TOLERANCJA EKOLOGICZNA ORGANIZMÓW

Żeby organizm mógł istnieć, rozwijać się w środowisku(siedlisku) muszą być spełnione dane wymagania:

-pokarm

-woda

-tlen-czynnik warunkujący życie. Tlen związany jest z utlenianiem na poziomie komórkowym glukozy, która ulega spalaniu. Efektem spalania glukozy jest gł. CO₂

-światło

-temperatura-czynnik ograniczający(optimum 36,6^oC)

-terytorium-rozkwit niewyczerpywalny, decyduje o życiu i bytowaniu.

Czynniki warunkujące życie to temperatura, uwilgotnienie gleby, zasolenie.

Dolny punkt krytyczny(strefa pejus)- prawo Liebeiga(prawo minimum)-czynnikiem ograniczającym rozwój jest czynnik, który występuje w ilościach najminiejszych.

Górny punkt krytyczny-I prawo Shelford'a-czynnik, który znajduje się w maksimum może być czynnikiem ograniczającym rozwój.

II prawo Shelford'a-niedobór jak i nadmiar są czynnikami ograniczającymi rozwój.

Zasada tolerancji-adoptowanie się do wszystkich czynników, które wpływają na to aby dany gatunek mógł zaistnieć. Są gatunki, którym jest wszystko jedno jakie panują warunki. Jedne gatunki mają szerokie optimum tolerancji(eurybionty), a inne wąski zakres(stenobionty). Stenobionty dzielą się na: oligobionty(realizują życie w niskich warunkach), mezobionty(organizmy po środku) i polibionty(lubią maksymalne natężenie danego składnika).

KRYTERIA EKOLOGICZNE KLASYFIKACJI ORGANIZMÓW

1.zakres tolerancji ekologicznej

2.czynnik względem, którego opisywana jest ta tolerancja

Gatunki eurytermiczne(eurytermalne)-gatunki, którym jest obojętne czy jest zimno, czy jest ciepło.

Gatunki stenotermiczne:

-oligotermiczne-zimnolubne

-politermiczne-ciepłolubne

-mezotermiczne-ani ciepłe, ani zimne

Gatunki eurytroficzne:

-politroficzne

-eutroficzne-użyźnione

-olitroficzne

-mezotroficzne

OGRANICZENIA ZASADY TOLERANCJI EKOLOGICZNEJ ORGANIZMU

-wiek-decyduje o strefie tolerancji, czynnik ograniczający tolerancje ekologiczną, najbardziej wrażliwe na temp. są noworodki i ludzie starsi.

-płeć-mężczyźni są bardziej wytrzymali na zimno

Nie wszystkie osobniki zawsze na wszystko reagują tak samo.

Wesz ubraniowa-namnaża się z braku higieny, jest wektorem tyfusu brzusznego(26-32^oC)

-procesy fizjologiczne-szczególny okres krytyczny jeżeli chodzi o temp. jest okres rozrodu. W okresie wegetatywnym-gat. może być eurybiontem, a w okresie rozrodczym staje się wrażliwy na niską temp. Śledź przeżywa w szerokim zakresie temp. wody(0-20^oC), ale tarło musi być: wiosną w temp. +11-12^oC, a jesienią +16-17^oC.

-proces rozrodu, faza rozrodcza. Tolerancja jest ustalona nie dla gatunku, ale dla jego populacji geograficznej(ekotyp). Cenne jest rozmnażanie wegetatywne, gdyż są przekazywane wszystkie cechy, które posiadała roślina macierzysta. Natomiast nasiona są zmodyfikowane przyrodniczo i dlatego nie przenoszą wszystkich cech z rośliny macierzystej.

-oddziaływanie na dany gatunek czynników biotycznych-zjawisko konkurencji

-zmiana natężenia jednego czynnika ekologicznego powoduje zmianę tolerancji ekologicznej gatunku względem drugiego czynnika

-ograniczenia osobnicze

CZYNNIKI OGRANICZAJĄCE LICZEBNOŚĆ ORGANIZMÓW

Do swojego rozwoju organizm potrzebuje organizmów materiałowych, tj. pokarm(składniki biogenne-do wytworzenia biomasy). Ważnym czynnikiem jest również przestrzeń życiowa. Czynnikiem ograniczającym jest temperatura, gwałtowne ulewy(tzw. trzydniówki), pożary(obszary pustynne i półpustynne-obszary Bałkan i Ameryki pł), brak pokarmu i przestrzeni życiowej, powodzie.

