Proksemika - nowa dyscplina naukowa stworzona przez Halla

Hall odwołuję się do badań: językoznawców, antropologów, biologów, socjologów, psychologów, etnologów, historyków sztuki, literatury i cywilizacji, do eksperymentów zoologów, ornitologów, spostrzezen malarzy, architektów i pisarzy.

Hall mówi o przestrzeni wzrokowej, węchowej, termicznej, słuchowej i dotykowej. Według tego Hall wnioskuje że człowiek żyje równocześnie w wielu przestrzeniach, posiada rozne wyobrazenia o tej samej przestrzeni oparte na roznych zmysłach.

Różne przestrzenie jak np. dospołeczna-sprzyjajaca kontaktom i odspołeczna-utrudnijąca je. Dana przestrzeń w zależności od pełnionej funkcji może sprzyjać badz utrudniac spoleczne kontakty.

„Człowiek jest więźniem swego biologicznego organizmu”- jak każde zwierzę.

Hall twierdzi że badania nad zwierzętami pomagają zrozumieć przestrzenne zachowania ludzi. Terytorialność (ptaki), bagno behawioralne (patologie, nieład, dezorganizacja-szczury).

Jest jak sam mówi antropologiem szukającym substruktur biologicznych z których wyrasta dany aspekt ludzkiego zachowania.

Dwa zjawiska generujące potrzebę wiedzy na temat komunikowania się na wielu płaszczyznach:

• rosnący związek z ludzmi wszystkich stron swiata

• mieszanie się subkultur we własnym kraju

Komunikowanie się stanowi rdzeń kultury i całego życia. Język jest głównym czynnikiem kształtującym myślenie. Ludzie sa niewolnikami jezyka tak dlugo jak długo traktują go jako coś oczywistego. Zasady dotyczące języka stosują sie w roznym stopniu do reszty ludzkiego zachowania, całej kultury. Każda kultura postrzega tę samą rzecz inaczej, przez własny system filtrów.

Człowiek w odróżnieniu od zwierząt stworzył wymiar kulturowy. Człowiek kształtuje biotop w którym żyje a środowisko kształtuje jego.

Agresja jest ważnym elementem gdyż pozwala przetrwac danej populacji. Nasila się wraz ze wzrostem gęstości która może prowadzić do zniszczenia środowiska przez gatunek co w konsekwencji prowadzi do wyginięcia gatunku.

Regulowanie dystansu u zwierzat

U zwierzat można obserwowac kierunek, tempo i zasieg zmian zachowania towarzyszacym zmianom przestrzeni.

Terytorialnosc- osobnik rosci spobie prawo do danego obszaru i broni go przed reprezentatnami tego samego gatunku. Zwierzęta nie są wolne jk twierdzi czlowiek, sa ograniczone wlanym terytorium. Terytorialnosc regulujac zageszczenie osobnikow gwarantuje gatunkowi rozród. Terytorialnosc zabezpiecza przed drapieznikami osobniki silne, posiadajace wlasne terytorium, wystawiając jednostki slabsze na łup. Tertorialność zapewnie własciwe rozmieszczenie zapobiegające nadmiernej eksploatacji środowiska.

Z Terytorialnościa zwiazane sa również funkcje spoleczne np. status społeczny.

Dystans ucieczki - odległość na jaką zwierze pozwala sie zbliżyc do siebie po przekroczeniu którego następuje ucieczka. Im większe zwierzę tym taka odległość jest większa. np. słoń ucieknie po zblizeniu sie na 500m a jaszczurka na 2 m.

Dystans krytyczny - granica między dystansem ucieczki a dystansem ataku w której zwierzę odwraca sie w kierunku człowieka.

Gatunki kontaktujące się -współpraca pozwala im zwiększać zasięg występowania, jest mniejszy dystans osobniczy niż u nie kontaktujących się.

Dystans osobniczy jest odległością zachowywaną pomiędzy osobnikami tego samego gatunku. Agresja jest potrzebna gdyz pozwala reglowac liczebnosc i eliminowac slabsze osobniki, jednak musi byc regulowana poprzez: rozwój hierarchii społecznej i przez mechanizm utrzymywania dystansu.

Dystans spoleczny - dystans psychologiczny po przekroczeniu ktorego zwierzę zaczyna odczuwać niepokój. U ludi ten dystans został powiększony dzięki technice.

Krytyczna przestrzeń - minimum przestrzeni potrzebne zwierzeciu do przetrwania, jeżeli utrzymanie przestrzeni staje się niemożliwe przez rosnącą liczebność to jest stuacja krytyczn

Społeczność zwierzęca rozwija się do osiągnięcia określonej gęstości krytycznej

Christian -Gdy liczba zwierzat na danym rejnie nadmiernie wzrasta pojawia sie stres powodujacy częściowe wymarcie populacji, ograniczenie jej liczebności. Drapieżnik jako presja środowiska udoskonala daną populację.

