Manifesty i programy epoki
Zenon Przesmycki-Miriam w artykule "Maurycy Maeterlinck i jego stanowisko we współczesnej poezji belgijskiej" zarzucał filozofii pozytywistycznej minimalizm poznawczy i rezygnację z określania miejsca człowieka w naturze. Sztuka "wielka", nieśmiertelna powinna być symboliczna i odkrywać świat poprzez intuicję - być "sztuką dla sztuki", "wyzwoloną".
Stanisław Przybyszewski w wyznaniu wiary "Confiteor" uważał, iż sztuka nie ma celu, ponieważ jest celem sama w sobie. Sztuka "wyzwolona" jest odbiciem absolutu - dążeń człowieka. Ma ona być "religią ubogich", artysta zaś - jej kapłanem.
"Młoda Polska" Artura Górskiego mówił o potrzebie sięgnięcia do ideałów romantyzmu. Literatura winna kontynuować ideę irredenty. Sztuka narodu nie mogła być "wyzwolona", gdyż musiała służyć Polakom.
Ludwik Krzywicki w artykule "O sztuce i nie-sztuce" podkreślał zależności sztuki od życia społecznego, procesów ekonomicznych. Był zwolennikiem ukazywania problemów egzystencjonalnych w realiach życia. Krytykował estetyzm modernistyczny, który prowadził do efekciarstwa oraz tendencyjność.
"Najnowsze prądy w poezji naszej" Piotra Chmielowskiego wykazywały zainteresowanie oświeceniem, filozofią Hipolita Taine'a. Sztuka powinna przeciwstawiać się idealizmowi, ukazywać obserwacje psychologiczne.
Artykuł "Forpoczty" ("straż przednia") autorstwa Wacława Nałkowskiego, Marii Komor-nickiej i Cezarego Jellenty dzieli jednostki na typy: nerwowy, zdolny do ewolucji oraz zwierzęcy, oporny na nowe idee. Nerwowców charakteryzuje walka z zastojem społecznym.