Model czynników ograniczających wg Vickersa:

1.trzy trójkąty:

-przestrzeń dostępna, ale brak pokarmu

-pokarm występuje, ale przestrzeń nie jest dostępna

-występuje i pokarm i przestrzeń

Trójkąty te mogą na siebie zachodzić i wtedy mogą powstawać inne nowe trójkąty(inne zależności obu tych czynników).

EKOLOGIA POPULACJI

1.cechy populacji:

-struktura wieku-gatunek nie ma zróżnicowanego wieku, jest ona przypisana populacji

-struktura płci

-struktura socjalna

-śmiertelność-jest zróżnicowana w populacji

-rozrodczość-są osobniki zdolne do rozrodu i bezpłodne

-struktura przestrzenna-rozmieszczenie osobników w przestrzeni

Są to cechy, których nie posiada osobnik. Gatunek reprezentowany jest przez populację, a osobnik jest przedstawicielem populacji. Może być struktura przestrzenna pionowa, np. las(4 warstwy). Populacja stwarza własne miejsce bytowania. Inne są parametry dla populacji i dla osobnika. Osobnik ma ograniczony czas życia, a populacja trwa w czasie.

2.podziały populacji wg Betlemischewa

Podział populacji powstał na podstawie 2 kryteriów: potencjału rozrodczego i stanu liczebności populacji. Podział:

-populacje niezależne-są to populacje, które nie zależą od populacji sąsiadujących. Posiadają dobre właściwości rozrodcze. Nie musi być dopływu nowych osobników z innych populacji.

-populacje współzależne-mają własne dobre właściwości rozrodcze, ale gdy spadnie liczebność musi być dopływ nowych osobników z innych populacji.

-populacje zależne-musi pomóc tu człowiek. Są to populacje zależne, niewydolne, dlatego musi nastąpić import nowych osobników z zewnątrz.

-pseudopopulacje-nie może się rozmnażać. Osobnik znajduje się w nieodpowiednich siedliskach aby się rozmnażać. Zjawisko cofki-w Eustoriach: ryby w wyniku cofki znajdują się w eustoriach, żyją, ale ze względu na zbyt małe zasolenie nie mogą się rozmnażać.

-populacje okresowe-gatunek wchodzi na tereny niezamieszkałe do tej pory, w wyniku powstawania nieodpowiednich warunków w siedliskach, które do tej pory zajmowały.

Istnieją również inne podziały:

-populacje przystosowane do środowiska(rozsądna)

-populacje nie przystosowane do środowiska(nierozsądna)

„Rozsądność” populacji-polega na tym że określa ją pojemność środowiska, w której rozwija się dana populacja, bywa że populacja przekracza czasem pojemność środowiska, ale w niewielkim stopniu, dlatego też np. zmniejsza się ich rozrodczość.

„Nierozsądność” populacji-nieprzystosowana do warunków, pojemności, pojemności środowiska, jej liczebność jest za duża na „wielkość” środowiska.

LICZEBNOŚĆ I ZAGĘSZCZENIE POPULACJI

Część gatunku posiada areał osobniczy, który jest tylko jego. Areały mogą zachodzić na siebie, granice te są zatem ruchome i różne. Zasobnością populacji jest ich liczebność. Miarę zasobności stanowią osobniki duże, widoczne, można je policzyć. Gatunki rzadkie chronione tj. cis, brzoza ojcowska(określa się ich liczebność ze względu na zagrożenie). Zwierzęta łowne liczą leśnicy. Drugą miarą jest zagęszczenie populacji. Zagęszczenie populacji-stosujemy wszędzie tam gdzie nie możemy policzyć osobników, a także kiedy granice występowania tej populacji są trudne do określenia. Zagęszczenie-to stosunek liczby osobników do określonej powierzchni, objętości lub masy.. Wielkość powierzchni zależy od cech biologicznych gatunku i stopnia rozmieszczenia tych gatunków, np. zagęszczenie: drapieżników określa się na 100m², gryzoni na 1m² lub na 1ha, bezkręgowce na 1m² lub 1l wody, bakterie, grzyby, promieniowce-1dm³ objętości gleby lub 1g gleby. Powierzchnia zależy od cech biologicznych, wielkości i rozmieszczenia w przestrzeni. Jeżeli chcemy określić ile jest drapieżników-to ich ilość będzie zależała od liczby dziupli.

