Wpływ preparatów i zabiegów chemicznych na skórę i włosy
Każde farbowanie preparatami oksydacyjnymi powoduje pewne uszkodzenia włosa, dlatego należy starać się zredukować negatywne skutki do minimum przez odpowiednia dobranie preparatów barwiących i zastosowanie właściwych technik pracy.
Naturalne pigmenty zawarte we włosach (melanina) absorbują promieniowanie UV, chroniąc dzięki temu keratyną przed uszkodzeniami fotochemicznymi. Jak z tego wynika, melaniny są niezbędne do ochrony i właściwego funkcjonowania włosów. Podczas silnego rozjaśniania naturalne pigmenty ulegają prawie całkowitemu zniszczeniu. Włos traci swoją najważniejszą ochronę przed promieniowaniem UV. Do pielęgnacji rozjaśnianych włosów należy dlatego używać specjalnych szamponów, odżywek i preparatów do stylizacji zawierających filtry UV, które pomogą chronić keratynę przed uszkodzeniami fotochemicznymi. Latem zaleca się rozjaśniane włosy dodatkowo chronić nakryciem głowy.
Keratyna uzyskuje stabilną strukturę dzięki wiązaniom disiarczkowym występującym w charakterystycznym dla niej aminokwasie - cystynie, powstającym w wyniku połączenia dwóch cząsteczek innego aminokwasu - cysteiny. Te wiązania (mostki) łączą ze sobą spirale peptydowe, z których zbudowana jest keratyna. Podczas zabiegu rozjaśniania włosów część mostków zostaje rozerwana, a pod wpływem utleniacza cysteina zamienia się w kwas cysternowy. Taka reakcja chemiczna jest nieodwracalna, dlatego struktura keratyny staje się mniej stabilna i zmieniają się jej właściwości, a przede wszystkim:
zmniejsza się odporność na zerwanie,
włosy stają się bardziej podatne na działanie kwasów i zasad,
zostaje zakłócona równowaga elektrostatyczna,
proteiny włosów stają się mniej odporne na działanie wody,
zwiększa się zdolności włosów do odparowywania wody - stają się przesuszone i sztywne, nie utrzymują kształtu,
zwiększa się szorstkości powierzchni włosów - nie mają połysku, stają się podatne na uszkodzenia i trudno je rozczesać,
zwiększa się porowatości -włosy szybciej wchłaniają różne substancje, w tym zanieczyszczenia i wolne rodniki, które powodują dalszą degradację włókien białkowych.
Te negatywne zmiany w strukturze keratyny można znacznie złagodzić, stosując odżywki zawierające substancje o dużym powinowactwie do keratyny włosa i kationowe substancje czynne. Dzięki właściwej pielęgnacji włosy odzyskują w pewnym stopniu elastyczność i odporność na zerwanie, bez których nie istniałyby możliwość stylizacji uczesania.
W trakcie rozjaśniania włosów środek utleniający powoduje rozjaśnienie zawartych we włosach pigmentów. Preparaty rozjaśniające składają się z co najmniej dwóch komponentów: rozjaśniacza i aktywatora. Środki aktywujące występują zwykle w postaci proszków, granulatów lub kremów. Zawierają składniki aktywujące działanie wody utlenionej. Środkiem rozjaśniającym jest najczęściej roztwór wody utlenionej z dodatkiem substancji stabilizujących. Obydwa komponenty łączy się, ucierając na gęstą papkę i nakłada na włosy. Podczas reakcji chemicznych uwalniany jest tlen, który rozjaśnia pigmenty zwarte we włosach.
Tabela 1. Składniki preparatów rozjaśniających |
|
Składniki aktywatora |
Zadania |
Nadsiarczany |
Wzmacniają utleniające działanie wody utlenionej |
Związki zasadowe |
Neutralizują kwasy stabilizujące wodę utlenioną, doprowadzają do odpowiedniej wartości pH, spęczniają włos, inicjują i przyspieszają przebieg procesów chemicznych |
Substancje buforujące |
Utrzymują stałą wartość pH |
Substancje nośne, np. puder |
Ułatwiają nakładanie preparatu, zapobiegają skapywaniu |
Środki powierzchniowo czynne |
Umożliwiają równomierne pokrycie włosów preparatem i wykonanie zabiegu bez uprzedniego mycia włosów, ułatwiają spłukanie |
Substancje pielęgnacyjne, np. proteiny |
Chronią włosy |
Celuloza |
Wiąże wodę zawarta w preparacie |
Substancje żelujące |
Zagęszczają preparat |
Barwnik błękitno-fioletowy |
Koryguje żółte odcienie powstające w trakcie rozjaśniania |
Składniki utleniacza |
|
Nadtlenek wodoru, roztworu 9-12% |
Rozjaśnia pigmenty zawarte we włosach |
Kwasy i sekwestranty |
Stabilizują H2O2 |
Woda |
Rozcieńcza wodę utlenioną i kwasy umożliwia wnikanie substancji czynnych do wnętrza włosa |
Włosów przed zabiegiem rozjaśniania nie należy myć. Środki powierzchniowo czynne zawarte w preparacie rozjaśniającym poradzą sobie z ewentualnymi resztkami preparatów do stylizacji, naturalny tłuszcz pomoże ochronić skórę głowy przed podrażnieniami i oparzeniami. Natomiast skórę u nasady włosów należy zabezpieczyć kremem ochronnym. Podczas procesu rozjaśniania należy przeczesywać włosy i dbać o to, żeby układały się luźno. Na skutek reakcji chemicznych zachodzących podczas procesu rozjaśniania powstaje ciepło inicjujące lub przyspieszające reakcje chemiczne. Jeśli włosy będą ściśnięte, powstaną punktowe ogniska bardzo wysokich temperatur. W takich miejscach dochodzi do nadmiernego rozjaśniania i silnych uszkodzeń struktury włosów. W krańcowych przypadkach może dojść do całkowitego zniszczenia włosów i poważnych oparzeń skóry głowy. Jeżeli zaobserwujemy nadmierny wzrost temperatury, należy natychmiast przerwać rozjaśnianie.
