Określić warunki, kiedy ciek znajduje się w stanie równowagi ekologicznej

Aby stwierdzić czy ciek znajduje się w stanie równowagi ekologicznej, należy dokonać oceny ekologicznej cieku. Procedurę oceny należy rozpocząć od inwentaryzacji ekologicznej cieku. Czyli nic innego jak przeprowadzenie licznych badań w terenie, a następnie na ich podstawie dokonanie oceny ekologicznej cieku(jest to ocena punktowa w skali od 1 do 5).W ocenie należy uwzględnić trzy biotopy:

• Wodny (łożysko cieku)

• Zalewowy (obszar brzegowy znajdujący się pomiędzy średnim poziomem stanów niskich a poziomem stanów wysokich-jest to strefa znajdująca się na granicy dwóch środowisk, która jest okresowo zalewana wielkimi wodami)

• Lądowy (obszar znajdujący się powyżej strefy przejściowej, przylegająca do rzeki, o charakterze typowo lądowym do 50m po obu brzegach)

Wydzielenie w ocenie trzech obszarów wydaje się być wystarczające dla całościowej oceny stanu cieku i doliny oraz czy ciek znajduje się w stanie równowagi ekologicznej. Procesy zachodzące w wydzielonych obszarach są ze sobą silnie powiązane i każda ingerencja człowieka w dowolny obszar powoduje zmiany w całym ekosystemie.

Pięciostopniowa skala oceny ekologicznej cieku:

1. Ocena 1 - naturalny (strefa zupełnie niezmieniona lub w niezauważalnym stopniu zmieniona przez działalność człowieka)

2. Ocena 2 - bliski naturalnemu (przekrój podłużny i poprzeczny podobny do naturalnego, jednak widoczny jest niewielki wpływ działalności człowieka)

3. Ocena 3 - warunkowo naturalny (miejscami występują jeszcze elementy porównywalne z naturalnymi, a biotop częściowo odpowiada stanowi naturalnemu)

4. Ocena 4 - daleki od naturalnego (warunki w cieku i jego otoczeniu w niewielkim stopniu odpowiadają warunkom naturalnym-niewiele naturalnych elementów)

5. Ocena 5 - nienaturalny (rzeka przebudowana na dużych odcinkach, brak elementów właściwych dla naturalnej rzeki i doliny rzecznej)

Aby dokonać powyższej oceny należy najpierw przeprowadzić charakterystykę opisową cieku w skład której wchodzą:

- cechy fizyczne i chemiczne wody (temperatura, ilość tlenu, barwa, zapach)

- koryto cieku (rodzaj dna i obecność roślin wyższych)

- brzeg lewy (spadek, zalesienie, zakrzaczenie)

- brzeg prawy (jak wyżej)

- roślinność (w korycie i na brzegach; obecność drzew, krzewów, podszytu)

- zwierzęta

Ciek jest elementem ekosystemu, który znajduje się w ciągłym ruchu, co sprawia, że przemiany, jakie mają miejsce w samym cieku i jego obszarze są przemianami dynamicznymi, stąd też wniosek, że stan równowagi w cieku praktycznie nie występuje. Możemy za to mówić o stanie zrównoważenia(równowaga dynamiczna), czyli sytuacji, gdy ma miejsce ogólny bilans cieku. W skład tegoż bilansu wchodzi:

- bilans biomasy

- bilans energii

- bilans materii organicznej(martwa materia)

- bilans materii nieorganicznej(np. rumosz skalny)

- wnoszenie do obiegu kationów i anionów (utrzymanie cieku w równowadze pod względem składu chemicznego, co może zostać zaburzone po przez np. stosowanie środków ochrony roślin na terenach przyległych do cieku)

Chcąc określić warunki równowagi w cieku należy dany ciek rozpatrzyć w 4 przypadkach:

• profil podłużny (na całej długości cieku-przede wszystkim zaobserwować proces erozji w strefie źródłowej oraz proces akumulacji w strefie ujścia)

• profil poprzeczny(cała dolina cieku: ciek, jego koryto, obszar zalewowy)

• przekrój pionowy(oddziaływanie cieku na tereny przyległe- infiltracja wód z cieku do warstwy gruntu pod ciekiem; -drenowanie przyległych terenów w przypadku, gdy zwierciadło wód gruntowych znajduje się powyżej poziomu dna cieku)

• oddziaływanie zlewni na ciek(wody opadowe spływające do cieku oraz części stałe dostające się do cieku wraz z wodą)

Równowaga w cieku jest pojęciem względnym i zależy od ram czasowych, jakie przyjmujemy przy rozpatrywaniu danego cieku. Procesy takie jak nagłe wezbrania, duże opady, czy stany powodziowe; które powodują zmiany w cieku, jego korycie i dolinie wydają się być katastrofalne dla stabilizacji a równowaga zostaje całkowicie zaburzona. Tym czasem ten sam przypadek rozpatrywany na przestrzeni wielu setek (może tysięcy) lat jest naturalnym procesem kształtującym ciek i jego dolinę. W takim przypadku możemy mówić o równowadze cieku, ale tylko dla dużego przedziału czasowego.

---