Homoitermy lądowe-są to gatunki stałocieplne.

Trzeba określić pole badania liczebności jaki i zagęszczenia. Im mniejsze zwierzę, tym większe jest jego zagęszczenie na danym terenie. Roślinożerców jest więcej niż drapieżców(niezależnie od wielkości). Dużych drapieżców jest mało, mniejszych jest więcej.

STRUKTURA PRZESTRZENNA POPULACJI

Osobniki różnych gatunków w różny sposób zachowują się w przestrzeni. Ile jest gatunków, tyle jest sposobów wyrażających jakie tereny zajmują. Rozmieszczenie tych osobników w przestrzeni jest b.ważne. W obrębie przestrzeni zajętej przez populację występuje b.różnorodna forma rozmieszczenia osobników. Struktura przestrzenna określa sposób korzystania z przestrzeni życiowej przez populację(odnosi się do pozyskiwania pokarmu i zasiedlania). Struktura przestrzenna będzie nas informowała o sposobie eksploatacji środowiska oraz o sposobie jego przekształcenia, a także o powiązaniach danej populacji z innymi gatunkami zasiedlającymi wspólną przestrzeń. Wyróżnić możemy struktury przestrzenne:

-gat. występujące pojedynczo-np. skowronek, baobab, prawie wszystkie gatunki siewne(terofity). Jest to rozmieszczenie jednostkowe.

-tworzenie stad przez osobniki-mogą być duże lub małe, mogą się zmieniać poprzez zmianę pory roku, np. renifer, mniejsze stado tworzą jelenie, drapieżniki pędzą stadniczy tryb życia(np. wilki, stado lwów na Sawanie). Jeżeli chodzi o rośliny-są to rośliny tworzące kępy. Jest to zbiór osobników, które nie oddalają się od rośliny macierzystej(szczotlicha siwa).

-równomierne rozmieszczenie osobników. Rośliny-to łany zbóż(tworzą zwarte ugrupowanie równo rozmieszczone)

-uszeregowania liniowe-np. klucz lub sznur ptaków, które przemieszczają się, jest to związane z porą roku(przyloty, odloty). Owady-jaja składają w szeregu, a nie w skupiskach.

-skupiskowe rozmieszczenie-w pewnym miejscu jest skupisko danego gatunku, kolonijność, (mrówki, pszczoły). Organizmy gniazdowe-są związane z mozaikowatością środowiska, np. kawki, gawrony. Jest to skupisko na czas lęgowy, a żerowanie odbywa się po wylocie dzieci z gniazda.

OCENA STRUKTURY PRZESTRZENNEJ POPULACJI

Ocena zależy od 2 parametrów:

-od sposobu rozmieszczenia osobników w przestrzeni

-od średniego zagęszczenia populacji

Metody:

-kartograficzne-stosowana najczęściej przy określaniu struktury przestrzennej roślin i mało ruchliwych zwierząt

-statystyczne badające losowy rozrzut liczebności-jest ona charakterystyczna dla zwierząt o drobnych rozmiarach ciała, najczęściej bezkręgowce.

-określenie przeciętnej odległości między sąsiadującymi osobnikami(rolnicy, leśnicy)

-określenie wielkości i kształtów areałów osobniczych-przestrzeń, którą zajmuje dany rodzaj gatunku(najczęściej ptaki)

-graficzny obraz rozmieszczenia struktur przestrzennych, a także możemy poznawać na podstawie histogramów frekwencji pób z określoną liczbą osobników.