Farbowanie włosów farbami oksydacyjnymi powoduje rozjaśnienie naturalnych pigmentów znajdujących się we wnętrzu włosa i wprowadzeniu na ich miejsce nowych. W wyniku farbowania może zostać zmieniona zarówno głębia koloru, jak i jego kierunek.
Oksydacyjne preparaty do farbowania składają się z dwóch komponentów, które należy zmieszać tuż przed użyciem. Pierwszy z komponentów to podstawa barwnika - skomplikowany związek organiczny. Drugim jest utleniacz, nazywany aktywatorem
Farby oksydacyjne uszkadzają szczególnie silne osłonkę włosa. Należy pamiętać, że osłonka włosa narażona jest na zniszczenia nie tylko na skutek stosowania różnych chemicznych preparatów fryzjerskich (trwała ondulacja, rozjaśnianie, farbowanie), ale również codziennych zabiegów mechanicznych , takich jak czesania, tapirowanie, ocieranie się włosów o tkaniny ubrania itd. W rezultacie mamy do czynienia z następującymi negatywnymi zjawiskami:
łuski osłonki są otwarte i nastroszone, ponieważ preparaty zniszczyły spajające je lepiszcze,
łuski osłonki łatwo się wyłamują,
włosy zostają prawie całkowicie pozbawione osłonki.
Włosy stają się suche, pozbawione połysku, często mówimy, że przypominają siano. Wymagają bardzo intensywnych kuracji regenerujących.
Związki chemiczne wchodzące w skład podstawy barwnika należą do grupy substancji często powodujących reakcje alergiczne. Producenci zalecają przeprowadzenia testu alergicznego przed każdym farbowaniem włosów. W tym celu plaster z odrobiną podstawy barwnika przykleja się na 24 godziny w zgięci łokcia albo na przedramieniu. Jakiekolwiek podrażnienie i zaczerwienienie wyklucza wykonanie farbowania.
Farby oksydacyjne mają zdolność rozkładania melanin. Dotyczy to nie tylko pigmentów we włosach, ale również w skórze, jeżeli preparat z nią w kontakt. Preparaty barwiąc oksydacyjne mają zdolność wnikania w skórę, niektóre zawarte w nich substancje podejrzewane są nawet o rakotwórczość. Fryzjerka musi unikać zabrudzeń skóry klientki swojej tymi preparatami. Z tejże przyczyny nie należy myć włosów przed farbowaniem, tłuszcz jest naturalną barierą ochronną dla skóry.
Dekoloryzacja polega na usuwaniu sztucznych barwników wcześniej wprowadzonych do wnętrza włosa. Przeprowadza się ją przy użyciu reduktorów lub silnych utleniaczu. Zaletą dekoloryzatorów redukcyjnych jest odbarwienie większości barwników oksydacyjnych. Natomiast wadą agresywność w stosunku do struktur białkowych oraz nietrwały efekt odbarwienia, ponieważ włosy ulegają stopniowemu przyciemnianiu.
Niezależnie od rodzaju zastosowanego dekoloryzatora, zabieg powoduje silne uszkodzenia struktury włosa. Reduktory i utleniacze powodują wysuszenie i obniżenie wytrzymałości włosów, brak połysku oraz elastyczności.
Celem trwałej ondulacji jest długotrwała zmiana kształtu włosa uzyskiwana dzięki przebudowie układu wiązań disiarczkowych we wnętrzu włosa. W chwili obecnej najszerzej stosowane się preparaty ondulujące oparte na tiolach, przy czym najczęściej wykorzystuje się tioglikolan amonu, kwas tioglikolowy lub jego estry.
