Słowo ANTROPOLOGIA jest zlepkiem dwóch słów greckich anthropos - człowiek i logos czyli nauka. Najogólniej rzecz ujmując antropologia jest to nauka o człowieku. Niemniej określenie to jest bardzo ogólne i mało precyzyjne. Określa jedynie przedmiot zainteresowania nauki, nie mówi nic natomiast o jej charakterze jakościowym. Wszak nauki takie jak psychologia, socjologia czy archeologia i etnologia również zajmują się badaniem człowieka lub jego wytworów. W innych krajach precyzuje się więc to pojęcie dodając do słowa antropologia przymiotnik typu: kulturowa, kognitywna, społeczna lub fizyczna, co jasno i jednoznacznie pozwala odróżnić nauki humanistyczne (np. a. kulturowa, a. społeczna) od biologicznych (a. fizyczna). Należy jednak dodać, iż kultura jest nieodłącznym atrybutem rodzaju ludzkiego. Powiązana jest poprzez sieć wzajemnych sprzężeń z cechami biologicznymi człowieka i dlatego też często antropologia fizyczna, nauka sensu stricto przyrodnicza odwołuje się do nauk humanistycznych, co jest szczególnie widoczne w przypadku ekologii człowieka i zagadnień związanych z ewolucją naszego gatunku. Zapoznajmy się zatem z kilkoma wybranymi definicjami antropologii (fizycznej), zaproponowanymi przez polskich uczonych.
1. Ojciec Polskiej Szkoły Antropologicznej, znakomity uczony, Prof. Jan Czekanowski definiował antropologię jako naukę "badającą człowieka jako biologiczne podłoże zjawisk społecznych", i dalej jako naukę przyrodniczą badającą "właściwości ciała ludzkiego i jego funkcje" [Czekanowski 1967].
2. Autorzy podręcznika "Antropologia" [1989], rozszerzyli definicję Prof. Czekanowskiego, dodając do słów Mistrza "oraz badającą biologiczne skutki tych zjawisk".
3. W "Małym słowniku antropologicznym" [1976] można znaleźć, iż antropologia to "biologia porównawcza człowieka, nauka o zmienności cech anatomicznych i fizjologicznych człowieka w czasie i przestrzeni".
4. Można też przytoczyć tu definicję B. Jasickiego, S. Panka, P. Sikory i E. Stołyhwo [1962], że "Antropologia jest nauką o zmienności form organizmu człowieka jako istoty zoologicznej oraz zmienności form przedstawicieli rodziny Hominidae w rozwoju rodowym i osobniczym, w aspekcie porównawczym z innymi zwierzętami, w zależności od czynników genetycznych i wpływu środowiska zewnętrznego - biogeograficznego i społecznego".
5. W "Małej encyklopedii medycyny", pod hasłem antropologia znajdujemy następujące wyjaśnienie "nauka o człowieku, jego właściwościach fizycznych i psychicznych, rozwoju gatunkowym, rasach i ich cechach. W ogólniejszym znaczeniu nauka o rozwoju ludzkiej kultury, grupach ludnościowych i ich wzajemnych powiązaniach".
6. W książce E. Nowickiej "Świat człowieka - świat kultury" autorka ta pisze, iż "antropologia fizyczna jest nauką o fizycznym zróżnicowaniu człowieka w przestrzeni i w czasie oraz o biologicznym rozwoju gatunku Homo sapiens, rodzaju Homo, a nawet rodziny Hominidae".
7. Według Wiercińskiego [za Malinowskim 1994] "Antropologia jest nauką, która polega na adekwatnym opisywaniu i wyjaśnianiu przebiegów procesów ewolucji właściwości biologicznych i kulturowych człowieka".
8. T. Dzierżykray-Rogalski i K. Modrzewska [1955] definiowali antropologię jako "naukę o typogenezie człowieka w aspekcie filo- i ontogenezy. Jest to wiedza o zmienności typów antropologicznych, typów proporcji ciała, typów postawy stojącej, typów rozmieszczenia podściółki tłuszczowej itp. - w czasie i na skutek oddziaływania określonych warunków środowiska biogeograficznego i społeczno-ekonomicznego - w przestrzeni".
Jest to nauka o człowieku, filozofia człowieka.