STRUKTURA PŁCI

Jest najprostszą strukturą, bo występują 2 elementy: samiec i samica(lustereczko). Wydzielono 3 rodzaje populacji:

-populacje jednopłciowe stałe, tzn. że w obrębie występują wyłącznie samice, rozmnażają się partenogenicznie, np. niektóre ryby z rodzaju Molinesia, które żyją w wodach rzek Meksyku i Teksasu, u roślin gdy rozród płciowy nie prowadzi do wytwarzania nasion zdolnych do rozwoju, jak i u wegetatywnie rozwijającego się ziemniaka.

-populacje jednopłciowe czasowe-chodzi o sam efekt rozrodu. Obejmują one gatunki rozmnażające się płciowo, ale również w pewnych okresach czasu mogą rozmnażać się partenogenicznie, np. mszyce(latem mogą rozmnażać się tak i tak), w środowisku wodnym np. wioślarki. Sikora bogatka-samice nie lubią towarzystwa samców, lecą osobno w stadzie. Samce wylatują wcześniej a za nimi samice. Bataliony-są to ptaki, które zrobią swoje i zastawiają samice same z potomstwem.

-populacje obupłciowe stałe i okresowe(rozdzielnopłciowość, dwupłciowość, jednopienność, dwupienność, stosunek samic do samców). Bierze się tu pod uwagę stosunek płci. Stosunek płci sam się kształtuje i jest bardzo zróżnicowany. Pszczoły-jest tylko 1 samica(królowa) i kiedy są loty gotowe pojawiają się trutnie i wypełniają woreczek plemnikami. Trutnie-jeden samiec a kilkanaście samic.

PODZIAŁ POPULACJI WG MONASTYRSKIEGO:

-populacje monocykliczne-rozmnażają się raz w życiu(np. rośliny jednoroczne-terofity, bezkręgowce, większość owadów)nie ma ustabilizowanych cech liczebności, duże wahania często z niewiadomych przyczyn, niestabilna liczebność, duże wahania w czasie

-populacje policykliczne z krótkim okresem życia osobników(bezkręgowce, drobne ssaki, ptaki), liczebność charakteryzuje się znacznymi wahaniami w czasie. Rośliny dwuletnie albo byliny, które będą kilka razy w życiu się rozmnażały. Mają zdolność wydawania potomstwa, mają okres propagacji.

-populacje policykliczne o osobnikach długo żyjących. Rośliny to: wszystkie gatunki drzewiaste, zwierzęta: to te gatunki, które kilka, kilkanaście razy mogą rozradzać się(duża zdolność rozrodcza).

W populacjach policyklicznych występują osobniki o różnym wieku co jest związane z ich długowiecznością oraz rozciągniętym w czasie i powtarzających się rozrdach(kręgowce, czasami bezkręgowce).

STRUKTURA WIEKU

Każdy gatunek ma życie przed sobą, w którym ma różne okresy rozwojowe. W zależności od tego jakie są kryteria, to będą różne okresy rozwojowe. Kryterium ekologiczne jest uproszczone. Bodenheimer podzielił je na 3 okresy:

-rozwojowy-rozpoczyna się od urodzenia, a kończy się kiedy osiągniemy dojrzałość płciową.

-reprodukcji(rozrodczy)-czas kiedy mamy zdolność rozrodczą, a kończy się w momencie kiedy zakończy się dojrzałość rozrodcza.

-starości-kiedy utraciliśmy zdolność rozrodu i kiedy czekamy na śmierć(czas ucieka0trumna czeka)

Całą strukturę Bodenheimera można wyrazić w postaci piramidy wieku. Piramida wieku-stanowi podstawową formę analizy struktury wiekowej populacji. Przedstawia ona liczebność całkowitą w poszczególnych klasach wieku z równoczesnym podziałem na samce i samice.

-piramida płaska-występuje w populacjach rozwijających się, intensywny przyrost, gwałtowny przyrost. Szeroka podstawa, najmłodsze klasy wiekowe są najliczniejsze.

-piramida typu dzwon-populacja ustabilizowana, najliczniejsze klasy wiekowe młodociane i średnie, równość na dole i w środku tej struktury.

-piramida typu urny-wyróżnia się wąską podstawą, przyrost naturalny minusowy, charakterystyczna dla populacji wymierających.