Colhoun (szczury) - przegęszczenie spowodwało rozwój bagna behawioralnego (wypaczenia w zachowaniu. Przegęszczenie niszczy ważne funkcje społeczne i prowadzi do dezorganizacji, agresji a ostatecznie do załamania się populacji i do jej wymierania na wielką skalę.

Egzokrynologia - Parkes i Bruce - przeciwieństwo endokrynologii. Wydzieliny zew. Jednego organizmu oddziałują bezpośrednio na chemizm drugiego i stanowią czynnik wzmacniający integrację populacji i grup.

Zwierzęta poddane stresowi wydzielają związek ACTH. Zwierzęta podporządkowane są bardziej podatne na negatywne zmiany (np. powiekszenie nadnerczy) niz dominujące.

Stres jest potrzebny do ewolucji. Rywalizajca miedzy gatunkami wywoluje 1 typ presji. Angazje ona caly atunek a nie tylko pojedynczego osobnika. Konkurencja wewnatz gatunku uoskonala ase i uwydatnia jej cechy.

Człowiek przeszedł od dobrego węchu do dobrego wzroku który pozwolił się mu lepiej rozwinąć.

Receptory dzielimy na

- Receptory przestrzenne - wzrok, powonienie i słuch.

• Receptory bezpośrednie badające świat przyległy, świat dotyku, odczuć których doznajmey skórą, błonami i mięsniami.

Skóra spełnia obie kwalifikacje, jest narzędziem dotyku i odczuwającym ciepło. Wzrok jest najbardziej wyspecjalizowany, pochłania największą ilość informacji. Zapach wywołuję większe wspomnienie niż obraz czy dźwięk. Zapach jest zmysłem chemicznym, zapach służy do porozumewania się Osoby denerwujące się, niezadowolone wydzielają charakterystyczny zapach (schizofrenicy). Amerykanie nie lubią ujawniać i czuć zapachów innych. Obecnie większość miast amerykańskich zostala pozbawiona zapachów.

Japończycy potrafią dobrze wykorzystać małą przestrzeń.

Wrażenia kinestetyczne - wrażenie uzyskane przez odpowiednie zagospodarowanie przestrzenią które sprawia że wydaje się ona większa niż jest w rzeczywistości.

Człowiek potraf wysyłać i odbierać sygnały związane z termiką ciała, które świadczą o stanie emocjonalnym danej osoby.

„Przestrzeń dotykowa oddziela patrzącego od przedmiotów, gdy wzrokowa oddziela poszczególne przedmioty od siebie” - Braque

Gibson - jeżeli będziemy traktować wzrok i dotyk jako kanały informacyjne za pomocą któych podmiot dwoma zmysłami bada otoczenie to przepływ wrażeń ulegnie wzmocnieniu. Dotyk aktywny (my dotykamy, badanie dotykiem), dotyk pasywny (jesteśmy dotykani). Ludzie nastawieni na dotyk są bardziej życzliwi niż nastawieni na wzrok. Japończycy i Arabowie odznaczają się większą tolerancją na tłok. Japończycy doceniają też wagę tworzyw.

Człowiek posiada wizualne, kinestetyczne, dotykowe i cieplne aspekty własnego ja, które kształtuje również kultura.

Sztuka

dystans malarza i rzeźbiarza, sztuka innych kultur może duzo powiedziec o tej wlasnie kulturze (świat percepcyjny) a także o naszej. Widzenie jest aktywne gdyz czlowiek aktywnie nadaje strukturę widzianemu swiatu. Człowiek żyje w wielu światach postrzeżeniowych a sztuka stanowi jedno z bogatszych żródeł.

Jezyk przestrzeni

istnieje zwiazek pomiedzy jezykiem a kulturą. Kazda jednostka posluguja sie w postrzeganiu swiata ramami interpretacyjnymi.

Thoreau - strefa zapachowa i termiczna stanowi granicę strefy intymnej.

Infrakultura - zachowania na nizszych plaszczyznach strukturalnych na ktorych opiera sie kultura

proksemika - obserwacje i teorie dotyczące posługiwania posługiwania się przestrzenią przez człowieka.

Jedna płaszczyzna proksemiki (infrakulturowa) - ma charakter behawioralny i zakozeniona jest w przeszłości człowieka.

Druga prekulturowa - ma charakter fizjologiczny i przejawia sie jeszcze dzis.

Trzecia płaszczyzna - mikrokulturowa - zwykle posrzezenia proksemiczne.

PROKSEMIKA MA TRZY ASPEKTY - ASPEKT TRWAŁY, NA PÓŁ TRWAŁY i ASPEKT NIEFORMALNY. Redundancja - informacja otrzymywana z jednego systemu wzmacniana jest przez ine systemy w wypadku awarii. Mówiąc komunikujemy tylko część przekazu a resztę dopowada kultura.

Przestrzeń trwała

jej tworzenie jest jednym z podstawowych sposobów organizowania działąlności indywidualnej i grupowej. Budowle są jednym z przejawów przestrzeni trwałej.