W Europie dzieli się ona na kilka odrębnych dziedzin (różnych gałęzi nauki):
- antropologia fizyczna(wchodzi w skład biologii)
- antropologia filozoficzna (wchodzi w skład filozofii)
- antropologia społeczna i kulturowa (wchodzi w skład nauk społecznych takich jak socjologia i nauki o kulturze. Antropologia ta pokrywa się częściowo z etnologią i etnografią)
Synonimy:
Etnografia - zajmuje się opisem (jakiejś) kultury
Etnologia - dokonuje opisu kultury inaczej studia teoretyczno-wyjaśniające
Antropologia - opisuje kulturę, wyjaśnia i bada zjawiska innych dziedzin nauki (ekonomii, geografii, polityki, socjologii)
Socjologia kultury - zajmuje się kulturą społeczeństw cywilizowanych, nowoczesnych (czyli kulturą symboliczną)
Zadania antropologii kultury : - analiza podobieństw i różnic kulturowych,
- analizowanie logicznej organizacji kultury.
Geneza antropologii spowodowała jej rozbicie na antropologię społeczną i kulturową.
Antropologia społeczna wywodzi się z tradycji socjologicznych . Bada ona społeczny wymiar rzeczywistości , zasady budowy struktury społecznej i prawa regulujące jej funkcje.
Antropologia kultury bada kulturę a przede wszystkim wartości, symbole i postawy.
Współcześnie uważa się, że ten podział jest nieuzasadniony bo kultura i społeczeństwo to całość, bo badać je należy całościowo, czyli holistycznie. Taka tendencja istnieje w Europie, w Ameryce istnieje tylko antropologia kultury.
E. Leach (czyt. Licz) powiedział tak: „antropologia jest badaniem systemu różnorodności ludzkiej”. Dlaczego mówimy i działamy w tak wielu odmiennych językach? Konieczne jest odkrycie ogólnej gramatyki kultury - tzn. dlaczego ludzie są zarazem tak podobni a tak odmienni.
Antropologia kulturowa (antropologia społeczna) - dyscyplin nauk społecznych badająca organizację kultury, rządzące nią prawa, historyczną zmienność i etniczną różnorodność kultur w celu skonstruowania ogólnej teorii kultury. Jest to jeden z głównych działów szeroko rozumianej antropologii, zajmuje się badaniem kultury we wszystkich jej przejawach.
Antropologia kulturowa to dziedzina antropologii zajmująca się człowiekiem traktowanym jako indywiduum, jednostka ukształtowana przez społeczeństwo i twórca kultury]. Zajmuje się zatem ludzkimi kulturami, wierzeniami, praktykami, wartościami, ideami, technologiami, ekonomiami, życiem społecznym i organizacją poznania. Antropolodzy kulturowi korzystają przeważnie z jakościowych metod obserwacji uczestniczącej czy wywiadu etnograficznego.
W Wielkiej Brytanii określa się ją mianem antropologii społecznej (social anthropology), w Europie i Stanach Zjednoczonych etnografią, etnologią lub antropologią kulturową. Regionalne nurty różnią się rodzajami podejmowanej tematyki, tendencjami metodologicznymi i ideologicznym zabarwieniem.
Antropologia kulturowa - zagadnienia
Definicja antropologii kulturowej.
dyscyplina nauk społecznych badająca organizację kultury, rządzące nią prawa, historyczną zmienność i etniczną różnorodność kultur w celu skonstruowania ogólnej teorii kultury.
Przedmiot badań i problematyka badawcza.
Przedmiotem badań w antropologii kultury jest KULTURA
Wiedza o kulturze nie jest jasna i ścisła, dlatego że istnieje wiele definicji kultury uznanych i używanych w świecie. Każda dziedzina wiedzy o człowieku na swój sposób formułuje (definiuje) pojęcie kultury. Nie ma jedności co do jednego pojęcia kultury.
Cel antropologii kulturowej.
antropolog jest badaczem kulturowej różnorodności i odmienności;
celem antropologii jest badanie społeczeństw, których instytucje różnią się od znanych badaczowi osobliwości
Zadania antropologii kulturowej.
Analiza podobieństw i różnic kulturowych, identyfikowanie powszechników kulturowych.
Główne grupy zagadnień antropologii kulturowej.
*Porównawcza analiza instytucji różnych ludów (małżeństwo, religia, rodzina)
*Mechanika przemian kulturowych
*psychologia czyli sposób, w który rozważa się zagadnienia dotyczące osobowości narodowej
Synonimy terminu „antropologia kulturowa” .