Podział stadium rozwojowego wg Czerwińskiego:

-stadium siewki-okres od momentu wykiełkowania do okresu osiągnięcia liścieni lub pierwszych liści

-stadium młodociane-osobnik już upodobnił się do postaci dojrzałej, choć jest od niej znacznie mniejszy.

-stadium wegetatywne wirginilne-osiągnął już pełną dojrzałość(stadium wegetatywne), wszystko się wykształciło, ale nie ma jeszcze zdolności do rozrodu

-stadium generatywne-rośliny kwitną i zaczynają wytwarzać owoce i nasiona

-stadium senilne-zaczyna się proces obumierania, zwłaszcza części nadziemnej.

PROCESY DECYDUJĄCE O LICZEBNOŚCI POPULACJI

-rozrodczość-wskaźnik surowy rozrodczości: R=b/n, N=(N₁+N₂)/2, gdzie:

-R-stosunek całkowitej liczby urodzonych osobników, wyprodukowanych nasion, do całkowitej wielkości populacji,

-b-liczba potomstwa

-N-przeciętna wielkość populacji

-N₁-liczba osobników początkowa badanej populacji

-N₂-liczba osobników końcowa badanej populacji.

Wskaźnik ten obarczony jest dużym błędem, wykorzystujemy go do badania gatunku o rozwoju monocyklicznym. Możemy wyróżnić rozrodczość maksymalną, fizjologiczną, absolutną-nie ma żadnych ograniczeń dla gatunku, warunki idealne, jedyną przeszkodą są ograniczenia biologiczne. Opór środowiska są to wszystkie możliwe czynniki fiz., chem., biolog., ograniczające tempo rozwoju np. niedobór wody lub pokarmu, niedobór jakiegoś pierwiastka np. Mn, Cu, nadmierne przegęszczenie, obecność drapieżników i pasożytów. Rozrodczość decyduje o liczebności.

STRATEGIA ŻYCIA ORGANIZMÓW WG SELEKCJI TYPU „r” I „k”

Każdy gatunek ma swoją strategię życia. Gatunki, które długo żyją nie spieszą się do wytwarzania elementów, które przedłużałyby życie.

Strategia „r”-świadczy o wzmożonej rozrodczości. Obecna jest w środowiskach nieustabilizowanych. Osobniki osiągają bardzo szybko zdolność do rozrodu i jak najszybciej chcą wydać jak najwięcej potomstwa. Gatunki takie mają słabiej wykształconą część wegetatywną. Takie gatunki wykazują mały stopień wyspecjalizowania, mały stopień wymagań i nie preferują konkretnych warunków. Są to typowi pionierzy kolonizujący tereny otwarte, nowopowstałe, wolne od konkurencji. Ich szansa na sukces wynika z szybkości rozrodu, wysokiej rozrodczości i małych wymagań życiowych(np. rośliny pustynne, gatunki które powstają na terenach zdewastowanych przez człowieka). Strategia typu „r” ma charakter ilościowy.

Konsekwencje selekcji „r” i „k”

charakterystyka	Selekcja „r”	Selekcja „k”
Liczebność populacji	Zmienna w czasie, niezrównoważona, zwykle znacznie poniżej wartości k środowiska, nienasycone ekosystemy, próżnia ekologiczna, coroczna kolonizacja	Bardzo stała w czasie, równowaga przy wartości k środowiska lub w jej pobliżu, nasycone ekosystemy, powtórna kolonizacja zbędna
śmiertelność	Często katastrofalna, losowa, niezależna od przegęszczenia	Bardziej wybiórcza, zależna od zagęszczenia
klimat	Zmienny i nieprzewidywalny, niepewny	Stały i przewidywalny, pewniejszy
Konkurencja wewnątrzgatunkowa i międzygatunkowa	Zmienna, często słaba	Zazwyczaj silna
Dobór faworyzuje:	1.szybki rozwój 2.wysoką wartość rmax 3.wczesną reprodukcję 4.małą masę ciała 5.reprodukcję jednorazową	1.powolny rozwój 2.większą zdolność konkurencyjną 3.niższe wartości progowe zasobów 4.opóźnioną reprodukcję 5.większą masę ciała 6.reprodukcję wielokrotną
Czas życia	Krótki, zazwyczaj mniej niż rok	Długi, zazwyczaj więcej niż rok

STRUKTURA SOCJALNA POPULCJI

Rozbudowana jest szczególnie w świecie zwierząt. Występują 3 elementy, które są jej wykładnikami:

-terytorializm-część gatunków ma swoje areały, zasoby pokarmowe-każdy osobnik chce mieć zabezpieczoną fazę pokarmową.

