T: Urazy rdzenia kręgowego. 19.03.08
1. Uraz rdzenia kręgowego, to częściowe lub całkowite przerwanie ciągłości rdzenia w skutek uszkodzenia mechanicznego lub chorobotwórczego.
Objawia się zaburzeniami czucia powierzchniowego i głębokiego oraz zmniejszeniem funkcji dowolnej mięśni, poniżej poziomu uszkodzenia.
2. Przyczyny:
- urazy (wypadki)
- zaburzenia genetyczne i rozwojowe
- procesy zapalne i zwyrodnieniowe ( elementy kostne)
- procesy toksyczne i zakaźne
- nowotwory, guzy
3. Rodzaje uszkodzenia:
a) całkowite:
- cisza neurologiczna poniżej poziomu uszkodzenia
- zniesienie wszystkich rodzajów czucia ( ból, dotyk, temp., położenie w przestrzeni)
- porażenie wszystkich grup mięśniowych unerwianych prze uszkodzenie segmentu rdzenia
b) częściowe:
- brak neurologicznie i klinicznie potwierdzonych cech przerwania ciągłości rdzenia
- dzieli się na 3 typy: A, B, C
TYP A:
- zachowane lub zaburzone czucie głębokie
- pełne porażenie ruchowe
- zniesione czucie powierzchniowe
TYP B:
- częściowe zaburzenie czucia
- śladowa funkcja dowolna mięśni
TYP C:
- niewielkiego stopnia zaburzenia czucia
Patologiczne uszkodzenia rdzenia kręgowego
1.Okres ostry:
- trwa 3 tygodnie od incydentu
- całkowita cisza neurologiczna poniżej poziomu uszkodzenia
- zmniejszenie / brak czucia
- brak funkcji dowolnej mięśni
- zmiany troficzne na skórze (odleżyny)
- upośledzenie funkcji układu oddechowego, pokarmowego, moczowego
2. Okres kompensacyjno- regeneracyjny:
- trwa 3 miesiące
- występowanie odruchów patologicznych
- wytwarzanie się nowych połączeń nerwowych międzykomórkowych
- spastyczność
- usprawnianie układu moczowego (pęcherz neurogenny) i wydalniczego
- polepszenie trofiki skóry
3.Okres utrwalających się zaburzeń neurologicznych:
- trwa do 2lat
-narastanie spastyczności
- zaburzenia równowagi psychicznej i jej stabilizacja
- precyzyjna diagnoza uszkodzeń ruchowych i możliwość rehabilitacji
4. Okres „człowieka rdzeniowego”:
- okres trwania do końca życia
- akceptacja nowych warunków życia
- stabilizacja życia rodzinnego
- obniżenie sprawności i wydolności fizycznej
- podjęcie pracy zarobkowej ( najczęściej jednak niemożność)
Poziom uszkodzenia rdzenia - konsekwencje uszkodzenia i możliwość usprawnienia
C3- C4
- nerw przepony!!!
- upośledzenie czynności oddechowej
- uszkodzenie powyżej - śmierć przez uduszenie
C5- C6
- nerwy: nadgrzebieniowy, grzebieniowy łopatki, pachowy, promieniowy
- całkowite porażenie kończyn górnych
- pozycja półleżąca
- wózek elektryczny ze stabilizatorem pozycji siedzącej
C6- C7
- nerwy: podłopatkowy, piersiowy, promieniowy, pośrodkowy
- zachowana czynność obręczy barkowej umożliwia poruszanie się na wózku inwalidzkim elektrycznym, czasem aktywnym (+ stabilizator)
C8- Th1
- uszkodzenie nerwu łokciowego
- zachowane duże możliwości ruchowe kończyn górnych
- brak opozycji kciuka i zginania ręki
- wózek aktywny ( czasami ze stabilizatorem)
Th1- Th11 (piersiowy)
- nerwy międzyżebrowe
- całkowicie sprawne kończyny górne
- problemy ze stabilizacją pozycji siedzącej przy uszkodzeniu w górnym odcinku piersiowym
- wózek aktywny
Th12
- nerwy międzyżebrowe, podżebrowego
- swobodne utrzymanie pozycji siedzącej
- zachowany ruch elewacji miednicy!!!\
- próba nauki chodu w aparatach stabilizujących kończyny dolne
L1- L4
- nerw udowy
- chód naprzemianstronny w stabilizatorach kończyn dolnych
L4- L5
- nerw pośladkowy i gałęzi splotu udowego
-chód naprzemienny z zaburzeniem prostowania, przywodzenia i rotacji zewnętrznej uda
- wspomagana stabilizacja stopy
L4- S3
- nerw kulszowy, piszczelowy, strzałkowy
- dobre możliwości ruchowe z opadającymi stopami
Diagnostyka funkcjonalna 26.03.08
1. Badanie palpacyjne kręgosłupa:
- lokalizacja punktów bólowych na kręgosłupa
2. Ocena siły mięśniowej kończyny:
- skali Lovetta
- test MRC ( Medical Reaseach Council)
3. Ocena odruchów:
- odruchy głębokie (ścięgniste) z m. dwugłowego, m. trójgłowego, m. ramienno- promieniowego, odruch kolanowy, ze ścięgna Achillesa ( badamy przy zamkniętych oczach!!!)
- odruchy powierzchniowe wywołane przez drażnienie powierzchni skóry (temp., dotyk, ból)
4. Ocena zaburzeń czucia:
- czucie dotyku (twarz, szyja, kończyny górne, poprzez tułów do kończyn dolnych)
- czucie bólu
- czucie temp.
5. Pomiar obwodów
6. Wybrane testy funkcjonalne
7. Testy samoobsługi
Plan usprawniania
1. Okres ostry
a) profilaktyka przeciwodleżynowa:
- materace przeciwodleżynowe
- zamiana pozycji złożeniowych w łóżku , zmniejsza nacisk na miejsce narażone na występowanie odleżyn
b) profilaktyka przeciw infekcjom chorób oddechowych:
- cw. oddechowe
- oklepywanie klatki piersiowej
- nacieranie maściami
- nauka efektywnego kaszlu
- drenaż oddechowy
c) cwiczenia:
- bierne kończyn porażonych,
- wspomagane kończyn z zachowaną funkcją
2. Okres II
a) cw. bierne, czynno-bierne, wspomagane kończyn
b) pionizacja bierna (stół pionizacyjny) lub czynna do siadu
c) cw. czynne nie porażonych części ciała
d) cw. samoobsługi
e) cw. samowspomagane\
f) nauka poruszania się na wózku inwalidzkim/ nauka chodu
g) terapia zajęciowa
3.Okres III i IV
a) profilaktyka odleżyn
b) cw. ogólnousprawniające
c) doskonalenie umiejętności posługiwania się wózkiem , zaopatrzeniem ortopedycznym
d) doskonalenie samoobsługi (korzystanie z samochodu, pokonywanie barier architektonicznych)
e) obozy terapeutyczne
f) sport osób niepełnosprawnych