Kratownica (Azja mniejsza, Rzym, Anglia - odspołęczna) i gwiazda(Hiszpania i Francja - charakter dospołeczny), w Japonii nadaje sie nazwy skrzyzowaniom

Przestrzeń na pół trwała - umeblowanie, Japonia - ruchome sciany, poza niemcami gdzie nie wypada przestawiać mebli które są dodtakowo ciezkie

przestrzenie odspołeczne - sprawaiają że ludzie chcą trzymać sie z daleka od siebie np. dworce

przestrzenie dospołeczne - skłaniające ludzi do skupiania się razem np. śródziemnomorskie kafejki

Przestrzeń nieformalna - obejmuje dystanse interpersonalne

DYSTANSE - intymny, indywidualny, społeczny i publiczny - faza bliższa i dalsza

To jakie dystanse obiorą ludzie jest uzależnione od tego co do siebie czują.

INTYMNY

czujemy ciepło, zapach drugiej osoby, oddech, głos.

INDYWIDUALNY

oddziela jeden organizm od drugiego

SPOŁECZNY

nie spodziewamy sie zetknac z partnerem, zalatwiamy sprawy nieosobiste, urzedowe, wazny kontakt wizualny

PUBLICZNY

nie ma zaangażowania,

W MIARĘ NARASTANIA STRESU ZWIĘKSZA SIĘ WRAŻLIWOŚĆ NA ZATŁOCZENIE

AMERYKANIE

otwarte drzwi, przed progiem otwartych drzwi jest się jeszcze na zewnątrz, lekkie, dające się przestawiać meble, respektuje się prywatność 2-3 rozmawiajacychc ze sobą osób nawet jeśli nie ma jej faktycznie. Przesrzeń klasyfikuje ludzi, potrzeba wasnego miejsca do pracy (sa pomiedzy niemcami i anglikami ). Głosne mowienie

NIEMCY

juz gdy któs widzi co się dzieje w środku pomieszczenia wkracza w nie i narusza prywatność, robią wszystko aby zachować prywatną sferę, z przestrzeni nie można często korzystać wspólnie, ciezkie meble ktorych nie powinno sie przestawiac

ANGLICY

System społeczny klasyfikuje ludzi, nie maja swoich pokoi (internaty), dziela przestrzen jak np. w rzadzie, nie posluguja sie przestrzenia jako schronienie przed ludzmi, telefonu uzywa sie w ostatecznosci gdyz narusza on spokoj innych. Bliskosc przestrzena nie ma znaczenia, sasiedzi często sie nie znaja. Ludzi ksztaltujenie przestrznale status spoleczny

FRANCUZI

bardzij stloczeni, poswiecaja wieksza uwage zmysłom, życie towarzskie rozgywa sie poza domem, ludzie wpatrują się w siebie

JAPONIA

Ruchome ściany, wielofunkcyjne pokoje, nie ma słowa prwatność, postrzegają świat wszystkimi zmysłami

ARABY

przestrzeń ani nawet ciało nie są nienaruszalne, osoba jest w środku ciała przez co Arabowie znoszą duże zagęszczenie, lubią przebywać z ludźmi. U Aarabów mechanizmem regulującym dystans jest nie granica wizualna ale zapachowa, spogladają intensywnie w oczy rozmówcy. Przeszkadza im zatłoczenie archtektoniczne

ENKLAWY ETNICZNE

siłą zwyczaju i opinii publicznej stanowią czynnik pomocniczy w utrzymaniu prawa i porządku. Jeżeli enklawa nie moze sie rozrastac i nastepuje przegeszczenie rozne dla roznych grup to zamienia się ona w bagno.

Modernizacja budynków musi być nieodłączną częścią planowania. Skala est podstawowym czynnikiem w planowaniu miast i musi pozostawać w zgodzie ze skalą etniczną.

Małżeństwo Chobart de Lauwes (Francja) w eksperymencie swtierdziło że patologie narastają gdy przestrzeń przypadające na jednego człowieka spada poniżej 8-10 m kwadr.

CZAS LINIOWY I WSPÓŁBIEŻNY

liniowy - robienie jednej rzezy w jednym czasie, po kolei, ludzie mało aktywni, oddzielenie czynności w przesrzeni

współbieżny - robienie kilku rzeczy naraz, gromadzenie kilku czynności w jednym miejscu, osoby aktwne, kontaktujące sie duzo

Samochód połyka przestrzenie. Jeżli szybkość ruchu wzrasta tracimy wrażenia zmysłowe.

Paryż, Wenecja i Florencja są miastami „dla ludzi”

Najważniejsze problemy miast:

1 - znalezienie meody znalezienia skali odpowiedniej dla danej kultury

2 - znalezenie rozwiązanaia da enklaw etncznych

3 - Ratowanie wielkich wolnych rzestrzeni

4 - zachowanie i konserwacja zabytków

Ludzie żyjący wróżnych kulturach żyją w różnych światach postrzerzeń zmysłowych.

Większa część kultury pozostaje w ukrciu, poza zasięgiem świadomej kontroli, kultura jest zapisana w systemi erowwym dlatego trudno ją zmienić.

---