-miejsca do rozrodu-miejsca gdzie zwierzęta zdolne są do rozrodu(nory, dziuple itp.), także miejsca do noclegowania, bywa też, że to terytorium jest szczególnie bronione w okresie rozrodu. Przyroda nie dopuszcza do przegęszczenia populacji, ponieważ kiedy występuje przegęszczenie to dana populacja narażona jest na wyginięcie. Migranty wewnątrz populacyjne-to osobniki, które koczują na granicy populacji. On z obszarów granicznych ma możliwość wkroczenia w głąb, gdy jakiś z osobników zginie. Te migranty są w bardzo złej sytuacji. Największa redukcja osobników odbywa się w migrantach. Są niejako wystawione na pożarcie. Zasada Allego-zarówno niedobór osobników jak i przegęszczenie jest czynnikiem, który najczęściej uśmierca populację.

-dominacja-dominant w stadzie, wytwarza się struktura nadrzędności i podrzędności. Osobnikiem nadrzędnym będzie dominant. Żeby nim zostać musi stoczyć wiele walk. Dominant wybiera sobie samicę, pierwszy jest przy zdobytej ofierze, on wybiera sobie miejsce do spania. Dominant nigdy nie będzie traktował swojej matki podrzędnie, nie atakuje samic ciężarnych i młodzieży.

-przewodnictwo-dominant często jest także przewodnikiem, ale nie zawsze. Przewodnictwo związane jest gł z obroną stada i z penetracją terenu w celu zdobycia pokarmu.

DYNAMIKA LICZEBNOŚCI POPULACJI

Są 4 typy liczebności populacji:

-typ wykładniczy-wyróżnia się fazą wzrostu, istotny jest tu czas, po osiągnięciu szczytu następuje spadek liczebności. O takim przebiegu decydują właściwości biologiczne danego gatunku, opady, czynniki atmosferyczne.

-krzywa logistyczna dynamiki-zwiększa się liczebność populacji w czasie, a potem są w fazie zrównoważonej. Mamy z nią do czynienie kiedy zasiedlane są nowe siedliska. Po wypełnieniu siedlisk przechodzą w fazę zrównoważoną.

-typ cykliczny-są silne wahania w górę, w dół. Jest to typowe dla siedlisk niezrównoważonych biocenotycznie i pod względem biotopowym. Zależności biotopowe wpływają na funkcjonowanie układów biocenotycznie.

-typ ustabilizowany-bardzo długi okres czasu, po którym można stwierdzić taki typ. Są zrównoważone warunki biologiczne.

TYPY INTERAKCJI:

-neutralizm-populacje nie wpływają na siebie

-konkurencja-jest to interakcja między dwoma gatunkami, osobnikami o to co jest potrzebne każdemu gatunkowi do życia(pokarm, woda itp.)

-drapieżnictwo-obejmuje drapieżniki właściwe, które atakują, zabijają i zjadają ofiary

-pasożytnictwo-pasożyty żyją z żywicelami często w ich organizmie wewnątrz.

TEORIA OPTYMALNEGO ŻEROWANIA

Pozwala na sformułowanie pewnych ogólnych zasad opłacalności polowania:

-drapieżnik nie przystąpi do eksploatacji ofiary jeżeli jest to nieopłacalne

-drapieżniki zabijające swoje ofiary powinni być generalistami, jeśli nie są to wiele czasu tracą na wyszukiwanie ofiary

-drapieżniki aktywnie polujące na swoje ofiary powinni być specjalistami, gdyż specjalizacja pozwala im na osiągnięcie lepszej efektywności polowania.

