sektora komunalnego spowodują pogorszenie się stanu środowiska naturalnego, jak również przez nasilenie się transportu tranzytowego

- stałe pogarszanie się stanu technicznego dróg przebiegających przez podlaskie, wzrost ilości wypadków drogowych, kolej traci na znaczeniu,

-scenariusz ten jest projekcją, która mogłaby zaistnieć tylko przy bardzo niekorzystnym i rozległym splocie różnych czynników regresu (zostały one zawarte w analizie SWOT, jako działające ujemnie na rozwój województwa ). Scenariusz optymistyczny rozwoju:

- przyspieszenie rozwoju województwa ( ożywienie wzajemnej wymiany m-dzy państwami , co powinno sprzyjać przyspieszeniu rozwoju ekonomicznego i społecznego Polski, w tym i woj. podlaskiego)

- stabilizację sytuacji politycznej i gospodarczej na wschodzie Europy (co będzie oddziaływać ożywczo na wzrost wzajemnej wymiany gosp. i kulturalno-oświatowej m-dzy Podlasiem a Wsch)

- budowa drogi ekspresowej z B-stoku do W-wy, pełniącą rolę odcinka trasy łączącej Europę Zach i Wsch, przedłużeniem jej będzie droga do granicy Polski z Litwą, tzw. trasą VIA BALTICA.

- przyjęcie Polski w 2003 do UE powinno zaowocować napływem większych środków finansowych na politykę regionalną państwa, lepszą koniunkturą gospodarczą, umożliwi dokonanie restrukturyzacji rolnictwa i przyśpieszy rozwój obszarów wiejskich.

- wzrost gospodarczy w województwie będzie oscylował wokół 6%-7%, tak jak w kraju.

- rozwój gałęzi przemysłu opierających się na najnowszej technice i technologii , co może pozwolić na podniesienie konkurencyjności gospodarki województwa w stosunku do innych województw w kraju i regionów w Europie.

- stworzenie ok. 70 tys. miejsc pracy na terenie województwa

- wzrostu areału przeciętnego gospodarstwa rolnego do poziomu 25 ha i zalesienie gruntów “wypadających” z produkcji rolnej przy rozwijającym się przemyśle drzewnym

- dopływ środków finansowych na inwestycje w ramach rozwoju regionalnego w proporcji - około 60% środki pomocowe i 40% środki własne woj., co pozwoli na stworzenie nowych miejsc pracy

Pytanie 11.

Mocne strony:

- położenie przygraniczne

- funkcjonujące placówki naukowe, fundacje i stowarzyszenia pracujące na rzecz rozwoju regionu 

- wzrastająca liczba podmiotów gospodarczych oraz aktywność  i dynamiczny rozwój sektora prywatnego

- baza rodzimych surowców niezbędnych do rozwoju przemysłu rolno-spożywczego, drzewnego, budowlanego

- dobry układ sieci powiązań komunikacyjnych

- dynamiczny rozwój telefonizacji

- wysokospecjalistyczna produkcja mleczarska

- rozwój działalności pozarolniczej  na wsi

- czyste i mało zmienione działalnością człowieka środowisko naturalne

- wybitne walory przyrodniczo-krajobrazowe

- bogactwo kultury materialnej i narodowościowej

- rozwinięty system kształcenia ponadpodstawowego i wyższego

Słabe strony:

- mała konkurencyjność gospodarki województwa oraz niski poziom innowacyjności w przedsiębiorstwach

- brak terenów uzbrojonych pod działalność gospodarczą

- niski poziom inwestycji

- niedorozwój infrastruktury technicznej i zły stan techniczny dróg

- niska jakość rolniczej przestrzeni produkcyjnej oraz niekorzystna struktura agrarna

- niski standard bazy turystycznej

- niekorzystne trendy demograficzne, w tym nadmierna emigracja ludności

- pozostawanie bez pracy znacznego odsetka osób aktywnych zawodowo w szczególności z grupy wiekowej  18 - 34 lata

- niski poziom wykształcenia i kwalifikacji rolników

- nasilanie się zjawisk patologii społecznych

- niski poziom PKB i dochód ludności  na jednego mieszkańca 

Szanse:

- otwarcie gospodarki na współpracę międzynarodową w tym rozwój współpracy przygranicznej

- rozbudowa infrastruktury granicznej

- silne wsparcie sektora MŚP ze strony krajowych i międzynarodowych programów pomocowych

- przebieg sieci transportowej w oparciu o korytarz transeuropejski VIA BALTICA

- realizacja rządowego programu budowy i modernizacji dróg, w tym szybkiego ruchu

- wielofunkcyjny rozwój obszarów wiejskich w oparciu o programy pomocowe

- rozwój produkcji rolniczej metodami ekologicznymi i integrowanymi

- rozwój produkcji materiałów budowlanych w oparciu o lokalne surowce

- rozwój współpracy z aglomeracją warszawską

Zagrożenia:

- niestabilna gospodarka państw wschodnich

- duży napływ konkurencyjnych produktów rolnych z zagranicy

- uszczelnienie granicy wschodniej jako konsekwencja przystąpienia Polski do Unii Europejskiej. 

