PODZIAŁ TERYTORIALNY MÓRZ I OCEANÓW

1. Wody terytorialne [morskie terytorium państwowe]

2. Morza otwarte [poza jurysdykcja jakiegokolwiek kraju]

W połowie XX w. granice mórz były obyczajowe.

W 1958 r. w Genewie, na zjeździe 86 państw przyjęto 4 konwencje:

1. Morza terytorialnego i strefy przyległej

2. Morza otwartego

3. W sprawie rybołówstwa i konserwacji żywych zasobów morza

4. W sprawie szelfów

1962 r. - 2 konferencje

1967 r. - pokojowe wykorzystanie mórz na obszarze będącym poza jurysdykcją państw

1983 r. - 157 państw podpisało konwencje w sprawie mórz

W ramach wód terytorialnych:

a) morskie wody wewnętrzne

Część terytorium państwa nadbrzeżnego, między lądem a morzem terytorialnym. W ich skład wchodzą zatoki do 24-milowej szerokości wejścia przy najdalszym odpływie, tzw. zatoki historyczne [m.in. Zat. Hudsona - Kanada; M. Białe] i porty. Jeśli linia wybrzeża ma liczne zagłębienia i zatoki lub obramowana jest wyspami, szerokość morza terytorialnego mierzy się od linii prostych przeciągniętych między najdalej wysuniętymi przylądkami lub wyspami. W takim wypadku wszystko co znajduje się między lądem a takimi liniami prostymi stanowi również morskie wody wewnętrzne. Obcy statek na wodach wewnętrznych podlega częściowo władzy państwa nadbrzeżnego, natomiast po zawinięciu do portu, kompetencje państwa bandery zanikają całkowicie.

wody wewnętrzne archipelagu

Forma przewidziana dopiero w konwencji z 1982 r. [Prawo nieszkodliwego przepływu]. Prawo do ustanowienia takich wód mają tylko państwa archipelagowe, które mogą wytyczyć linie proste podstawowe łączące najbardziej wysunięte w morze punkty zewnętrzne wysp. Muszą być jednak zachowane proporcje między obszarem lądowym a morskim państwa, a także istnieją ograniczenia co do długości linii prostych podstawowych. Na wodach archipelagowych istnieje prawo nieszkodliwego przepływu oraz prawo przejścia. archipelagowym szlakiem morskim.

b) morza terytorialne

Pasmo wód morskich znajdujących się pomiędzy wodami wewnętrznymi lub wybrzeżem danego państwa a morzem pełnym i stanowi terytorium tego państwa. Państwo nadbrzeżne sprawuje wyłączną władzę suwerenną i jurysdykcję na swoim morzu terytorialnym za wyjątkiem prawa nieszkodliwego przepływu, oraz może zarezerwować sobie wyłączną eksploatację bogactw naturalnych swojego morza terytorialnego. Spornym problemem jest szerokość tej strefy morskiej. Przez wiele wieków obowiązywała zasada 3 mil, a dziś, zgodnie z postanowieniami konwencji
z 1982 r. państwa mogą ustanowić 12-milowy pas morza terytorialnego, często jest to szelf. Okręty wojenne na morzu terytorialnym posiadają pełny immunitet, natomiast statki handlowe podlegają władzy i jurysdykcji państwa nadbrzeżnego, jednak uprawnienia te nie mogą utrudniać żeglugi.

Polska: Zat. Nowe Wapno, Zalew Szczeciński, cz. Zat. Gdańskiej, cz. Zalewu Wiślanego, wody portów -> to wszystko objęte jest wewnętrznymi wodami morskimi. Od ich granic wyznacza się granicę morza terytorialnego.

Morze otwarte - znajduje się za morzem terytorialnym, obowiązuje na nim swobodne korzystanie
z zasobów, można eksploatować zasoby i przeprowadzać badania.

Cieśniny - naturalne kanały łączące morza i oceany.

Cieśniny o znaczeniu międzynarodowym obowiązuje to samo prawo, co przy wodach wewnętrznych archipelagu.

Cieśniny M. Bałtyckiego - przepływ przez te cieśniny odbywa się na zasadzie swobody [kiedyś Dania pobierała opłaty].

Cieśniny pomiędzy Turcją i Rosją:

Przez cieśniny: Bosfor i Dardanele mogą przepływać wszystkie państwa.

Cieśnina Gibraltarska

Kanały:

Kanał	Właściciel	Rozmiary	Historia
Sueski	Egipt	168m dł. 19 m głęb. 300-350m szer. skraca żeglugę z Ameryki i Europy do Azji	Kanał został otwarty 17 XI 1869. Miał kluczowe znaczenie gospodarcze i strategiczne. Kontrolę nad kanałem próbowała przejąć W. Brytania. W 1888 r. w Stambule podpisano konwencję gwarantującą międzynarodowy status kanału. Kanał był zamykany 2 razy: w 1956 r.- tzw. kryzys sueski, w 1967 r. - tzw. wojna sześciodniowa arabsko-izraelska.
Panamski	wieczysta dzierżawa USA	82 km dł. 13 m głęb. 152 m szer. skraca żeglugę między wybrzeżem wsch. i zach. Ameryki	Budowa kanału została zainicjowana w 1879 r., jednakże ukończona dopiero w 1914 r. W latach 1914-1999 USA sprawowało władzę nad strefę kanału. Na kanale znajdują się 3 śluzy (różnica poziomu wody 26 m). Kanał służy głównie do transportu ropy naftowej, węgla kamiennego i zboża. Co roku Kanał Panamski przynosi 500 mln dol. dochodu.
Kiloński	Niemcy	99 km dł. 11,3m głęb. 104 m szer. skraca żeglugę z Bałtyku na M.Północne o 700 km	Kanał został wybudowany w latach 1887-1895, a pogłębiony w 1909-1914. Kanał posiada dwie śluzy. Łączy M. Północne z M. Bałtyckim. Znajduje się w kraju związkowym Szlezwiku-Holsztynie. Długo był kanałem wewnętrznym.

---