-w warunkach środowisk o wysokiej produktywności powinna być preferowana strategia myśliwego, ponieważ znalezienie ofiary jest stosunkowo łatwe. Natomiast o niskiej produktywności bardziej opłacalna jest strategia zbieracza

-strategia aktywnego myśliwego-cały czas porusza się za stadem roślinożerców i czeka na okazje, że jakieś stare lub młode nie nadąża za stadem albo się oddali

-strategia siedzenia i czekania-nie chcą tracić energii, czekają na ofiary.

REFUGIA DLA OFIAR

Refugia-sposoby kryjówki, rozwiązania środowiskowe które sprzyjają ofiarom.

W warunkach środowiska homogennego drapieżnik może wyeksploatować całą populację ofiar, a następnie zginąć z głodu. W warunkach środowiska heterogenicznego drapieżnik eksploatuje tylko część ofiar, która nie posiada refugi. Następnie głoduje i umiera.

Beuawior drapieżnika-polega na zahamowaniu korzystania z ofiar, które są mało liczne i szuka nowych miejsc do polowania lub też przestawia się na te ofiary, które są aktualnie liczniejsze w środowisku.

Polimorfizm ofiar-widoczne zróżnicowanie form morfologicznie skutkujące rzadszymi atakami drapieżnika na formy rzadziej występujące w populacji ofiar.

Super drapieżnictwo-objawia się tym, że drapieżnik może stanowić pokarm dla innego drapieżnika, którego presja nie pozwala na nadmierny jego rozwój.

PASOŻYTNICTWO

Zwiększoną odporność po ataku pasożyta mogą wykazywać bezkręgowce i rośliny. Nie jest o jednak ona tak specyficzna jak u kręgowców, np. u tytoniu zakażenie 1 liścia wirusem mozaiki tytoniowej jest przyczyną wzrostu wytwarzania chemicznych związków obronnych w całej roślinie. A to z kolei zwiększa jej odporność na atak nie tylko tego wirusa, ale także na wiele innych patogenów. Rośliny bronią się przed atakiem patogenów, przez miejscowe obumieranie ich komórek, czyli powstają nekrozy.

INTERAKCJE UJEMNE:

1.antybioza-jedna populacja wytwarza substancje szkodliwe dla innej konkurującej z nią populacją.

2.alleopatia-jest to wzajemne oddziaływanie roślin na siebie stymulujące lub hamujące, ale głównie hamujące poprzez różnorodne związki chemiczne wydzielane przez żywy organizm lub uwolnione podczas rozkładu martwych szczątek roślin. Najczęściej te związki wydziela system korzeniowy, a także mogą gromadzić się na powierzchni liści.

3.antybiotyki-wydzielają je bakterie i plechowce, oddziałują na drobnoustroje chorobotwórcze.

4.fitoncydy-związki wydzielane przez rośliny naczyniowe oddziałujące na mikroorganizmy.

5.koliny-są to związki wydzielane przez rośliny naczyniowe działające na inne rośliny

6.marasminy-związki wydzielane przez bakterie lub plechowce działające na rośliny(hamująco).

INTERAKCJE DODATNIE:

1.komensalizm-to typ współżycia w trakcie, którego jedno populacja ponosi korzyści, a druga nie ma strat ani zysku. Najczęściej jest tak, że najpierw pierwszeństwo ma drapieżnik(hiena) a potem padlinożercy(szakal). Szczególnie rozwinięty jest komensalizm w środowisku wodnym.

2.protokoperacja-np. ptaki na grzbietach roślinożerców wyjadają ze skóry jaja i larwy owadów.

3.mutualizm-np. flora jelitowa(flora bakteryjna ułatwiająca trawienie) u przeżuwaczy lub człowieka. Ta flora korzysta z naszego organizmu-korzyści mamy my i ona.

DOMINACJA EKOLOGICZNA W BIOCENOZIE

W każdej grupie jest inny układ roślinożerców, mięsożerców itd. Biocenoza składa się z 3 poziomów:

-producenci-rośliny-produkcja pierwotna netto

-konsumenci

-destruenci-bakterie, grzyby, promieniowce, itd.