Pierwszym etapem trwałje, po nawinięciu na wałki jest redukcja. Tiol redukuje cysteinę powodując zerwanie wiązania disiarczkoweho. O skuteczności etapu redukcji decydują dwa czynniki - szybkość wnikania tiolu do wnętrza włosa oraz szybkość reakcji redukcji. Drugim etapem trwałej jest tzw. utrwalenie skrętu, czyli odbudowa wiązań we wnętrzu włosa. Jako składniki czynne stosuje się różnego rodzaju utleniacze, pod których wpływem powstają wiązania disiarczkowe pomiędzy uwolnionymi w etapie redukcji resztkami cysternowymi. Większość zniszczeń stwierdzonych we włosach po trwałej ondulacji nie jest bezpośrednim wynikiem reakcji właściwych dla procesu, dominują tu zniszczenia będące wynikiem różnego rodzaju błędów popełnianych przy wykonywaniu zabiegu. Błędem, który można wykonać na samym początku procesu jest zbyt silne naciąganie włosów przy nawijaniu ich na wałki. Nierównomierne rozpulchnienie silnie naprężonego włosa pod wpływem alkalicznego roztworu redukującego powoduje pękanie osłonki. Warstwa korowa rozpulchnia się znacznie łatwiej i wydłuża się dopasowując się do kształtu wałka, osłonka pęka pod wpływem naprężeń mechanicznych. Kolejnym błędem jest zastosowanie preparatu o zbyt wysokim pH, co powoduje powierzchniową reakcję redukcji i w zależności od wyjściowego stanu włosów brak efektu trwałej i różnego stopnia zniszczenia. Nieprawidłowe wykonane utrwalenie skrętu również może spowodować zniszczenie włosów. Błędem często popełnianym w zakładach fryzjerskich jest zły dobór ilości utleniacza, zastosowanie zbyt małego stężenia powoduje odbudowanie zbyt małej ilości wiązań disiarczkowych, włosy stają się bardziej podatne na zerwanie, zwykle towarzyszy temu mniejsza trwałość skrętu. Zastosowanie znacznego nadmiaru utleniacza powoduje zniszczenia analogiczne do tych występujących przy rozjaśnianiu, odbudowa wiązań nie zatrzymuje się na etapie powstania cystyny, następuje jej utlenienie do S-tlenków cystyny i dalej do kwasu cysternowego, konsekwencją jest także znaczne osłabienie wytrzymałości włosów. W skrajnych przypadkach może dojść do znacznego obniżenia wytrzymałości mechanicznej włosów, prowadzącego do wyłamywania się włosów tuż przy skórze głowy co często jest mylone z łysieniem.
Rezultatem popełnionego błędu wykonanego w trakcie trwałej ondulacji może być uszkodzenie skóry (zaczerwienie, pęcherze, pęcherze sączące). Przyczyną takiego uszkodzenia może być płyn ondulujący, który podrażnił owłosioną skórę głowy.
Chemiczne prostowanie włosów polega na zmianie położenia mostków disiarczkowych z ukośnych w prostopadłe. Zmiany odbywają się na tej samej zasadzie co w trwałej ondulacji. Do zabiegów chemicznego prostowania włosów są używane podobne preparaty jak do trwałej ondulacji z ta różnicą, że nie nawija się na wałki lecz wygładza i prostuje. Zabieg może powodować wysuszenie i obniżenie wytrzymałości mechanicznej włosów. Obecnie po nałożeniu reduktora włosy są prostowane za pomocą prostownicy. Przed zabiegiem nakłada się preparaty ochronne: polimery, kationowe SPC, oleje ochronne, które maja za zadanie wyrównać strukturę zewnętrzną włosa i ułatwić rozczesywanie. Następnie rozmiękcza się keratynę, za pomocą płynu do trwałej ondulacji, który niszczy mostki disiarczkowe keratyny. Do włosów farbowanych preparaty zawierają siarczan amonu, który zabezpiecza włosy przed odbarwieniem. Przed prasowaniem na włosy nasączone płynem redukującym nakłada się dodatkowy preparat zabezpieczający włosy przed przegrzaniem. Na skutek prasowania rozluźnione mostki cysteinowe przesuwają się i układają prostopadle miedzy łańcuchami włosa. Po takim wygładzeniu włosów, nadaniu im prostego kształtu i wypłukaniu stosuje sie utrwalacz zawierającego substancje utleniające. Na koniec zabiegu stosowane są środki przywracające naturalna wartość pH włosom i je regeneruje. Do środków tych należą odzywki zawierające hydrolizaty białkowe i pantenol podobnie jak stosowane przy trwałej ondulacji. Zabieg ten może spowodować znaczne obniżenie wytrzymałości mechanicznej i wysuszenie włosów.
Podsumowując, zarówno rozjaśnianie, farbowanie, trwała ondulacja, jak i chemiczne prostowanie włosów są zabiegami negatywnie wpływającymi na strukturę włosów. Częste ich wykonywanie, zwłaszcza, gdy nie towarzyszą im odpowiednie regeneracja, zawsze prowadzi do znacznego pogorszenia kondycji włosów.
Bibliografia:
Fryzjerstwo wraz z poradami kosmetycznymi - podręcznik do nauki zawodu, wyd. Rea, Warszawa 2006
Nowoczesne fryzjerstwo, Z. Sumirska
Wpływ rozjaśniania i trwałej ondulacji na strukturę i właściwości włosów, K. Pytkowska
4