- zbyt wolny proces decentralizacji finansów publicznych, funduszy pomocowych oraz bariera wykorzystania środków zewnętrznych

- niestabilne warunki kredytowe, podatkowe itp.

- wzrost konkurencyjności sąsiednich regionów

- napływ taniej i nielegalnej siły roboczej
Pytanie 12.

Obszary funkcjonalne województwa Podlaskiego :

Obszar funkcjonalny CENTRALNY. Białystok, jako ośrodek kultury, nauki i lecznictwa specjalistycznego, jest ośrodkiem metropolitalnym (potencjalnym Europolem) - ukierunkowany na rozwój handlu międzynarodowego na bazie przygranicznego położenia, nowoczesnych gałęzi przemysłu opartych o współpracę z uczelniami i innowacyjne technologie oraz rozwój instytucji okołobiznesowych i usług ponadregionalnych. Występują tu sprzyjające warunki do rozwoju małych i średnich przedsiębiorstw produkcyjnych, handlowych i usługowych, a będą tworzone dla dużych firm poszukujących nowych miejsc do inwestycji. Wielofunkcyjny rozwój aglomeracji białostockiej wspierać będą sąsiadujące powiaty moniecki i sokólski. Są one predystynowane do rozwoju wysokotowarowego rolnictwa opierającego się na nowoczesnych technologiach i przemysłu rolno - spożywczego. Część wschodnia obszaru, tzw. “ściana wschodnia”, wymaga rozwiązania trudnego problemu recesji gospodarczej i społecznej.

Obszar funkcjonalny ZACHODNI jest ukierunkowany na rozwój nowoczesnego rolnictwa oraz przemysłu przetwórczego. Najważniejsze ośrodki w tym obszarze to: Łomża z rozwijającym się szkolnictwem wyższym, placówkami kultury oraz infrastrukturą gospodarczą i handlową sprzyjającą dynamicznemu rozwojowi gospodarczemu i społecznemu, Zambrów i Grajewo - mające korzystne położenie przy trasie ekspresowej S8 (Via Baltica - dawna droga S18) i drodze Nr 61. Oba te ośrodki miejskie ukierunkowane są na rozwój infrastruktury i obsługi ruchu tranzytowego, lokowania małych i średnich przedsiębiorstw z wykorzystaniem innowacyjnych technologii. Powiat wysokomazowiecki dzięki sprzyjającym warunkom glebowym jest w sposób szczególny predystynowany do rozwoju wysokotowarowego rolnictwa opierającego się na nowoczesnych technologiach i przemysłu rolno - spożywczego. Kolno - ośrodek wiodący w obsłudze gospodarczej i społecznej Kurpiowszczyzny.

Obszar funkcjonalny PÓŁNOCNY ukierunkowany będzie na rozwój turystyki pobytowej i aktywnej oraz rozwój produkcji i usług w oparciu o małe i średnie przedsiębiorstwa, również te, które są obecnie zlokalizowane w Suwalskiej Specjalnej Strefie Ekonomicznej. Suwałki pełnić będą funkcje ośrodka szkolnictwa wyższego i centrum kulturalnego, wspieranego przez inne ośrodki tego obszaru (Augustów, Sejny). Obszar powiatu i miasta Augustowa ukierunkowany byłby na rozwój turystyki aktywnej. Miasto to w układzie województwa podlaskiego pełniłoby rolę “turystycznej stolicy województwa”, wykorzystując swoje walory uzdrowiskowe i turystyczne. Sejny pełniłyby rolę ośrodka miejskiego o znaczeniu transgranicznym.

Obszar funkcjonalny POŁUDNIOWO-WSCHODNI ukierunkowany będzie na: wielofunkcyjny rozwój terenów wiejskich, w tym pozarolniczych funkcji wsi, działalność produkcyjną i przetwórczą oraz turystykę na obszarze Białowieskiego Parku Narodowego i jego otuliny, a także Podlasia Nadbużańskiego (obszar trzech powiatów: bielskopodlaskiego, hajnowskiego i siemiatyckiego). Bielsk Podlaski i Siemiatycze mające korzystne położenie przy drodze krajowej Nr 19, posiadają dobrą infrastrukturę, ukierunkowane są na lokowanie małych i średnich przedsiębiorstw oraz na obsługę ruchu tranzytowego północ-południe. Podobną rolę przypisuje się Hajnówce położonej na drodze do granicy państwa. Dodatkowo Siemiatycze położone w pasie nadbużańskim, a Hajnówka na skraju Puszczy Białowieskiej pełnić będą rolę lokalnych centrów obsługi turystycznej.

---