Liczba osobników ich biomasa i tempo wytwarzania biomasy-są to współczynniki znaczenia(gatunek o wąskim współczynniku znaczenia w biocenozie na danym poziomie). Nie wszystkie organizmy wchodzące w skład biocenozy mają jednakowy wpływ na jej charakter i funkcjonowanie. Z stek tys. gat. Mogących występować w biocenozie stosunkowo nie wiele gatunków wywiera na nią zasadniczy wpływ. Znaczenie gatunków w biocenozie nie zależy od pozycji taksonomicznej organizmu. Klasyfikacja jednostek ekologicznych wchodzących w skład biocenozy różni się od tradycyjnych opracowań taksonomicznych i ma na celu ocenę rzeczywistego znaczenia organizmu w biocenozie. Podstawowa klasyfikacja uwzględnia poziomy troficzne lub inne powiązania funkcjonalne. W dużych biocenozach występują 3 poziomu troficzne:

-producenci

-makrokonsumenci

-mikrokonsumenci

Gatunek lub grupa gatunków, które w obrębie każdego z tych poziomów wpływają decydująco na przepływ energii i środowiska życia pozostałych gatunków zwane są dominantami ekologicznymi w biocenozie.

STRUKTURA TROFICZNA BIOCENOZY

Jest to najważniejszy układ strukturalny w biocenozie, od niej zależy produktywność (tworzenie biomasy), a także obieg materii w ekosystemie. Poziomy struktury troficznej biocenozy oparte są nq 4 elementach:

-poziomy troficzne w tej strukturze

-piramidy troficzne

-łańcuchy pokarmowe

-sieci zależności pokarmowej

Struktura troficzna pierwotna-jest charakterystyczna dla nowo powstałych siedlisk, siedliska te są otwarte czyli przyjmuje szereg gatunków zwierzęcych i roślinnych rozbudowując strukturę troficzną, im bardziej będzie ona rozbudowana i zróżnicowana stanie się strukturą wtórną biocenozy, a więc w strukturze wtórnej biocenozy wyróżnimy układy pierwotne i wtórne. Im bogatsza jest biocenoza, tym więcej posiada układów wtórnych.

Układy zastępcze(kompensacyjne) „ratują” biocenozę przed jej uproszczeniem gatunkowym, zubożeniem lub zniszczeniem. Jeżeli wypadnie w tej strukturze element który jest roślinożercą lub mięsożercą to nie zginie szczytowy drapieżnik, bo rolę w odżywianiu przyjmuje układ zastępczy i energia popłynie innym kanałem do tego ostatniego ogniwa.

Struktura konkurencyjna w obrębie struktury troficznej-w strukturze tej istnieją zespoły roślin i zespoły zwierząt.

SUKCESJA EKOLOGICZNA W BIOCENOZIE

Przyroda żywa nie znosi próżni biologicznej, każdy dostępny dla nich skrawek biosfery zasiedlony jest przez organizm pionierski. Na przygotowane przez nich miejsce wkraczają nowe gatunki organizmów, te znowu ustępują miejsca innym itd. Zjawiska hetero i autotroficznej sukcesji charakteryzują występowanie łańcuchów przemian składu gatunkowego, prowadzenie obserwacji pozwala z reguły wykrycie towarzyszących im zmianom zachodzących w siedlisku. Układy ekologiczne, w których ma miejsce następstwo gatunków w czasie lub wymiana całych ich zespołów podlegają sukcesji ekologicznej. Sukcesja ekologiczna jest uporządkowanym procesem zmian zachodzących w biocenozie. Na podstawie aktualnego stanu biocenozy możemy określić zarówno przebyte jak i przyszłe stadia rozwoju szeregu sukcesyjnego. Sukcesja osiąga swój szczyt z chwilą ukształtowania się ekosystemu tak stabilnego jak to jest możliwe w oparciu o dostępne w danej strefie geograficznej komponentów biologicznych.

Sukcesja pierwotna-każdy rozwija się na obszarach siedliska, które dotąd nie były zasiedlone przez żywe organizmy.

Sukcesja wtórna-na porzuconym polu uprawnym rozpoczyna się sukcesja wtórna, która prowadzi do powstania boru iglastego i trwa ok. 200lat.

---