Wojciech J. Burszta, Antropologia Kultury, s. 35-57
„kultura”-
najważniejsze pojęcie dla humanistyki szczególnie dla antropologii,
w najszerszym sensie- odgraniczenie natury od tego co intencjonalne
natura i kultura- jako dwa przeciwstawne sobie porządki:
chaotyczność vs uporządkowanie
pierwotność vs coś „nadbudowanego” na porządku naturalnym
ciągła vs nieciągła
„wolność” vs człowieczeństwo
zwierzęcość vs reguły i normy
zjawiska biologiczne vs zjawiska mentalne
świat nie przetworzony vs świat przetworzony
Natura jest zrozumiała bez uwzględnienia kultury, kultura natomiast nie może być zrozumiana bez odniesienia do natury.
zależność kultury od czynników genetycznych
-selekcja cech niezbędnych do przetrwania odbywa się także w obrębie kultury np. towarzyskość, myślenie symboliczne, zdolność do nauki języka.
-dziedzictwo genetyczne warunkuje jedynie zakres w jakim dana cecha może wystąpić, jej poziom ustalany jest przez czynniki środowiskowe (kulturę w której się wychowujemy)
szerokie vs wąskie rozumienie kultury
spór o kulturę masową i kulturę „wysoką”- czy kultura masowa to kultura prawdziwa?
antropologicznie- wszystko, co stworzone przez człowieka jest „kulturalne”
HISTORYCZNE KONCEPCJE KULTURY
definicje kultury:
Herskovits-
Kultura jako coś od człowieka niezależnego, poddające się własnym prawom. „zachowujemy się w określony sposób, nie zdając sobie sprawy z mechanizmów, które ukrywają się za naszymi rzekomo autonomicznymi poczynaniami”
Kroeber i Kluckhohn-
proces, zespół idei, który uzewnętrznia się w postaci zachowań i wytworów materialnych.
Pierwsza- ujmuje kulturę całościowo, jako sieć powiązanych ze sobą elementów, jako „rafę koralową”, w której to, co raz zostało zakumulowane przechowuje się w stanie nienaruszonym
Druga- podkreśla jej procesualność i mentalny charakter
Co decyduje o niezmienności kultury?:
czynniki wewnętrzne:
model organiczny:
koncepcje instytucji i funkcji
całość stosunków społecznych kontrolowanych przez instytucje, których funkcją jest zachowanie ich stabilności
model lingwistyczny
utożsamienie kultury ze sferą symbolicznego myślenia; teoria antropologiczna budowana pod wpływem osiągnięć w badaniach nad językiem
czynniki zewnętrzne:
środowisko przyrodnicze
Julian Steward(teoria ekologii kulturowej)kultura- mechanizm przyczynowo- skutkowy -
jeśli mamy podobne warunki środowiskowe powinny pojawić się podobne fakty kulturowe jako reakcja na nie
WSPÓŁCZESNE POJMOWANIE KULTURY
zajmuje się nie tyle ideą całościowości kultury ile jej zróżnicowaniem wewnętrznym i jej granicami, pokazuje procesy i transformacje , którym podlega
pojęcie kultury -
ograniczone do sfery symbolicznej
ma być użyteczne analitycznie
wszystko co odróżnia człowieka od świata przyrodniczego
ma charakter umowny
„wyróżniony sposób życia”, który aby dać się analizować musi spełniać dwa warunki:
musi być podzielany przez pewną grupę osób
musi być przekazywany kolejnym generacjom
poziom mentalny i poziom zachowań wiążą się ze sobą i tworzą system społeczno- kulturowy(który to możemy analizować)
wiedza kulturowa dotyczy wszystkich sfer życia (np. język, pokrewieństwo, władza płeć, higiena, ekonomia, sztuka…)
wskazuje jak się zachowywać, jak rozumieć świat, w większości nie jest formalnie skategoryzowana
Dzieli się na trzy główne komponenty:
normy, wartości, światopogląd(ostateczna aksjologia każdej grupy)
Jako uczestnicy danej kultury, posiadamy wiedzę kulturową, potrafimy odczytywać jej symbole, nie potrafimy jednak wskazać niejawnych założeń, na których się opiera(jest to powszechne porozumienie, coś oczywistego)
Główny nośnik- język
Im bardziej złożona kultura, tym więcej ma dziedzin, w których musimy umieć się poruszać
Jaki jest związek między kulturą(bytem ideacyjnym) a zachowaniem?- to co obserwujemy(zachowanie) musi być najpierw pomyślane
Wiedza kulturowa- jest dwojakiego rodzaju „modelem”
- modelem rzeczywistości- nadaje sens otaczającej rzeczywistości i
- modelem dla rzeczywistości- czymś teoretycznym, co podpowiada jak tworzyć rzeczywistość, jak się zachowywać
Podziały kultury:
kultura duchowa, społeczna, materialna
kultura wartości i rzeczywistości
kultura jawna i ukryta
Każdy podział jest umowny i może być przyjęty jako miara porządkująca jeśli tylko jest użyteczny analitycznie.